HC.2 – Cyclusstoornissen

Question 1

Wat betekenen de volgende begrippen?

• Anovulatie:
• Oligomenorroe:
• Amenorroe:
  -Menorrhagie
• Metorrhagie:
• Dysmenorroe: pij

Answer 1

• Anovulatie: cyclus zonder ovulatie
• Oligomenorroe: onregelmatige en minder frequente menstruaties
• Amenorroe: afwezigheid van menstruaties voor een duur van > 4 mnd
• Menorrhagie = HMB (hevig menstrueel bloedverlies): regelmatig, maar langdurige en overvloedige menses welke Hb-ondermijnend kunnen zijn
• Metorrhagie: geen herkenbaar cycluspatroon aanwezig (kan iets oncologisch betekenen)
• Dysmenorroe: pijnlijke menstruatie (niet dragelijk)

Question 2

waarin kunnen we cyclusstoornissen indelen en wat is hiervoor kenemerkend?

Answer 2

1. Organisch of tgv:
   - uterus myomatosus (fibrinoids)
   - endometrium of cervix pathologie
   - stollingsafwijking
   - iatrogeen (bvb antistolling: IUD)
   Kenmerkend: variatie in hoeveelheid bloedverlies
2. Hormonaal
   Kenemrkend: regelmaat of duur

Question 3

wat is de normale duur van een cyclus?
Hoeveel bloedverlies?
Duur menses?
endometrium dikte?

Answer 3

Duur: 25 tot 35 dagen
Hoeveelheid: < 80-120 ml
Menses duur: 3-6 dg
Dikte: periovulatoir tot 12 mm

Regelmaat: in reproductieve fase regelmatig (20-40) daar buiten onregelmatiger

Question 4

wat is belangrijk bij cyclus anamnese?

Answer 4

• leeftijd
• zwangerhscp
• duur cyclus en menses en veranderingen hierin
• bij oligo- of amenorroe: soms toch cyclische veranderingen merkbaar (stemming, pijn in borsten, afscheiding)
• puberteitsontwikkeling
• gewicht
• hirsutisme en huidafwijkingen
• stress of overmatige fysieke belasting
• medicatie
• chronische ziektes (RA, Crohn), schildklier, galactorroe, hoofdpijn, visusklachten
• familie

Question 5

wat kan je aan de huid zien bij bepaalde hormoon problemen?

Answer 5

• Vette huid en acne bij hyperaldrogenisme

Dunne huid bij oestrogeen tekort

Question 6

Wat is belangrijk bij LO?

Answer 6

• gynaecologisch onderzoek
• eChoscopie interne genitalia
• Tanner stadia
• BMI en WHR (perifere of centrale obesitas)
• huid
• beharing volgens Ferriman-Gallweyscore (1-4

Question 7

wat voor aanvullend onderzoek zet je in?

Answer 7

Lab:
- standaard: LH, FSH, oestradiol, prolactine
- op indicatie: androgenen, steroiden, SHBG (sex hormone binding globuline), TSH en FT4

Echoscopie
- polycysteus ovarium morfologie (PCOM): stagnatie saturatie follikels waardoor ophopen
- ovarium cysten (ander soort cysten)

Question 8

HOe bepaal je of er sprake is van een ovulatie?

Answer 8

Progesteron: belangrijkste bron is corpus luteum waardoor dit meer specifiek is –> als voldoende in bloed is weet je dat er ovulatie is GEWEEST
Rond 3 wk na laatste dag menses (spiegel het hoogst)

LH: betekent niet per se dat er een goede ovulatie was (piek is maar 28 uur)
–> Wel makkelijk meten in urine

Question 9

Wat betekent anovulatie? Wat zijn de groepen oorzaken?

Answer 9

= geen adequate mid-luteale progesteron stijging

75% endocriene disbalans
11% ovarieel
7% uterien
5% hypothalaam

Question 10

wat voor soorten amenorroe zijn er?

