Egzamin Ekonomia

Question 1

Podać definicje ekonomii

Answer 1

OIKOS – dom, gospodarstwo domowe;

NOMOS – prawo

EKONOMIA to – wiedza o prawach rządzących gospodarstwem domowym.

Ekonomia to:

• Nauka o dokonywaniu wyborów dotyczących gospodarczej sfery życia;
• Nauka, która bada zachowanie ludzi jako stosunek między celami i ograniczonymi środkami posiadającymi alternatywne zastosowanie;
• Nauka o zasadach oszczędnego gospodarowania zasobami/dobrami, o alokacji tych zasobów/dóbr pomiędzy alternatywne zastosowania;
• Nauka, starająca się dać odpowiedź na pytanie co produkować?, jak produkować?, dla kogo produkować? i kiedy produkować?

Question 2

Określić pojęcie rzadkości dóbr

Answer 2

Porównanie skali ludzkich potrzeb z możliwościami ich zaspokojenia odnosi się do tzw. zjawiska rzadkości.

Jest wynikiem relacji pomiędzy potencjalnym zapotrzebowaniem ludzi na dobra i usługi a ich ograniczonymi ilościami.

Zasób rzadki (ograniczony) - przy cenie równej 0 popyt przewyższa dostępną podaż (każdy zasób za który musimy zapłacić).

Question 3

Wymienić i scharakteryzować czynniki produkcji

Answer 3

Ziemia: Zasoby naturalne, takie jak ziemia, lasy, zasoby wodne.

Praca: Ludzki wysiłek, umiejętności i czas poświęcone na produkcję dóbr i usług.

Kapitał: Wytworzone środki produkcji, takie jak maszyny, narzędzia, budynki, technologia, oraz kapitał finansowy.

Question 4

Co rozumiemy przez pojęcie modelu w naukach ekonomicznych

Answer 4

Model (lub inaczej: teoria) zawiera założenia upraszczające, dotyczące sposo­bów zachowania się ludzi. Stanowi on więc świadome uproszczenie rzeczywistości.

Ceteris paribus to zwrot pochodzący z łaciny, oznaczający dosłownie wszystko inne takie samo.

Na polski tłumaczy się zwykle jako: przy pozostałych warunkach równych lub przy tych samych okolicznościach.

Question 5

Proszę podać prawo malejących przychodów

Answer 5

Prawo malejących przychodów – każdy następny zatrudniony w gałęzi zwiększa jej produkcję w stopniu mniejszym niż jej poprzednik.

Zwiększając nakłady jednego czynnika o kolejne jednostki i utrzymując nakłady pozostałych czynników bez zmian, osiągamy punkt, począwszy od którego dalsze zwiększanie ilości tego czynnika powoduje zmniejszanie krańcowych przyrostów całkowitej produkcji.

Question 6

Proszę opisać krzywą możliwości produkcyjnych

Answer 6

Krzywa możliwości produkcyjnych: - przedstawia przy każdej wielkości produkcji jednego dobra - maksymalną, możliwą produkcję drugiego dobra.

Question 7

Podać definicje kosztu alternatywnego.

Answer 7

KOSZT ALTERNATYWNY danego dobra - ilość innego dobra, z którego trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki pierwszego dobra.

Produkcja efektywna ma miejsce wtedy, gdy zwiększenie produkcji jednego dobra możliwe jest tylko pod warunkiem zmniejszenia produkcji innego.

Question 8

Podać definicje rynku

Answer 8

RYNEK to proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen.

Niewidzialna ręka rynku jest metaforą użytą przez Adama Smitha w jego książce Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776).

Jednostka kieruje się własnym interesem, działając w warunkach wolnego rynku jest w stanie dokonywać społecznie efektywnej alokacji zasobów.

Question 9

Opisać gospodarkę nakazową.

Answer 9

GOSPODARKA NAKAZOWA – wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo. Państwowy urząd planowania decyduje o tym, co, jak i dla kogo się produkuje.

Szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, pracowników.

