HOS - digestivni sistem Flashcards
Digestivni sistem i funkcija
Digestivni sistem = alimentarni kanal + pridruženi organi (jezik, zubi, pljuvačne žlezde,pankreas, jetra sa zucnom kesom i sistemom kanala za protok žuči)
Funkcije digestivnog sistema:
- apsorpcija (hr. materije, voda, elektroliti, vitamini)
- sekrecija (enzimi, HCl, mukus)
- ekskrecija
- barijera
- imunološka zaštita
Opšti plan histološke građe zida creva
- tunica mucosa
- tunica submucosa
- tunica muscularis externa
- tunica serosa (ili adventitia)
Žlezde
- mukozne
- submukozne
- jetra i pankreas - velike zlezde digestivnog sistema smestene u trbusnoj duplji i kanalima su povezani sa pocetnim delom tankog creva
Gradja u odnosu na funkciju digestivnog sistema
Svaka komponenta digestivnog sistema specificno je prilagodjena funkciji koju obavlja, a prelazi izmedju segmenata alimentarnog kanala su postepeni i u strukturnom i u funkcionalnom smislu
Sta cini gastrointestinalni trakt?
Zeludac, tanko cevno, debelo crevo
Tunica mucosa GIT
Sastoji se od epitela (sa laminom) koji leži na rastresitom neorganizovanom vezivnom tkivu (lamina propria), ispod koje je muscularis mucosae.
Epitel
- višeslojni (VPNE) ili jednoslojni epitel ( u vecem delu)
- rastresito neorganizovano vezivno tkivo - lamina
propria
- muscularis mucose
Lamina propria
- krvni i limfni sudovi
- glatke mišićne ćelije
- limfoidno tkivo - difuzno i limfni čvorići
- mukozne žlezde
Muscularis mucose
- unutašnji kružni i spoljašnji uzdužni sloj glatkih
mišićnih ćelija
- pokreti mukoze nezavisni od crevne peristaltike, menjaju apsorptivnu povrsinu
Mukozne žlezde - u vidu cevolikih negranatih ili
granatih uvrata epitela
Glavne funkcije mukoze GIT
- zaštita
- sekrecija
- apsorpcija
Tunica submucosa GIT
- gušće neorganizovano vezivno tkivo
- krvni i limfni sudovi
- submukozne žlezde
- limfoidno tkivo
- Majsnerov nervni pleksus - obuhvata simpatička i parasimpatička nervna vlakna i ćelijska tela ganglijskih neurona parasimpatičkih ganglija - enterični nervni sistem; inervacija glatkih mišića GIT, mogu da funkcionišu nezavisno od CNS
Tunica muscularis externa GIT
- dva sloja glatkiih mišićnih ćelija, unutrašnji kružni (pritiska i meša sadržaj) i spoljašnji uzdužni (potiskuje sadržaj)
- peristaltika
- modifikacije m. externa u jednjaku, želucu i debelom crevu; sfinkteri - između farinksa i ezofagusa, želuca i duodenuma, tankog i debelog creva i rektuma i analnog kanala
- mijenterični (Auerbahov) nervni pleksus
- krvni i limfni sudovi
Tunica serosa (ili adventitia) GIT
- spoljašnji sloj zida crevne cevi
- mezotel - pločaste ćečije
- odgovara visceralnom peritoneumu
- tanak sloj rastresitog veziva sa krvnim i limfnim sudovima i masnim tkivom
- nalazi se na površini delova crevne cevi koji se nalaze u peritonealnoj duplji
- adventiciju na površini imaju delovi digestivnog trakta koji su u toraksu (jednjak), zatim duodenum, uzlazni i silazni kolon, rektum i analni kanal koji su direktno fiksirani za trbušni/karlični zid ili druge organe.
- na mestima gde su delovi alimentarnog kanala direktno vezani za abdominalni zid ili druge organe - umesto t. serosa je t. adventitia
Oesophagus (jednjak)
Pruža se od farinksa kroz medijastinum i ulazi u abdominalnu duplju. Ukupna dužina kod ljudi iznosi oko 25 cm.
