HOS - digestivni sistem

Question 1

Digestivni sistem i funkcija

Answer 1

Digestivni sistem = alimentarni kanal + pridruženi organi (jezik, zubi, pljuvačne žlezde,pankreas, jetra sa zucnom kesom i sistemom kanala za protok žuči)

Funkcije digestivnog sistema:

• apsorpcija (hr. materije, voda, elektroliti, vitamini)
• sekrecija (enzimi, HCl, mukus)
• ekskrecija
• barijera
• imunološka zaštita

Question 2

Opšti plan histološke građe zida creva

Answer 2

1. tunica mucosa
2. tunica submucosa
3. tunica muscularis externa
4. tunica serosa (ili adventitia)

Žlezde

• mukozne
• submukozne
• jetra i pankreas - velike zlezde digestivnog sistema smestene u trbusnoj duplji i kanalima su povezani sa pocetnim delom tankog creva

Question 3

Gradja u odnosu na funkciju digestivnog sistema

Answer 3

Svaka komponenta digestivnog sistema specificno je prilagodjena funkciji koju obavlja, a prelazi izmedju segmenata alimentarnog kanala su postepeni i u strukturnom i u funkcionalnom smislu

Question 4

Sta cini gastrointestinalni trakt?

Answer 4

Zeludac, tanko cevno, debelo crevo

Question 5

Tunica mucosa GIT

Answer 5

Sastoji se od epitela (sa laminom) koji leži na rastresitom neorganizovanom vezivnom tkivu (lamina propria), ispod koje je muscularis mucosae.

Epitel
- višeslojni (VPNE) ili jednoslojni epitel ( u vecem delu)
- rastresito neorganizovano vezivno tkivo - lamina
propria
- muscularis mucose

Lamina propria

• krvni i limfni sudovi
• glatke mišićne ćelije
• limfoidno tkivo - difuzno i limfni čvorići
• mukozne žlezde

Muscularis mucose
- unutašnji kružni i spoljašnji uzdužni sloj glatkih
mišićnih ćelija
- pokreti mukoze nezavisni od crevne peristaltike, menjaju apsorptivnu povrsinu

Mukozne žlezde - u vidu cevolikih negranatih ili
granatih uvrata epitela

Question 6

Glavne funkcije mukoze GIT

Answer 6

1. zaštita
2. sekrecija
3. apsorpcija

Question 7

Tunica submucosa GIT

Answer 7

• gušće neorganizovano vezivno tkivo
• krvni i limfni sudovi
• submukozne žlezde
• limfoidno tkivo
• Majsnerov nervni pleksus - obuhvata simpatička i parasimpatička nervna vlakna i ćelijska tela ganglijskih neurona parasimpatičkih ganglija - enterični nervni sistem; inervacija glatkih mišića GIT, mogu da funkcionišu nezavisno od CNS

Question 8

Tunica muscularis externa GIT

Answer 8

• dva sloja glatkiih mišićnih ćelija, unutrašnji kružni (pritiska i meša sadržaj) i spoljašnji uzdužni (potiskuje sadržaj)
• peristaltika
• modifikacije m. externa u jednjaku, želucu i debelom crevu; sfinkteri - između farinksa i ezofagusa, želuca i duodenuma, tankog i debelog creva i rektuma i analnog kanala
• mijenterični (Auerbahov) nervni pleksus
• krvni i limfni sudovi

Question 9

Tunica serosa (ili adventitia) GIT

Answer 9

• spoljašnji sloj zida crevne cevi
• mezotel - pločaste ćečije
• odgovara visceralnom peritoneumu
• tanak sloj rastresitog veziva sa krvnim i limfnim sudovima i masnim tkivom
• nalazi se na površini delova crevne cevi koji se nalaze u peritonealnoj duplji
• adventiciju na površini imaju delovi digestivnog trakta koji su u toraksu (jednjak), zatim duodenum, uzlazni i silazni kolon, rektum i analni kanal koji su direktno fiksirani za trbušni/karlični zid ili druge organe.
• na mestima gde su delovi alimentarnog kanala direktno vezani za abdominalni zid ili druge organe - umesto t. serosa je t. adventitia

Question 10

Oesophagus (jednjak)

Answer 10

Pruža se od farinksa kroz medijastinum i ulazi u abdominalnu duplju. Ukupna dužina kod ljudi iznosi oko 25 cm.

