hoofdstuk 8 en 9 Flashcards
1
Q
Beredeneer waarom de moordaanslag op de kroonprins van Oostenrijk een aanleiding en geen dieperliggende oorzaak is.
A
Het gaat om een gebeurtenis die lont in het kruidvat steekt
2
Q
Hoe ging men Frankrijk en bondgenoten noemen?
A
Geallieerden
3
Q
Hoe ging men Duitsland en bondgenoten noemen?
A
Centralen
4
Q
Leg uit waarom er Indiase soldaten in de loopgraven vochten
A
Brits-Indië = kolonie van GB
5
Q
Duitsland riep in april 1917 de onbeperkte duikbootoorlog uit. Ze gingen elk schip dat naar Groot-Brittannië voer aanvallen. Uiteindelijk pakte dit besluit heel slecht voor ze uit. Leg uit waarom.
A
VS gingen aan de kant van de geallieerden meedoen.
6
Q
Leg uit welke gebeurtenis de doorslag gaf in de oorlog in het oosten
A
Naar aanleiding van de Russische revolutie van oktober 1917 bracht Lenin aan de macht. Lenin had het volk beloofd vrede te sluiten met Duitsland wanneer hij aan de macht zou komen. In maart 1918 kwam hij deze belofte na en kwam er een einde aan de oorlog op het oostfront.
7
Q
Noem drie factoren die van grote invloed waren op de afloop van de oorlog in het westen
A
- In augustus gingen de geallieerden, mét de Amerikanen, in de tegenaanval. Ze sloegen de uitgeputte Duitser terug door middel van honderden tanks, een nieuw wapen dat door Groot-Brittannië was geïntroduceerd.
- Oostenrijk-Hongarije stortte in. Het rijk viel uit elkaar en staakte de strijd.
- In Duitsland kwamen arbeiders en matrozen in opstand. De keizer vluchtte naar Nederland en ook Duitsland moest de strijd staken.
8
Q
Leg met een voorbeeld uit hoe in de Eerste Wereldoorlog grote aantallen slachtoffers vielen door:
de nieuwe wapens
de militaire tactiek
A
Nieuwe wapens: Door nieuwe wapens als het machinegeweer, reusachtige kanonnen en granaten, was de vuurkracht enorm toegenomen en vielen er veel meer doden dan in vorige oorlogen (toen vooral gevochten werd met geweren, bajonet en paarden).
Militaire tactiek: Om een doorbraak aan het vastgelopen front te forceren, werden eindeloze beschietingen uitgevoerd en telkens opnieuw tienduizenden soldaten in stormloop op de vijand afgestuurd; de legers probeerden elkaar te laten ‘doodbloeden’ – er werd dus niet erg zuinig gedaan met het offeren van mensenlevens.
9
Q
Geef twee voorbeelden van sporen die de Eerste Wereldoorlog bij overlevende soldaten kon achterlaten.
A
Aan de ene kant liet de Eerste Wereldoorlog fysieke sporen achter. Vele moesten armen en benen missen. Aan de andere kant liet de Eerste Wereldoorlog psychische schade achter bij de overlevende soldaten door alle vreselijke oorlogstrauma’s.
10
Q
Zet de gebeurtenissen hieronder in de juiste volgorde, van vroeger naar later. Noteer alleen de nummers.
1 Slag bij de rivier de Somme.
2 Vrede van Versailles.
3 VS verklaren Duitsland de oorlog.
4 Oostenrijk-Hongarije verklaart Servië de oorlog.
5 Communistisch Rusland sluit vrede met Duitsland.
6 Duitse leger trekt België binnen.
A
4-6-1-3-5-2
11
Q
Wat is de Duitse Weltpolitik en bij welke oorzaak hoort deze politiek?
A
Onder Modern Imperialisme; het is de politiek van Wilhelm II met het doel om van Duitsland een wereldmacht, met overzeese kolonies, te maken
12
Q
Welke drie gevolgen van de oorlog zorgen ervoor dat er volgens JORT sprake is van een ‘totale oorlog’?
A
Verwoestingen van dorpen en steden in de frontlinie, oorlogseconomie én propaganda en censuur
13
Q
Je kunt uitleggen wat de belangrijkste oorzaken waren van het uitbreken van WO I (waarbij je directe en indirecte oorzaken kun onderscheiden)
A
Directe oorzaak/aanleiding: moord op Franz-Ferdinand in Sarajewo (1914).
Indirecte oorzaken: 1) nationalisme
2) revanchegevoelens Frankrijk 3) wapenwedloop 4) modern imperialisme 5) geloof in aanvalsplannen (Von Schlieffenplan)
14
Q
Je kent het kenmerkend aspect “Voeren van twee Wereldoorlogen” en kunt uitleggen wat er bijzonder was aan het oorlogsverloop van WO I
A
Bliksemoorlog wordt loopgravenoorlog; voor Duitsland tweefrontenoorlog; verdedigers sterker dan aanvallers, ondanks krachtige artillerie –> enorm veel slachtoffers; nieuwe wapens (duikboten, gifgas, vliegtuigen; tanks); 1917 keerpunt: VS aan kant geallieerden door onbeperkte duikbootoorlog; SU stopt na communistische revolutie; vrede Van Versailles –> Diktat van Versailles; Volkenbond.
15
Q
Je het (halve) kenmerkende aspect “Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens” kent en voorbeelden hiervan kunt geven met betrekking tot WO I
A
Artillerie en mitrailleurs maken van soldaten kanonnenvlees. Enorm veel verwoestingen.
16
Q
Je de betekenis kunt uitleggen van de Vrede van Versailles voor (de toekomst van) Duitsland en Europa
A
Totale oorlog. Vrouwen in fabrieken en aan front als verpleegster; propaganda en censuur
17
Q
leg uit wat vrede van versailles is
A
Vrede van Versailles: Dtsl niet aanwezig, moet alle voorwaarden accepteren: raakt veel gebied kwijt; enorme herstelbetaling; geen luchtmacht en vloot; klein leger. Rusland nu SU ook niet uitgenodigd–> raakt ook gebied kwijt–> woedend Ander verdrag met OH–> valt uit elkaar in kleine staten. Nationalisme gehonoreerd. Volkenbond moet in toekomst conflicten oplossen, maar VS, SU en Dtsl geen lid.
