Kompüter təşkili Flashcards
Kompüterin təşkili prinsipləri hansılardır?
1) Hesablama maşının əsas komponentlərinin tərkibi
2) İkilik kodllaşdırma prinsipi
3) Yaddaşın ünvanlıq prinsipi
4) Yaddaşın iyerarxik (çoxsəviyyəli) təşkili prinsipi
5) Yaddaşın bircinsliyi prinsipi
6) Proqramla idarəetmə prinsipi
Prosessora nələr daxildir?
1) Hesab məntiq qurğusu
2) İdarəetmə qurğusu
HMQ funksiyası nədir?
Verilənləri emal edir
İQ funksiyası nədir?
Proqramın icrasını təmin edir
Xarici yaddaş hansı məqsədlə istifadə olunur?
Uzunmüddətli verilənlərin saxlanılması
Daxili yaddaş hansı məqsədlə istifadə olunur?
Emal zamanı verilənlərin qısa müddətli saxlanılması
Fon Neyman arxitekturası nədən ibarətdir?
prosessor; daxili yaddaş; xarici yaddaş; xaricetmə qurğusu; daxiletmə qurğusu
İkilik kodlaşdırma prinsipi nədir?
Bütün verilənlər ikilik kodda saxlanılır
İkilik kodlaşdırma prinsipinin üstünlüyü nədir?
Verilənləri saxlayan və emal edən qurğu daha sadə olur
Yaddaşın ünvanlıq prinsipi nədən ibarətdir və hansı funksiyaları yerinə yetirir?
1) Operativ yaddaş ayrı-ayrı bitlərdən ibarətdir
2) Qonşu bitlər xanalara birləşir
3) Hər xananın ünvanı (nömrəsi) var
4) Xanaların nömrələnməsi sıfırdan başlayır
5) Birdəfəyə yalnız bütöv xananı oxumaq və ya yazmaq olar
İlk EHM-lərdə xananın ölçüləri neçə bit idi?
36;48;60 bit`
Hal hazırda xananın ölçüsü neçədir?
8 bit
RAM nədir?
Random Access Memory
Xanalardan verilənlərin istənilən ardıcıllıqda oxunması və yazılması
RAM- operativ yaddaş qurğusu (operativ yaddaş)
ROM nədir?
Read Only Memory ( daimi yaddaş qurğusu)
Kompüterin yüklənməsi və yoxlanılması həyata keçirən proqramları saxlayır
Yaddaşa yazmaq mümkün deyil
Yaddaşın iyerarxik təşkilində yaddaşa əsas tələbat nə idi?
Böyük həcm
Müraciət zamanı yüksək sürət
Neçə yaddaş səviyyəsi var və hansılardır?
Daxili yaddaş (kiçik həcm, yüksək sürət)
Xarici yaddaş (böyük həcm, aşağı sürət)
Yaddaşın bircinsliyi prinsipi nədir?
Proqramın kodu ROM-da və ya xarici yaddaşda saxlanılır və məsələnin həlli üçün RAM-a yüklənir.
Proqram və verilənlər eyni yaddaşda saxlanılır
Yaddaşın bircinsliyi prinsipinə hansı arxitektura ziddir?
Harvard arxitekturası-burada proqramlar və verilənlər yaddaşın müxtəlif sahələrində saxlanılır!
Proqram nədir?
Proqram əmrlər yığımıdır
Proqramla idarəetmə prinsipi nədən bəhs edir?
Əmrlər prosessor tərəfindən müəyyən ardıcıllıqla yerinə yetirilir
Əmrlər sayğacı nədir?
Əmrlər sayğacı registr olub növbəti yerinə yetirilən əmrin ünvanını yadda saxlayır
Prosessorun əsas işləmə alqoritmi hansı addımlardan ibarətdir?
1) Əmri seçmək
2) Yerinə yetirilən növbəti əmrin ünvanını əmrlər sayğacına yazmaq
3) Əmri yerinə yetirmək
4) 1-ci addıma keçmək
Başlanğıc ünvan necə verilə bilir?
Əl ilə (İlk EHM-lərdə)
ROM-dan, avtomatik (yoxlama, sonra isə əməliyyat sisteminin yüklənməsi)
Arxitektura nədir?
