Mitologia Flashcards
- Jaki obraz ludzkiego losu kreuje literatura? Omów zagadnienie na podstawie mitu
o Syzyfie z Mitologii Jana Parandowskiego.
- Wstęp:
- Teza: Ludzki los od czasów starożytnych jest ukazywany jako zdeterminowany przez przeznaczenie, którego nie można uniknąć. Często wydaje się absurdalny.
- Argumentacja:
Syzyf - król Koryntu, uwielbiany przez bogów, zapraszany na uczty, skłonność do plotkowania - nadużył zaufania bogów i zdradził ich sekrety ludziom
Zeus wysyła Tanatosa - bożka śmierci, ale Syzyf go więzi - ucieka przed śmiercią, ale jego dalsze losy pokazują, że nie da się uniknąć fatum
Tanatos uwolniony przez Aresa zabija Syzyfa, który aby nie znaleźć się w świecie umarłych prosi żonę, by go nie pochowała. Błąka się nad wodami Styksu i to że nie został pogrzebany i chce ukarać żonę, staje się pretekstem aby Hades uwolnił Syzyfa, który ma ukarać małżonkę. Wtedy znów zostaje na ziemi, co wzbudza gniew bogów. Syzyf nie jest w stanie zmienić własnego losu. Oszukał bogów po raz kolejny, więc ostatecznie jest ukarany, ma wtaczać wiecznie spadający głaz.
Jego praca uświadamia, że człowiek nie ma wpływu na swój los. - Kontekst: Z tym, że ludzki los jest absurdalny w pełni zgodził się Abert Camus reprezentując filozofię egzystencjalizmu. W “Micie o Syzyfie” autor podkreślił, że Syzyf to postać tragiczna, ponieważ był on świadomy bezsensu sytuacji, w której się znalazł nieustannie wtaczając głaz, jednak kontynuując pracę dokonywał wyboru żeby to robić. Podobne wybory dotyczą bohaterów “Dżumy”, którzy nie mając pewności, czy przeżyją i czy ich czyny będą miały znaczenie np. Rieux, Tarrou decydowali się na walkę z epidemią.
- Podsumowanie: Los człowieka jest z góry ustalony i nie jesteśmy w stanie go zmienić, ponieważ tak jak Syzyfa wcześniej, czy później spotkają nas konsekwencje. Jednak w tej pesymistycznej koncepcji jest odrobina nadziei, ostatecznie mamy wpływ na to jakie decyzje podejmiemy. Bóg zesłał na Oran dżumę, ale bohaterowie samodzielnie przyjęli różne postawy, a mitologiczny Syzyf może ale nie musi wtaczać głazu ponownie, bo bogowie zdecydowali tylko o tym, że kamień spadnie.
- Motyw matczynej miłości. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Demeter i Korze z Mitologii Jana Parandowskiego.
Wstęp: Miłość matki do dziecka uchodzi w większości kultur za uczucie najsilniejsze, wyraźnie górujące nad innymi relacjami, czy to rodzinnymi, czy interpersonalnymi. Szczególna więź powstaje jeszcze przed porodem, potem umacnia się wraz z przyjściem dziecka na świat: matka widzi je jako pierwsza, jako pierwsza przytula je i karmi.
Teza: Motyw matczynej miłości w literaturze wiąże się z podkreśleniem niezwykłej mocy związku matki z dzieckiem.
Argumentacja:
Mit o Demeter i Korze obrazuje bezkresną miłości matki do córki i cierpienia matki po stracie dziecka.
Demeter – bogini urodzajów i patronka rolnictwa (była siostrą najpotężniejszych bogów: Zeusa, Hadesa i Posejdona oraz bogiń: Hery i Hestii.) Demeter miała córkę Korę, którą bardzo kochała.
Kiedy Kora została porwana przez Hadesa do krainy zmarłych, Demeter wpadła w rozpacz. Przerażona bogini przez dziewięć dni i dziewięć nocy szukała zaginionej córki.
Ogromna miłość do córki sprawiła, że żałoba Demeter była ogromna. Bogini przestała dbać o swoją domenę, czyli plony, czego konsekwencje okazały się tragiczne dla całej ludzkości: ziemia przestała rodzić owoce, nieurodzaj dotknął całych sadów, pól uprawnych, hodowli.
Najpierw z głodu zaczęły padać zwierzęta, potem śmierć zagroziła ludziom. W tej sytuacji musiało dojść do interwencji Zeusa, który nakazał swemu bratu, Hadesowi, wypuszczenie uwięzionej Kory.
Bóg podziemi zakochał się w porwanej dziewczynie i ją poślubił. Kora stała się w ten sposób Persefoną – panią krainy zmarłych. Rozkaz Zeusa musiał być wykonany, jednak dzięki podstępowi z owocem granatu Hadesowi udało się osiągnąć pewien kompromis, który tłumaczy pory roku.