18
Q
ontwikkeling van de wereldeconomie in de jaren 1920
A
Van de buitenkant bekeken ging het in de jaren twintig steeds beter met de economie. Meer massaproductie, ontstaan consumptiemaatschappij, mentaliteit van ‘live now, pay later’ (kopen op krediet) Achteraf bekeken waren er tal van rotte plekken in de economie waar nauwelijks aandacht voor was.
19
Q
de belangrijkste oorzaken van de wereldcrisis
A
overproductie in landbouw en industrie
beurskach waardoor de aandelenkoersen beginnen te dalen
weinig toezicht op banken
optimisme over de economie
20
Q
verloop van de economische wereldcrisis (Great Depression) van 1929
A
De Beurskrach (okt 1929) maakte duidelijk dat men teveel vertrouwen had in een positieve economische ontwikkeling. Binnen enkele maanden ontstond grote werkloosheid en doordat de overheid geen actie ondernam gingen steeds meer bedrijven failliet, met nog meer werkloosheid. De Amerikaanse crisis werd al snel een wereldcrisis. Landen begonnen hun eigen economie te beschermen (protectionisme).
21
Q
gevolgen van de crisis in de VS en Europa
A
hoge werkloosheid
armoede
wereldwijde crisis in kapitalistische landen
22
Q
de bestrijding van de crisis
A
Over hoe met de crisis om te gaan waren er twee stromingen: die van de Republikeinen onder leiding van president Hoover (1929-1933) en die van de Democraten onder leiding van Roosevelt (1933-1945). Volgens de Republikeinen moest de overheid zich zo min mogelijk bemoeien met de economie, en zou de crisis ook vanzelf weer opgelost worden via de wet van vraag en aanbod.
Volgens de Democraten was een heel andere aanpak nodig, zij noemden deze aanpak de New Deal . Banken die nog niet failliet waren gegaan werden door de overheid met leningen gered, werklozen kregen financiële steun . Voor werklozen werden grote projecten gestart waarin zij voor de overheid aan het werk konden. De aanpak van Roosevelt en de Democraten werkte gedeeltelijk: de werkloosheid daalde, maar bleef toch aanzienlijk.
Maar sinds het optreden van Roosevelt verwachten de burgers overheidsingrijpen in een tijd van crisis.
23
Q
Welke kenmerken van een totalitaire staat herken je in bovenstaande afbeelding over het communisme in de Sovjet-Unie?
A
1) De Sovjet-Unie is vanaf 1921 een éénpartijstaat zonder individuele vrijheid. 2) De overheid grijpt in in de economie 3) Er wordt gebruik gemaakt van propaganda en censuur 4) Er is sprake van onderdrukking (van politieke tegenstanders)
24
Q
Leg uit waarom het vreemd is dat het communisme in Rusland van ‘bovenaf’ werd ingevoerd door Lenin en later Stalin.
A
Volgens Karl Marx zou de opstand en de revolutie uit de bevolking moeten komen, terwijl Lenin de bevolking ‘dwingt’ communistisch te worden.
25
Noem vier kenmerken die het communisme, het fascisme en het nationaal-socialisme gemeenschappelijk hadden
(1) Ze wilden het leven, denken en voelen van de bevolking beheersen.
(2) Kritiek werd niet geaccepteerd, en tegenstanders werden genadeloos aangepakt.
(3) Minachting voor de parlementaire democratie. Ook goed:
(4) De staat en de ideologie was belangrijker dan het individu.
26
Welke kenmerken benoemt JORT ter attentie van het nationaal-socialisme?
partijstaat leidersprincipe jodenhaat en discriminatie propaganda en censuur gedeeltelijke controle economie Verschillen met SU: SU totale controle economie, maar geen anti-semitisme
27
Welke omschrijving gebruikt JORT voor ‘propaganda’?
Het beïnvloeden van de mening van een grote groep mensen om aanhangers te winnen voor bepaalde (politieke ideeën.
28
Totalitaire systemen proberen de mening van de bevolking ook te beïnvloeden door de oprichting van massa organisaties.
Welke twee voorbeelden geeft Jort van massaorganisaties?
Komsomol in de Sovjet-Unie en de Hitlerjugend in Duitsland
29
De Duitse eenheidsstaat dateert van 1871. Is dat vroeg of laat, als je dat vergelijkt met Frankrijk?
Beargumenteer je antwoord
Dat is laat vergeleken met Frankrijk. Frankrijk was al veel eerder (in de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd) een eenheidsstaat met een krachtig centraal bestuur.
30
Duitse politici verschilden na het aantreden van de nieuwe keizer (in 1888) van mening over hoe Duitsland zich op moest stellen tegenover Europa.
Welke mening won het en welke gevolgen had dat voor Duitsland en Europa?
Na 1888 kreeg de mening van medestanders van de nieuwe Duitse keizer de overhand. De keizer vond dat Duitsland een wereldmacht moest zijn en dat het een groot koloniaal rijk moest krijgen. Deze Duitse ambitie was een van de redenen waarom de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Uiteindelijk verloor Duitsland die oorlog en moest het akkoord gaan met het Verdrag van Versailles.
31
Ook in de 20e eeuw was Duitsland lange tijd geen eenheidsstaat.
Wat was daarvan de oorzaak?
Na de Tweede Wereldoorlog viel Duitsland uiteen in Oost- en West-Duitsland. Dit was een gevolg van de Koude Oorlog tussen het Westen onder aanvoering van de Verenigde Staten en de communistische staten in het Oosten onder aanvoering van de Sovjet-Unie.
32
In de chaos van het einde van de Eerste Wereldoorlog riepen de sociaal-democraten (socialisten) de Republiek van Weimar uit. Twee belangrijke beslissingen uit 1919 bepaalden de toekomst van Weimar. Welke twee worden in de tekst beschreven?
De regering van de Republiek van Weimar tekende de voor Duitsland zeer ongunstige vrede van Versailles en er werd een zeer democratische grondwet aangenomen.
33
De parlementaire democratie was vanaf het begin wankel. Door welke drie oorzaken?
a) Adel en nationalisten wilden een sterke man (keizer bv) als leider. Communisten wilden dat arbeiders de macht grepen.
b) De regering kreeg de schuld van de nederlaag (volgens de dolkstootlegende had het leger kunnen winnen, maar werden ze verraden door de regering die de overgave tekende) en de ongunstige vrede van Versailles.(afstaan grondgebied, hoge herstelbetalingen, klein leger bv)
Het instorten van de economie na WOI was volgens de bevolking de schuld van de de regering van Weimar
34
Welke gebeurtenis zorgde voor economisch herstel en welke gebeurtenis was de aanleiding voor een wereldcrisis
Dawesplan (1924; Amerikaanse leningen aan Duitsland) en de Beurskrach in New York (1929)
35
De Republiek van Weimarwas een parlementaire democratie. Leg uit wat dat betekent.
