Lipidi Flashcards
Što su lipidi i navedi par primjera
Kemijski raznolika vrsta spojeva, ali im je zajednička netopivost u vodi
Npr. glicerofosfolipidi, sfingolipidi i steroli su strukturni elementi bioloških membrana
Neutralne masti i ulja su glavni skladišni oblik energije za mnoge organizme
Što su masne kiseline i kako ih dijelimo?
Masne kiseline su spojevi s karboksilnom skupinom i alifatskim repom
Spadaju u amfipatske molekule - jedan dio je topljiv, a drugi nije topljiv u vodi
Prirodne masne kiselina imaju parni broj ugljikovih atoma (4 do 36)
Dijelimo ih na zasićene ili nezasićene (kod prirodnih su dvostruke veze uvijek cis)
Kako bi opisali 18:1(delta9) masnu kiselinu?
Ima 18 ugljikovih atoma, te jednu dvostruku vezu na 9. C atomu
O čemu ovisi način pakiranja masnih kiselina i na što ono utječe?
Pakiranje masnih kiselina ovisi o duljini lanaca te o tome jesu li te masne kiseline zasićene ili ne.
Nezasićene masne kiselina imaju cis dvostruke veze zbog kojih nisu ravne nego pod kutem te je zbog toga pakiranje takvih masnih kiselina neuređeno
Što su lanci više neuređeni to je temperatura pri kojoj se masne kiseline tope
Što su triacilgliceroli?
Najjednostavniji lipidi od masnih kiselina - sastavljeni su od tri masne kiseline povezane na glicerol
Koriste se kao skladišni oblik energije te su netopivi u vodi
Kako sastav prehrambenih masti utječe na njihova svojstva?
Što je više nezasićenih masnih kiselina u mastima, to će biti tvrđe (u krutom stanju) pri sobnoj temperaturi
Za što služe voskovi i što su oni?
Služe za pohranu energije ili kao zaštitni sloj od vode te sprječavaju isparavanje vode kod nekih biljaka
Voskovi su esteri zasićenih ili nezasićenih masnih kiselina (14-36 C) i alkohola (16-30C) te imaju visoke točke mekšanja koje su općenito veće od triacilglicerola
Kako dijelimo skladišne i strukturne lipide i koja im je glavna razlika osim uloge?
Skladišni lipidi - nepolarni - samo triacilgliceroli
Strukturni lipidi - polarni
Fosfolipidi - glicerofosfolipidi i sfingolipidi
Glikolipidi - sfingolipidi i galaktolipidi (sulfolipidi)
Eterski lipidi arhebakterija
Što su glicerofosfolipidi i koja im je uloga?
Oni su derivati glicerol-3-fosfata na koji su kovalentno povezane masne kiseline te polarne glave (etanolamin, kolin, serin, glicerol, (fosfo)inozitol…)
Oni grade stanične membrane
Kako nastaju glicerofosfolipidi?
Dodatkom polarne glave na fosfatidat (diacilglicerol-fosfat)
Kako su inače vezane masne kiseline na glicerol?
Inače su vezane esterskom vezom, ali neki organizmi imaju fosfolipide s jednom eterskom vezom, a jednom esterskom vezom
To je važno jer su eterske veze stabilnije od esterski jer ih ne mogu hidrolizirati fosfolipaze
Što su galaktolipidi i sulfolipidi?
Membranski lipidi karakteristični za biljne stanice
Umjesto fosfata imaju 1/2 ostatka galaktoze, tj. sulfoglukozu vezanu glikozidnom vezom na C3 atom glicerola
To je adaptacija zbog toga što je biljkama teško dostupan fosfat u zemlji
Što je specifično za membranske lipide arheja?
Umjesto masnih kiselina na glicerolu, sastoje se od dva glicerola povezanih preko dva difitanilna ostatka (dugi ugljikovodik sastavljen od osam kondenziranih izoprenskih jedinica)
Isto tako imaju različite supstituente na C3 -> disaharidi ili glicerol fosfat…
Takvi lipidi su otporniji na hidrolizu pri ekstremnijim uvjetima npr. temperatura, pH, ionska jakost
Što su sfingolipidi?
To su lipidi, ali umjesto glicerola, imaju sfingolipid koji je dugolančani aminoalkohol.
