Malarstwo hiszpańskie Flashcards
Domenicos Theotokopulos, znany jako El Greco (ok. 1541–1614),
urodził się i wychował
na Krecie, ale tworzył na terenie Hiszpanii. Jego obrazy należą do najważniejszych dzieł
manieryzmu. Pierwsze doświadczenia artystyczne El Greca łączyły się z malarstwem
ikonowym typowym dla sztuki greckiej XVI wieku. Uduchowienie jego prac, brak zainteresowania głębią i mistyczne pojmowanie roli światła wywodzą się więc z tradycji
malarstwa bizantynizującego.
Kreta należała wówczas do Republiki Weneckiej, więc na studia malarskie młody artysta
udał się do miasta św. Marka. Nie wiadomo, w czyjej pracowni kontynuował naukę – Tycjana
czy Tintoretta. Z warsztatów weneckich zaczerpnął wrażliwość na kolor i traktowanie go
jako głównego środka wyrazu artystycznego. W tym okresie opanował także metody
budowania iluzji głębi i umieszczanie w tłach obrazów elementów pejzażu.
W 1575 lub 1576 roku malarz przybył do Hiszpanii. Początkowo przebywał w Madrycie,
bezskutecznie próbując zostać malarzem nadwornym Filipa II. Ostatecznie osiadł
w Toledo, które pełniło funkcję duchowej stolicy Hiszpanii. Tworzył tam obrazy głównie
o tematyce religijnej, które są świadectwem żarliwej wiary artysty. Malarz tworzył również znakomite portrety oddające psychikę modeli oraz surowość
hiszpańskich obyczajów, przejawiającą się w czarnych prostych strojach i białych kryzach,
czyli plisowanych kołnierzach wokół szyi. El Greco jest także autorem widoków Toledo.
Stanowią one jedne z najwcześniejszych realizacji pejzażu psychizowanego, który dobrze oddaje emocje artysty.
El Greco Pogrzeb hrabiego Orgaza
pokazuje pogrzeb, żyjącego
w XIV wieku, hrabiego Gonzalo de Ruiza, który umierając, zapisał kościołowi św. Tomasza
wypłacaną co roku rentę. Gdy po dwustu latach mieszkańcy jego dawnych włości odmó-
wili dalszego płacenia, proboszcz wytoczył im proces, a za część odzyskanych pieniędzy
zamówił obraz u El Greca. Obraz został namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 3,60 x 4,60 m w latach
1586–1588. Kompozycja dzieła jest dwustrefowa.
W dolnej części przedstawiono pogrzeb hrabiego.
Uczestniczą w nim mieszkańcy współczesnego
artyście Toledo, między którymi El Greco
umieścił także autoportret. Żałobnicy ubrani
w surowe czarne stroje i białe kryzy stłoczeni są
ciasno, a ich głowy zgodnie z zasadą izokefalii
tworzą niemal równą linię. Jednostajność
konduktu pogrzebowego rozbijają postacie
świętych – Szczepana i Augustyna – w złotych
szatach liturgicznych. Zgodnie z legendą mieli oni
zstąpić z nieba, by osobiście złożyć do grobu ciało
hrabiego. Strefa górna – ukazująca niebo
– przedstawiona jest znacznie dynamiczniej
i w szerszej gamie barwnej. Na osi symetrii obrazu
malarz ukazał Chrystusa, poniżej niego Marię
i Jana Chrzciciela. Tworzą oni grupę Deesis,
wypraszającą łaskę zbawienia dla hrabiego,
którego duszę w postaci dziecka unosi ku niebu
Archanioł Michał. Niebiosa wypełnione są tłumem
świętych i patriarchów ze Starego Testamentu.
Dzieło znajduje się w kościele Santo Tomé
(św. Tomasza) w Toledo (Hiszpania)
El Greco Zwiastowanie
Obraz został namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 67 x 91 cm w 1600 roku.