Een politiek stelsel waarin een democratisch gekozen parlement de macht heeft.
36
De democratie bleek echterzwak. Geef hiervoor drie oorzaken. Gebruik in je antwoord de volgende begrippen: Verdrag van Versailles, dolkstoot-legende, Dawesplan en beurskrach.
1) Grote groepen Duitsers wilden helemaal geen democratie.
2) Veel Duitsers vertrouwden de leiders van de Republiek niet. Onder invloed van de dolkstootlegende werden zij verantwoordelijk gehouden voor het verlies in de Eerste Wereldoorlog en het Verdrag van Versailles.
3) De regeringen kregen de schuld van de economische problemen. Na een kort herstel door een verzoeningspolitiek met Frankrijk en het Dawesplan stortte de Duitse economie weer in, als gevolg van de beurskrach.
37
Door de crisis kreeg de rechts-nationalistische NSDAP van Hitler steeds meer aanhang. Omschrijf twee beloftes die Hitler veel steun opleverde.
hij wilde voor eenheid zorgen (einde aan politieke strijd tussen de vele politieke partijen) b) Hij wilde afspraken van het verdrag van Versailles terugdraaien (afgenomen gebieden weer bij Duitsland; stoppen met de herstelbetalingen) c) hij beloofde een einde aan de werkloosheid te maken.
38
Met welke twee middelen bestreed de NSDAP haar tegenstanders?
propaganda
geweld van knokploegen (SA; Sturm Abteilungen
39
Door welke gebeurtenis uit 1933 kon Hitler de communisten (die ook heel populair waren) met een noodwet keihard vervolgen?
Rijksdagbrand
40
Waarom kwam er door de machtigingswet (maart 1933) een einde aan de Republiek van Weomar en dus de parlementaire democratie?
Hitler kon zonder toestemming van het parlement besluiten nemen.
41
Waarom kwam er door de machtigingswet (maart 1933) een einde aan de Republiek van Weomar en dus de parlementaire democratie?
Hitler kon zonder toestemming van het parlement besluiten nemen.
42
Een stelling: ‘De NSDAP groeide langs democratische weg uit tot een massapartij.’
Ben je het eens met de stelling? Licht je antwoord toe.
Gedeeltelijk wel: Hitler maakte zich populair met beloftes die het volk wilde horen en verwerkte die in zijn propaganda. Deze middelen waren binnen de parlementaire democratie geoorloofd. De partij gebruikte echter ook niet-democratische middelen, zoals geweld door paramilitaire groepen.
43
In 1933 nam de Rijksdag een machtigingswet aan.
a Welk gevolg had deze wet?
Hitler mocht beslissingen nemen zonder democratische controle. Daarmee zette de Rijksdag zichzelf buitenspel
44
In 1933 nam de Rijksdag een machtigingswet aan.
b Leg uit waarom de Rijksdag toch akkoord ging.
De nationaalsocialisten gebruikten de Rijksdagbrand om een sfeer van paniek en dreiging te scheppen: zij suggereerden dat de communisten de macht wilden overnemen. In die sfeer ging het parlement uiteindelijk akkoord.
45
De machtigingswet die de Rijksdag in 1933 aannam, heette officieel ‘Wet ter opheffing van de nood van volk en Rijk’ (Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich).
a Verklaar deze officiële naam.
De officiële naam van deze wet past bij de argumenten die Hitler gebruikte om de wet te laten aannemen. Hitler beweerde dat communistische revolutionairen de macht in Duitsland wilden overnemen; de Rijksdagbrand zou daarvoor het bewijs zijn. In zijn visie verkeerde Duitsland in gevaar en was Noodwet nodig om aan die toestand een eind te maken.
46
De machtigingswet die de Rijksdag in 1933 aannam, heette officieel ‘Wet ter opheffing van de nood van volk en Rijk’ (Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich).
b Bij welk kenmerkend aspect hoort deze wet? Leg je antwoord uit.
De totalitaire ideologieën, met geweld werden andersdenkenden vervolgd, zodat alleen de nazi-ideologie toegestaan was.(38). De machtigingswet, opgesteld door de regering onder leiding van Adolf Hitler, maakte immers een eind aan de parlementaire democratie en verwezenlijkte zo een van de doelstellingen van de totalitaire ideologie van het nationaalsocialisme.
47
Wat wordt onder de nazificatie van de bevolking verstaan?
Duitsers moesten de nazi's niet alleen gehoorzamen, maar ook gaan denken als nazi's. De gehele samenleving moest ingericht worden volgens nazi-denkbeelden.
48
Waarom past nazificatie goed bij een totalitair regime?
Een totalitaire regime wil volledige controle over doen en denken van de bevolking.
49
Met propaganda en geweld werd afgerekend met de vijanden van de Volksgemeinschaft.
a) Wat wordt onder de Duitse Volksgemeinschaft (volksgemeenschap) verstaan?
De ideale, raszuivere, Duitse, nationaal-socialistische samenleving, zonder onderlinge tegenstellingen
50
Met propaganda en geweld werd afgerekend met de vijanden van de Volksgemeinschaft.
b) Geef drie voorbeelden van groepen die niet bij een Volksgemeinschaft horen
Joden, zigeuners, homoseksuelen, gehandicapten, politieke tegenstanders bv communisten)
51
Welk succes van de nazi's leverde ondanks de vrijheidsbeperkingen veel steun op?
Enorme afname van werkloosheid (door bewapening, openbare werken[Autobahn], dienstplicht)
52
Leg uit wat het ideaal van de Volksgemeinschaft te maken heeft met: racisme, discriminatie en genocide.
Het ideaal van de Volksgemeinschaft verwijst naar een door de nationaalsocialisten gewenste harmonieuze samenleving die geen klassentegenstellingen kent. De nationaalsocialisten vonden dat in zo'n samenleving geen plaats was voor mensen met een fysieke of geestelijke handicap of voor homoseksuelen. Zij deelden mensen dus in op grond van fysieke kenmerken (racisme) en sloten hen om die reden uit van de samenleving (discriminatie). Om sommige groepen volledig uit de samenleving te verwijderen besloten de Duitsers hen systematisch in vernietigingskampen te vermoorden (genocide).