Kompüterin arxitekturası müəyyən kompüter ailəsinin ümumi qurulma prinsipləridir(PDP, EC, EHM, Apple, İBM, PC…)
Arxitekturaya aiddir:
1) Əmrlər sisteminin qurulma və kodlaşdırma prinsipləri
2) Verilənlərin formatları və onların kompüterdə təsviri
3) Proqram əmrlərinin yerinə yetirmə alqoritmi
4) Yaddaşa və xarici qurğulara müraciətin yolları
5) Qurğuların konfiqurasiyasının dəyişdirilməsinin mümkünlüyü
Arxitekturaya aid deyil:
Mikrosxemlər yığımı
Sərt diskin növü
Yaddaşın tutumu
Takt tezliyi
Fon Neyman arxitekturası hansı komponentlərdən ibarətdir?
İQ
HMQ
RAM
Çoxmaşınlı arxitektura:
İQ İQ İQ
HMQ HMQ HMQ
RAM RAM RAM
Müstəqil problemlər
Çoxprosessorlu arxitektura:
İQ İQ İQ
HMQ HMQ HMQ
RAM
Bir problemin hissələri müxtəlif proqramlar ilə
Paralel prosessorlar:
İQ
HMQ HMQ HMQ
RAM
Kompüterin hası növləri var?
1) Masaüstü (desktop)
2) Daşınan (notebook, laptop)
3) Netbook (DVD yoxdur)
4) Planşet
5) Smartfonlar və cib kompüterləri
6) Superkompüterlər(TİTAN)
Şin nədir?
Şin və ya magistral- bir neçə qurğu arasında əlaqə yaradan çoxnaqilli rabitə xətti
Şinin neçə növü var və hansılardır?
3 növü var:
1) Ünvanlar şini
2) Verilənlər şini
3) İdarəetmə şini
Ünvanlar şini ilə kompüterin hansı hissələri əlaqəlidir?
Prosessor(HMQ. İQ) və Daxili yaddaş
İdarəetmə şini ilə kompüterin hansı hissələri əlaqəlidir?
Daxiletmə qurğuları, Xaricetmə qurğuları, Xarici yaddaş
İdarəetmə şini ilə əlaqə necə yaranır?
Kontroller vasitəsilə
Kontroller nədir?
Xarici qurğuları idarə edən və verilənlərin ilkin emalını həyata keçirən elektron qurğu
(Klaviatura kontrolleri; Sərt diskin kontrolleri; Şəbəkə kartı; Video Kart)
Müasir kompüterlərin arxitekturasına hansı arxitektura daxildir?
Magistral-modul arxitekturası
Magistral-modul arxitekturası:
Kompüterin yeni qurğularının(modulların) sayı şinə (magistrala ) qoşulmaqla çox asanlıqla artırıla bilər
Açıq arxitektura prinsipi:
1) Şinin spesifikasiyası (bütün parametrlərin ətraflı təsviri) məlumdur
2) İstehsalıçılar yeni uyğun gələn qurğuları istehsal edə bilərlər
3) Ana lövhəsinin üzərində standart bağlayıcılar (socket) var
4) Hər qurğu üçün drayver (driver-qurğunu idarə edən proqram ) lazımdır
İBM nədir?
Açıq arxitektura
Xarici qurğularla mübadilənın necə növü var?
3 növü var:
Proqramla idarə olunan mübadilə
Kəsilmələr üzrə mübadilə
Yaddaşa birbaşa müraciət
Proqramla idarə olunan mübadilə nədir?
Proqramla idarə olunan mübadilə- bütün daxiletmə və xaricetmə əməliyyatları proqramda nəzərdə tutulmuşdur, onların hamısını prosessor yerinə yetirir
Proqramla idarə olunan mübadilə hansı üstünlükləri var?
1) sadəlik
2) əlavə qurğuya ehtiyac yoxdur
Proqramla idarə olunan mübadilə hansı mənfi cəhətləri var?
Prosessor ləng işləyən qurğuları çox gözləyir
Kəsilmələr üzrə mübadilə nədir?
Kəsilmələr üzrə mübadilə- xarici qurğu prosessora xidmət üçün sorğu göndərir (kəsilmə)
Prosessor proqramın yerinə yetirilməsini dayandırır və..
Kəsilmənin emalı proqramına keçir və…
Dayandırılmış proqrama qayıdır
Kəsilmə kontrolleri nədir?
Müxtəlif növ kəsilmələr üçün üstünlük dərəcələrindən istifadə edir
Kəsilmələr üzrə mübadilə hansı üstünlüyü var?
prosessor qurğunu gözləmir
Kəsilmələr üzrə mübadilə hansı mənfi cəhəti var?
