Kolokwium Podstawy Prawa Flashcards
Podaj definicję normy prawnej
Norma prawna – reguła zachowania, postępowania będąca częścią składową
systemu prawa.
Wymień cechy normy prawnej
1) Generalna,
2) Abstrakcyjna,
3) Konkretna,
4) Indywidualna.
Wyjaśnij trójelementową budowę normy prawnej
Trójelementowa budowa normy prawnej: wymienia warunki, w których adresat normy powinien zachować się w sposób określony przez dyspozycję, a sankcja określa skutki jakie powinno pociągnąć zachowanie adresata niezgodne z dyspozycją w warunkach wskazanych w hipotezie.
- Hipoteza – adresat, okoliczności, warunki np. miejsce i czas;
- Dyspozycja – nakaz, zakaz, dozwolenie;
- Sankcje – dolegliwość w wyniku złamania nakazu, zakazu lub przekroczenia
dozwolenia.
Wyjaśnij koncepcje norm sprzężonych
Norma prawna sankcjonująca określa, jak winien zachować się organ państwa, gdy adresat nie zastosuje się do - normy prawnej sankcjonowanej, która ustala jak jej adresat powinien zachować się w wyznaczonych przez nią warunkach. Adresatem normy prawnej jest osoba, której zachowanie jest regulowane przez normę prawną.
*Norma sankcjonowana – hipoteza (adresat) i dyspozycja (powinne zachowanie)
* Norma sankcjonująca – kara jaką organ państwa zastosuje w wyniku
złamania normy sankcjonowanej.
Opisz podział norm prawnych
Normy prawne dzielą się na kilka grup:
-> wg właściwości ich obowiązywania (względnie i bezwzględnie obowiązujące),
-> wg sposobu określenia adresata (abstrakcyjne i konkretne) lub wyznaczonego przez nie zachowania się (ogólne i jednostkowe),
-> wg sposobu regulacji zachowania adresata (nakazujące, zakazujące i dozwalające), ze względu na system prawa i według gałęzi systemu prawa.
Od norm prawnych należy odróżnić przepis prawny; normy prawne są zawarte w przepisach.
Przepis prawny – fragment tekstu aktu normatywnego.
Opisz wymiary obowiązywania prawa
W znaczeniu aksjologicznym – zgodność z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi: ustawowe bezprawie, zwolennicy prawa natury, obywatelskie nieposłuszeństwo.
W znaczeniu realistycznym – występowanie w masowej skali zgodności zachowań adresatów z normami i systematyczne karanie za łamanie prawa: odwyknienie prawa (desuetudo).
W znaczeniu formalnym (tetycznym) - prawo obowiązuje wtedy gdy:
a) Zostało właściwie ustanowione,
b) Został właściwie ogłoszone,
c) Nie zawiera postanowień sprzecznych lub zostały one usunięte,
d) Nie zostało uchylone (derogowane),
e) Nie zostało uznane za sprzeczne z Konstytucją RP (aktami wyższego rzędu).
Przestrzenie obowiązywania prawa
W przestrzeni: terytorium państwa, prawo międzynarodowe, prawo unijne, prawo lokalne/miejscowe.
Co do osób: obowiązuje wszystkich, specjalny statut – dyplomacja, wojska obce, apartydzi.
W czasie: początek – lex retro non agit, koniec.
Zdefiniuj: system, system naturalny, system prawa, instytucja prawna.
System – uporządkowany zbiór pewnych powiązanych z sobą elementów, który nie zawiera sprzeczności.
System naturalny (człowiek) i sztuczny
System prawa – uporządkowany układ powiązanych ze sobą norm prawnych występujących w określonym czasie i na wyznaczonym terytorium (najczęściej państwa).
Instytucja prawna – zespół ściśle powiązanych ze sobą norm, dotyczącego tego samego przedmiotu np. Instytucja spółki cywilnej, małżeństwo, własność, sprzedaż).
Wymień zasady prawa
Zasada niesprzeczności: - Reguły kolizyjne:
1) Porządek hierarchiczny – moc prawną zachowuje ta norma, która pochodzi z aktu wyższego rzędu.
