Lipidi

Question 1

Što su lipidi i navedi par primjera

Answer 1

Kemijski raznolika vrsta spojeva, ali im je zajednička netopivost u vodi

Npr. glicerofosfolipidi, sfingolipidi i steroli su strukturni elementi bioloških membrana

Neutralne masti i ulja su glavni skladišni oblik energije za mnoge organizme

Question 2

Što su masne kiseline i kako ih dijelimo?

Answer 2

Masne kiseline su spojevi s karboksilnom skupinom i alifatskim repom

Spadaju u amfipatske molekule - jedan dio je topljiv, a drugi nije topljiv u vodi

Prirodne masne kiselina imaju parni broj ugljikovih atoma (4 do 36)

Dijelimo ih na zasićene ili nezasićene (kod prirodnih su dvostruke veze uvijek cis)

Question 3

Kako bi opisali 18:1(delta9) masnu kiselinu?

Answer 3

Ima 18 ugljikovih atoma, te jednu dvostruku vezu na 9. C atomu

Question 4

O čemu ovisi način pakiranja masnih kiselina i na što ono utječe?

Answer 4

Pakiranje masnih kiselina ovisi o duljini lanaca te o tome jesu li te masne kiseline zasićene ili ne.

Nezasićene masne kiselina imaju cis dvostruke veze zbog kojih nisu ravne nego pod kutem te je zbog toga pakiranje takvih masnih kiselina neuređeno

Što su lanci više neuređeni to je temperatura pri kojoj se masne kiseline tope

Question 5

Što su triacilgliceroli?

Answer 5

Najjednostavniji lipidi od masnih kiselina - sastavljeni su od tri masne kiseline povezane na glicerol

Koriste se kao skladišni oblik energije te su netopivi u vodi

Question 6

Kako sastav prehrambenih masti utječe na njihova svojstva?

Answer 6

Što je više nezasićenih masnih kiselina u mastima, to će biti tvrđe (u krutom stanju) pri sobnoj temperaturi

Question 7

Za što služe voskovi i što su oni?

Answer 7

Služe za pohranu energije ili kao zaštitni sloj od vode te sprječavaju isparavanje vode kod nekih biljaka

Voskovi su esteri zasićenih ili nezasićenih masnih kiselina (14-36 C) i alkohola (16-30C) te imaju visoke točke mekšanja koje su općenito veće od triacilglicerola

Question 8

Kako dijelimo skladišne i strukturne lipide i koja im je glavna razlika osim uloge?

Answer 8

Skladišni lipidi - nepolarni - samo triacilgliceroli

Strukturni lipidi - polarni

Fosfolipidi - glicerofosfolipidi i sfingolipidi

Glikolipidi - sfingolipidi i galaktolipidi (sulfolipidi)

Eterski lipidi arhebakterija

Question 9

Što su glicerofosfolipidi i koja im je uloga?

Answer 9

Oni su derivati glicerol-3-fosfata na koji su kovalentno povezane masne kiseline te polarne glave (etanolamin, kolin, serin, glicerol, (fosfo)inozitol…)

Oni grade stanične membrane

Question 10

Kako nastaju glicerofosfolipidi?

Answer 10

Dodatkom polarne glave na fosfatidat (diacilglicerol-fosfat)

Question 11

Kako su inače vezane masne kiseline na glicerol?

Answer 11

Inače su vezane esterskom vezom, ali neki organizmi imaju fosfolipide s jednom eterskom vezom, a jednom esterskom vezom

To je važno jer su eterske veze stabilnije od esterski jer ih ne mogu hidrolizirati fosfolipaze

Question 12

Što su galaktolipidi i sulfolipidi?

Answer 12

Membranski lipidi karakteristični za biljne stanice

Umjesto fosfata imaju 1/2 ostatka galaktoze, tj. sulfoglukozu vezanu glikozidnom vezom na C3 atom glicerola

To je adaptacija zbog toga što je biljkama teško dostupan fosfat u zemlji

Question 13

Što je specifično za membranske lipide arheja?

Answer 13

Umjesto masnih kiselina na glicerolu, sastoje se od dva glicerola povezanih preko dva difitanilna ostatka (dugi ugljikovodik sastavljen od osam kondenziranih izoprenskih jedinica)

Isto tako imaju različite supstituente na C3 -> disaharidi ili glicerol fosfat…

Takvi lipidi su otporniji na hidrolizu pri ekstremnijim uvjetima npr. temperatura, pH, ionska jakost

Question 14

Što su sfingolipidi?

Answer 14

To su lipidi, ali umjesto glicerola, imaju sfingolipid koji je dugolančani aminoalkohol.