Bütün işi prosessor yerinə yetirir
Yaddaşa birbaşa müraciət nədir?
Mərkəzi prosessorun əmri əsasında xarici qurğu verilənlərlə mübadiləni yerinə yetirir
DMA nədir?
Direct Memory Access- Yaddaşa birbaşa müraciət
DMA necə işləyir?
Prossessor mübadiləni hazırlayır:
DMA kontrolleri proqramlaşdırılır
DMA kontrolleri verilənləri ötürür
DMA hansı üstünlüyü var?
prosessor minimal dərəcədə yüklənir
DMA hansı mənfi cəhəti var?
çətinlik(DMA kontrolleri lazımdır)
Fərdi kompüter bloklarının qarşılıqlı əlaqəsini izah et?
Portlar, Prosessor, Yaddaş hər üç şinə birbaşa birləşir.
Video kart, Şəbələ kartı, Disk daşıyılıcıları şinlərə kontrollerlər vasitəsilə qoşulur.
qeyd: Portlar:
klaviatura, mouse, modem, printer, skaner
Prosessor nədir?
Prosessor- proqram əmrlərinin avtomatik oxunması, dekodlaşdırılması və yerinə yetirilməsini həyata keçirən qurğu
HMQ:
Hesab Məntiq Qurğusu, verilənləri emal edir
İQ:
İdarəetmə qurğusu, proqramım icrasına nəzarət edir, kompüterin bütün qurğularının işini tənzimləyir
HMQ nədən ibarətdir?
2 registr
Cəmləyici
Əməliyyatlara nəzarət etmək üçün sxem
Prosessorun vəziyyətini göstərən registr:
Bitlər axırıncı R əməliyyatdan sonra qoyulur: Z biti(zero)-1-ə qoyulur, əgər R=0 N biti (negative)- 1-ə qoyulur, əgər R<0 C biti (carry)-1-ə qoyulur, əgəe növbəti mərtəbəyə köçürmə baş verib
HQM riyazi soprosessordan fərqləndirən nədir?
HQM tam ədədlərlə, riyazi soprosessor isə həqiqi ədədlərlə (kəsrlərlə) işləyir
İdarəetmə qurğusunun hansı funksiyaları var?
1) Yaddaşdan növbəti əmri oxuyur
2) Əmri dekodlaşdırır, əmrin yerinə yetirilməsi üçün 3)lazım olan addımları müəyyən edir
4) İlkin verilənləri özündə saxlayan yaddaş xanalarının ünvanlarını müəyyən edir
5) HMQ-na ilkin verilənləri daxil edir
6) Əməliyyatın gedişinə nəzarət edir
7) Nəticəni yaddaşa yazır
Mikroprosessorun tərkibi hansı hissələrdən ibarətdir?
1) Prosessorun nüvəsi
2) Sopresessor
3) Keş-yaddaş
4) Verilənlər şini
Prosessorun nüvəsi:
Prosessoru nüvəsi və ya əsas hissəsi. Buna əsas hesablama qurğusu (HMQ) deyilir. Məhz burada prosessora daxil olan bütün verilənlər üzərində emal prosesi yerinə yetirilir
Soprosessor:
Ən mürəkkəb riyazi hesablamalar, o cümlədən, sürüşən nöqtəli əməliyyatlar üçün əlavə blokdur. Qrafiki və multimedialı proqramlarla işlədikdə soprosessordan istifadə edilir
Keş yaddaş:
Bufer yaddaşı olub, verilənlər üçün yığıcı rolunu oynayır. Prosessor tez-tez istifadə olunan verilənləri əldə etmək üçün ləng işləyən əməli yaddaşa və sərt diskə müraciət əvəzinə, daxilində quraşdırılan keş-yaddaşa müraciət edir. Müasir prosessorlarda 3 növ keş-yaddaşdan istifadə olunur
Verilənlər şini:
İnformasiya magistralı olub, onun sayəsində prosessor kompüterin digər qurğuları ilə verilənlər mübadiləsini apara bilir
Prosessorun əsas parametrləri hansılardır?
1) Takt tezliyi
2) Prosessorun dərəcəsi
3) Registrlərin uzunluğu
4) Verilənlər şinin dərəcəsi
5) Ünvan şinin dərəcəsi R___(Yaddaşın həcmi 2**R baytdır)