53
Leg uit dat de buitenlandpolitiek van Hitler agressief was. (=op gebiedsuitbreiding gericht)/waarom wilde hij gebieden rondom Duitsland veroveren?
Hij eiste dat alle Duitstalige gebieden door Duitsland ingenomen mochten worden. Hij heeft ruimte voor zijn Volksgemeinschaft nodig
54
Wat hield de appeasementpolitiek in?
De overwinnaars van WOI (GB, Frankrijk) wilden door overleg oorlog met Duitsland voorkomen.
55
Waarom is de conferentie van München een schoolvoorbeeld van de appeasementpolitiek?
Men dacht dat door toe te geven aan Hitlers eisen tav Tsjechoslowakije (Hij wilde Duitssprekende gebieden aan Duitsland toevoegen) de vrede gered was.
56
Waarom bleek in september 1939 dat de appeasementpolitiek mislukt was?
De Duitsers vielen, tegen de afspraak in, Polen aan.
57
In de veroverde en bezette gebieden voerden de Duitsers drie veranderingen in volgens de tekst. Welke zijn dat?
a) afschaffen rechtsstaat (wetten worden democratisch vastgesteld en door onafhankelijke rechters wordt recht gesproken)
b) invoeren arbeidsdienst (burgers uit bezette gebieden moeten in de Duitse oorlogsindustrie werken) en vervolging van joden, resulterend in genocide van zes miljoen joden.
58
Welke gebeurtenis betekende het einde van de appeasementpolitiek: de Conferentie van München
of de Duitse inval in Polen? Leg je antwoord uit.
De appeasementpolitiek was de verzoeningspolitiek die Groot-Brittannië en Frankrijk voerden ten opzichte van Duitsland. Doel was een nieuwe oorlog te voorkomen. De Duitse inval in Polen was het einde van deze politiek: toen bleek duidelijk dat Hitler niet tevreden te stellen was en dat hij op meer uit was dan alleen het herenigen van de Duitstalige gebieden. Groot-Brittannië en Frankrijk reageerden door Duitsland de oorlog te verklaren. De Conferentie van München vormde juist het hoogtepunt van de appeasementpolitiek: Hitler mocht een (Duitstalig) gedeelte van Tsjecho-Slowakije annexeren.
59
n Duitsland kreeg het nationaalsocialistische regime veel steun van de bevolking, maar de Duitse bezetter werd in de rest van Europa gehaat.
Verklaar het verschil door:
- eerst uit te leggen waarom het regime in Duitsland wel veel steun had;
- en daarna uit te leggen waarom het in de rest van Europa werd gehaat.
De Duitse nationaalsocialisten realiseerden in eigen land een snel economisch herstel en draaiden het Verdrag van Versailles terug. Daarmee maakten zij zich zeer populair. - De Duitse bezetter maakte in de rest van Europa een einde aan de onafhankelijkheid van de bezette staten en aan de rechtsstaat daar, stelde de arbeidsdienst in en vermoordde een groot aantal mensen, onder wie veel Joden. Daardoor werden zij gehaat
60
Hieronder staan gebeurtenissen uit de Franse geschiedenis van 1933 tot 1945. Zet ze in de juiste chronologische volgorde, van vroeger naar later.
Noteer alleen de letters.
A De Fransen krijgen het bestuur toegewezen van een deel van Berlijn.
B Kort na de Duitse bezetting brengt een triomfantelijke Adolf Hitler een bezoek aan Parijs.
C De Franse premier Édouard Daladier gaat in München akkoord met de Duitse inname van een deel van Tsjecho-Slowakije.
D De Franse regering verklaart Duitsland de oorlog.
C, D, B, A.
61
Op 10 mei 1933 werd in opdracht van de Duitse regering het Deutsche Arbeitsfront (DAF) opgericht.
De leden, werknemers én werkgevers, konden hiergezamenlijk overleggen over arbeidsvoorwaarden, zoals lonen, werktijden en dergelijke. Het DAF kwam in de plaats van vakbonden en werkgevers-organisaties, die kort daarvoor waren verboden.
a Leg uit waarom de oprichting van het DAF past bij het begrip Volksgemeinschaft.
De Volksgemeinschaft was onder de nationaalsocialisten een aanduiding voor een ideale, harmonieuze samenleving. In dit ideaal was geen plaats voor strijd tussen arbeiders en ondernemers/kapitalisten. Daarom werden aparte belangenorganisaties voor arbeiders (vakbonden) en ondernemers (werkgeversorganisaties) opgeheven en kwam er één organisatie, waarin ze geacht werden op harmonieuze manier te onderhandelen.
62
Op 10 mei 1933 werd in opdracht van de Duitse regering het Deutsche Arbeitsfront (DAF) opgericht.
De leden, werknemers én werkgevers, konden hiergezamenlijk overleggen over arbeidsvoorwaarden, zoals lonen, werktijden en dergelijke. Het DAF kwam in de plaats van vakbonden en werkgevers-organisaties, die kort daarvoor waren verboden.
a Leg uit waarom de oprichting van het DAF past bij het begrip Volksgemeinschaft.
b Leg uit dat Joden geen lid konden worden van het DAF. Gebruik in je antwoord ook weer het
woord Volksgemeinschaft. Op 10 mei 1933 werd in opdracht van de Duitse regering het Deutsche Arbeitsfront (DAF) opgericht.
De leden, werknemers én werkgevers, konden hiergezamenlijk overleggen over arbeidsvoorwaarden, zoals lonen, werktijden en dergelijke. Het DAF kwam in de plaats van vakbonden en werkgevers-organisaties, die kort daarvoor waren verboden.
b Leg uit dat Joden geen lid konden worden van het DAF. Gebruik in je antwoord ook weer het
woord Volksgemeinschaft.
De Volksgemeinschaft was in de ogen van de nationaal-socialisten raszuiver. Joden, die werden beschouwd als van een ander ras en die niet tot het Duitse volk zouden behoren, waren dus niet welkom.
