Panitikan Flashcards
Asignatura na nag aaral ng mga akda, tula, dula at iba pang sining ng panitikan na may kaugnayan sa mga aspeto ng lipunan. Ito ay naglalayong maipamalas ang ugnayan ng panitikan sa mga isyung panlipunan, kultura, at kasaysayan ng bansa o komunidad.
Panitikang Panlipunan
Tumutukoy sa isang samahan o grupo ng mga indibidwal na nagkakaroon ng mga ugnayan at interaksyon sa loob ng isang partikular na lugar o komunidad.
Sosyedad/Lipunan
Isang masusing pagsusuri ng mga akdang nakasulat o oral na nagpapahayag ng mga ideya, damdamin, kuwento, at karanasan ng tao.
Literatura o Panitikan
Isang uri ng panitikan na naglalaman ng mga kuwentong kathang-isip na nagpapakita ng karakter, pangyayari, at mga lugar na hindi tunay o hindi nangyayari sa totoong buhay.
Piksyon (Fiction)
Isang uri ng panitikan na akdang may katotohanan ay hango sa tunay na pangyayari sa buhay.
Di Piksyon (Non-fiction)
Magbigay ng halimbawa ng panitikang di piksyon
Kasaysayan, Biograpiya, Agham, Auto-Biograpiya
Dalawang Uri ng Panitikan
Piksyon at Di Piksyon
Mga anyo ng panitikan
- Tuluyan o Prosa
- Tula o Panulaan
Anyo ng panitikan kung ito’y nasusulat sa karaniwang takbo ng pangungusap at patalatang paraan. Ito’y hindi ritmo. Ito ay ginagamit sa pagpapahayag ng mga kaisipan kwento, sanaysay, at iba pa.
Tuluyan o Prosa
Ito ay pagbubuo-buo ng pangungusap o parirala sa pamamagitan ng salitang binibilang na pantig sa taludtod na pinagtugma-tugma. Binubuo ito ng saknong at taludtod na may sukat at tugma na maaari rin namang wala.
Tula o Panulaan
Anu-ano ang mga halimbawa ng akdang tuluyan
- Nobela
- Maikling kwento
- Dula
- Alamat
- Pabula
- Parabula
- Anekdota
- Sanaysay
- Talambuhay
- Balita
- Talumpati
Isang mahabang salaysayin ng mga kawing-kawing na pangyayari na naganap sa mahabang saklaw na binubuo ng mga kabanata.
Nobela
Salaysay ng isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may isang kakintalan o impression.
Maikling kwento
MAIKLING KWENTO: Nagbibigay diin sa katauhan o personalidad.
Pangkatauhan
MAIKLING KWENTO: Ito ay nagbibigay diin sa pagkawing-kawing ng mga pangyayari sa katha.
Makabanghay
MAIKLING KWENTO: Ito ay kwentong nakatuon sa tagpuan at atmospera ng akda.
Pangkapaligiran
MAIKLING KWENTO: Kung ang akda ay nakatuon sa paligid, kaayusang panlabas, at kakayahang pampook ng isang lugar o komunidad.
Pangkatutubong kulay
MAIKLING KWENTO: Kung ang binibigyang diin sa katha ay ang kaisipan o ang makabuluhang-diwang taglay.
Pangkaisipan
MAIKLING KWENTO: Kung ang akda ay nakatuon sa paraan ng pag iisip ng pangunahing tauhan.
Sikolohikal
Isang uri ng panitikan (akdang tuluyan) na isinusulat upang itanghal sa entablado o tanghalan. Karaniwang nahahati sa tatlo o higit pang yugto bagama’t marami rin ang isahang yugto lamang.
Dula
Mga uri ng maikling kwento.
- Pangkatauhan
- Makabanghay
- Pangkapaligiran
- Pangkatutubong kulay
- Pangkaisipan
- Sikolohikal
Mga uri ng Dula
- Komedya
- Trahedya
- Melodrama
DULA: Kung ang paksa ay katawa-tawa
Komedya
DULA: Kung ang paksa ay tumatalakay sa kalungkutan ng pangunahing tauhan at madalas natatapos sa kanyang kamatayan.