• t. mucosa
  VPNE
  lamina propria
  m. mucosae (longit. gl. m.)
  mukozne zlezde - u zavrsnom delu jednjaka, lamina
  propria; ezofagusne kardijacne zlezde - neutralni
  muskus, sprecavaju vracanje kiselog zeludacnog
  sadrzaja
• t. submucosa (submukozne žl. - prave zlezde ezofagusa; blago kiseli mukus, turbo-alveolarne gradje su)
• t. muscularis externa
  I 1/3 poprečno-prugasta m.
  II 1/3 mešovito
  III 1/3 glatka muskulatura
• t. adventitia najvceim delom, (ili serosa)

Question 11

Želudac - anatomske karakteristike

Answer 11

U njemu se vrši mešanje i delimično varenje hrane i stvara se himus, tečni miks, koji iz želuca odlazi u tanko crevo na dalju obradu i apsorpciju. Apsorpcija nekih materija, npr. alkohola, nekih lekova, moguća je preko mukoze želuca. Želudac je levkasto prošireni deo alimentarnog kanala i anatomski se sastoji od 4 dela – kardije, fundusa, korpusa i pilorusa. Histološki, razlikuju se tri dela - kardija, fundus, korpus (najveći) i pilorus. Mukozne žlezde fundusa i korpusa su histološki iste i nazivaju se fundusne žlezde. Na unutrašnjoj površini želudačne sluzokože mogu se videti nabori koji se nazivaju rugae. Formiraju ih mukoza i submukoza i zahvaljujući njima želudac može da se rasteže.

Question 12

Želudačne žlezde

Answer 12

Zid želuca je izgrađen u skladu sa opštim histološkim planom i sastoji se od mukoze, submukoze, muskularis externa (u nekim regionima sadrži tri sloja glatkih mišića) i seroze. Na površini mukoze nalazi se veći broj jamica (foveola) u čiju bazu se izlivaju želudačne žlezde. Mikrografija desno obojena je tako da se istakne prisustvo mukusa u ćelijama epitela – površinske mukusne ćelije (među njima i ćelije koje oblažu foveole) obojene su tamnije ljubičasto. Površinske mukusne ćelije su cilindrične ćelije sa ovalnim nukleusima postavljenim u donjoj polovini ćelije, normalno na bazu epitela, sa mucinogenim granulama u supranukleusnom regionu, koje na rutinski pripremljenim preparatima formiraju „prosvetljeno“ proširenje u gornjoj polovini ćelije. Šema levo prikazuje tipsku želudačnu žlezdu – otvara se u bazi foveole, sastoji se od istmusa sa matičnim ćelijama, vrata i baze žlezde.
- mukus + bikarbonati

Question 13

FUNDUSNE ŽLEZDE

Answer 13

Prisutne su u najvećem delu želudačne mukoze, najsloženije su i obično se razmatraju kao glavne želudačne žlezde. Foveole su relativno plitke, a žlezde su duge, granate, ponekad uvijene pri bazi. U žlezdi se nalaze vratne mukusne ćelije, parijetalne (oksintične) ćelije, glavne ćelije, enteroendokrine ćelije i matične ćelije. Smatra se da vratne mukusne ćelije maturacijom i migracijom nagore postaju površinske mukusne ćelije. Niže su od površinskih, nukleus im je okruglastiji i sadrže manje granula sa mucinogenim sadržajem. Vratne mukusne ćelije sekretuju blago alkalni rastvorljivji mukus u poređenju sa površinskim čiji je mukus manje rastvorljiv i alkalniji. Na crtežu fundusne žlezde mogu se videti pozicija i zastupljenost pojedinih tipova ćelija epitela želuca

Question 14

Glavne ćelije

Answer 14

Tipične ćelije specijalizovane za sintezu proteina. Piramidalnog su oblika, nukleus je smešten u bazi i okružen brojnim cisternama grEPR. Supranukelusno se nalaze zimogene granule i elementi Goldžijevog aparata. Proizvode pepsinogen (prekursor enzima, posle kontakta sa kiselim sadržajem želuca konvertuje se u proteolitički enzim pepsin) i slabu lipazu.