Question 10

Opisać gospodarkę wolnorynkową

Answer 10

GOSPODARKA WOLNORYNKOWA - gospodarka w której jednostki gospodarujące kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągnąć maksymalne korzyści.

Question 11

Opisać gospodarkę mieszaną

Answer 11

GOSPODARKA MIESZANA

Państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych.

Państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne), kontroluje też zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.

Question 12

Zdefiniować ekonomię pozytywną

Answer 12

EKONOMIA POZYTYWNA – zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki

• jak gospodarka działa?
• jak gospodarka zareaguje na zmianę warunków działania?

Question 13

Zdefiniować ekonomię normatywną

Answer 13

EKONOMIA NORMATYWNA – dostarcza zaleceń opartych na subiektywnych sądach wartościujących.

Ludzie w podeszłym wieku ponoszą bardzo wysokie koszty leczenia w porównaniu z resztą społeczeństwa, w związku z tym państwo powinno subsydiować ich wydatki.

Question 14

Zdefiniować mikroekonomie

Answer 14

MIKROEKONOMIA – szczegółowe badanie indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów, analiza poszczególnych działań gospodarczych.

Question 15

Zdefiniować makroekonomie

Answer 15

MAKROEKONOMIA – kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości. Celowo stosuje się uproszczenia opisu zjawisk i działań cząstkowych w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki.

Question 16

Podać definicje utargu

Answer 16

Utarg – w ujęciu ekonomicznym tosuma przychodów przedsiębiorstwa w pewnym okresie ze sprzedaży określonej ilości produktów (Q) po określonej cenie (P).

Question 17

Podać definicje kapitału rzeczowego

Answer 17

Kapitał rzeczowy (fizyczny) –zasoby materialne, które są wykorzystywane w procesie produkcji. Kapitał rzeczowy może przykładowo obejmować maszyny, budynki i ich wyposażenie, urządzenia, narzędzia, środki transportu, zapasy, surowce czy półfabrykaty.
Kapitałem rzeczowymsą wszystkie maszyny, wyposażenie czy budynki wykorzystywane podczas produkcji towarów przez przedsiębiorstwa. Innymi słowykapitał rzeczowyto zasób już wytworzonych dóbr, które przyczyniają się do powstawania nowych dóbr oraz usług.

Question 18

Podać definicje amortyzacji

Answer 18

Amortyzacja jest to utrata wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie.

Koszt wykorzystania dóbr kapitałowych w danym okresie stanowi amortyzacja, czyli utrata wartości tych dóbr wskutek zużycia, a nie cena ich zakupu.

Question 19

Zdefiniować pojęcie zapasów w przedsiębiorstwie

Answer 19

Zapasy są to dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży.

Question 20

Zdefiniować pojęcie bilansu

Answer 20

Bilans - zestawienie wszyst­kich posiadanych przez firmę aktywów oraz wszystkich jej pasywów, w odniesieniu do jakiegoś momentu.

Question 21

Czym jest kapitał własny przedsiębiorstwa

Answer 21

Kapitał własny firmy stanowi wartość jej aktywów pomniejszona o wartość jej zobowiązań.

Zyski niepodzielone (zatrzymane) stanowią tę część zysków po opodatkowaniu, która zostaje zainwestowana w przedsiębiorstwie.

Question 22

Co to znaczy że metoda wytwarzania jest technicznie efektywna

Answer 22

Metoda wytwarzania jest technicznie efektywna, jeżeli nie istnieje inna metoda wytworzenia danej wielkości produkcji, która zużywa mniej jednego czynnika produkcji i nie więcej innego czynnika.

Funkcja produkcji stanowi zbiór wszystkich technicznie efektywnych metod produkcji.

Question 23

Co to jest postęp techniczny

Answer 23

Technologia jest to określona metoda łączenia czynników produkcji w procesie wytwarzania dóbr.

Technika to zbiór wszystkich znanych technologii.