Answer 10

Secundair: als eerder wel aanwezig was –> na 3-4 mnd verder onderzoek doen

Primair: niet eerder aanwezig
a) uitblijven menarche na het 14e jaar bij AFWEZIGHEID secundaire geslachtskenmerken
b) uitblijven menarche na 16e jaar bij AANWEZIGHEID secundaire geslachtskenmerken

Question 11

Hoe vaak komen amenorroe en oligomenorroe voor?

Answer 11

• Amenorroe: 1-7 op 1000
• Oligomenorroe: 20-30 op 1000

Question 12

welke tanner stadia zijn er?

Answer 12

P = pubis beharing (1-5)
M = borst ontwikkeling (1-5)
G = genitale ontwikkeling (1-5)

Question 13

In welke groepen kan anovulatie worden ingedeeld?

Answer 13

WHO 1: hypogonadotroop hypogonadisme
= Centraal probleem
- FSH en LH: laag
- E2: laag
bij: 10%

WHO 2: normogonadotrope anovulatie
= Multifactorieel
- FSH: normaal
- LH: normaal of verhoogd
- E2:normaal
Bij 80%

WHO 3: hypergonadotroop hypogonadisme
= Perifeer probleem
- FSH en LH: hoog
- E2: laag
Bij 10%

Question 14

wat zijn oorzaken van WHO 1?
wat zijn korte en lange termijn klachten?
wat is de behandeling?

Answer 14

• Hypothalamus aanleg of anatomie: trauma, tumor, Kallmann-syndroom (probleem aanleg GnRH-producerende cellen, anosmie = niet ruiken)
• Hypothalamus functiestoornis: idiopathisch (vaak), stress, eetstoornis, extreme fysieke belasting, gewichtsreductie
• Hypofyse functiestoornis: aanleg, tumor, trauma

Korte termijn
- Amenorroe: meestal secundair, kan ook primair
- Infertiliteit/anovulatie (niet per se op lange termijn infertiel)
- Post-menopauzale klachten
- Klachten door tekort aan oestrogeen: dunnere huid, haaruitval, broze nagels
Lange termijn:
- Osteoporose
- Cardiovasculaire complicaties (hypercholesterolemie)

Behandeling:
- cyclus herstel: OAC of HST (oestrogenen) –> werkt ook preventief voor oa osteoporose
- bij stress of eetstoornis: psycholoog of psychiater
- fertiliteit: herstel ovulatie met GnRH of gonadotrofines = ovulatie inductie

Question 15

wat zijn risicogroepen voor WHO 1 anovulatie?

Answer 15

• Topsporters
• Anorexia
• Veel stress
• Hypofysetumoren
• Kallmann syndroom: geen GnRH productie
• Cushing
• Zwangerschap

Question 16

wat zijn klachten van WHO 2 anovulatie?

Answer 16

• Oligo- of amenorroe
• Overgewicht
• Hyperandrogenisme: hirsutisme, acne, virilisatie
• PCOS

Question 16

wat zijn oorzaken van WHO 2 anovulatie?
wat zijn de govolgen?
Wat is de behandeling?

Answer 16

Oorzaken:
- Multifactorieel
- Familiair, genetisch

Korte termijn
- Subfertiliteit of anovulatie
- Hyperandrogenisme
Lange termijn
- DM2
- Endometriumcarcinoom: doordat niet zo vaak endometrium afbreken, terwijl wel gestimuleerd (oestrogeen)
- CVD
- Depressie

Behandeling
- leefstijl: gewichtsreductie (preventie van DM en CVD door metformine en statine)
- cyclus herstel met OAC voor afname hirsutisme en preventie endometriumCa (OAC: door stimulatie SHBG wordt overmaat aan androgeen weggevangen)
- fertiliteit: ovulatie inductie door gonadotrofines of oestrogeen receptor modulatie (extra oestrogeen zodat over bepaalde drempel en dus stimulerend werkt –> LET OP: overshoot met veel follikels waardoor grotere kans op meerlingen)

Question 17

Hoe stel je de diagnose WHO 2 anovulatie?