2) Porządek treściwy – pierwszeństwo ma norma bardziej szczegółowa
3) Porządek czasowy – pierwszeństwo ma norma późniejsza
Zasada zupełności: brak luk, prawo jest wszędzie tam, gdzie powinno być (problem luki aksjologicznej), luka techniczna.
Analogia – wnioskowanie z podobieństwa; Analogia legis – z ustawy; Analogia iuris – z prawa.
Niedopuszczalne przypadki stosowania analogii:
- Prawo karne (zabranie pojazdu w celu przejażdżki);
- Władcze kompetencje organów władzy publicznej;
- Ciężary publicznoprawne (podatki, cła);
- Na niekorzyść słabszego (małoletniego, pracownika, konsumenta);
- Poszerzające obowiązki czy ograniczające zakres praw i wolności.
Wymień trzy działy systemu prawa
Prawo materialne – merytoryczne prawa i obowiązki – charakter pierwotny norm.
Prawo formalne – określa zasady i tryb postępowania organów i osób stosujących prawo – normy o charakterze wtórnym.
Prawo publiczne – interes państwa – między organami prawa państwa lub państwem a jednostką (konstytucyjne, administracyjne, karne).
Prawo prywatne – interes jednostki – między jednostkami (rodzinne i cywilne).
Prawo wewnętrzne – dotyczy jakiegoś państwa
Prawo międzynarodowe – umowa, zwyczaj obowiązujące na całym świecie.
Gałęź prawa: zespół norm regulujących stosunki prawne z zakresu określonej dziedziny stosunków społecznych. Cecha charakterystyczna: jednorodność.
Wymień 5gałęzi prawa
PRAWO CYWILNE,
PRAWO KARNE,
PRAWO ADMINISTRACYJNE,
PRAWO KONSTYTUCYJNE,
PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE,
PRAWO PRACY,
PRAWO CELNE,
PRAWO HANDLOWE,
PRAWO FINANSOWE,
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE,
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE,
PRAWO GOSPODARCZE,
PRAWO PODATKOWE,
PRAWO ROLNE,
PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ,
PRAWO UE
Opisz znaczenia prawa
Znaczenie materialne: ogół okoliczności (społecznych, politycznych, ekonomicznych, kulturowych, religijnych) wpływających na podstawie określonej normy prawnej.
Znaczenie instytucjonalne: organy władzy państwowej (np. Parlament, Rada Ministrów, czy sądy) których decyzja przesądziła o treści i obowiązywania prawa.
Znaczenie formalne: akty normatywne zawierające przepisy prawne służące do konstruowania normy prawnej.
Opisz sposoby tworzenia prawa
- Przekształcanie się zwyczajów w prawo;
- Opinie sławnych jurystów;
- Precedensy sądowe;
- Stanowienie prawa;
- Recepcja prawa obcego;
- Umowy o charakterze prawotwórczym.
Typowy sposób tworzenia prawa:
proces świadomy i jednostronny, charakter prospektywny, konstytutywny, sformalizowany – oddanie go w ręce kompetentnych organów, podporządkowanie określonym procedurom, nadanie aktom właściwej formy, podanie ich we właściwy sposób do wiadomości publicznej.
Opisz proces przyjmowania ustawy:
Instytucja ustawodawcza: 15 posłów (komisja poselska), senat, Rada Ministrów, prezydent, 100 tyś. Obywateli.
Sejm: głosowanie zwykłą większością, Senat: bezwzględna większość głosów, przyjęcie, poprawki, odrzucenie.
Prezydent: podpisanie, weto (bezwzględnie lub zawieszające, 3/5 głosów odrzucenie weta przez Sejm), trybunał konstytucyjny.
Publikacja: Dziennik Ustaw, Vacatio legis – 14 dni na zapoznanie.
Kontrola konstytucyjności: zajmuje się nią Trybunał Konstytucyjny.
Wymień i opisz akty prawne:
KONSTYTUCJA: jedyny akt prawny o takiej nazwie, najwyższa moc obowiązywania, uchwalenie i zmiana konstytucji wymaga szczególnego trybu, normuje ustrój państwa, wskazuje katalog praw i obowiązków człowieka, określa kompetencje najważniejszych organów.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE – stosowanie bezpośrednie, ratyfikacja.