Przez postęp techniczny ekonomiści rozumieją nową technologię, która pozwala na wytwarzanie danej wielkości produkcji przy niższym niż poprzednio poziomie nakładów.

Technologię wymagającą zastosowania dużej ilości kapitału i małej ilości pracy określamy mianem kapitałochłonnej.

Technologia zużywająca dużo pracy i relatywnie mało kapitału jest technologią pracochłonną.

Question 24

Opisać pojęcie korzyści ze skali produkcji

Answer 24

Korzyści ze skali produkcji (inaczej: rosnące przychody ze skali) występują wte­dy, kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

Stałe przychody ze skali pojawiają się wówczas, gdy długookresowe koszty przeciętne są stałe przy wzroście produkcji.

Niekorzyści skali (inaczej: malejące przychody ze skali) występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem produkcji.

Question 25

Zdefiniować rynek doskonale konkurencyjny

Answer 25

Rynek doskonale konkurencyjny to taki rynek, na którym zarówno sprzedający, jak i kupujący uznają, że ich działania nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

Question 26

Zdefiniować pojęcie monopolu

Answer 26

Natomiast monopolista, czyli jedyny sprzedawca lub jedyny potencjalny sprzedawca dobra w danej gałęzi, wyznacza cenę dobra.

Monopol różnicujący ceny (inaczej: dyskryminujący) narzuca różne ceny różnym nabywcom.

Kiedy producent pobiera różne opłaty od poszczególnych klientów, mówimy, że różnicuje cenę (inaczej: stosuje dyskryminację cenową).

Question 27

Wymienić cechy konkurencji doskonałej

Answer 27

Przedsiębiorstwo działające w gałęzi doskonale konkurencyjnej może sprzedać dowolną ilość pro­duktu po cenie rynkowej P0. Linia popytu na jego produkt, DD, jest przy tej cenie pozioma.

Cechy konkurencji doskonałej

• stała cena
• działa bardzo wiele przedsiębiorstw, aby każde z nich miało znikomy udział w produkcji całej gałęzi
• przedsiębiorstwa te wytwarzają jednorodny standaryzowany produkt
• nabywcy mają prawie peł­ną informację o sprzedawanych produktach i wiedzą, iż wyroby różnych przedsię­biorstw działających na doskonale konkurencyjnym rynku są rzeczywiście identyczne
• swoboda wejścia do gałęzi i wyjścia z niej.

Question 28

Zdefiniować pojęcie konkurencji niedoskonałej.

Answer 28

Producent działający w warunkach konkurencji niedoskonałej musi się pogodzić z tym, że popyt na jego wyroby maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów.

Question 29

Podać definicje oligopolu

Answer 29

Oligopol jest gałęzią, w której działa niewielu producentów. Każdy z nich ma świadomość, że jego sytuacja zależy od działań konkurentów.

Gałąź, w której panuje konkurencja monopolistyczna, składa się z wielu przedsiębiorstw, wytwa­rzających produkty będące bliskimi substytutami. Każde z przedsiębiorstw ma ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów.

Question 30

Podać definicje krańcowego produktu pracy

Answer 30

Krańcowy produkt pracy (MPL — marginal product of labour) to dodatkowa wielkość produkcji uzyskana w wyniku zatrudnienia dodatkowego pracownika przy założeniu, że nakłady innych czyn­ników produkcji pozostają niezmienne.

Question 31

Czym jest wartość krańcowego produktu pracy

Answer 31

Wartość krańcowego produktu pracy (MVPL — marginal value product of labour) to dodatkowy utarg uzyskany w wyniku sprzedaży produktu wytworzo­nego przez dodatkowego pracownika.

płaca = wartość krańcowego produktu pracy

Question 32

Podać definicje monopsonu

Answer 32

Monopson – forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (przedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu dostawców pewnego towaru lub usługi.

Monopsonami są zazwyczaj firmy państwowe, np. kupujące ropę naftową, gaz ziemny lub usługi zdrowotne. Przedsiębiorstwo mające taką pozycję dąży do zakupu po zaniżonych cenach podczas negocjacji z dostawcami.