Trahedya
DULA: Kung ang paksa ay tumutukoy sa kalungkutan at paghihirap ng pangunahing tauhan ngunit nagwawakas sa kanilang tagumpay.
Melodrama
Mga salaysaying nauukol sa pinagmulan ng bagay-bagay. Karaniwang hubad sa katotohanan ang mga kwentong ito dahil sa ito’y mga likhang isip lamang ng ating mga ninunong sa pagtatangka nilang ipaliwanag ang pinagmulan ng mga bagay-bagay.
Alamat
Ito ay akda kung saan ang mga tauhan ay mga hayop.
Pabula
Mga kwentong hango sa banal na kasulatan na siyang kapupulutan ng aral na kapaki-pakinabang sa buhay.
Parabula
Maikling sanaysay na may layuning umaliw o magbigay aral sa mga mambabasa.
Anekdota
Isang pagpapahayag ng mga kuro-kuro o opinyon ng isang may-akda hinggil sa suliranin o paksa.
Sanaysay
Kasaysayan ng buhay ng isang tao.
Talambuhay
Paglalahad ng pang-araw-araw na pangyayari sa lipunan, pamahalaan, sa mga lalawigan, sa ibayong dagat, maging sa industriya, kalakalan, agham, edukasyon, palakasan, at pinilakang tabing.
Balita
Isang pagpapahayag na binibigkas sa harap ng mga tagapakinig. Nauuri sa iba’t layunin; humikayat, magbigay impormasyon, magpaliwanag, mangatuwiran, maglahad ng opinyon, o paniniwala, o manlibang.
Talumpati
Mga Akdang Patula
- Tulang pasalaysay
- Tulang padamdamin o liriko
- Tulang padula
- Tulang patnigan
Kuwento ng mga pangyayari at nasusulat ng patula na may sukat at tugma.
Tulang pasalaysay
Dalawang uri ng Tulang Pasalaysay
Epiko at Awit/Korido
TULANG PASALAYSAY: Tulang pasalaysay tungkol sa kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tauhan laban sa mga kaaway na kadalasan ay makababalaghan at di kapani-paniwala.
Epiko
TULANG PASALAYSAY: Tulang pasalaysay na paawit kung basahin.
Awit o Korido
Mga tulang marubdon o damdamin
Tulang pandamdamin
TULANG PANDAMDAMIN: Tulang may 14 na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan at karaniwang naghahatid ng aral sa mambabasa.
Soneto
Mga Tulang Pandamdamin o Liriko
- Soneto
- Elehiya
- Dalit
- Pastoral
- Oda
- Awiting bayan
TULANG PADAMDAMIN: Tulang nagpapahayag ng panimdim dahil sa pagyao ng isang minamahal.
Elehiya
TULANG PADAMDAMIN: Isang katutubong anyo ng tula na binubuo ng 8 pantig kada taludtod, apat na taludtod kada saknong at may isahang tugma.
Dalit
TULANG PANDAMDAMIN: Mula sa salitang “pastor”. Ito ay hindi lamang tungkol sa buhay ng isang pastol at pagpapastol, ito ay tulang pumapaksa at naglalarawan ng simpleng paraan ng pamumuhay, pag ibig at iba pa.
Pastoral
TULANG PANDAMDAMIN: Karaniwang isang liriko o isang uri ng tulang awitin na nakasulat bilang papuri o dedikasyon para sa isang tao o isang bagay na nakakakuha ng interes o pagtuon ng makata o nagsisilbing isang inspirasyon para sa mismong ______.
Oda
Mga tulang isinasadula sa entablado o iba pang tanghalan. Maaaring mauri sa senakulo, panunuluyan, parsa, at saynete.
Tulang padula
Isang uri ng pagtatalang patula na ginagamitan ng pangangatwiran at matalas na pag iisip. Ito rin ay mga laro o paligsahang patula na noo’y karaniwang isinasagawa sa bakuran ng mga namatayan.
Tulang Patnigan
Ito ay maaaring ilapat sa maraming paniniwala, pamamaraan at pilosopiyang nagbibigay-tugon sa kalagayan at karanasan ng tao.
Humanismo
Ito ay maaaring ituring na pagbabalik sa klasismo lalo na yaong akdang sining noong panahon ng renasimyento (Renaissance).