Answer 17

• Oligo- of amenorroe
• Grotere ovaria, meerdere cystes (> 12 per eierstok)
• Hyperandrogenisme
  Of Klinisch: overbeharing, vette huid, acne
  Of Biologisch: hoog androgeen in bloed

Question 18

wat zijn de oorzaken van WHO 3 anovulatie?
wat zijn de gevolgen?
wat is de behandeling?

Answer 18

• Natuurlijke veroudering: menopauze
• Syndroom van Turner (missen 1 X-chromsoom) of fragiele X-syndroom
• Prematuur ovarieel falen: climacterium praecox: Iatrogeen: bestraling, chemo
• (Inactiverend FSHR gen mutatie, aromatase deficiëntie, galactosemie) –> zeldzaam

Gevolgen:
Korte termijn
- Infertiliteit/anovulatie
- Postmenopauzale klachten
- Klachten door oestrogeen tekort
Lange termijn
- Osteoporose
- Bijnier insufficiëntie (auto-immuun polyglandulair syndroom)
- CVD

Behandeling
- HST (evt OAC) –> preventie osteoporose (mn in jonge vrouwen die nog geen Peak bone density hebben)
- beperk osteoporose met: oestradiol, bisfosfanaten, leefstijl
- fertiliteit: IVF of eiceldonatie

Question 19

wat is een veel voorkomende oorzaak van amenorroe of oligomenorroe? Hoe werkt dit? wat zijn de oorzaken?
HOe stellen we de diagnose en hoe behandel je?
wat is de prognose?

Answer 19

Hyperprolactinemie in 7,5% bij amenorroe en 5-30% bij oligomenorroe

Pathofysiologie:
- Hypofysair prolactine wordt gereguleerd door dopamine uit hypothalamus
- Dopamine remt GnRH-afgifte
- Hyperprolactinemie: verstoring (verlaging) GnRH-pulsatiliteit via verhoogde dopamine activiteit hypothalamus
Hierdoor: verkorting luteale fase door verstoorde preovulatoire follikelontwikkeling, cyclusstoornis en hypo-oestrogenemie

Oorzaken:
- 75-90% benigne microadenoom
- Benigne macroadenoom  kan verhoogde druk chiasma opticum met laterale gezichtsuitval
- Maligniteit

Diagnose: CT of MRI
Lab

behandeling: dopamine antagonisten

Prognose: herstel prolactine leidt vrijwel altijd tot cyclusherstel en ovulatie

Question 20

wat zijn verschijnselen van een hyperprolactinemie?

Answer 20

• Oligomenorroe: 5-30% van de gevallen door hyperprolactinemie
• Amenorroe: 7,5% pas bij sterke verhoging
• Milde verhoging: luteale fase neemt af in duur  kortere cyclus
• Oestrogene derving verschijnselen:
  o Vagina epitheel atrofie
  o Dyspareunie (pijn tijdens seks)
  o Osteoporose
• Galactorroe: bdz waterige uitvloed uit borst, spontaan of bij milde compressie  niet altijd want vaak te laag oestrogeen

Question 21

Welk ander hormoon kan nog meer invloed hebben op de cyclus?

Answer 21

Schildklier hormoon –> herstel leidt altijd weer tot herstel cyclus

Question 22

Wat zijn symptomen van PCOS? Hoe vaak komt dit voor? Wat is het gevolg?

Answer 22

• Overmatige hoeveelheid androgenen
  o Hirsutisme
  o Huidafwijkingen
• Amenorroe

Gevolg:
- fertiliteitsstoornis
- endocriene stoornissen

aantal: 10-12% vrouwen in fertiele leeftijd

valt onder WHO 2

Question 23

wat moet je altijd uitsluiten bij cyclus stoornissen?

Answer 23

• Hyperprolactinemie
• Hyper of hypothyreoïdie
• Cushing syndroom
• Androgeen secreterend neoplasma

Question 24

waar moeten therapeutische maatregelen op gericht zijn bij cyclus stoornissen?

Answer 24

kinderwens en/of beperking gezondheidsrisico’s