Question 15

Parijetalne (oksintične) ćelije

Answer 15

• proizvode HCl
• proizvode unutrašnji faktor (“intrinsic factor”) - važan za apsorpciju B12
• dobro razvijen unutarćelijski kanalikularni sistem (brojni, komplikovani uvrati ćelijske membrane), dok se u ćeliji uz membranu nalazi tubulo-vezikularni membranski sistem.

Question 16

Enteroendokrine ćelije

Answer 16

• zatvorenog ili otvorenog tipa
• spadaju u DNES - difuzni neuroendokrini sistem
• Enteroendokrine ćelije otvorenog tipa komuniciraju apikalnom membranom sa lumenom želuca, dok je površina zatvorenih enteroendokrinih ćelija ka lumenu pokrivena delovima susednih ćelija.
• histamin, somatostatin, glukagon, gastrin, holecistokinin…

Question 17

Kardijačne i pilorusne žlezde

Answer 17

Kardijačne žlezde se nalaze u kardijačnom delu želuca, foveole su plitke žlezde su tubularne, blago izuvijane, ponekad granate; od ćelija sadrže mukusne i enteroendokrine ćelije.

Pilorusne žlezde – foveole su duboke, žlezde su granate, izuvijane,tubularne; od ćelija sadrže mukusne (slične vratnim mukusnim ćelijama fundusa), enteroendokrine ćelije i malobrojne parijetalne ćelije.

Question 18

Tanko crevo – anatomske odlike

Answer 18

Anatomski se sastoji iz tri dela – duodenuma, jejunuuma i ileuma. Glavno je mesto varenja i apsorpcije proizvoda varenja. U skladu sa tim, u zidu tankog creva postoje, na nekoliko nivoa, prilagođenosti kojima se povećava površina mukoze: (1) plicae circulares (Kerkringovi nabori) - prstenasti nabori mukoze i submukoze, (2) crevne resice – nabori epitela i lamina propria, (3) mikroresice na apikalnoj površini enterocita.

Question 19

Crevne resice i žlezde (Liberkinove kripte)

Answer 19

Crevne resice su projekcije mukoze, na njihovoj površini se nalazi jednoslojan cilindrični epitel, a „srž“ se sastoji od lamina propria; pojedinačne glatke mišićne ćelije iz muscularis mucosae mogu zaći u lamina propria. Žlezde tankog creva (Liberkinove kripte) su tubularne žlezde koje se pružaju od baze crevnih resica kroz lamina propria, do muscularis mucosae (videti crtež dole u sredini).

Question 20

Ćelije tankog creva

Answer 20

U epitelu tankog creva nalazi se nekoliko tipova ćelija: (1) enterociti, (2) peharaste ćelije, (3) enteroendokrine ćelije, (4) M-ćelije (o njima je već bilo reči u okviru predavanja o limfoidnom sistemu), (5) Panetove ćelije i (6) matične ćelije (nalaze se u bazi Liberkinovih kripti).

