Moralność - Wojciszke rozdział 9

Question 1

Wymień 5 podstawowych kodów etycznych (Jonathan Haidt)

Answer 1

• etyka sprawiedliwości
• etyka troski
• etyka kolektywistyczna
• etyka autorytetu
• etyka czystości

Question 2

Wymień cnoty/grzechy/emocje towarzyszące etyce sprawiedliwości

Answer 2

Cnoty: sprawiedliwość i wzajemność
Grzechy: niesprawiedliwość
Emocje: gniew, poczucie winy, wdzięczność

Question 3

Wymień cnoty/grzechy/emocje towarzyszące etyce troski

Answer 3

Cnoty: troska o dobro, korzyści, prawa jednostki
Grzechy: łamanie praw jednostki
Emocje: współczucie

Question 4

Wymień cnoty/grzechy/emocje towarzyszące etyce kolektywistycznej

Answer 4

Cnoty: lojalność, poświęcenie dla grupy własnej, szacunek dla symboli grupowych, konformizm
Grzechy: zdrada, opuszczenie, nieposzanowanie symboli grupowych, osłabianie grupy własnej
Emocje: duma, poczucie przynależności

Question 5

Wymień cnoty/grzechy/emocje towarzyszące etyce autorytetu

Answer 5

Cnoty: respekt i uległość wobec autorytetu
Grzechy: sprzeciw, nieposzanowanie hierarchii
Emocje: respekt, podziw, strach

Question 6

Wymień cnoty/grzechy/emocje towarzyszące etyce czystości

Answer 6

Cnoty: czystość, godność, duchowość, kontrola popędów (nie chodzi tylko o seks, chociaż znamy…)
Grzechy: “pokalanie się”, utrata godności
Emocje: wstręt

Question 7

Czym się różni Gemeinschaft od Gesellschaft? (Fryderyk Tonnies)

Answer 7

Gemeinschaft:

• tradycyjna wspólnota
• więzi - osobiste relacje -> wspólnota
• prototyp: wielopokoleniowa patriarchalna rodzina
• jednostka jest po to, by służyć wspólnocie

Gesselschaft:
- społeczeństwo obywatelskie
- relacje bezosobowe, ale wspólne zasady
- organizacja społeczna ma służyć jednostce
-

Question 8

Wymień rodzaje sprawiedliwości (pod kątem kwestii, których ta sprawiedliwość dotyczy)

Answer 8

• dystrybutywna -> po jakich kryteriach dzielimy dobra, by było dobrze?
• proceduralna -> w jaki sposób przeprowadzić ten podział, by wszyscy byli zadowoleni?
• retrybutywna -> jak karać ludzi za niemoralne/szkodliwe działania?

Question 9

Co to jest empatia? (wiem, że to pytanie dość oczywiste, jest tu po to, żeby pamiętać, że to było w rozdziale)

Answer 9

Umiejętność przejmowania się cudzym nieszczęściem, rozumienia emocji innych, wczuwanie się w sytuację drugiej osoby

Question 10

Na czym polega zjawisko Lady Makbet?

Answer 10

Nazwa pochodzi od tego, że po morderstwie, którego dopuściła się Lady Makbet, ona próbowała zmyć ze swych rąk krew, a tak naprawdę nie miała dosłownie krwi na rękach, tylko “plamę” na sumieniu.