Question 33

Wyjaśnić zagadnienie stopnia aktywności zawodowej

Answer 33

Stopień aktywności zawodowej to odsetek danej grupy ludności w wieku produkcyjnym, wchodzący w skład zasobu siły roboczej.

Question 34

Co to jest e-produkt

Answer 34

E-produkt można zapisać w postaci cyfrowej, a następnie przesłać szybko, bezbłędnie i tanio.

Przykładem mogą być: muzyka, filmy, czasopisma, wiadomości, książki i sport. Zbieranie i produkcja informacji są drogie, ale jej dystrybucja jest bardzo tania. Koszty stale wytworzenia e-produktu są wysokie, natomiast koszty krańcowe dystrybucji są niewielkie. Taka struktura kosztów sprawia, że w procesie produkcji występują olbrzy­mie korzyści skali.

Question 35

Wymienić podstawowe cechy e-produktu

Answer 35

Z punktu widzenia użytkowników, e-produkty mają cztery podstawowe cechy:

• wymagają doświadczenia - Dobro (usługa) wymagające doświadczenia to takie dobro, którego wartość zo­stanie oceniona przez użytkownika dopiero po wypróbowaniu.
• występują w nadmiarze,
• ich zmiana jest kosztowna,
• powodują efekty zewnętrzne sieci.

Question 36

Podać definicje ekonomii dobrobytu

Answer 36

Ekonomia dobrobytu zajmuje się problemami normatywnymi. Jej celem nie jest opis sposobu działania gospodarki, lecz ocena tego, czy działa ona dobrze.

Przez alokację zasobów rozumiemy wyczerpujący opis tego, co kto robi oraz co kto dostaje.

Question 37

Co to znaczy że alokacja jest efektywna w sensie Pareta

Answer 37

Dla danego zbioru gustów konsumentów, zasobów produkcyjnych i techniki alokacja jest efektywna w sensie Pareta, jeśli niemożliwe jest przejście do innej alokacji, która polepszyłaby położenie niektórych ludzi bez szkody dla innych.

Przejście z punktu A do punktu B lub z punktu A do punktu G oznacza korzyść w sensie Pareta. Zuzanna zyskuje, a Dawid nie traci. Jeżeli punkt B lub punkt G oznacza wykonalny wariant alokacji, to punkt A jest nieefektywny w sensie Pareta.

Question 38

Co określamy terminem zawodność rynku

Answer 38

Terminem zawodność rynku (market failure) określamy wszystkie te sytuacje, kiedy równowaga rynkowa nie prowadzi do efektywnej alokacji zasobów. Zakłócenia uniemożliwiają wtedy „niewidzialnej ręce” efektywne rozdysponowanie zasobów.

1. Niedoskonałość konkurencji
2. Sprawiedliwość – opodatkowanie
3. Efekty zewnętrzne – środowisko

Question 39

Zdefiniować pojęcie płatności transferowych

Answer 39

Płatności transferowej nie towarzyszy jednoczesne ekwiwalentne świadczenie biorcy w postaci dobra lub usługi.

Wydatki państwa na za­kupy dóbr i usług, które obejmują nakłady na oświatę, obronę, policję, oraz płatności transferowe w rodzaju ubezpieczeń społecznych, państwowych rent i emerytur oraz obsługi długu publicznego.

Question 40

Co to jest nadwyżka budżetowa

Answer 40

Nadwyżka budżetowa (deficyt budżetowy) stanowi różnicę dochodów i wydatków państwa.

Głównym źródłem finansowania wydatków publicznych są dochody podatkowe.

Question 41

Zdefiniować podatek progresywny

Answer 41

Progresywne opodatkowanie występuje wtedy, kiedy przeciętna stopa podatkowa rośnie w miarę wzrostu dochodu jednostki. Państwo zabiera wówczas proporcjonalnie więcej bogatym niż biednym.

