PREDAVANJE 4 Flashcards
SEKUNDARNA GRAĐA KORIJENA
SEKUNDARNA GRAĐA KORIJENA
- Višegodišnje dvosupnice i golosjemenjače
- dioba zaostalih primarnih meristema- perikambij stvara peridermu, a žilni kambij provodne elemente
- ugradnja kambija između ksilema i floema, kao prsten čijim djelovanjem nastaju sekundarni ksilem i floem
- sekundarni ksilem između zraka primarnog, veći su i radijalno poredani, izmjenjuju se sa zrakama srčike
- sekundarni floem je dobro izražen a primarni se raspada
PREOBRAZBE KORIJENA
PREOBRAZBE KORIJENA
a) LIBOVITO (mesnato) KORIJENJE
- glavni korijen odeblja i postane sočan i libiv (Brassicaceae)
b) KORIJENOVI GOMOLJI
- nastaju od spremišnog stabljičnog korijenja (božur, kaćun, jedić, georgina)
c) KORIJENOVI GOMOLJČIĆI (čvorići)
- simbioza korijenja s bakterijama
- izrasline na korijenjima s puno bakterija koje vežu dišik (Fabaceae)
d) MIKORIZA
- simbioza korijenja biljaka s gljivama (vanjska - hife obavijaju korijenje izvana kod drvenastog bilja, unutarnja - hife
prodiru duboko u staničje korijenja zeljastih biljaka)
GOMOLJ BOŽURA
GOMOLJ BOŽURA
- korijenov gomolj (nastaje od spremišnog stabljičnog korijenja)
NADZEMNE STABLJIKE
NADZEMNE STABLJIKE
a) STABLO - visoko razgranjen drvenasti izdanak (lipa, hrast, jela)
b) BATVO - zeljasta bezlisna stabljika koja završava tvorbom cvjetova ili cvatova (jaglaci, trputac, luk)
c) VLAT - zeljasta ili djelomično drvenasta stabljika koja je potpuno ili djelomično (u međučlancima) šuplja (trave - raž,
pšenica, trstika, bambus)
d) ŠAŠLJIKA - zeljasta stabljika slična vlati, ali ispunjena (šaševi i rogozi)
HIPOKOTIL I EPIKOTIL
EPIKOTIL I HIPOKOTIL
EPIKOTIL - dio stabljike od supke do sljedećeg lista
HIPOKOTIL - najdonji dio klicinog stručka koji se proteže od vrata korijena (granice korijena i stabljike) do supki
(kotiledona)
- cikla, rotkva, ciklama - veliki udio hipokotila, mali glavnog korijena
- kravlja repa - podjednak udio hipokotila i glavnog korijena
- šećerna repa, mrkva - veliki udio glavnog korijena, mali hipokotila
POLOŽAJ STABLJIKE U PROSTORU
POLOŽAJ STABLJIKE U PROSTORU
a) USPRAVNA
- većina drvenastih i zeljastih biljaka (hrast, naprstak)
b) POLEGNUTA
- čitavom dužinom leži na tlu ili se malo izdiže (bor krivulj - Pinus mugo, Pinaceae)
c) PENJAČICA
- pomoću vitica se penje po drugim biljkama koje služe kao potporanj (grah, bundeva)
d) POVIJUŠA
- obavija se oko neke potpore
- zeljaste (hmelj - Humulus lupulus, Canabaceae, bljušt - Tamus communis, Dioscoreaceae)
- drvenaste (pavitina - rod Clematis, Ranunculaceae)
e) LIJANA
- za svoj rast treba potporanj
- raste u tropskim područjima
- obuhvaća penjačice i povijuše
f) PUZAVA ili VRJEŽASTA
- iz vriježa izbija adventivno korijenje koje omogućuje zakorijenjivanje (šumska jagoda - Fragaria vesca, Rosaceae)
g) PRIDIGNUTA
- u donjem dijelu se u luku uzdiže od tla, dok gornji dio stoji uspravno (kijačasta crvotočina - Lycopodium clavatum,
majčina dušica - Thymus serpyllum)
PODJELA STABLJIKE PREMA NARAVI
PODJELA STABLJIKE PREMA NARAVI
a) ZELJASTE BILJKE - plućnjak, đurđica
b) POLUGRMOVI (donji dio drvenast, gornji zeljast) - kadulja, timijan
c) GRMOVI - divlja ruža, oleandar
d) DRVEĆE - hrast, breza
GRMOVI I POLUGRMOVI
GRMOVI I POLUGRMOVI
- tipovi stabljike prema naravi
- grmovi (drvenaste stabljike koje nikad ne dosegnu dimenzije stabla): divlja ruža, oleandar
- polugrmovi (donji dio drvenasti, gornji zeljast): kadulja, timijan
PRIMARNA GRAĐA STABLJIKE JEDNOSUPNICA
PRIMARNA GRAĐA STABLJIKE JEDNOSUPNICA
a) PRIMARNA KORA - tanka i slabo odijeljena od središnjeg valjka
- epiderma: jednoslojna, sklerificirana ili kutinizirana
- višeslojna sklerenhimska hipoderma
b) SREDIŠNJI VALJAK
- nepravilno raspoređene zatvorene kolateralne žile (manje i brojnije prema površini, ksilem prema središtu, floem
prema površini)
- žila se sastoji od protofloema (neprohodnih sitastih cijevi) i protoksilema (traheja, parenhima i reksigenog intercelulara)
na polovima te metafloema (sitastih cijevi sa stanicama pratilicama) i metaksilema (dviju mrežastih traheja okruženih