Na njega se veže samo jedna masna kiselina amidnom vezom preko -NH2, a polarna glava se veže glikozidnom ili fosfodiesterskom vezom, dok dugi lanac sfingozina zamjenjuje drugu masnu kiselinu
Kako dijelimo sfingolipide
Sfingomijelin - nenabijeni sfingolipid, dobiven vezanjem fosfokolina ili fosfoetanoamina za ceramid (sfingozin s masnom kiselinom)
Glikosfingolipidi - mono/disaharid vezan na ceramid ->neutralni su pri fiziološkom pH
Gangliozidi - oligosaharidna komponenta kao polarna glava -> sijalična kiselina je na kraju zbog kojeg dolazi do negativnog naboja pri fiziološkom pH
Koja je razlika u strukturama fosfatidil-kolina i sfingomijelina?
Oni sadrže istu polarnu glavu (fosfokolin), ali sfingomijelin ima sfingozin umjesto glicerola
Kako i gdje dolazi do razgradnje glicerofosfolipida i sfingolipida?
Razgradnja se događa u lizosomu pomoću enzima fosfolipaza
Fosfolipaze se dijele na A1 i A2 ( hidroliziraju esterske veze na C1 i C2) te C i D (hidroliziraju jednu od fosfodiesterskih veza)
Koja je uloga glikosfingolipida?
Oni određuju krvnu grupu
Krvna grupa ovisi o tome koji su antigeni prisutni na površini eritrocita, a antigeni ovise o tome koji monosaharid se nalazi na oligosaharidnoj komponenti glikosfingolipida
Što su steroli i koja im je uloga?
Strukturni lipidi prisutni u membranama eukariota koji imaju karakterističnu strukturu
Sastoje se od steroidne jezgre -> 4 fuzionirana prstena, A B C su šesteročlani, a D je peteročlani
Steroli su prekursori važnih bioloških spojeva poput steroidnih hormona i žučnih kiselina
Navedi par primjera sterola
Najpoznatiji - kolesterol -> amfipatski spoj jer sadrži OH skupina, ali i nepolarnu steroidnu jezgru te alkilni lanac
Biljke imaju fitosterole, a gljive egosterole
Bakterije ne mogu sintetizirati sterole
Navedi ulogu fosfatidil-inozitola i objasni na primjeru
Oni su važni za prenošenje signala unutar stanice
Npr. fosfatidilinozitol-4,5-bisfosfat
FI-4,5-BP se nalazi na citoplazmatskoj strani membrane te služi kao izvor sekundarnih glasnika
Nakon vezanja specifičnog hormona, transmembranska fosfolipaza C hidrolizira FI-4,5-BP te nastaju inozitol-1,4,5-trisfofat (IP3), koji je topiv u vodi i diacilglicerol, koji ostaje u okviru membrane
Dalje IP3 aktivira oslobađanje Ca(2+) iz endoplazmatskog retikuluma u citosolu, a onda Ca(2+) i diacilglicerol aktiviraju protein kinazu C koja djeluje na određene proteine
Što su eikosanoidi, kako ih dijelimo i koja im je uloga?
To su parakrini hormoni, derivati arahidonske kiseline, koji djeluju samo na stanice u blizini mjesta njihove sinteze
Dijele se na prostaglandine, tromboksane te leukotriene
Nesteroidni protuupalni lijekovi - aspirin i ibuprofen inhibiraju enzim koji katalizira rani korak dobivanja prostaglandina i tromboksana
Što su steroidni hormoni i koja im je uloga?
To su oksidirani derivati sterola, za razliku od sterola, oni nemaju alkilni lanac te su zbog toga polarniji od kolesterola
Oni se kreću krvotokom te ulaze u stanice gdje se vežu na specifične receptore te iniciraju promjene u ekspresiji gena, tj. metabolizmu
Koje su glavne skupine steroidnih hormona?
Muški i ženski spolni hormoni te hormoni koje proizvodi nadbubrežna žlijezda
I biljke imaju steroidne spojeve poput hormona brassinolida-> regulator rasta u biljkama
Koja je veza između hormona i vitamina te koja je važnost vitamina?
Neki vitamini su prekursori hormona
Vitamin D3 nastaje u koži fotokemijskom reakcijom te se u jetri prevodi u hormon koji regulira unos Ca(2+) iona
Derivati vitamina A djeluju kao hormon i kao pigmenti
Vitamin K je važan za stvaranje krvnih ugrušaka
Vitamin E spadaju tokoferoli koji asociraju s membranom i djeluju kao antioksidansi
Opiši važnost derivata izoprenoida (ubikvinon, plastokvinon)
Oni su važni jer funkcioniraju kao lipofilni nosači elektrona u redoks reakcijama koje su nužne za sintezu ATP-a u mitohondrijima životinjama, tj. kloroplastima biljaka