Question 42

Zdefiniować podatek degresywny

Answer 42

Degresywne opodatkowanie występuje wówczas, gdy przeciętna stopa podatkowa maleje w miarę wzrostu dochodu. Państwo zabiera wtedy stosunkowo mniej bogatym.

Question 43

Zdefiniować pojęcie dobra publicznego

Answer 43

Dobro publiczne to takie dobro, które — konsumowane przez jedną osobę —musi być jednocześnie w dokładnie tej samej ilości konsumowane przez innych ludzi (powietrze, obrona narodowa).

Dobra społecznie pożądane (merit goods) to takie dobra, o których społeczeń­stwo sądzi, że każdy powinien je mieć, bez względu na to, czy tego pragnie (oświata, ochrona zdrowia).

Na­tomiast dobra społecznie niepożądane (demerit goods) to takie dobra, które zdaniem społeczeństwa powinny być eliminowane bez względu na to, jaki stosunek do nich mają poszczególne jednostki (papierosy, narkotyki).

Question 44

Opisać krzywą Laffera

Answer 44

Krzywa Laffera obrazuje związek między stopą podatkową a wielkością wpływów z podatków. Umiar­kowany wzrost stóp opodatkowania zwiększa sumę wpływów podatkowych, ale powyżej pewnego po­ziomu t* zwiększenie stóp opodatkowania prowadzi do zmniejszenia sumy dochodów budżetowych, a to ze względu na antymotywacyjny wpływ podatków na rozmiary działalności podlegającej opodatkowa­niu.

Krzywa Laffera obrazuje wielkości wpływów podatkowych państwa, odpowia­dające różnym możliwym stopom opodatkowania.

Question 45

Zdefiniować PKB

Answer 45

Produkt krajowy brutto (PKB, gross domestic product — GDP) jest miarą wiel­kości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na tery­torium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Symbol Y oznacza PKB, który jest tożsamy z warto­ścią dochodów gospodarstw domowych. Jeśli przez C oznaczymy wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych, a przez S — oszczędności, to na mocy definicji, zgod­nie z którą oszczędności są niewydaną częścią dochodu, otrzymamy: Y= C + S.

Ponie­waż PKB, czyli Y , można wyrazić jako sumę wydatków końcowych Y = C + I, to łącząc ze sobą te dwa wyrażenia, otrzymamy: S = I jako że zarówno S, jak i I są równe (Y - C).

Question 46

Zdefiniować PNB

Answer 46

Produkt narodowy brutto (dochód narodowy brutto) jest miernikiem całkowi­tych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miej­sca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

Produkt narodowy brut­to (dochód narodowy brutto) jest równy PKB skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

Question 47

Zdefiniować PNN

Answer 47

PNB Pomniejszony o amortyzację.

Question 48

Zdefiniować dochód narodowy

Answer 48

PNN pomniejszony o podatki pośrednie.

Wyższa stopa podatków pośrednich powoduje wzrost cen dóbr oraz usług. Chociaż wartość produkcji w cenach rynkowych w tym przypadku wzrasta, nie zmieniają się fizyczne rozmiary produkcji. W związku z tym bardziej sensowne jest mierzenie produktu krajowego brutto w cenach bazowych. Jeśli więc odejmiemy teraz podatki pośrednie TE otrzymamy następujący zapis:

Y= PKB w cenach bazowych = \ C + I + G \ - TE.

Question 49

Co to jest dobro finalne

Answer 49

Dobro finalne: Dobro finalne to taki produkt lub usługa, który jest gotowy do konsumpcji i nie jest używany jako składnik do produkcji innych dóbr. Oznacza to, że dobro finalne jest bezpośrednio przeznaczone do zaspokojenia potrzeb konsumenta. Na przykład, chleb zakupiony w piekarni w celu spożycia przez konsumenta jest dobrem finalnym.