63
Leg uit dat de ontmoeting van Churchill en Roosevelt op de Atlantische Oceaan een keerpunt vormde in de internationale politiek
De Verenigde Staten raakten vanaf dit moment betrokken bij de oorlog. Met het sluiten van het bondgenootschap van de geallieerden werd afgesproken elkaar te blijven steunen tot de onvoorwaardelijke overgave van de asmogendheden.
64
Officieel waren de VS nog neutraal toen de ontmoeting plaatsvond. Geef een reden waarom Roosevelt toch steun toezegde aan Churchill.
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Engeland was al jaren een bondgenoot van de Verenigde Staten. Nu de landen op het vaste land van West-Europa al waren veroverd begon Hitler ook de aanval op Engeland. Het was duidelijk dat Groot-Brittannië de eenzame strijd tegen Duitsland niet oneindig vol kon houden.
65
Na de aanval op Pearl Harbor door Japan (december 1941) verklaarde ook Hitler de oorlog aan de VS. Leg uit tot welk onbedoeld gevolg de oorlogsverklaring van Hitler aan de Verenigde Staten uiteindelijk leidde.
Achteraf gezien tekende hij zo zijn doodvonnis. Net als in 1914-1918 was Duitsland op den duur niet opgewassen tegen de gemeenschappelijke kracht van Groot-Brittannië, de VS en de Sovjet-Unie.
66
Welke omschrijvingen gebruikt JORT voor racisme, discriminatie en genocide?
Racisme: opvatting dat de wereldbevolking kan worden opgedeeld in rassen, waarbij het ene ras beter is dan het andere
Discriminatie: onderscheid tussen mensen met de bedoeling een bepaalde groep achter te stellen Genocide: systematische uitroeiing van een volk of een bevolkingsgroep
67
Wat is volgens Jort de betekenis van het begrip: ‘Holocaust’
systematische uitroeiing van een volk of bevolkingsgroep
68
Leg uit dat het inzetten van de atoombom twee betekenissen had. Gebruik in je antwoord de begrippen 'Tweede Wereldoorlog', 'Koude Oorlog' & 'supermachten VS & Sovjet-Unie'.
Door het inzetten van de atoombom(men) gaf Japan zich over en was de Tweede Wereldoorlog voorbij, maar het betekende tegelijkertijd het begin van de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie, wat een belangrijk onderdeel van de Koude Oorlog tussen deze twee supermachten was.
69
Omschrijf in eigen woorden kort het IJzeren Gordijn
De grens tussen het Oosblok en het Westblok dwars door Europa
70
Het IJzeren Gordijn werd aangelegd en bewaakt door landen uit het Oostblok. Wat was de reden voor het aanleggen van deze zwaarbewaakte grens tussen Oost en West?
Het voorkomen dat inwoners van het Oosten naar het Westen zouden vluchten.
71
Het Oostblok legde het IJzeren Gordijn aan vanuit een bepaalde angst. Ook in het Westen had men een angst ten opzichte van het Oosten.
Welke angst was dit? Gebruik in je antwoord het begrip 'containmentpolitiek' en 'Marshallhulp'.
Het Westen - onder aanvoering van de VS - was bang dat het communisme de rest van Europa zou willen innemen/overnemen en wilde dat voorkomen door het indammen van het communisme. Dit noemden ze contaimentpolitiek. Een voorbeeld hiervan was de Marshallhulp die Europese landen konden krijgen van de VS om hun economie er na de oorlog bovenop te helpen. Hiermee hoopte de VS het communisme in deze landen geen kans te geven.
72
Na een succesvolle start van de oorlog liep een in 1941 begonnen aanval in de winter van 1942-1943 vast en werd Duitsland daarna teruggedrongen. In welk land gebeurde dat?
De Sovjet-Unie
73
Door welke gebeurtenis uit 1944 (zelf uitzoeken) kreeg Hitler in Europa met een tweefrontenoorlog te maken die in mei 1945 verloren werd (en een einde aan WO II maakte.)
Invasie van Normandië (6 juni 1944)
74
Noem drie groepen vluchtelingen die na WO II naar Duitsland terugkeerden.
Heimatvertriebenen: soldaten, slachtoffers van het naziregime (uit concentratiekampen bv) en verdreven Duitsers uit midden- en oost-Europese landen
75
De overwinnaars gingen Duitsland gezamenlijk besturen (was de bedoeling). Hoe pakten ze dat aan?
Duitsland werd in vier bezettingszones verdeeld. In het westen door VS, GB en Frankrijk, het oosten door de SU (Berlijn lag in de Russische zone, maar werd als hoofdstad ook in vier bezettingszones verdeeld.
76
Was de deling van Duitsland een gevolg van deTweede Wereldoorlog? Licht je antwoord toe.
Ja, want de westerse geallieerden veroverden het westen van Duitsland, terwijl de Sovjet-Unie het oosten bezette. De verdeling in vier bezettingszones en de omvorming tot twee nieuwe Duitse staten was een feitelijke bevestiging van die situatie.
77
Over welke twee onderwerpen kregen de SU aan de ene kant en de VS, Groot-Bittannië en Frankrijk aan de andere kant onenigheid en vertrouwden ze elkaar niet
de wederopbouw (moeten we Dtsl hard of soepel behandelen?) en b) de voorwaarden voor een vrede. (mogen alle bevrijde landen demokratiën worden?
78
De economie in het door VS, GB en Frankrijk bevrijdde in West-Europa kreeg een ander karakter dan de economie die in Oost-Europa ontstond (dat de Russen bevrijd hadden). Waarin zat het verschil?
West-Europa werd kapitalistisch naar Amerikaans model en Oost-Europa communistisch.
79
Het bestuur in het door VS, GB en Frankrijk bevrijdde West-Europa kreeg een ander politiek systeem dan in Oost-Europa het geval was (dat de Russen bevrijd hadden). Waarin zat het verschil?
West-Europa werden democratische rechtsstaten, in Oost-Europa ontstonden 'volksdemocratieën' waar de communistische partij in feite de macht kreeg en het volk niets te vertellen had. Regeringen van Oost-Europese staten moesten de SU ('Moskou') gehoorzamen.
80
President Truman maakte in 1947 duidelijk dat hij niet zou toestaan dat het communisme/ de SU zijn invloed in West-Europa zou uitbreiden. Onder welke naam is deze strategie bekend geworden?
Trumanleer/Trumandoctrine
81
In arme landen bleek de bevolking gevoelig voor het communisme (dat zei de rijkdom eerlijk te willen verdelen). Met welk economisch hulpplan wilde Truman dat in West-Europa voorkomen en wat hield het plan in?
