LEH 4 - Arresten Doorwerking Flashcards
Van Gend en Loos (1963, zaak 26/62):
Met het EEG verdrag (VWEU) is een nieuwe, autonome rechtsorde in het leven geroepen, waarbinnen niet alleen de lidstaten, maar ook hun onderdanen gerechtigd zijn. Het Unierecht werkt uit eigen hoofde door in de nationale rechtsorde.
Een bepaling van gemeenschapsrecht kan naar haar aard en inhoud directe werking hebben en kan daarmee direct door een lidstaat of particulier voor een nationale rechter worden ingeroepen.
=> Vereist is dat de bepaling onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig is en een recht toekent.
Costa/ENEL (1964, zaak 6/64)
Indien de nationale rechter constateert dat een direct werkende bepaling van gemeenschapsrecht een conflict oplevert met een nationale bepaling, heeft de direct werkende bepaling van gemeenschapsrecht voorrang. Dit geldt ook voor latere nationale wetgeving.
Simmenthal II (1978, zaak 106/77)
De nationale rechter dient de strijdige nationale bepaling (op eigen gezag) direct er zijde te stellen, zonder daarvoor een eventuele constitutionele procedure af te wachten. Ook een grondwettelijke bepaling moet zo nodig buiten toepassing gesteld worden.
Inter-Environment (1997, zaak C-129/96)
Lidstaten mogen ook voor het verstrijken van de implementatietermijn geen maatregelen mogen nemen die lijnrecht ingaan tegen het door de richtlijn beoogde resultaat.
Dit geldt ook voor rechters. Zij moeten zich zoveel mogelijk onthouden van uitlegging van nationaal recht tegen de richtlijn in.
Formeel: Lidstaten moeten zich tijdens de in die richtlijn vastgestelde omzettingstermijn onthouden van de vaststelling van bepalingen die de verwezenlijking van het door die de richtlijn voorgeschreven resultaat ernstig in het gedrang zouden brengen.
(NB: dit zou in strijd zijn met het loyaliteitsbeginsel).
Marleasing (1990, zaak C-106/89)
De nationale rechter dient al het nationale recht, ongeacht of het gaat om bepalingen die dateren van eerdere of latere datum dan de richtlijn, uit te leggen “in het licht van de richtlijn”.
Pupino (2005, zaak C-105/03)
De nationale rechter mag bij de conforme interpretatie niet zover gaan dat sprake is van contra legem interpretatie: de rechter mag niet tegen de wet in interpreteren.
Kolpinghuis (1987, zaak 80/86)
- Omgekeerde verticale werking is niet toegestaan.
- De nationale rechter dient het nationale recht uit te leggen “in het licht van de richtlijn”.
- Deze verplichting vervalt wanneer de interpretatie de algemene rechtsbeginselen, en dan met name het rechtszekerheidsbeginsel en het verbod van terugwerkende kracht, in gevaar brengt.
Conforme interpretatie mag niet tegen algemene rechtsbeginselen. - De verplichting geldt óók als de implementatietermijn nog niet is verstreken.
Becker, 1982, zaak 8/81
Onder bepaalde voorwaarden is directe werking van een richtlijn wel mogelijk
1. De bepaling is duidelijk en onvoorwaardelijk
NB: partiële toepasselijkheid is mogelijk!
2. De implementatietermijn is verlopen
3. De richtlijn is niet of onjuist geïmplementeerd.
Faccini Dori (1994, zaak C-91/92)
Een niet tijdig omgezette richtlijn heef geen horizontale werking. (kan niet tegen een particulier worden ingeroepen). Wel moet de rechter de bestaande nationale regelgeving richtlijn conform uitleggen, binnen de grenzen van Pupino (niet contra legem) en Kolpinghuis (niet tegen algemene rechtsbeginselen, m.n. rechtszekerheid).
Wells (2004, zaak C-201/02)
“Indirecte horizontale werking” is wel toegestaan.
Negatieve gevolgen voor een derden/particulier betekent geen horizontale werking. ‘Loutere negatieve gevolgen voor de rechten van derden zijn evenwel, zelfs wanneer zij vaststaan, geen rechtvaardiging om een particulier het recht te ontzeggen zich ten aanzien van de betrokken lidstaat te beroepen op de bepalingen van een richtlijn’
Francovich (1991, zaak C-6/90)
Staatsaansprakelijkheid van lidstaten erkend.
Het is een beginsel van gemeenschapsrecht dat de lidstaten verplicht zijn tot vergoeding van de schade die particulieren lijden als gevolg van schendingen van het gemeenschapsrecht die hun kunnen worden toegerekend.
Grondslag is het beginsel van loyale samenwerking (4 lid 3 VEU). De procedure loopt via de nationale rechter.
Brasserie du Pêcheur (1996, zaak C-46/93)
- de geschonden EU-rechtsregel beoogt rechten aan particulieren toe te kennen (dus een relativiteitseis of een Schutznorm-vereiste);
- er is sprake van een direct causaal verband tussen schade en schending;
- er is sprake van een voldoende gekwalificeerde schending (VGS).
Dit is het belangrijkste criterium. Gezichtspunten:
a. De mate van duidelijkheid en nauwkeurigheid van de geschonden regel van Unierecht.
b. De omvang van een eventuele beoordelingsmargen.
i. In geval van ontbreken van beoordelingsmarge, kan een enkele inbreuk volstaan.
ii. Bij ruime beoordelingsmarge moet een instelling of staat het wel heel bont maken:alleen bij kennelijke en ernstige miskenning van de grenzen van de discretionaire bevoegdheid.
c. Is er sprake van verschoonbare rechtsdwaling (zie Köbler).
d. Hebben Unie-instellingen bijgedragen aan de schending.
Köbler (2003, zaak C-224/01) (Staatsaansprakelijkheid)
- Staatsaansprakelijkheid is van toepassing op alle overheidsinstanties, ook de nationale rechter. Bij aansprakelijkheid wegens schending door een hoogste rechter is wel een kennelijke schending vereist (Köbler actie). (LEH 4)
- Een in laatste aanleg rechtsprekende rechterlijke instantie is per definitie de laatste instantie bij wie particulieren de hun door het gemeenschapsrecht toegekende rechten geldend kunnen maken. (LEH 5)
Rewe (1976, zaak 33/76)
In de Unie geldt het beginsel van nationale procedurele autonomie. Bij afwezigheid van een (harmoniserende) gemeenschapsregeling, zijn particulieren aangewezen op het nationale procesrecht om hun rechten geldend te maken.
Voorwaarden
1. Gelijkwaardigheid, of non-discriminatie: de behandeling van een vordering op basis van Europees recht mag niet ongunstiger worden behandeld dan een vordering op basis van nationaal recht.
2. Effectiviteit/doeltreffendheid: de nationale procesrechtelijke regels mogen er niet toe leiden dat het voor partijen onmogelijk of uiterst moeilijk wordt om de rechten uit te oefenen die de nationale rechter verplicht is te handhaven.
NB: Tegenwoordig vervullen de verdragsrechtelijke bepalingen, art. 19 lid 1 VEU en art. 47 Handvest, een steeds belangrijkere rol in de beoordeling van het nationale procesrecht waardoor de procedurele autonomie voorwaarden meer op de achtergrond raken.