Question 50

Co to jest dobro pośrednie

Answer 50

Dobro pośrednie: Dobro pośrednie to dobro, które nie jest gotowe do bezpośredniego spożycia, ale jest wykorzystywane jako składnik lub etap w procesie produkcji innych dóbr i usług. Dobro pośrednie staje się składnikiem produkcji lub jest używane do dalszego przetwarzania przed osiągnięciem statusu dobra finalnego. Przykładem może być mąka, która jest używana do wypieku chleba. Mąka jest dobrem pośrednim, ponieważ jest wykorzystywana w procesie produkcyjnym, zanim chleb stanie się gotowym dobrem finalnym gotowym do spożycia przez konsumenta.

Question 51

Podać definicje deflatora PNB

Answer 51

Nominalny PNB mierzy się w cenach bieżących, tj. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB dochody.

Realny PNB — lub inaczej PNB w cenach stałych — koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy lub podstawowy.

Deflator PNB. Wskaźnik wzrostu przeciętnego poziomu cen dóbr nabywanych przez konsumentów. Najczęściej stosowaną miarą inflacji jest pro­centowy przyrost tego wskaźnika w stosunku do jego poziomu rok wcześniej.

Deflator PNB jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.

Deflator = Nominalny PNB / Realny PNB x 100

Question 52

Podać definicje polityki pieniężnej

Answer 52

Polityka pieniężna to dziedzina polityki gospodarczej, której celem jest regulacja dostępności pieniądza oraz kontrola nad poziomem cen i stabilnością makroekonomiczną w kraju. Głównym instrumentem polityki pieniężnej jest manipulacja podażą pieniądza i stóp procentowych przez odpowiednie instytucje finansowe, najczęściej przez bank centralny.

Podstawowe cele polityki pieniężnej to:

1. Stabilność cen: Zapewnienie, aby poziom cen pozostawał na stabilnym poziomie, co sprzyja predyktywalności i zaufaniu społeczeństwa do waluty.
2. Pełne zatrudnienie: Wspieranie tworzenia miejsc pracy i utrzymanie niskiego poziomu bezrobocia.
3. Wzrost gospodarczy: Zachęcanie do inwestycji, konsumpcji i rozwoju gospodarczego.
4. Stabilność systemu finansowego: Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności instytucji finansowych.

Rodzaje polityki pieniężnej: ekspansywna (obniżenie stóp procentowych); restrykcyjna (podwyższenie stóp procentowych)

Question 53

Podać instrumenty polityki pieniężnej

Answer 53

• Stopy procentowe: Bank centralny może regulować stopy procentowe, takie jak stopa referencyjna, która wpływa na koszty pożyczek i kredytów, kształtując tym samym poziom aktywności gospodarczej.
• Operacje otwartego rynku: Bank centralny może kupować lub sprzedawać instrumenty finansowe na rynku otwartym, co wpływa na ilość dostępnego pieniądza w gospodarce.
• Rezerwy obowiązkowe: Bank centralny może ustalać wymogi dotyczące rezerw, czyli ilości środków, jakie banki muszą trzymać na rachunku w banku centralnym.
• Interwencje walutowe: Bank centralny może ingerować na rynku walutowym, kupując lub sprzedając walutę krajową w celu wpływania na jej wartość.

Question 54

Funkcje Banku Centralnego

Answer 54

• Polityka pieniężna: Bank centralny ma za zadanie formułować i wdrażać politykę pieniężną w celu osiągnięcia stabilności cen, wzrostu gospodarczego i pełnego zatrudnienia.
• Bankier rządu: Bank centralny pełni funkcję bankiera rządu, obsługując jego rachunki, zarządzając długiem publicznym i uczestnicząc w emisji obligacji skarbowych.
• Regulacja i nadzór nad systemem bankowym: Bank centralny monitoruje i reguluje działalność sektora bankowego, dbając o stabilność finansową i uczestnicząc w działaniach mających na celu zapobieżenie kryzysom finansowym.
• Emitent pieniądza: Bank centralny jest odpowiedzialny za emisję i kontrolę ilości pieniądza w obiegu, dbając o stabilność wartości waluty.
• Operacje walutowe: Bank centralny zarządza rezerwami walutowymi kraju i prowadzi operacje walutowe w celu utrzymania stabilności kursu wymiany.