drvenčicama i odijeljenih traheidama) koji se dodiruju
- žila je obavijena sklerenhimskim ovojem
PRIMARNA GRAĐA STABLJIKE DVOSUPNICA
PRIMARNA GRAĐA STABLJIKE DVOSUPNICA – nije u karticama ali je profesor naglasio
- uočljiva jasna granica primarne kore i središnjeg valjka
a) primarna kora
- jednoslojna epiderma
- višeslojna hipoderma (Lamiaceae i Fabaceae - kutni kolenhim, dvosupnice koje prelaze u
drvenastu građu - pločasti kolenhim, izostaje – žabnjaci)
- parenhim
- endoderma: parenhimske stanice sa škrobom
b) središnji valjak
- otvorene kolateralne žile u obliku prstena odvojene parenhimom zraka srčike
- žila se sastoji od floema (nefunkcionalni protofloem i metafloem), ksilema (protoksilem -
prstenaste i spiralne traheje te parenhim, metaksilem - mrežaste traheje, traheide i drvenčice) i
žilnog (fascikularnog) kambija
- žila je obavijena sklerenhimskim ovojem
- u sredini je srčika od parenhima, a kod nekih vrsta reksigeni intercelular (žabnjaci)
(
SREDINA KORIJENA I SREDINA STABLJIKE
SREDINA KORIJENA I SREDINA STABLJIKE)
sredina korijena - sklerenhim
sredina stabljike - parenhim ili reksigeni intercelular (žabnjak)
GOD
GOD
- jednogodišnji prirast ksilema
- granica goda uočava se zbog morfološke razlike kasnog drveta prethodnog vegetacijskog razdoblja i ranog drveta
sljedećeg razdoblja
PRIJELAZ PRIMARNE U SEKUNDARNU GRAĐU STABLJIKE
PRIJELAZ PRIMARNE U SEKUNDARNU GRAĐU STABLJIKE
ovisno o aktivnosti kambija postoje 4 tipa sekundarnog rasta:
a) Aristolochia-tip: interfascikularni kambij stvara samo parenhim, pa je broj iraspored žila u stabljici sekundarne građe
jednak onom u stabljici primarnegrađe
b) Helianthus-tip: interfascikularni kambij stvara veći broj manjih otvorenihkolateralnih žila, pa je broj žila u stabljici
sekundarne građe veći nego ustabljici primarne građe
c) Ricinus-tip: i interfascikularni kambij stvara prema unutra elemente drva, aprema vani elemente kore, između kojih su
očuvane uske srčikine zrake - višenema zasebnih žila
d) Tilia-tip: zasebne žile se ne javljaju ni u stabljici primarne građe, već susitasti i cjevasti elementi kao i kambij u obliku
cjelovitog valjka(golosjemenjače i drvenaste dvosupnice)
PREOBRAZBE STABLJIKE
PREOBRAZBE STABLJIKE
1) NADZEMNE PREOBRAZBE:
a) TRNOVI (od bočnih ogranaka)
b) VRIJEŽE (tanke puzave stabljike)
c) VITICE (od bočnih ogranaka)
d) ZADEBLJANJE DONJEG DIJELA STABLJIKE (iznad supki)
2) PODZEMNE PREOBRAZBE:
a) PODANAK ili RHIZOMA (sliči korijenu)
b) LUKOVICA ili BULBUS (ima skraćenu stabljiku - lukovinu)
c) PALUČICA ili BULBOTUBER (prijelazni oblik između lukovice i gomolja)
d) GOMOLJ ili TUBER (podzemni preobraženi izdanak)
3) FILOKLADIJI
1) NADZEMNE PREOBRAZBE STABLJIKE
a) TRNOVI (od bočnih ogranaka)
- glog, crni trn ili trnina (Prunus spinosa, Rosaceae)
b) VRIJEŽE (tanke puzave stabljike)
- jagoda
c) VITICE (od bočnih ogranaka)
- loza
d) ZADEBLJANJE DONJEG DIJELA STABLJIKE (iznad supki)
- koraba (Brassica oleracea var. gongylodes)
2) PODZEMNE PREOBRAZBE STABLJIKE
a) PODANAK ili RHIZOMA (sliči korijenu, svake godine tvori jednogodišnje izdanke na strani gdje se nalazi vršni pup)
- okomit (odoljen, čemerika), horizontalan ili razovit (đurđica, perunika, iđirot)
b) LUKOVICA ili BULBUS (ima skraćenu stabljiku - lukovinu za koju su pričvršćene sočne ljuske, na vrhu je vršni pup)
- jednosupnice
c) PALUČICA ili BULBOTUBER (prijelazni oblik između lukovice i gomolja - lukovičasti gomolj, izvana pokrivena suhim
ljuskama, ima razvijenu lukovinu, razlika od lukovice na poprečnom prerezu)
- mrazovac, gomoljasti žabnjak, šafran
d) GOMOLJ ili TUBER (podzemni preobraženi izdanak)
- krumpir (Solanum tuberosum) na čijim se gomoljima nalaze pupovi - oka (oculi)
3) FILOKLADIJI
kratki plosnati bočni ogranci stabljike slični listu na kojima se pojavljuju pricvjetni listovi (brakteje), cvjetovi i plodovi
(veprine)
PODJELE PUPOVA
PODJELE PUPOVA
- prema ulozi:
a) PUPOVI RASTA (iz njih se razvijaju ogranci s listovima)
b) CVJETNI PUPOVI (iz njih se razvijaju cvjetovi)
- prema položaju:
a) VRŠNI (terminalni)
b) BOČNI (pazušni)