- t. mucosa
VPNE
lamina propria
m. mucosae (longit. gl. m.)
mukozne zlezde - u zavrsnom delu jednjaka, lamina
propria; ezofagusne kardijacne zlezde - neutralni
muskus, sprecavaju vracanje kiselog zeludacnog
sadrzaja - t. submucosa (submukozne žl. - prave zlezde ezofagusa; blago kiseli mukus, turbo-alveolarne gradje su)
- t. muscularis externa
I 1/3 poprečno-prugasta m.
II 1/3 mešovito
III 1/3 glatka muskulatura - t. adventitia najvceim delom, (ili serosa)
Želudac - anatomske karakteristike
U njemu se vrši mešanje i delimično varenje hrane i stvara se himus, tečni miks, koji iz želuca odlazi u tanko crevo na dalju obradu i apsorpciju. Apsorpcija nekih materija, npr. alkohola, nekih lekova, moguća je preko mukoze želuca. Želudac je levkasto prošireni deo alimentarnog kanala i anatomski se sastoji od 4 dela – kardije, fundusa, korpusa i pilorusa. Histološki, razlikuju se tri dela - kardija, fundus, korpus (najveći) i pilorus. Mukozne žlezde fundusa i korpusa su histološki iste i nazivaju se fundusne žlezde. Na unutrašnjoj površini želudačne sluzokože mogu se videti nabori koji se nazivaju rugae. Formiraju ih mukoza i submukoza i zahvaljujući njima želudac može da se rasteže.
Želudačne žlezde
Zid želuca je izgrađen u skladu sa opštim histološkim planom i sastoji se od mukoze, submukoze, muskularis externa (u nekim regionima sadrži tri sloja glatkih mišića) i seroze. Na površini mukoze nalazi se veći broj jamica (foveola) u čiju bazu se izlivaju želudačne žlezde. Mikrografija desno obojena je tako da se istakne prisustvo mukusa u ćelijama epitela – površinske mukusne ćelije (među njima i ćelije koje oblažu foveole) obojene su tamnije ljubičasto. Površinske mukusne ćelije su cilindrične ćelije sa ovalnim nukleusima postavljenim u donjoj polovini ćelije, normalno na bazu epitela, sa mucinogenim granulama u supranukleusnom regionu, koje na rutinski pripremljenim preparatima formiraju „prosvetljeno“ proširenje u gornjoj polovini ćelije. Šema levo prikazuje tipsku želudačnu žlezdu – otvara se u bazi foveole, sastoji se od istmusa sa matičnim ćelijama, vrata i baze žlezde.
- mukus + bikarbonati
FUNDUSNE ŽLEZDE
Prisutne su u najvećem delu želudačne mukoze, najsloženije su i obično se razmatraju kao glavne želudačne žlezde. Foveole su relativno plitke, a žlezde su duge, granate, ponekad uvijene pri bazi. U žlezdi se nalaze vratne mukusne ćelije, parijetalne (oksintične) ćelije, glavne ćelije, enteroendokrine ćelije i matične ćelije. Smatra se da vratne mukusne ćelije maturacijom i migracijom nagore postaju površinske mukusne ćelije. Niže su od površinskih, nukleus im je okruglastiji i sadrže manje granula sa mucinogenim sadržajem. Vratne mukusne ćelije sekretuju blago alkalni rastvorljivji mukus u poređenju sa površinskim čiji je mukus manje rastvorljiv i alkalniji. Na crtežu fundusne žlezde mogu se videti pozicija i zastupljenost pojedinih tipova ćelija epitela želuca
Glavne ćelije
Tipične ćelije specijalizovane za sintezu proteina. Piramidalnog su oblika, nukleus je smešten u bazi i okružen brojnim cisternama grEPR. Supranukelusno se nalaze zimogene granule i elementi Goldžijevog aparata. Proizvode pepsinogen (prekursor enzima, posle kontakta sa kiselim sadržajem želuca konvertuje se u proteolitički enzim pepsin) i slabu lipazu.