Artysta ukazał scenę opisaną w Ewangelii
św. Łukasza. Marię przedstawił przy klęczniku
w trakcie studiowania ksiąg biblijnych. Gabriel
trzyma w dłoni białą lilię – symbol czystości
Matki Boskiej. Między Marią a archaniołem
na tle burzowych chmur unosi się biała gołębica
symbolizująca Ducha Świętego. Obraz, który
świadczy o głębokiej wierze artysty, utrzymany
jest w stylu typowym dla jego dojrzałej
twórczości. Kompozycję cechuje dynamika oraz
asymetria. Scena została ukazana w perspektywie
żabiej, a uwaga widza ma być skupiona na
pierwszym planie. Gama barw, chociaż szeroka,
ograniczona jest do kilku tonów budujących
rozległe plamy barwne. Postacie o wydłużonych
proporcjach gestami i mimiką pokazują, że
toczy się między nimi intensywny dialog. Wagę
rozmowy dodatkowo podkreśla rozświetlająca
scenę błyskawica. Dzieło znajduje się
w Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
El Greco
Laokoon
Tematyka
mitologiczna, która pojawiła się w tym obrazie, nawiązuje nie tylko do historii kapłana
trojańskiego znanej z Eneidy Wergiliusza, ale też do odnalezionej na początku XVI wieku
rzeźby hellenistycznej, którą artysta mógł oglądać podczas pobytu w Rzymie. Obraz został namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 1,73 x 1,38 m w latach 1610–1614.
Laokoon i jeden z jego synów toczą dramatyczną i skazaną na klęskę walkę o życie, podczas gdy
drugi syn jest już martwy. Obraz nie został ukończony – postacie stojące po prawej stronie nie są
w pełni opracowane. Badacze najczęściej widzą w nich bogów beznamiętnie przyglądających się
walce Laokoona z zesłanymi przez nich wężami. W tle obrazu zamiast antycznej Troi El Greco ukazał
Toledo. Zabieg ten bywa rozmaicie interpretowany. Może odnosić się do legendy, według której miasto
mieli założyć uciekinierzy z Troi. Może też podkreślać archetypiczność dramatu Laokoona – ci, którzy
usiłują walczyć z bogami, aby sprzeciwić się przeznaczeniu, niezależnie od miejsca i czasu skazani są
na klęskę. Dzieło znajduje się w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku (Stany Zjednoczone).
Najbardziej charakterystycznymi cechami malarstwa El Greca są:
znaczne wydłużenie
postaci oraz przedstawianie scen na tle burzowego nieba. Artysta preferował chłodne barwy.
Nawet te, które zwyczajowo uważane są za ciepłe, takie jak żółć lub czerwień, w obrazach
toledańskiego mistrza przyjmują zimne odcienie – cytrynowy i szkarłatny.
Zimne światło w obrazach malarza zaznaczone jest wyraźnymi blikami, rozłożonymi nie
zawsze konsekwentnie i zdającymi się przeskakiwać nerwowo z przedmiotu na przedmiot.
Kompozycję obrazów cechuje dynamika i częste spiętrzenia grup postaci na pierwszym
planie. Malarz preferował ujęcia od dołu, w perspektywie żabiej. Na twarzach uduchowionych postaci, często przeżywających głębokie uniesienia mistyczne, malują się silne uczucia
El Greco Ekstaza św. Franciszka
Obraz został namalowany ok. 1578 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 75 x 102 cm.
Przedstawia św. Franciszka w momencie
otrzymania stygmatów, czyli ran podobnych
do Chrystusowych. Święty ukazany na tle
burzowego nieba wpatruje się w światłość
widoczną w prawnym górnym rogu. Ta
część obrazu uległa dużemu zniszczeniu,
prawdopodobnie pierwotnie widniała tam
postać Chrystusa, o czym świadczą inne
zachowane wersje tego tematu autorstwa
El Greca. Charakterystyczny dla artysty jest
sposób malowania szklistych oczu
o uniesionych źrenicach i wyraźnym refleksie
światła zaznaczonym blikiem bieli. Nadają
one postaci wyraz niezwykłego uduchowienia.
Czaszka widoczna w dolnej części płótna
wprowadza motyw vanitas. Dzieło znajduje się
w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach
Innym ważnym malarzem tworzącym w XVI-wiecznej Hiszpanii był Luis de Morales.
Zasłynął on przede wszystkim pełnymi liryzmu wizerunkami Madonn utrzymanymi
w chłodnej tonacji barwnej. W typie urody malowanych kobiet i w miękkim modelunku
badacze doszukują się wpływów malarstwa Leonarda da Vinci.