Question 55

Opisać rolę państwa w gospodarce

Answer 55

• Regulacja i nadzór: Państwo reguluje i nadzoruje różne sektory gospodarki, dbając o zgodność z prawem, ochronę konsumentów i uczciwą konkurencję.
• Polityka fiskalna: Państwo może używać polityki fiskalnej, czyli manipulowania podatkami i wydatkami, w celu regulowania aktywności gospodarczej, stabilizacji gospodarki i osiągania określonych celów społeczno-gospodarczych.
• Dostarczanie dóbr publicznych: Państwo dostarcza różne dobra publiczne, takie jak bezpieczeństwo publiczne, edukacja, opieka zdrowotna i infrastruktura, które są istotne dla rozwoju społeczeństwa.
• Redystrybucja dochodów: Poprzez system podatkowy i programy socjalne, państwo może przyczyniać się do zmniejszenia nierówności społecznych poprzez redystrybucję dochodów.
• Utrzymanie prawa i porządku: Państwo jest odpowiedzialne za utrzymanie prawa i porządku, co jest kluczowe dla stabilności społeczeństwa i gospodarki.
• Ochrona własności prywatnej: Państwo chroni własność prywatną, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu i inwestycjom.

Question 56

Podać definicję polityki budżetowej

Answer 56

Polityka budżetowa polega na regulacji wysokości oraz proporcji dochodów i wydatków budżetowych.
Polityka budżetowa to działania podejmowane przez rząd w zakresie planowania, przyjmowania i kontrolowania budżetu państwa w celu osiągnięcia określonych celów gospodarczych i społecznych. Głównym narzędziem polityki budżetowej jest budżet państwa, który określa planowane wydatki i dochody oraz sposoby finansowania deficytu lub nadwyżki budżetowej.

Question 57

Wymienić rodzaje polityki budżetowej

Answer 57

Rodzaje polityki budżetowej:

ekspansywna (deficyt budżetowy, wzrost wydatków, obniżenie podatków)

restrykcyjna (nadwyżka budżetowa, cięcie wydatków, wzrost podatków).

Question 58

Opisać pojęcie budżetu państwa

Answer 58

• Budżet - Zestawienie wydatków i dochodów państwa na okres jednego roku kalendarzowego.
• Budżet ma formę ustawy.
• Rada Ministrów przyjmuje projekt budżetu w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy i przedstawia go Sejmowi.

Question 59

Wymienić dochody budżetu państwa

Answer 59

• Dochody budżetowe
• Podatki
• Dywidendy
• Wypłaty z zysku NBP
• Grzywny, mandaty
• Odsetki od lokat terminowych
• Spadki i darowizny na rzecz Skarbu Państwa
• Dotacje z UE
• Dochody z prywatyzacji

Question 60

Wymienić wydatki budżetu państwa

Answer 60

Dotacje do rolnictwa i innych sektorów
Edukacja
Nauka
Administracja publiczna
Obrona narodowa
Bezpieczeństwo wewnętrzne
Sądownictwo
Emerytury i renty
Składki do UE
Obsługa zadłużenia

