Midterm Flashcards
Ito ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng makabuluhang tunog (_____) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makakalikha ng mga salita (____) na bumabagay sa iba pang mga salita (___) upang makabuo ng mga pangungusap.
Wika
Fonema
Morfema
Semantiks
Ito ay may istraktyur (__) na naging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika
Pangungusap
sintaks
Pag-aaral ng fonema o ponema
Ponolohiya o fonoloji
Ito ay tawag sa makabuluhan yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika
Fonema
Halimbawa ng fonema
l u m i p a a t
Na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat]
Pag-aaral ng morfema
Morpolohiya o morfoloji
Tawag sa pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika
Morfema
Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay:
Salitang-ugat
Panlapi
Fonema
Tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista
Salitang-ugat
Mag-
- in-
- um-
- an/-han
Panlapi
a
tauhan
maglaba
doktora
Fonema
Pag-aaral ng sintaks
Sintaksis
Tawag sa formasyon ng mga pangungusap sa isang wika
Sintaks
Sa Filipino, maaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang pagbaligtaran ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa
Sintaks
Hal: Mataas ang puno
Ang puno ay mataas
The tree is tall. (Hindi maaring ‘Tall is the tree o ‘Tall the tree’)
Sintaks
Pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap
Semantiks
ang mga salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa pangungusap upang maging malinaw ang nais ipahayag
Semantiks
Halimbawa: Inakyat niya ang puno
Umakyat siya sa puno
Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa pangungusap at [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa ikalawang pangungusap ang pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto ito sa panghalip ng aktor na dati’y [niya] ngayo’y [siya] na. Imbis na pantukoy na [ang] ay napalitan na ang pang-ukol na (sa). Nagkaiba na ang kahulugan ng dalawang pangungusap
Semantiks
Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga salita (Tingnan ang ponolohiya)
Ang wika ay binubuo ng mga tunog
Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito
Ang wika ay arbitraryo
Alam ng mga Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang tinutukoy nito
Ang wika ay arbitraryo
Sa Chavacano nanan ay [casa] kapag nais tukuyin ang bahay at [bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa Ingles
Ang wika ay arbitraryo
Kung sakaling hindi naintindihan ng isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na hindi siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan.
Ang wika ay arbitraryo
Ngunit kung pag-aaralan at matutunan niya ang wika, nangangahulugang sumasang-ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika
Ang wika ay arbitraryo
Lahat ng wika ay may sariling set ng palatunungan, lekZikon, at istrukturang panggramatika.
Ang wika ay may kakanyahan
Atanipena (magugustuhan niya ako)
Wikang Swalihi
Ang wika ay may kakanyahan
Po, opo
Wikang Filipino
Ang wika ay may kakanyahan
Gmangga (mangga)
Wikang Subanon
Ang wika ay may kakanyahan
Girl/girls (Batang babae/mga batang babae)
Wikang Ingles
Ang wika ay may kakanyahan
Tibua (hampasin mo), pugaa (pigain mo)
Wikang Tausug
Ang wika ay may kakanyahan
Francois (pangalan/fransh-wa)
Wikang French
Ang wika ay may kakanyahan
Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika
Ang wika ay buhay o dinamiko
Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika
Ang wika ay buhay o dinamiko
Halombawa: BOMBA
Kahulugan:
A. Pampasabog B. Igipan ng tubig C. Kagamitan sa palalagay ng hangin D. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula E. Sikreto o baho ng mga kilalang tao
Ang wika ay buhay o dinamiko
Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa ibang wika kaya’t ito’y patuloy na umuunlad
Lagat ng wika ay nanghihiram
Gaya sa Chavacano, binibigkas na ako ‘ka’ na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng ‘tu’ at ‘bo’
Lahat ng wika ay nanghihiram
Ang Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang (jip, jus at edukasyon) na mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilanh [educacion]
Lahat ng wika ay nanghihiram
Maraming salita na hindi maisalin sapagkat wala silang katumbas sa ibang wika
Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaring paghiwalayin
Dahil sa ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng salita mula sa isang wika sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang patutunguhan
Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaring paghiwalayin
Halimbawa, walang katumbas ang Malongmsa Tagalog sapagkathimdi bahagi ng kultura ng mga Tagqlog ang salitang ito
Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaring paghiwalayin
Ang lamaw naman ng Cebuano ay hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang paraan ng paghahanda ng buko ng mga Cebuano sa iba pang komunidad sa bansa
Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaring paghiwalayin
Wa komunikasyon ng mga pipi, hindi wika ang kanilanh ginagamit kundi mga kilos
Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon
Hindi wika ang kanilang midyum sapagkat hindi nito taglay ang katangian ng isang ganap na wika
Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon
Hbawat tunog ay sinasagisag ng mga titik o letra ng alfabeto
Nasusulat ang wika
Ang tunog na “bi” ay sinasagisag ng titik na ‘b’. Ang simbolong ‘m’ ay sumasagisag sa tunog na “em”
Nasusulat ang wika
Kahalagahan ng Wikang Filipino
Instrumento ng Komunikasyon
Nag-iingat at Nagpapalaganap ng kaalaman
Nagbubuklod ng bansa
Lumilinang malikhaing pag-iisip
Mga Tungkulin at Gamit ng wika
Interaksyonal Instrumental Regulatori Personal Imahinatibo Heuristik
Ginagamit ng tao ang wika sa pagpapahayag ng damdamin at kaisipan
Instrumento ng komunikasyon
Kung minsan, hindi kinakailangan ang isang tao ay magkakaroon ng mataas na kaalaman sa isang wika upang maipahayag nya angkanyang saloobin
Instrumento ng Komunikasyon
Ang kawastuang gramatika ay hindi na gaanong pinapansin lalo na kung ang nag-uusap ay may magkaibang wika. Sapat nang maipahayag ng bawat isa sa konseptong nais nilang iparating sa wikanh pareho nilang mauunawaan. Ang mahalaga sa komunikasyon ay pagkakaunawaan
Intrumento ng Komunikasyon
Maraming kaalaman ang naisasalin sa bawat saling-lahisa pamamagitan ng wika
Nag-iingat at Nagpapalaganap ng kaalaman
Kung ang isang tao ay nakatuklas ng isang mahalagang kaalaman, ang kaalamang ito ay sinusulat niya o kaya’y sinasabi sa isang kakilala. Dahil dito ang kaalamang kanyang natuklasan ay hindi kasamanh nalilibing kapag ang taong nakatuklas ay namatay na
Nag-iingat at Nagpapalaganap ng kaalaman
Kung sakaling matapos matuklasan ni Benjamin Franklin ang kuryente, siya ay namatay nang hindi man lang nya ito nasulat o hindi man lamang nasabi sa isang kakilala, marahil ay wala pa tayong kuryente ngayon
Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
Sa ganitong pagkakataon masasabi nating ang wika ay gumaganap ng tungkuling pag-iingat sa kaalaman
Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
Sa pananagitan ng wika ang kaalaman ay nanatili o napangangalagaan.
Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
Wika rin ang ginagamit na midyum upang ang nabanggit na kaalaman ay mapalaganap
Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
Manisang gamitin ang wika sa pagtuturo sa pagpapalagabap ng kaalaman sa loob at labas ng paaralan
Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman
Ang pagkakaroon ng isang pambanaang wika ay mahalaga upang magkaisa at mabuklod ang mga mamayan nito
Nagbubuklod ng Bansa
Kung titingnan nating ang mga bansang kalapit natin, mapapansing lahat sila ay nagsisikap na malinang ang kanilang pambansang wika
Nagbubuklod ng Bansa
Ang China na siyang pinakamalaking bansa sa daigdig ay may isang pambansang wika, ang Mandarin
Nagbubuklod ng Bansa
Ang mga Indonesyan, noong sila ay nakikipaghamok sa nga Olandes upang makamit ang kalayaan ay sumisigaw ng “Satu Bangsa! Satu Bahasa! Satu Tuna-ir!” (Isang Bansa, Isang Wika, Isang Inang-Bayan)
Nagbubuklod ng Bansa
Maagang nakilala ng mga Indonesyan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng isang pambansang wika upang ang kanilang mga mamamayan ay mabuklod
Nagbubuklod ng Bansa
Kaya naman ang unang ginawa nila matapos makamit ang kasaimlan ay bumuo sila ng isang Bahasa Indonesya na ngayon ay kanilang wikang pambansa buhat sa lahat ng wikaing sinasalita sa kanilang bansa (Relova: 1973)
Nagbubuklod ng Bansa
Ayon may Reynaldo L. Aguilar (1994), ito ang pinakamahalagang tungkuling ng wika, sapagkat dito pinaiiral ang malikhaing paglalang ng mga bagong pamamaraan at bagong paniniwala
Lumilinang ng malikhaing pag-iisip
Sa tungkuling ito, ang wika ay kinakailangang matatas at maunlad
Lumilinang ng malikhaing pag-iisip
Kapag tayo ay nagbabasa ng maikling kwento o nobela, parang nararamdaman natin ang nararamdaman ng pangunahing tauhan dahil pinagagana ng wika at ang ating imahinsayon.