USTAWA: NIEKIEDY JEST OBOWIĄZEK WYDANIA USTAWY; PRAWA CZŁOWIEKA, BUDŻET, KODEKSY.
ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY: PREZYDENT, STAN WOJNY,
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE: TYLKO NA MOCY UPOWAŻNIENIA USTAWOWOEGO ORAZ NA JEGO GRANICACH : PREZYDENT, RADA MINISTRÓWÓW, PREZES RADY MINI, POSZCZEGÓLNI MINISTROWIE, KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI, ZAKAZ SUBDELEGECJI
PRAWO EUROPEJSKIE:ROZPORZĄDZENIE, DYREKTYWY, DECYZJE MAJĄ PIERWSZEŃSTWO PRZED USTAWAMI, OPINIE I ZALECENIA (SOFT LAW)
PRAWO MIEJSCOWE:
GMINA (RADA GMINY WÓJT BURMISTRZ PREZYDENT MISATA)
POWIAT: RADA POWIATU ZARZĄD STAROSTA
WOJEWÓDZTWO: WOJEWODA SEJM WOJEWÓDZKI
AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO: są to dokumenty, które regulują działanie i organizację wewnętrzną jednostki. Nie ma charakteru ogólnokrajowego lub międzynarodowego.
Stosunki społeczne – więzi między ludźmi, które są regulowane przez normy społeczne, między co najmniej dwoma podmiotami.
Podaj podział aktów prawnych ze względu na regulowaną materię:
- gospodarcze,
- moralne,
- kulturalne,
- religijne.
Zdefiniuj stosunek prawny
zależność (więź) pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami, wyrażające się w wyznaczonych przez te normy uprawnieniach i obowiązkach podmiotów względem siebie opartych o przepisy prawa.
Podaj cechy stosunku prawnego
- co najmniej dwa podmioty,
- ściśle określone zachowania,
- wyznaczone przez normę prawną,
- realizacja stosunku jest zabezpieczona środkami przymusu – sankcje.
Czym są fakty prawne?
Fakty prawne: zdarzenia i zachowania: czyny zgodne z prawem niedozwolone, zabronione; czynności konwencjonalne: czynności prawne, akty tworzenia prawa, akty stosowania prawa.
Wymień podmioty prawa cywilnego
- Osoba fizyczna
- Osoba prawna
- Ułomne
Cechy osoby fizycznej
1) osoby fizyczne (każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci);
- zdolność prawna (bycie podmiotem stosunków prawnych; możliwość nabywania uprawnień i obowiązków względem innych osób (albo możliwość uczestnictwa w stosunkach jako przedmiot); zdolność do bycia podmiotem
prawa i obowiązków prawnych); - zdolność do czynności prawnych (zdolność do składania oświadczeń woli ze skutkiem prawnym w postaci nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego, zdolność do nabywania prawa i zaciągania obowiązków oraz rozporządzania nimi swym własnym działaniem):
a) brak zdolności, (ubezwłasnowolnienie – to pozbawienie zdolności do czynności prawnej, wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń),
b) Częściowa zdolność – osoby, które ukończyły 13 rok życia lub częściowo ubezwłasnowolnione;
c) Pełna zdolność – osoba, która ukończyła 18 rok życia;
Cechy osoby prawnej
2) osoby prawne: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
a) Zrzeszenia (korporacje, np. partie polityczne, - zgrupowanie pewnej liczby osób fizycznych;
b) Zakłady: (np. Przedsiębiorstwa, dla których istnienia przesądzone jest zgrupowanie pewnego majątku).
Tryby występowania osoby prawnej:
- Tryb rejestrowy: z inicjatywy założycieli, wpis;
- Tryb ustawowy: na podstawie ustawy,
- Tryb notyfikacyjny: powiadomienie odpowiednich władz państwowych.
Cechy ułomnego podmiotu prawnego
ułomne: nie mające osobowości prawnej, państwo im jej nie przyznało (np. Spółka jawna, wspólnota mieszkaniowa).
Przedmiot: przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny – jakaś rzecz, czy niematerialny – np. Utwór literacki czy wzór użytkowy).