Marshallplan; De VS bood alle Europese landen financiële hulp (Oost-Europese staten mochten er van de SU geen gebruik van maken)
82
Welke politiek gevolg had deze hulp voor West-Europa?
Deze landen moesten meer samenwerken (om bv de hulp te verdelen)
83
Hoe wordt het conflict (1947-1989) genoemd, dat ontstond door het wederzijdse wantrouwen tussen 'oost' en 'west'? en leidde tot een permanente oorlogsdreiging?
Koude Oorlog
84
In 1948-1949 werd duidelijk dat van het gezamenlijk besturen van Duitsland niets terecht kwam
a) wat was de aanleiding voor het conflict?
Ruzie over invoering nieuwe munt in o.a. west-Berlijn-->Blokkade van Berlijn
85
In 1948-1949 werd duidelijk dat van het gezamenlijk besturen van Duitsland niets terecht kwam
welke maatregel van Stalin moest ervoor zorgen dat hij ook de macht in West-Berlijn dacht te grijpen?
Stalin blokkeerde de toegangswegen (door oostelijk Duitsland dat door de Russen bezet werd) naar West-Berlijn
86
In 1948-1949 werd duidelijk dat van het gezamenlijk besturen van Duitsland niets terecht kwam
op welke manier voorkwam Truman dat?
Een jaar lang werd West-Berlijn door de lucht door de VS bevoorraad. Stalin gaf het toen op.
87
In 1948-1949 werd duidelijk dat van het gezamenlijk besturen van Duitsland niets terecht kwam
wat was het belangrijke gevolg van deze botsing tussen VS en SU?
Duitsland werd in 1949 verdeeld in twee staten, de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en de Duitse Democratische Republiek (DDR) (en Europa bleef verdeeld in een Amerikaanse en een Russische invloedssfeer.)
88
Was de deling van Duitsland een gevolg van de Tweede Wereldoorlog? Licht je antwoord toe.
Ja, want de westerse geallieerden veroverden het westen van Duitsland, terwijl de Sovjet-Unie het oosten bezette. De verdeling in vier bezettingszones en de omvorming tot twee nieuwe Duitse staten was een feitelijke bevestiging van die situatie
89
Waarom ontstonden er na de Tweede Wereldoorlog in Europa twee invloedssferen?
De geallieerden konden het niet eens worden over de heropbouw van Europa en de voorwaarden voor een toekomstige vrede. Stalin hielp in Oost-Europa communistische volksdemocratieën aan de macht. In West-Europa herstelden de Amerikanen de liberale democratieën met een vrijemarkteconomie.
90
Leg uit dat het Marshallplan een onderdeel was van de Trumandoctrine.
Met de Trumandoctrine boden de Verenigde Staten economische en militaire hulp aan landen die het communisme buiten de deur wilden houden. Het Marshallplan is een voorbeeld van die economische hulp.
91
De geschiedenis van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog stond sterk in het teken van de Koude Oorlog. Toon dit aan met behulp van de volgende gebeurtenissen:
- de Blokkade van Berlijn (1948);
- de opdeling van Duitsland in BRD en DDR (1949);
- de bouw van de Berlijnse Muur (1961).
De Blokkade van Berlijn was het gevolg van een conflict tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten over de invoering van een aparte munt in de westerse bezettingszones.
- Duitsland werd opgedeeld in een kapitalistische en een communistische staat (respectievelijk de BRD en de DDR). Deze verdeling was het directe gevolg van de Koude Oorlog, waardoor de Sovjet-Unie en het Westen het niet eens konden worden over een verenigd Duitsland.
- Ook de Berlijnse Muur was een direct gevolg van de spanningen tussen Oost en West. Hij moest voorkomen dat ontevreden Oost-Duitsers naar het vrije en welvarende West-Duitsland zouden vluchten.
92
Welke verschillen bestaan ertussen een parlementaire democratie en een volksdemocratie?
In een parlementaire democratie is er sprake van een echte verkiezing. Burgers kunnen kiezen uit verschillende volksvertegenwoordigers en er is een echte verkiezingsstrijd. In een volksdemocratie mogen burgers alleen stemmen op kandidaten die zijn goedgekeurd door de communistische partij. Eigenlijk is er dus geen echte democratie.
93
Het democratische West-Duitsland (BRD) werd olv bondskanslier Adenauer een bondgenoot van het westen. Zo werd de BRD lid van een militaire organisatie, bedoeld om het communisme tegen te houden (zie Truman-doctrine) Welke naam heeft deze organisatie?
Noord Atlantische Verdrags Organisatie (NAVO).
94
De BRD ging ook met vijf andere Europese landen samenwerken in een organisatie die toezicht hield op de van kolen en staal (bv nodig bij de productie van wapens) . Hoe heette deze organisatie?
Europese Gemeenschap van Kolen en Staal. (EGKS, voorloper van de Europese Unie)
95
Wat was op economisch gebied het gevolg voor de BRD van de samenwerking met West-Europa en de VS?
De BRD herstelde zich heel snel (mede dankzij de Marshallhulp); het Wirtschaftswunder
96
Na WO I werd Duitsland politiek hard aangepakt en stortte de economie in. Dat was na WO II heel anders voor de BRD. Welk binnenlands-politiek gevolg was het resultaat van de politieke samenwerking met het westen en het economisch herstel?
Er ontstond een stabiel democratisch systeem, wat de BRD aanzien gaf in West-Europa en de VS (en geen kans gaf voor extreem-rechtse of linkse partijen zoals in de tijd van de Republiek van Weimar)
97
Waarom erkende Adenaur/BRD de DDR niet?
Men bleef uitgaan van een toekomstige eenwording van Duitsland
98
Vat het buitenlands beleid met 1 woord samen.