Od tej pory na wiosnę Persefona wracała – jako Kora – do Demeter. Matczyna radość była tak ogromna, że cała przyroda budziła się do życia i rozkwitała. Lato to czas wielkiego szczęścia, matka z córką cieszyły się swoją bliskością.
Postać Demeter można traktować jako archetyp matki, która utraciła swoje dziecko, a przygnębienie jakie panuje jesienią i zimą świadczy o tym jak silna jest więź matki z córką.
Kontekst:
Motyw matczynej miłości pojawia się w wielu dziełach literackich. Jednym z najbardziej przejmujących utworów opisujących żal po stracie dziecka jest niewątpliwie piętnastowieczny polski wiersz – Lament świętokrzyski. Utwór ma charakter lirycznego monologu, wygłoszonego przez Maryję stojącą na Golgocie pod krzyżem, na którym kona umęczony przez oprawców Jezus.
Szczególna wartość Lamentu świętokrzyskiego polega na tym, że Maryja została tu pokazana nie jako Matka Boska, otaczana w krajach chrześcijańskich szczególną czcią, a nierzadko wręcz kultem, ale jako zwykła kobieta, matka rozpaczająca po stracie dziecka.
Stojąca pod krzyżem Maryja żali się odbiorcom, dzieląc się z nimi swoim niemożliwym do opisania bólem. Skarży się na krwawą zbrodnię, która miała miejsce w Wielki Piątek
Podsumowanie:
Miłość matki do dziecka jest ukazywana w literaturze jako uczucie szczególne. Siłę matczynej miłości najpełniej dostrzec można w sytuacjach tragicznych – dla matki utrata dziecka jest tragedią nieporównywalną z żadnym innym nieszczęściem. Rozpacz po takiej stracie została ukazana zarówno w mitach greckich – w micie o Demeter i Korze, jak i w tradycji chrześcijańskiej, czego przykładem jest średniowieczny Lament świętokrzyski.
- Rola Fatum w świecie starożytnym. Omów zagadnienie na podstawie mitu o rodzie
Labdakidów z Mitologii Jana Parandowskiego.
Wstęp: Fatum to w świecie starożytnych Greków personifikacja losu. Jego najważniejszą cechą jest nieuchronność – to, co człowiekowi było przeznaczone, musiało się spełnić. Fatum mogło zawisnąć nad pojedynczym bohaterem lub nad całym rodem.
Straszliwy los najsilniej dotknął Labdakidów, jeden z najstarszych rodów tebańskich, ponieważ ich historia obfituje w przemoc i zbrodnie, które – jak wierzyli starożytni Grecy – były wynikiem klątwy.
Teza: Według starożytnych człowiek nie mógł uniknąć przeznaczenia, Fatum determinowało wszelkie jego działania.
Argumentacja:
Wedle przepowiedni Lajos miał zginąć z ręki własnego syna, który następnie ożeniłby się ze swoją matką, Jokastą. Dlatego Lajos i Jokasta postanowili pozbyć się noworodka i porzucili go w górach. Dziecko jednak przeżyło, zostało znalezione przez pasterzy i zaniesione do Koryntu. Tam zaopiekowali się nim rządzący miastem Polybos i Merope, którzy wychowali Edypa jak własnego syna.
Kiedy Edyp dowiedział się o swoim przeznaczeniu od wyroczni, kilkukrotnie próbował je zmienić, wpłynąć na swój los. Najpierw postanowił nie wracać do Koryntu, gdzie, jak był przekonany, żyją jego rodzice. Ta decyzja uruchomiła szereg następstw, coraz bardziej tragicznych. W wąwozie nieopodal Teb Edyp wplątał się w awanturę z orszakiem przewożącym jakiegoś dygnitarza. Wybuchła bójka, w wyniku której zginął Lajos, ojciec Edypa. W ten sposób Edyp stał się nieświadomym ojcobójcą.
Dzięki rozwiązaniu zagadki Sfinksa pustoszącego Teby Edyp został królem i ożenił się z wdową po zamordowanym władcy, Jokastą, która była jego matką, czego nie był świadomy. Z tego związku narodziło się czworo dzieci. Stanowiło to jawne pogwałcenie praw bożych, dlatego też na Teby spadały straszne klęski. Słowa wyroczni spełniły się, pieczętując tragiczny los Edypa, który najpierw zabił swego ojca (Lajosa), a potem ożenił się z własną matką (Jokastą).