Humanismo
Ito ay nagsasabing ang tao ay rasyonal na nilalang na may kakayahang maging makatotohanan at mabuti. Karaniwang ginagamit ito upang ilarawan ang kilusang panitikan at Kultura sa kanlurang Europa.
Humanismo
Ito ay lumaganap bilang kilusang panulaan sa Estados Unidos at Inglatera. Nagbibigay pansin sa mga hanay na salita at simbolismo ang nasabing kilusan.
Imahismo
Binibigyan diin nito ang pagpili ng tiyak na salita, kalayaan sa pagpili ng mga paksa at porma at ang paggamit ng mga salitang karaniwang ginagamit sa araw araw.
Imahismo
Karaniwang gumagamit ng mga malayang berso kaysa sa pormal na may sukat na paraan para magkaroon ng estraktura ang tula.
Imahismo
Ibinibabandila nito ang indibidwalismo kaysa kolektibismo, ang rebolusyon kaysa konserbatismo, ang inobasyon kaysa tradisyon, imahinasyon kaysa katwiran at likas kaysa pagpipigil.
Romantisismo
Itinuturing bilang isang pagtatakwil sa pagpapahalagang klasismo tulad ng kaayusan, kapayapaan, pag-uugnay ugnay, ideya at rasyonal.
Romantisismo
Ito ay may malalim na pagpapahalaga ng kagandahan ng kalikasan; ng pagpapalutang ng damdamin kaysa isipan; ng pagkaabala sa henyo; bayani at pambihirang katauhan; ng pagkahirati sa internal ng tunggalian; at ng mahiwaga at kababalaghan.
Romantisismo
Ito ay may ibig sabihin na nahahawig sa malapantasyang katangian ng midyebal na romansa.
Romantiko
Ang panitikang ito ay nagbibigay-diin sa pleksibilidad ng nilalaman, nanghihikayat sa pagbuo ng komplikado at mabilis na pangyayari sa mga kwento at pinapayagan ang pagsanib ng iba’t ibang uri ng paksa.
Romantisismo
Dalawang uri ng Romantisismo
Tradisyonal at Rebolusyonaryo
Ito ay humihilig sa makasaysayan at pagpapanatili o pagbabalik sa mga katutubo at tradisyonal na pagpapahalaga tulad ng nasyonalismo, pagkamaginoo, at pagka-Kristyano.
Tradisyonal na Romantisismo
Ito ay bumabaling sa pagtatatag ng bagong kultura na may pagpupumiglas, kapusukan, at pagkamakasarili.
Rebolusyonaryong Romantisismo
Ito ay nagpapahayag ng mahalagang paksain: ang konkretong buhay at pakikihamok ng indibidwal gayon din, ang usapin ng indibidwal na kalayaan at pagpili.
Eksistensyalismo
Ayon sa teoryang ito, ang kalayaang pumili ay kasama ng komitment at responsibilidad. Ang pinakaprominenteng tema sa teoryang ito ay ang pagpili.
Eksistensyalismo
Ayon sa kanya, nauuna ang eksistens bago ang esens. Ang pagpili kung gayon, ay kailangan sa eksistens ng bawat nilalang at hindi ito matatakasan, maging ang hindi pagpili ay isa pa ring pagpili.
Jean-Paul Sartre
Nakatuon ito sa interpretasyon ng buhay ng isang tao sa mundo kasama ang mga problemang hatid nito.
Eksistensyalismo
Naniniwala sa Diyos o isang sagradong nilalang na nag-uugnay sa lahat ng nilikha.
Theistic
Walang hanggang kalayaan ng tao na hindi kailangan pa ng tulong ng anumang Diyos.
Atheistic
Siya ang pinagmulan ng pag-aaral ng Dekonstruksyon.
Derrida Jacques
Ito ay nagpapakita ng maraming layer ng kahulugan. Ipinapakitang madalas na ang lenggwahe ay madalas na pabago-bago. Ito ay isang paraan ng pag aanalisa ng teksto base sa ideya na ang mambabasa at hindi ang manunulat, ang sentral sa pagbibigay ng kahulugan.