Westpolitik
99
In juni 1953 besloten arbeiders in Oost-Berlijn te gaan staken voor verlaging van de productie-eisen, lagere voedselprijzen en vrije verkiezingen. Een journalist van een Duitstalige Amerikaanse radio-zender in West-Berlijn besteedde aanvankelijk veel aandacht aan deze actie. Maar al gauw kreeg hij van de Amerikaanse regering te horen dat hij daar onmiddellijk mee moest ophouden.
a Leg met behulp van een kenmerkend aspect uit waarom de journalist veel aandacht besteedde aan het voornemen om te gaan staken
De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken In de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog(45) De verdeling van Europa in invloedssferen tussen het kapitalistische Westen en het communistische blok onder leiding van de Sovjet- Unie. De journalist van de Amerikaanse radiozender in West-Berlijn werkte voor een westers medium. Hij zal sympathie hebben gehad voor de boze arbeiders in de communistische DDR en hun eisen, waaronder invoering van democratie naar westers model. Met zijn uitzendingen (die ongetwijfeld in Oost-Berlijn te ontvangen waren) wilde hij mogelijk steun geven aan de staking en de communistische regering schade toebrengen.
100
In juni 1953 besloten arbeiders in Oost-Berlijn te gaan staken voor verlaging van de productie-eisen, lagere voedselprijzen en vrije verkiezingen. Een journalist van een Duitstalige Amerikaanse radio-zender in West-Berlijn besteedde aanvankelijk veel aandacht aan deze actie. Maar al gauw kreeg hij van de Amerikaanse regering te horen dat hij daar onmiddellijk mee moest ophouden.
Leg uit waarom de Amerikaanse regering hem dat verbood.
De Amerikaanse regering respecteerde de invloedssfeer van de Sovjet-Unie zoveel mogelijk, uit angst voor oplopende spanning en zelfs de mogelijkheid van een oorlog (met kernwapens). Vanuit die visie was het niet verstandig al te duidelijk een arbeidersopstand tegen de regering in de DDR te steunen.
101
De DDR werd een totalitaire staat. Wat was de rol van de Stasi?
Het opsporen van tegenstanders van het communistische regime
102
De DDR werd lid van de communistische versies van de NAVO en economische samenwerking. Hoe heetten deze organisaties?
Warschaupact en Comecon
103
Geef twee redenen waarom de DDR zich nauwelijks economisch ontwikkelde.
Hoge herstelbetalingen aan de SU en een slecht werkende communistische planeconomie
104
Veel goed opgeleide burgers van de DDR vluchtten via West-Berlijn (in westerse handen) naar het vrije Westen. Hoe probeerden DDR en SU dat in 1961 te voorkomen?
Door de Berlijnse Muur rond West-Berlijn te bouwen
105
In 1948 reageerden de Verenigde Staten anders op de Blokkade van Berlijn dan zij in 1961 reageerden op de bouw van de Berlijnse Muur.
Verklaar dit verschil door uit te leggen:
- wat de Blokkade van Berlijn inhield en hoe de Amerikanen daarop reageerden;
- wat de bouw van de Berlijnse Muur inhield en hoe de Amerikanen daarop reageerden;
- door welk verschil de Amerikanen zo anders reageerden.
- In 1948 sloot Stalin West-Berlijn af van het Westen om de invoering van een aparte West-Duitse munt te voorkomen. De Amerikanen wisten deze blokkade te doorbreken door een luchtbrug op te zetten.
- In 1961 besloten de DDR en de Sovjet-Unie Oost-Berlijn af te sluiten van West- Berlijn om de vlucht van DDR-burgers te voorkomen. De Amerikanen grepen niet in.
- Het grote verschil was dat Stalin zich in 1948 bemoeide met een gedeelte van Duitsland dat onder toezicht stond van de drie westerse geallieerden; hij schond dus de westerse invloedssfeer. De Berlijnse Muur stond precies op de overeengekomen grens tussen Oost en West en vormde dus geen schending van de westerse invloedssfeer.
106
Twee gegevens over Nederland in 1964:
1 De lonen stegen in dat jaar met 17,6%.
2 De kosten van levensonderhoud stegen in dat jaar met 6%.
2p 29 Geef aan welk kenmerkend aspect van de jaren zestig van de twintigste eeuw door het combineren van deze gegevens geïllustreerd kan worden.
Omdat de inkomsten / lonen sterker stijgen dan de kosten van levensonderhoud houden mensen meer over, wat past bij 'de toenemende westerse welvaart vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw'.
107
Welke crisis maakte duidelijk dat een conflict door het gebruik van atoomwapens het einde van de wereld kon betekenen?
Cubacrisis (1962)
108
Hoe wordt de periode van ontspanning tussen 1963-1979 genoemd?
Detente
109
Was de Ostpolitik (van kanselier Brandt) een voortzetting van de politiek van Adenauer of niet? Leg uit. Continuïteit of verandering?
Verandering omdat Brandt toenadering zocht tot de DDR en andere Oost-Europese staten.
110
Wat was het doel van de Ostpolitik?
Brandt wilde het wantrouwen wegnemen waardoor bv in de DDR het communistisch bestuur de bevolking meer vrijheid wilde gunnen. Uiteindelijk zou de Ostpolitik kunnen leiden tot eenwording van Duitsland
111
Aan de ene kant was de Ostpolitik een succes? Leg uit
DDR en BRD erkenden elkaar in 1972. De BRD sloot verdragen met de SU. Brandt zorgde ook voor meer West-Europese samenwerking.
112
Aan de andere kant was Brandt ook teleurgesteld. Waarom?
De DDR-leiding (Honecker) wilde geen eenwording
113
Vergelijk de detentepolitiek van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie met de Ostpolitik van Willy Brandt. Doe dat door:
- eerst uit te leggen waarin detente en Ostpolitik op elkaar leken;
- daarna uit te leggen dat de detente
- De detente en de Ostpolitik streefden beide naar ontspanning van de relaties tussen Oost en West. Daarin leken ze op elkaar.
- Maar de detente had uiteindelijk een ander doel dan de Ostpolitik. Het doel van de detente was namelijk het voorkomen van een nucleaire oorlog, terwijl Brandt hoopte dat hij met zijn Ostpolitik iets kon doen aan de onvrijheid van de DDR
-burgers. Bovendien hoopte Brandt langs deze weg beide Duitslanden te kunnen herenigen.
114
In de jaren tachtig ging het erg slecht met de Sovjet-economie. Een nieuwe leider durfde ingrijpende veranderingen aan. Wat was zijn naam?
Gorbatsjov
115
Zijn politiek van glasnost was een breuk met de houding van zijn voorgangers? Wat hield glasnost in?
Hij wilde meer openheid; als er fouten werden gemaakt (bv de ramp met de kerncentrale Tsjernobyl [kijk maar op Netflix]) moest dat niet geheim gehouden worden.