Na njega se veže samo jedna masna kiselina amidnom vezom preko -NH2, a polarna glava se veže glikozidnom ili fosfodiesterskom vezom, dok dugi lanac sfingozina zamjenjuje drugu masnu kiselinu

Question 15

Kako dijelimo sfingolipide

Answer 15

Sfingomijelin - nenabijeni sfingolipid, dobiven vezanjem fosfokolina ili fosfoetanoamina za ceramid (sfingozin s masnom kiselinom)

Glikosfingolipidi - mono/disaharid vezan na ceramid ->neutralni su pri fiziološkom pH

Gangliozidi - oligosaharidna komponenta kao polarna glava -> sijalična kiselina je na kraju zbog kojeg dolazi do negativnog naboja pri fiziološkom pH

Question 16

Koja je razlika u strukturama fosfatidil-kolina i sfingomijelina?

Answer 16

Oni sadrže istu polarnu glavu (fosfokolin), ali sfingomijelin ima sfingozin umjesto glicerola

Question 17

Kako i gdje dolazi do razgradnje glicerofosfolipida i sfingolipida?

Answer 17

Razgradnja se događa u lizosomu pomoću enzima fosfolipaza

Fosfolipaze se dijele na A1 i A2 ( hidroliziraju esterske veze na C1 i C2) te C i D (hidroliziraju jednu od fosfodiesterskih veza)

Question 18

Koja je uloga glikosfingolipida?

Answer 18

Oni određuju krvnu grupu

Krvna grupa ovisi o tome koji su antigeni prisutni na površini eritrocita, a antigeni ovise o tome koji monosaharid se nalazi na oligosaharidnoj komponenti glikosfingolipida

Question 19

Što su steroli i koja im je uloga?

Answer 19

Strukturni lipidi prisutni u membranama eukariota koji imaju karakterističnu strukturu

Sastoje se od steroidne jezgre -> 4 fuzionirana prstena, A B C su šesteročlani, a D je peteročlani

Steroli su prekursori važnih bioloških spojeva poput steroidnih hormona i žučnih kiselina

Question 20

Navedi par primjera sterola

Answer 20

Najpoznatiji - kolesterol -> amfipatski spoj jer sadrži OH skupina, ali i nepolarnu steroidnu jezgru te alkilni lanac

Biljke imaju fitosterole, a gljive egosterole

Bakterije ne mogu sintetizirati sterole

Question 21

Navedi ulogu fosfatidil-inozitola i objasni na primjeru

Answer 21

Oni su važni za prenošenje signala unutar stanice

Npr. fosfatidilinozitol-4,5-bisfosfat

FI-4,5-BP se nalazi na citoplazmatskoj strani membrane te služi kao izvor sekundarnih glasnika

Nakon vezanja specifičnog hormona, transmembranska fosfolipaza C hidrolizira FI-4,5-BP te nastaju inozitol-1,4,5-trisfofat (IP3), koji je topiv u vodi i diacilglicerol, koji ostaje u okviru membrane

Dalje IP3 aktivira oslobađanje Ca(2+) iz endoplazmatskog retikuluma u citosolu, a onda Ca(2+) i diacilglicerol aktiviraju protein kinazu C koja djeluje na određene proteine

Question 22

Što su eikosanoidi, kako ih dijelimo i koja im je uloga?

Answer 22

To su parakrini hormoni, derivati arahidonske kiseline, koji djeluju samo na stanice u blizini mjesta njihove sinteze

Dijele se na prostaglandine, tromboksane te leukotriene

Nesteroidni protuupalni lijekovi - aspirin i ibuprofen inhibiraju enzim koji katalizira rani korak dobivanja prostaglandina i tromboksana

Question 23

Što su steroidni hormoni i koja im je uloga?

Answer 23

To su oksidirani derivati sterola, za razliku od sterola, oni nemaju alkilni lanac te su zbog toga polarniji od kolesterola

Oni se kreću krvotokom te ulaze u stanice gdje se vežu na specifične receptore te iniciraju promjene u ekspresiji gena, tj. metabolizmu

Question 24

Koje su glavne skupine steroidnih hormona?

Answer 24

Muški i ženski spolni hormoni te hormoni koje proizvodi nadbubrežna žlijezda

I biljke imaju steroidne spojeve poput hormona brassinolida-> regulator rasta u biljkama

Question 25

Koja je veza između hormona i vitamina te koja je važnost vitamina?

Answer 25

Neki vitamini su prekursori hormona

Vitamin D3 nastaje u koži fotokemijskom reakcijom te se u jetri prevodi u hormon koji regulira unos Ca(2+) iona

Derivati vitamina A djeluju kao hormon i kao pigmenti

Vitamin K je važan za stvaranje krvnih ugrušaka

Vitamin E spadaju tokoferoli koji asociraju s membranom i djeluju kao antioksidansi

Question 26

Opiši važnost derivata izoprenoida (ubikvinon, plastokvinon)

Answer 26

Oni su važni jer funkcioniraju kao lipofilni nosači elektrona u redoks reakcijama koje su nužne za sintezu ATP-a u mitohondrijima životinjama, tj. kloroplastima biljaka