Question 21

Enterociti

Answer 21

• cilindrične
• ovalan nukleus
• mikrovili, glikokaliks
• spojni kompleksi i prstoliki uvrati i izvrati na lateralnim membranama, kojima se povećava površina spoja
• grEPR, glEPR, GA
• apsorpcija i sekrecija (enzimi)

Question 22

Mukusne ćelije

Answer 22

• mucinogene granule
• grEPR, ribozomi, GA
• mitohondrije

Question 23

Enteroendokrine ćelije creva

Answer 23

• slične kao u želucu
• holecistokinin, gastrični inhibitorni peptid,
  sekretin, motilin… - regulatori fiziologije
  gastrointestinalnog trakta

Question 24

Panetove ćelije

Answer 24

Cilindrične ćelije koje se nalaze u bazi Liberkinovih kripti

• bazofilna baza ćelije
• supranukleusno GA
• sekretorne granule
• supstance sa antimikrobnim dejstvom
  (lizozim, defenzini) imunomodulatorne supstance povezane sa nespecifičnom imunskom zaštitom
• održavaju normalnu crevnu floru, fagocituju neke bakterije

Question 25

Duodenum

Answer 25

Početni, najkraći deo tankog creva, sa listolikim crevnim resicama. Na histološkim preparatima najlakše se prepoznaje po prisustvu Brunerovih žlezdi, tubularnih grnatih želzdi smeštenih u submukozi, koje sintetišu alkalni sekret i oslobađaju ga u bazu Liberkinovih kripti. Ovaj sekret neutrališe kiselost himusa koji u tanko crevo dospeva iz želuca. U duodenum se ulivaju glavni izvodni kanali žučnih puteva i pankreasa.

Question 26

Jejunum

Answer 26

• dugački cilindrični vili
• tanka submukoza
• mesto najveće apsorpcije hranljivih materija

Question 27

Ileum

Answer 27

Glavno mesto reapsorbovanja vode i elektrolita u tankom crevu. Vili su ponekad prstoliki, ponekad listoliki. Na histološkim preparatima ileum se najlakše prepoznaje po Pajerovim pločama koje se nalaze u lamina propria (mogu da zalaze u submukozu), na suprotnoj strani od mezentere.

Question 28

Debelo crevo - anatomske odlike

Answer 28

1. coecum i appendix vermiformis
2. colon (uzlazni, poprečni, silazni, sigmoidni)
3. rectum
4. analni kanal

Zid:

1. tunica mucosa - epitel, lamina propria, m. mucosae
2. tunica submucosa
3. tunica muscularis externa
4. tunica serosa (ili adventitia)

• kratke, prave žlezde (Lieberkinove kripte)
• nema resica
• nema Panetovih ćelija
• teniae coli (m. externa; coecum, colon)
• reapsorpcija vode i elektrolita
• eliminacija nesvarene hrane

Question 29

Mukoza debelog creva

Answer 29

• prave tubularne žlezde - Lieberkinove kripte
• apsorptivne i mukusne ćelije (kolon: 4:1 - 1:1); enteroendokrine, matične; makrofagi
• dobro razvijeno GALT, l. čvorići mogu da zalaze u submukozu

Question 30

cekum i apendiks

Answer 30

Cekum histološki uglavnom odgovara kolonu.
Žlezde su kraće i ima ih manje, limfni čvorići su naglašeni, nalaze se u mukozi i submukozi; muscularis externa je kontinuirani sloj. Kod odraslih, mukoza i submukoza često bivaju u manjoj ili većoj meri zamenjene vezivnim tkivom.

Question 31

Kolon

Answer 31

• apsorptivne ćelije
• mukusne ćelije
• enteroendokrine ćelije

Question 32

Teniae coli

Answer 32

Submukoza je nešto rastresitija.

Na ovom slajdu se vidi da je sloj muscularis externa dosta tanak osim na mestima gde su teniae coli.

Question 33

Rektum

Answer 33

U regionu rektuma, mukoza, submukoza i cirkularni sloj muscularis externa formiraju transverzalne nabore. Mukoza uglavnom odgovara mukozi kolona.

Question 34

Analni kanal

Answer 34

Završetak alimentarnog kanala. U epitelu mukoze smenjuju se, idući ka analnom otvoru, zona obložena jednoslojnim cilindričnim epitelom (kao u rektumu), zatim prelazna zona sa nepravilnim područjima jednoslojnog cilindričnog epitela, višeslojnog cilindričnog epitela i višeslojnog pločastog epitela, i zona višeslojnog pločastog epitela koji postepeno prelazi u epitel kože.