Dekonstruksyon
Ito ay pagsusuri ng panitikan at awtor mula sa Punto de Vista o pananaw ng isang feminista.
Feminismo
Ito ang teoryang nag-uugnay ng siyentipikong pamamaraan sa pilosopiya sa pamamagitan ng paniniwalang lahat ng nilalang at pangyayari sa sangkalawakan ay natural at ang lahat ng karunungan ay maaaring dumaan sa masusing pagsusuri.
Naturalismo
Hindi naniniwala sa mga bagay na supernatural.
Naturalismo
Lagi itong inihahambing sa materyalismo.
Naturalismo
Layong ipakita nang walang paghuhusga ang isang bahagi ng buhay. May pagkakapareho ito sa realismo kaya tinawag din itong ekstensyon ng realismo.
Naturalismo
Isang malaking kilusang umusbong sa larangan ng sining noog 1900. Layon nitong ipakita ang karanasan ng tao at lipunan sa isang makatotohanang pamamaraan. Itinatakwil nito ang ideyal na paghuhulma at pananaw sa mga bagay.
Realismo
May pagtitimping inilalahad nito ang kadalisayan ng bagay-bagay at iwinawaksi nito ang anumang pagmamalabis at kahindik-hindik.
Pinong Realismo
Ito ay mas optimistiko at inilalagay ang pag-asa sa damdamin kaysa kaisipan sa paglutas ng pang araw-araw na suliranin.
Sentimental na Realismo
Inilalarawan nito ang internal na buhay o motibo ng tao sa pagkilos.
Sikolohikal na Realismo
Inilalarawan nito ang mga gawain ng isang lipunang burgis upang maipamalas ang mga aspetong may kapangitan at panlulupig nito.
Kritikal na Realismo
Ginagabayan ito ng teoryang marxismo sa paglalahad ng kalagayan ng lipunang maaaring mabago tungo sa pagtatayo ng lipunang pinamumunuan ng mga uring anak-pawis.
Sosyalistang Realismo
Pinagsasanib nito ang pantasya at katotohanan nang may kamalayan. Pinagsasama ang impluwensya ng mito at karunungang-bayan sa takbo ng kwento upang masalamin ang mga katotohanang nagaganap sa lipunan.
Mahiwagang Realismo
Ang Marxismo ay pinaunlad nina?
Karl Marx at Fredrich Engels
Nagtataglay ito ng tatlong batayang ideya: pilosopiya ng pagtingin sa tao, teorya ng kasaysayan at pampulitika’t pang-ekonomiyang programa.
Marxismo
Ginagamit ito sa pagsusuri ng kalagayang panlipunan, pag uugali at motibasyon ng mga tauhan sa kwento. Binibigyang pansin ang mga umiiral na tunggalian ng tauhan sa sarili niya, sa ibang tauhan, sa lipunan o sa kalikasan.
Marxismo
Sinasagot ang tanong na Para saan o kanino ang panitikang ito?
Marxismo
Naaangkop sa tradisyon at prestihiyo ng dulaan sa Pilipinas. Sa pagkapit sa mga isyung panlipunan na pinapaksa ng mga dula at sa pagbabago ng konsepto ng entablado bilang tanghalan, mananatiling may lugar ito sa panlasa at pakikibaka ng mamamayan.
Pananaw Sosyolohikal
Mas malawak ang perspektib na pagsusuri ng isang akda. Hindi lamang ang kasiningan at angking katangian ng akda ang binubusisi, kundi pati na rin ang bahagi ng lipunan at kasaysayang pinagluwalan nito.
Pananaw Sosyolohikal
Sinusuri hindi lamang ang akda kundi pati na rin ang lipunang kinabibilangan ng akda na siyang nagluwal sa akdang iyon.
Pananaw Sosyolohikal
Ang paggamit ng estilo o estetikong prinsipyo ng mga Griyego o Romanong klasikong arte at panitikan. Tumutukoy ito sa paggamit sa mga prinsipyo sa musika.
Klasismo
Ang terminong ito ay madalas ginagamit sa pagtukoy sa pagbabalik ng Klasismo
Neoklasismo
Ito ay matipid sa paggamit ng wika. Maingat sa pagsasalita at pagpapahayag ng damdamin. Hindi angkop ang paggamit ng mga salitang balbal. Hindi rin angkop ang paggamit ng labis na emosyon.