Question 61

Opisać funkcje polityki budżetowej

Answer 61

1. Funkcja stabilizacyjna: Polityka budżetowa może być używana jako narzędzie stabilizacji gospodarczej. W okresach spowolnienia gospodarczego rząd może zdecydować się na zwiększenie wydatków publicznych lub obniżenie podatków w celu pobudzenia popytu i stymulowania wzrostu gospodarczego. W okresach przegrzania gospodarczego, rząd może natomiast podejmować działania mające na celu ograniczenie nadmiernego wzrostu i kontrolę inflacji, takie jak obniżanie wydatków lub zwiększanie podatków.
2. Funkcja redystrybucyjna: Polityka budżetowa może być używana do zmniejszania nierówności społecznych poprzez system podatkowy i programy świadczeń społecznych. Rząd może wprowadzać podatki progresywne, co oznacza, że osoby o wyższych dochodach płacą proporcjonalnie wyższy procent swojego dochodu na podatki. Dochody te mogą być następnie wykorzystane do finansowania programów społecznych, które wspierają osoby o niższych dochodach.
3. Funkcja alokacyjna: Rząd może kształtować alokację zasobów gospodarczych poprzez decydowanie o tym, na co zostaną przeznaczone środki publiczne. Poprzez inwestycje w infrastrukturę, edukację, opiekę zdrowotną i inne obszary, rząd może wpływać na strukturę gospodarki i poprawiać jej efektywność.
4. Funkcja fiskalna: Polityka budżetowa może służyć do zarządzania poziomem zadłużenia rządu. Rząd może zdecydować się na zwiększenie lub zmniejszenie deficytu budżetowego w zależności od warunków gospodarczych. W okresach recesji, rząd często zwiększa wydatki i/lub obniża podatki, co prowadzi do deficytu. W okresach dobrej koniunktury, rząd może dążyć do osiągnięcia nadwyżki budżetowej w celu spłacania wcześniejszych zobowiązań.
5. Funkcja stabilizacji zatrudnienia: Polityka budżetowa może wpływać na zatrudnienie poprzez regulowanie poziomu aktywności gospodarczej. Zwiększone wydatki publiczne mogą prowadzić do tworzenia nowych miejsc pracy, podczas gdy ograniczenie wydatków może wpływać na spadek zatrudnienia.

Question 62

Opisać pojęcie deficytu budżetowego

Answer 62

• Wielkość wydatków przewyższa wielkość dochodów w danym budżecie.
• Podawany w relacji do PKB.
• Deficyt można finansować na 2 sposoby:
• pożyczyć pieniądze poprzez emisję obligacji
• dodrukować pieniądz
• Podatek inflacyjny

Question 63

Scharakteryzować zagadnienie długu publicznego

Answer 63

• Wielkość zadłużenia podmiotów sektora finansów publicznych.
• Podawany w relacji do PKB.
• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Art. 216, pkt. 5
  Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Question 64

Podać rodzaje bezrobocia

Answer 64

Bezrobocie – zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

• Naturalna stopa bezrobocia – gdy rynek pracy znajduje się w równowadze
• Bezrobocie przymusowe – pracownik: jest gotów zaakceptować rynkowe warunki płacowe mimo to nie może znaleźć prac
• bezrobocie jawne – bezrobocie ukryte
• bezrobocie strukturalne
• bezrobocie cykliczne – bezrobocie sezonowe
• bezrobocie frykcyjne – bezrobocie z wyboru

Question 65

Podać definicje inflacji

Answer 65

Inflacja to ogólny i trwały wzrost poziomu cen dóbr i usług w gospodarce, co prowadzi do utraty siły nabywczej jednostki pieniądza. Innymi słowy, inflacja oznacza spadek wartości pieniądza, co skutkuje koniecznością wydania większej ilości pieniędzy na zakup tych samych dóbr i usług.

Inflacja mierzy się zazwyczaj wskaźnikiem cen, który odzwierciedla zmiany cen konkretnego koszyka towarów i usług, reprezentatywnego dla konsumpcji społeczeństwa. Wzrost wskaźnika cen oznacza wzrost inflacji, podczas gdy spadek wskaźnika sugeruje deflację.

Question 66

Podać rodzaje inflacji

Answer 66

Według kryterium tempa:

• pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,
• umiarkowana (krocząca) – oscyluje w granicach 5-10% rocznie,
• galopująca – roczny wzrost cen według stopy dwu- albo trzycyfrowej, od 50% w górę
• hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza 150%

Question 67

Wymienić negatywne skutki inflacji

Answer 67

Negatywne skutki inflacji to:

• Redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz fiducjarny
• Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji
• Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu.
• Tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Question 68

Wymienić przyczyny inflacji

Answer 68

Przyczyny inflacji:

• nadmierna emisja pieniądza, stosowanie polityki luzowania ilościowego (ang. Quantitative easing)
• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)