Zjawisko polega na tym, że popełnienie czegoś niemoralnego wzmaga dostępność pojęć związanych z czystością oraz motywację do fizycznego oczyszczenia (np. mycia rąk)

Question 11

Jakie są stadia rozwoju moralnego wg Kohlberga? (jest ich 5, wymień)

Answer 11

Stadium 1: moralność jako unikanie kary, “robię to, bo tak mi kazali”
Stadium 2: moralność jako wymiana - “robię to, bo na tym zyskam”
Stadium 3: moralność jako podtrzymywanie wzajemnych relacji, spełnianie oczekiwań, “robię to, bo ważna osoba tego oczekuje”
—-
(tu już te trudniejsze)
Stadium 4: moralność jako podtrzymywanie systemów społecznych, które są korzystne dla jego uczestników (ład społeczny)
Stadium 5: moralność jako umowa społeczna - wypełnienie zobowiązania wynikającego z DOBROWOLNIE zawartego kontaktu w imię największej sumy dobra dla największej liczby osób

Question 12

Czemu poznawczo-rozwojowa teoria rozwoju moralnego jest średniawa?
(to jako ciekawostka, ale moim zdaniem warto wiedzieć)

Answer 12

1. Bo założyła, że jak ktoś osiągnie stadium wyższe, to nie korzysta z niższych (co jest nieprawdą, bo nie zawsze w życiu doświadczamy złożonych problemów)
2. Dylematy w badaniach Kohlberga różnią się od życiowych dylematów, bo oceniamy nie abstrakcyjne osoby, a ludzi z krwi i kości
3. Stadia są za ciasne - w rozwiązywaniu dylematów Kohlberga, połowa ludzi wychodzi ponad stadium 3, prawie nikt nie osiąga stadium 5, a w przypadku prawdziwych dylematów poza stadium 3 wychodzi tylko 5% badanych
4. Oceny życiowe często dotyczą naszych własnych działań moralnych/niemoralnych, a my lubimy siebie samych oceniać łagodniej

Question 13

Na czym polega intuicjonistyczny model ocen moralnych?

Answer 13

Że oceniamy moralność danej sytuacji na czuja - w sposób automatyczny, a nie w sposób kontrolowany. Opiera się ta ocena na prostych odczuciach dobra i zła. Uzasadnienia są dopiero przywoływane po ocenie, szczególnie jak ją ktoś zakwestionuje i jest to bardziej racjonalizacja oceny niż faktyczne uzasadnienie

Question 14

Czym się różnią normy moralne opisowe od powinnościowych?

Answer 14

Normy powinnościowe mówią o tym, jak się człowiek w danej sytuacji powinien zachować
Normy opisowe mówią, jak się osoby zwykle w danej sytuacji zachowują

(Trochę expectations vs reality)

Question 15

Podaj nazwę słynnego eksperymentu dotyczącego uległości ludzi wobec autorytetów

Answer 15

Eksperyment Milgrama (1974)

Question 16

Co to jest efekt Lucyfera?

Answer 16

Efekt sformułowany przez Zimbardo: “zwykli” ludzie przemieniają się w sprawców zła pod wpływem odpowiednio zorganizowanej sytuacji (nawiązuje to do Stanfordzkiego eksperymentu więziennego)

UWAGA: jebać Zimbardo, bo jego eksperyment to jeden wielki scam, linki:

(popularnonaukowe) https://www.vox.com/2018/6/13/17449118/stanford-prison-experiment-fraud-psychology-replication
(naukowe) https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0959354320920367
https: //doi.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2Famp0000401

Question 17

Co to jest truizm kulturowy?

Answer 17

Taki przekaz typu pierdolety, banalny tak bardzo, że w ogóle się nad tym nie zastanawiamy. Na przykład: “trzeba być uczciwym”. Wszyscy się z tym zgadzamy, ale nie mamy wyrobionych opinii procesem myślowym DLACZEGO tak w ogóle jest.

Question 18

Na czym polega teoria sprawiedliwości proporcjonalnej? (equity theory)

Answer 18

Podział dóbr jest spostrzegany jako sprawiedliwy przez ludzi, gdy wyniki jednostki są proporcjonalne do jej wkładu. Proporcjonalność budzi pozytywne emocje. Nieproporcjonalność budzi negatywne emocje:

• jak my dostajemy za dużo niż nam się “należy”: poczucie winy
• jak dostajemy za mało: gniew, poczucie krzywdy, oburzenie