Klasismo (Klasista)
Nagbibigay pansin sa anyo ng panitikan. Ayon dito, ang panulaan ay hindi panulaan dahil lamang gumagamit ito ng twmang tumatalakay sa kondisyon ng tao kung hindi dahil sa proseso ng wika. Kumukuha ito ng atensyon sa sarili nitong artipisyalidad sa pamamaraan ng pagsabi nito ng gustong sabihin.
Pormalismo
Ang tunguhin ng teoryang ito ay matukoy ang nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng pagkakasulat ng akda.
Pormalismo
Talaan ng buhay ang panitikan sapagkat dito naisisiwalat ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng kanyang buhay, buhay ng kaniyang daigdig, ang daigdig na kaniyang kinabibilangan at pinapangarap.
Arrogante (1983)
Ang panitikan ay siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang lipunan.
Salazar (1995:2)
Ang panitikan ay katipunan ng mga akdang nasusulat na makikilala sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag, estetikong anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang-maliw.
Webster (1947)
Kung ang panitikan ay naisalin sa ibang henerasyon sa pamamagitan ng bibig ng tao.
Pasalin-dila
Kung ito ay nakasulat.
Pasulat
Ito ang naging pinakabatayan ng pananampalatayang Kristyano sa buong daigdig.
Banal na kasulatan o Bibliya
Ang pinakabibliya ng mga Muslim
Koran mula sa Arabia
Ito ang kinatutuhan ng mga mitolohiya at alamat sa Gresya.
Illiad at Oddysey ni Homer
Tumatalakay sa kasaysayan ng pananampalataya sa India. Ipinapalagay itong pinakamahabang epiko sa daigdig.
Mahabharata
Naglalarawan ng pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
Canterbury Tales ni Chaucer
Nagbukas sa mga mata ng mga Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at naging simula ng paglaganap ng demokrasya sa buong daigdig.
Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe
Ito ay nagpapahayag ng moralidad, pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano noong unang panahon.
Divina Comedia ni Dante
Ito ay naglalarawan sa katangiang panlapi ng mga Kastila at kasaysayan ng Espanya.
El Cid Cimpeador
Akdang nagmula sa Arabia at Persia. Naglalarawan ito ng pamahalaan, kabuhayan at lipunan ng mga Arabo at Persyano.
Isang Libo at Isang Gabi
Ito ay naging batayan ng pananampalataya ng mga Intsik.
Aklat ng mga Araw ni Confucius
Ito ay naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at tumatalakay sa mitolohiya at teolohiya ng mga Ehipto.
Aklat ng mga Patay
Kinapapalooban ito ng Doce Pares at Roncesvalles ng Pransya. Isinasalaysay dito ang gintong panahon ng Kristyanismo sa Pransya
Awit ni Rolando
Mga uri ng nobela
Nobela ng pangyayari
Nobela ng tauhan
Nobela ng romansa
Nobela ng pagbabago
Nobela ng kasaysayan
NOBELA: Kung ang binibigyang diin ay ang mga pangyayari.
Nobela ng pangyayari
NOBELA: Kung ang binibigyang diin ay ang katauhan o personalidad ng pangunahing tauhan.
Nobela ng tauhan
NOBELA:Kung ang nobela ay nakatuon sa pag-iibigan.
Nonela ng romansa
NOBELA: Kung ang diin ng akda ang paghahangad ng may-akda ng mga pagbabago sa lipunan at pamahalaan.
Nobela ng pagbabago
NOBELA: Kung ang nagsasalaysay ng mga pangyayari kaugnay ng kasaysayan ng isang bayan.
Nobela ng kasaysayan
Magbigay ng mahusay na halimbawa ng sanaysay.
Mga editoryal na nailathala sa mga pahayagan at iba pang babasahin
TULANG PANDAMDAMIN: Ito ay maiikling tulang binibigkas nang may himig. Karaniwang pinapaksa nito ang pag-ibig, kawalang pag-asa o pamimighati, pangamba, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan.
Awiting bayan