Lumilinang ng malikhaing pag-iisip
Sa pamamagitan ng payak at tiyak na panuto, naituturo sa ating ang paggawa ng isang bagay kahit hindi natin nakikita kung paano ito ginagawa
Lumilinang ng malikhaing pag-iisip
Dahil sa wika maraming mga bagay ang nabubuo sila ng mga bagong konsepto na humahantong sa paglikha o pag-imbento ng mga bagong bagay
Lumilinang ng malikhaing pag-iisip
Ang tungkulin ng wika na ginagamit ng tao sa pagtatatag, pagpapanatili at pagpapatatag ng relasyong sosyal sa kapwa tao
Interaksyonal
Di nga kasi, ang tao ay nilikhang panlipunan (social beings, not only human beings)
Interaksyonal
Sa pasalitang paraan, pinakamahusay ang mga pormularyong panlipunan (Magandang umaga, Maligayang kaarawan, Hi/Hello at iba pa), pangungumusta at pahpapalitan ng biro
Interaksyonal
Sa pasulat na paraan, pinakamahusay na halimbawa nito ang liham-pangkaibigan
Interaksyonal
Ang pakikipag-chat sa mga kaibigang nasa malalayong lugar o sa isang bagong kakilala ay maihahanay rin sa ilalim ng tungkuling nito
Interaksyonal
Ang tungkulin ng wika na ginagamit sa pagtugon sa mga pangangailangan
Instrumental
Ang paggawa ng mga liham-pangangalakal (business letters) ay isang mahusay na halimbawa ng pamaraan upang matugunan ang ating iba’t ibang pangangailangan
Instrumental
Halimbawa, kung kailangan mo ng trabaho, kailangan mong gumawa ng application letter, bukod sa iba pang requirements
Instrumental
Ang tungkulin ng wikang ginagamit sa pagkontrol o paggabay sa kilos o asal ng ibang tao
Regulatori
Sa madaling sabi, ito ang pagsasabi kung ano ang dapat o hindi dapat gawin
Regulatori
Pinakamahusay na halimbawa nito ang pagbibigay ng direksyon, paalala o babala
Regulatori
Ang mga panuto sa pagsusulit at mga nakapaskil na do’s and don’ts kung saan-saan ay nasa ilalim ng tungkuling ito
Regulatori
Tungkulin ng wikang ginagamit sa pagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon
Personal
Sa mga talakayng pormal o impormal ay gamit ng gamit ang tungkuling ito
Personal
Samantala, ang pagsulat ng liham sa patnugot at ng mga kolum o komentaryo ay mga halimbawa nito sa pasulat sa anyo
Personal
Tungkulin ng wikang ginagamit sa pagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan
Imahinatibo
Makikilala ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga idyoma, tayutay, sagisag at simbolismo
Imahinatibo
Gamitin ang tungkuling ito sa mga akdang pampanitikan tulad ng tula, nobela, maanyong sanaysay at maikling katha
Imahinatibo
Tungkuin ng wika na ginagamit sa paghahanap o paghingi ng impormasyon
Heuristik
Kabaligtaran nito ang tungkuling Impormatibo
Heuristik
Ginagamit sa pagbibigay ng impormasyon
Impormatibo
Ang pagtatanong
Heuristik
Pagsagot sa Tanong (maliban kung ang tanong ay sinagot sa pamamagitan din ng tanong na kinagawian na yata ng marami)
Impormatibo
Ang pagsasarbey
Heuristik
Pagsagot sa survey sheets
Impormatibo
Ang pakikipanayam at pananaliksik ay ibang halimbawa ng tungkuling ito
Heuristik
Ang pag-uulat, pagtuturo at pagpapasa ng ulat o pagpapasa ng ulat o pamanahong-papel
Impormatibo
Isang manunulat, guro, linggwista at abogado