116
Hij geloofde ook niet meer in de planeconomie en kwam met het beleid van perestrojka. Wat hield perestrojka in?
De economie moest hervormd worden (perestrojka betekent hervormen). Uitgezonderd belangrijke bedrijven als de wapenproductie, moesten bedrijven weer privébezit kunnen worden en moest er ook winst gemaakt kunnen worden.
117
Omdat Gorbatsjov steun van het westen nodig had, stopte hij met de Breznjevdoctrine (Breznjev was jarenlang voor hem aan de macht geweest). Wat hield de Breznjevdocrine in?
Als een Oost-Europees land uit het Oostblok wilde stappen (gebeurde in 1968 met Tsjechoslowakije) dan moesten de andere Warschaupactlanden het land aanvallen en tot de orde roepen.
(Daarmee is de Breznjevdoctrine wezenlijk anders dan de Trumandoctrine; Truman wilde vrije westerse landen beschermen tegen een communistische aanval/toenemende communistische invloed) en was dud niet tegen de eigen bondgenoten gericht.)
118
Welk onbedoeld gevolg had het nieuwe beleid van Gorbatsjov voor het Oostblok?
Veel Oostbloklanden wilden meer vrijheid en een eigen weg gaan, zonder leiding van de Sovjet-Unie.
119
In 1991 viel de Sovjet-Unie uit elkaar en werd Gorbatsjov afgezet. Toch zien velen een gebeurtenis uit 1989 als einde van de Koude Oorlog. Zoek op internet om welke gebeurtenis het gaat.
Val van de Berlijnse Muur.
120
Nadat Michael Gorbatsjov de leiding had gekregen over de Sovjet-Unie, voerde hij drie belangrijke hervormingsmaatregelen door. Welke maatregelen waren dat en wat hielden ze in?
De drie hervormingsmaatregelen waren: - glasnost: meer ruimte voor persoonlijke vrijheid en openheid van bestuur; - perestrojka: hervormingen die moesten leiden tot meer politieke en economische vrijheid (zoals meer marktwerking in de economie); - verwerping van de Brezjnevdoctrine: de Sovjet-Unie zou niet meer militair ingrijpen als communistische landen een meer westerse koers gingen varen.
121
De leiders van West-Duitsland reageerden positief op de hervorming, maar in Oost-Duitsland keurde de regering de maatregelen af. Waarom reageerden de regeringen zo verschillend?
De West-Duitse leiders hoopten dat de hervormingen de BRD en de DDR dichter bij elkaar zouden brengen. De leiding van Oost-Duitsland vreesde volksopstanden en het mogelijke einde van hun communistische regime.
122
Waarom was de DDR-regering olv Honecker ontevreden over het beleid van Gorbatsjov?
Ook de DDR-bevolking wilde meer vrijheid wat het einde van het communisme in de DDR kon betekenen.
123
Hoe zette de bevolking van de DDR in 1989 de eigen regering onder druk (2x)?
a) Er waren massademonstraties om meer vrijheid en hervormingen
b) veel DDR-burgers ontvluchtten via andere Oostbloklanden (bv Hongarije) de DDR
124
Welk onbedoeld gevolg hadden de hervormingen voor de DDR in 1989 (en worden door velen als het einde van de Koude Oorlog gezien)
De val van de Berlijnse Muur doordat er vrij grensverkeer tussen BRD en DDR werd toegestaan.
125
Hervormingen waren onvoldoende om het communistische DDR te 'redden'. Wat gebeurde in 1990?
De DDR sloot zich aan bij de BRD en Duitsland was herenigd.
126
Bedenk zelf een reden waarom het nodig was dat de VS en de SU (Gorbatsjov) toestemming gaven voor de eenwording.
Een herenigd Duitsland werd weer een grote staat in midden-Europa. Daar had men na WO I en WO II slechte herinneringen aan.
127
Leg uit welke rol de Sovjet-Unie en Hongarije hebben gespeeld bij de val van de Berlijnse Muur
De Sovjet-Unie besloot onder Michael Gorbatsjov de Brezjnevdoctrine los te laten: als een land in het Oostblok een eigen koers wilde varen, zou de Sovjet-Unie niet meer ingrijpen. Hongarije gebruikte deze vrijheid onder meer om de grens tussen Oost en West open te zetten. Daardoor ontstond voor ontevreden DDR-burgers een vluchtweg naar het Westen. Daarmee verloor de Berlijnse Muur zijn functie: het tegenhouden van DDR-burgers die naar de BRD wilden verhuizen.
128
Noem twee politiek-bestuurlijke gevolgen en één economisch gevolg van de val van de Berlijnse Muur voor de DDR.
Politiek-bestuurlijk: er kwamen vrije verkiezingen en uiteindelijk werd de DDR onderdeel van de BRD. - Economisch: de DDR kreeg een kapitalistische economie.
129
De geschiedenis van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog stond in het teken van het verloop van de Koude Oorlog. Een stelling: ‘Het verloop van de Koude Oorlog is ook van invloed geweest op de hereniging van Duitsland.’ Is deze stelling juist of onjuist? Leg je antwoord uit
De stelling is juist, want de hervormingen van Gorbatsjov leidden ook in de DDR tot het einde van de communistische regering. Deze verandering zette uiteindelijk de deur open voor een hereniging.
130
Veel Europese landen waren bezorgd over de Duitse eenwording. Leg uit waarom.
Ze hadden de angst dat Duitsland economisch en politiek (te) machtig/invloedrijk zou worden.
131
Waarom gingen Europese landen toch akkoord met de hereniging (twee redenen worden in de tekst genoemd)
Duitsland werkte mee aan de euro (en moest dus economisch met andere Europese landen samenwerken) en toestaan dat Oost-Europese staten lid werden van de Europese Unie (die ook zorgen hadden over een te machtig Duitsland)
132
Helmut Kohl, de Duitse bondskanselier, moest niet alleen het buitenland tevreden houden, maar had ook door de eenwording in het binnenland met ontevredenheid te maken. In de tekst worden twee voorbeelden genoemd van ontevredenheid onder burgers van de voormalige DDR. Welke twee zijn dat?
1) Ondanks miljardeninvesteringen loopt de economie /welvaart van de voormalige DDR achter bij de rest van Duitsland
2) Vooral onder burgers van de voormalige DDR bestaat veel weerzin tegen het opnemen van vluchtelingen