Parijetalne (oksintične) ćelije
- proizvode HCl
- proizvode unutrašnji faktor (“intrinsic factor”) - važan za apsorpciju B12
- dobro razvijen unutarćelijski kanalikularni sistem (brojni, komplikovani uvrati ćelijske membrane), dok se u ćeliji uz membranu nalazi tubulo-vezikularni membranski sistem.
Enteroendokrine ćelije
- zatvorenog ili otvorenog tipa
- spadaju u DNES - difuzni neuroendokrini sistem
- Enteroendokrine ćelije otvorenog tipa komuniciraju apikalnom membranom sa lumenom želuca, dok je površina zatvorenih enteroendokrinih ćelija ka lumenu pokrivena delovima susednih ćelija.
- histamin, somatostatin, glukagon, gastrin, holecistokinin…
Kardijačne i pilorusne žlezde
Kardijačne žlezde se nalaze u kardijačnom delu želuca, foveole su plitke žlezde su tubularne, blago izuvijane, ponekad granate; od ćelija sadrže mukusne i enteroendokrine ćelije.
Pilorusne žlezde – foveole su duboke, žlezde su granate, izuvijane,tubularne; od ćelija sadrže mukusne (slične vratnim mukusnim ćelijama fundusa), enteroendokrine ćelije i malobrojne parijetalne ćelije.
Tanko crevo – anatomske odlike
Anatomski se sastoji iz tri dela – duodenuma, jejunuuma i ileuma. Glavno je mesto varenja i apsorpcije proizvoda varenja. U skladu sa tim, u zidu tankog creva postoje, na nekoliko nivoa, prilagođenosti kojima se povećava površina mukoze: (1) plicae circulares (Kerkringovi nabori) - prstenasti nabori mukoze i submukoze, (2) crevne resice – nabori epitela i lamina propria, (3) mikroresice na apikalnoj površini enterocita.
Crevne resice i žlezde (Liberkinove kripte)
Crevne resice su projekcije mukoze, na njihovoj površini se nalazi jednoslojan cilindrični epitel, a „srž“ se sastoji od lamina propria; pojedinačne glatke mišićne ćelije iz muscularis mucosae mogu zaći u lamina propria. Žlezde tankog creva (Liberkinove kripte) su tubularne žlezde koje se pružaju od baze crevnih resica kroz lamina propria, do muscularis mucosae (videti crtež dole u sredini).
Ćelije tankog creva
U epitelu tankog creva nalazi se nekoliko tipova ćelija: (1) enterociti, (2) peharaste ćelije, (3) enteroendokrine ćelije, (4) M-ćelije (o njima je već bilo reči u okviru predavanja o limfoidnom sistemu), (5) Panetove ćelije i (6) matične ćelije (nalaze se u bazi Liberkinovih kripti).
Enterociti
- cilindrične
- ovalan nukleus
- mikrovili, glikokaliks
- spojni kompleksi i prstoliki uvrati i izvrati na lateralnim membranama, kojima se povećava površina spoja
- grEPR, glEPR, GA
- apsorpcija i sekrecija (enzimi)
Mukusne ćelije
- mucinogene granule
- grEPR, ribozomi, GA
- mitohondrije
Enteroendokrine ćelije creva
- slične kao u želucu
- holecistokinin, gastrični inhibitorni peptid,
sekretin, motilin… - regulatori fiziologije
gastrointestinalnog trakta
Panetove ćelije
Cilindrične ćelije koje se nalaze u bazi Liberkinovih kripti
- bazofilna baza ćelije
- supranukleusno GA
- sekretorne granule
- supstance sa antimikrobnim dejstvom
(lizozim, defenzini) imunomodulatorne supstance povezane sa nespecifičnom imunskom zaštitom - održavaju normalnu crevnu floru, fagocituju neke bakterije