Ponciano B. Peralta Pineda
Itinuring bilang “Ama ng Komisyon sa Wikang Filipino” dahil sa pagsulong niya na maitatag ang komisyon batay sa Seksiyon __ ng ating Saligang Batas
Ponciano B. Peralta Pineda
9
Siya ang naging direktor ng KWF sa taong __ hanggang __
Ponciano B. Peralta Pineda
1971-1999
KWF
Komisyon sa Wikang Filipino
Dati tawag sa KWF
Surian ng Wikang Pambansa
Sa ilalim ng kanyang pamumuno, sinimulan niya ang sosyo-lingguwistikong pananaliksik, na layong palaguin ang wikang pambansa. Isa na rito ang patungkol sa __
Ponciano B. Peralta Pineda
Repormang ortograpiya ng wikang Filipino
Sa ilalim ni Pineda ay may malaking pagbabago sa mga patakaran ng wika: ang __
Bilingual na edukasyon (1974)
Filipino bilang pangunahi at pambansang wika (1983) ng mga Pilipino
Alpabetong Pilipino na binubuo ng 28 titik sa 1987
Itinatag ang 12 Panrehiyong Sentro ng Wikang Filipino sa buong kapuluan
Ang inedit ni Ponciano B. Pineda
Diksyunaryong Pilipino (1973) ni Jose Villa Panganiban
Diksyunaryong pansentenyal ng Komisyon ng Wikang Filipino (1998)
Diksyunaryong PIlipino
Inilathala ni Pineda
Diksyunaryo ng Wikang Filipino
Nagsilbing pundasyon ng pambansang leksikograpiya
Diksyunaryo ng Wikang Filipino
Sa tulong ng dating kalihim ng Kagawaran ng Pilipino __, nagtapos si Pineda sa __ noong __ sa kursong Associate Arts. Bukod dito, naging patnugot rin si Pineda ng Filipino sa Vasitarian
Jose Villa Panganiban
Unibersidad ng Santo Tomas
1948
Eksperto sa kulturang Pilipino
Filipinologist
Kabilang na mga akdang pambalarila ni Pineda:
- Pagpupulong: Mga Tuntunin at Pamamaraan
- Pandalubhasaan Sining ng Komunikasyon
- Sining ng Komunikasyon Para sa Mataas na Paaralan
Pinarangalan si Pineda nit dahil sa una at ikalawang gantimpala para sa kanyang mga maikling kuwentong:
Gawad Palanca
“Ang Mangingisda” (1958)
“Malalim ang Gabi” (1953)
Ang KWF ay nilikha ng __ noong
Batas Republika Blg. 7104
Agosto 14, 1991
KWF ay iniaatas ng Saligang Batas ng Pilipinas na (Layunin):
Magsagawa
Mag-ugnay
Magtaguyod ng mga pananaliksik para sa Pagpapaunlad
Pagpapalaganap
At Preserbasyon ng Filipino at ng iba pang mga katutubong wika ng Pilipinas
Ang lahad na misyon ng KWF
Magbalangkas
Mag-ugnay
Magpatupad
Ng mga programa at proyekto sa pananaliksik upang higit pang mapabilis ang pagsulong ng Wikang Filipino
Medium ng pangkalahatang talastasan at gayundin ng mga layuning intelektwa;
Wikang Filipino
Hangarin ng KWF
Paunlarin ang Filipino bilang isang modernong wikang magagamit na mabisang kasangkapan sa kabuuan ng pambansang pagpapaunlad
Ang __ ay nagtataglay mg napakamaraming wikain na ginagamit sa iba’t-ibang rehiyon
Pilipinas
Sa mahigit na __ pulo na bumubuo ng bansa ay mayroon ding mahigit na ___ dayalekto na ginagamit sa bayan
7,000
170
Minsan pa ang bawat rehiyon ay may __ pang wikain na ginagamit
Tatlo o mahigit
Hindi madali para sa mga Pilipino ang magkaisa at magkaugnayayn dahil sa __
Maraming wikain sa Pilipinas
Iba’t Ibang Wika sa Iba’t Ibang Rehiyon
Tagalog Ilocano Panggasinan Kapampangan Bikolano Sebwano Hiligaynon Waray-Waray
Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Katimugang bahagi ng Luzon
Tagalog
Ginagamit sa CALABARAZON & MIMAROPA
Tagalog
CALABARZON
Cavite Laguna Bataan Batangas Rizal Quezon
MIMAROPA
Mindoro
Marinduque
Romblon
Palawan
Kilala rin sa tawag na Iloko
Ilocano
Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Hilagang Luzon
Ilocano
Gamit sa Rehiyon 1 & 2
Ilocano
Region 1
Ilocos Region
Region 2
Cagayan Valley
Gamit sa lalawigan ng Pangasinan at ilang bahagi ng Hilagang Luzon at Gitnang Luzon
Panggasinan
Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Gitnang Luzon
Kapampangan
Ex: Kapampangan
Mekeni (Tara na) Mahabang tete (Mahabang tulay)
Pangunahing wika ng mga naninirahan sa Timog Silangang Luzon
Bikolano
Timog Silangang Luzon
Bikol
Halimbawa Bikolano
Masimot ika (PI)
Tinatawag ding Bisaya
Sebwano
Pangunahing wika ng Lalawigan ng Cebu, Silangang Negros, Bohol at malaking bahagi ng Mindanao
Sebwano
Tinatayang sinasalita ng 27% ng kabuuang populasyon ng bansa
Sebwano
Tinatawag ding Ilonggo
Hiligaynon
Gamit sa mga lalawigan sa mga pulo ng Panay at Kanlurang Negros
Hiligaynon
Gamit sa Silangan Visayas tulad ng mga lalawigan sa mga pulo ng Samar at Leyte
Waray-Waray
Nagkaroon ng __ at __ ang mga mamamayan dahil mahirap silang magkaunawaan
pagkabuklod-buklod
kanya-kanya
Batas ng WIka
Saligang Batas 1897
Saligang Batas 1935
Nobyembre 13, 1936
Komonwelt Bilang 184 (October 27, 1936)
Inihanda ni Felix Ferrer at Isabelo Artacho sa __ na nilagdaan ni ___ na pinagtibay na __ ang opisyal na wika ng pamahalaan
Saligang Batas 1897
Biak na Bato
Emilio Aguinaldo
Tagalog
Kailan ipinanganak si Emilio Aguinaldo?
February 6, 1964
Nagtadhana ng batas ukol sa Wika
Saligang Batas 1935 Seksyon 3 Komonwelt ng Pilipinas
Pinagtibay ang batas ___ na lumikha ng isang surian ng wikang pambansa at itinatakda ang mga kapangyarihan at tungkulin ngayon
Nobyembre 13, 1936 Komomwelt Blg. 184
Itinagubilin ni Pangulong Manuel L. Quezon sa kanyang mensahe sa asembleya nasyonal ang paglikha ng isang surian ng wikang pambansa na gagawa ng isang pag aaral ng wikang katutubo sa Pilipinas sa layuning makapagbuo ng isang wikang panlahat na batay sa isang wikang umiiral
Komonwelt Blg 184 (October 27, 1936)
Komisyon; gagabay sa ating wika
Surian
Katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng Komunikasyon ng mga etnikong grupo
Filipino
Katulad ng ibapang wikang buhay, ito ay dumadaan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng panghihiram sa mga wika ng Pilipinas at mga di-katutubong wika para sa iba’t ibang saligang sosyal, at para sa mga paksa ng talakayan at iskolalrling pagpapahayag
Filipino
Ang pagsasapanahon ng katuturan ng Filipino bilang Wikang Pambansa ang isa sa mga tampok na pinagtibay na kapasiyahan sa kauna-unahang regular na pulong ng __ sa __
Bagomg Kalupunan ng mga KOmisyoner ng KWF, Pebrero 8, 2013 sa Silid-Pulungan ng Komisyon
Sa pangunguna nu __, inilahad niya ang pangangailangan sa pagsusog sa batayang deskripsyon ng Filipino bilang Wikang Pambansa na inilahad sa __
Tagapangulong Virgilio S. Almario
Rebolusyong Blg. 96-1