Kontekst: Syzyf, któremu nie udaje się ucieczka od fatum. (ukrycie Tanatosa, próba pozostania na ziemi po przechytrzeniu Hadesa) //
W Starożytności panowało tak silne przekonanie o nieuchronnej roli fatum w życiu człowie- ka, że ludzką egzystencję przyrównywano do teatralnego przedstawienia. Człowiek nie jest tu auto- rem scenariusza, lecz aktorem, który bierze udział w spektaklu, odgrywając role napisaną przez prze- znaczenie. Nie można od niego uciec, a kazda próba zmiany losu może doprowadzić do pogorszenia sytuacji. Motyw ten nazwano theatrum mundi, czyli teatrem świata. Taką koncepcję ludzkiego życia ukazywały tragedie antyczne. Los bohatera był tam określony już w momencie jego narodzin. Jeśli zgodnie z fatum bohater miał zostać skazany na klęskę, musiała ona nastąpić. Bohater tragiczny miał tylko pozorny wybór drogi życiowej, w rzeczywistości bowiem każda decyzja doprowadzała go do celu zaprojektowanego przez przeznaczenie.
Podsumowanie: Potwierdzeniem, że nie da się zmienić przeznaczenia są losy zarówno Edypa i Lajosa z rodu Labdakidów oraz Syzyfa. Los ludzki często jest zaplanowany w momencie narodzin lub dużo wcześniej, a chcąc go zmienić bohaterowie paradoksalnie zbliżają się do czekającej ich katastrofy. To znaczy, że nikt tak naprawdę nie jest wolny.
- Problematyka winy i kary. Omów zagadnienie na podstawie wybranego mitu z Mitologii Jana Parandowskiego.
Wstęp: Związek między winą i karą to odwieczny temat zainteresowania twórców. Sięga czasów starożytnych, gdzie został opisany m. in. w mitologii.
Teza: Podstawą moralnego porządku świata jest przekonanie, że każdy winny będzie ukarany.
Argumentacja: Syzyf - nie uciekł przed karą
Kontekst: Zbrodnia i kara - jako powieść psychologiczna dogłębnie ukazuje jak kara pochodzi również z wnętrza człowieka i wyrzuty sumienia oraz chorobę psychiczną jako karę. Rodia po zabiciu lichwiarki zmagał się z wewnętrznym niepokojem i popadł w paranoję. Poza tym, gdy przyznaje się do winy przed policją, odbywa karę narzuconą mu z zewnątrz - pobyt na Syberii.
- Jaki jest los dobroczyńców ludzkości? Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego.
Wstęp: Dobroczyńca to ktoś taki, kto świadczy innym dobro. Szczególnie honorową postawą jest pomagać komuś bezinteresownie lub w wyniku szczerych uczuć. W tekstach kultury są obecne archetypy takich postaci, z których wywodzą się niektóre postawy ludzkie, które powstały w późniejszych epokach.
Teza: Dobroczyńcy ludzkości gotowi są poświęcić się dla dobra ogółu, nie oczekując za to zapłaty i często za obronę swych wartości płacą najwyższą cenę.
Argumentacja:
Za pierwszego dobroczyńcę ludzkości uznaje się Prometeusza, który zbuntował się przeciwko bogom i poświęcił się dla ludzi.
To tytan, który stworzył człowieka – ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami, tchnął w niego duszę z ognia skradzionego z rydwanu słońca. Wykradł bogom ogień i nauczył człowieka z niego korzystać. Zeus za to zesłał na ziemię Pandorę, która sprowadziła na ludzi nieszczęścia (puszka Pandory). Prometeusz zemścił się podstępem w składaniu ofiary bogom, za co spotkała go okrutna kara – został przykuty do skał Kaukazu, a orzeł co dnia wyrywał mu wątrobę.
Prometeusz to symbol cierpienia z miłości do ludzi; poświęcenia. Jest dobroczyńcą ludzkości, bo dał człowiekowi moc panowania nad światem. Jest również symbolem buntownika, który z miłości do ludzi sprzeciwia się bogom
Kontekst:
Prometeizm – postawa polegająca na podporządkowaniu przez jednostkę swego życia dobru ludzkości; poświęcenie w imię szczęścia ogółu
- Prometeizm Konrada z Dziadów cz. III. Konrad uważa, że jest artystą, jednostką wybitną, pełną miłości do ludzi. Buntuje się przeciw Bogu, ponieważ sądzi, że nie ma On w sobie miłości, a na ludzi zsyła cierpienie. Konrad jest gotów poświęcić się dla ludzkości, chce zostać jej dobroczyńcą.
// - Dżuma Alberta Camusa – poświęcenie przez konsekwentne działanie. Doktor Rieux całkowicie poświęca się walce z zarazą. Rezygnuje z życia osobistego, naraża się. Jego postawa jest heroiczna, ale na miarę ludzkich możliwości. Bohater jest realistą. Wie, że całkowite pokonanie choroby (zła) jest niemożliwe.
Podsumowanie:
Stawianie dobra ludzkości ponad własne szczęście często wymaga od bohaterów wielkiego poświęcenia. Czasem rezygnują oni z wolności lub miłości, by służyć innym całym swym życiem. W szczególnych sytuacjach gotowi są nawet cierpieć niewinnie lub ponieść śmierć. Za swą ofiarę nie oczekują niczego w zamian.
