Grammatik ! Flashcards
velle
volo, vis, vult, volumus, vultis, volunt velim, velis, ... Imperfekt: volebam, vellem Futur: volam, voles, ... Partizip: volens, -, - übrige: Pefektstamm volu-
nolle
nolo, non vis, non vult, nolumus, non vultis, nolunt nolim, nolis, ... Impf: nolebam, nollem Futur: nolam, noles, ... Imp.: noli, nolite Partitip: nolens, -, - Perfektstamm nolu-
malle
malo, mavis, mavult, malumus, mavultis, malunt malim, malis, ... Impf.: malebam, mallem Futur: malam, males, ... Partizip: malens, -, - Perfektstamm malu-
Verben mit Dativ statt Akkusativ
nūbere, nūbo, nūpsī, nūptum invidēre, invideō, invīdī, invīsum parcere, parcō, pepercī - verschonen favēre, faveō, favī, fautum - begünstigen (mederi - o. sanare mit Akk.) persuadere - überreden/überzeugen
Verben mit Akkusativ statt Dativ
fugere sequī, sequor, secūtus sum iuvāre, iuvō, iūvī, iūtum iubēre dēficere, dēficiō, dēfēcī, defectum
irgendjemand/-etwas
aliquis/-quis (adj. aliqui, aliqua, aliquod):
- in affirmativen Sätzen
- nach si/nisi/ne/num nur quis/quid
quisquam/quidquam (adj. ullus, ulla, ullum):
- in verneinten oder dem Sinn nach verneinten Sätzen (vix ~)
- Verben des Bewunderns, Lobes, Tadels
ein gewisser/ein bestimmter
jeder beliebige
quidam, quaedam, quodam
quivis, quaevis, quodvis
quilibet, quaelibet, quodlibet
Stellung von quisque, quaeque, quodque
- Reflexivpronomina und reflexive Possessivpronomina
- Relativ- und Interrogativpronomina
- Superlativ
- Ordinalzahlen
- unus, una, unum
ille, illa, illud
ille/illa/illud, illius, illi, illum/illam/illud, illō/illā/illō
illī, illōrum, illīs, illōs, illīs
illae, illārum, illīs, illās, illīs
illa, illōrum, illīs, illa, illīs
is
is, eius, eī, eum, eō
iī/eī, eōrum, eīs/iīs, eōs, eīs/iīs
ea
ea, eius, eī, eam, eā
eae, eārum, eīs/iīs, eās, eīs/iīs
id
id, eius, eī, id, eō
ea, eōrum, eīs/iīs, ea, eīs/iīs
hic, haec, hoc
hic, huius, huic, hunc, hōc
hī, hōrum, hīs, hōs, hīs
haec, huius, huic, hanc, hāc
hae, hārum, hīs, hās, hīs
hoc, huius, huic, hoc, hōc
haec, hōrum, hīs, haec, hīs
Relativpronomen
quī, quae, quod
quī, cuius, cui, quem, quō
quae, -, -, quam, quā
quod, -, -, quod, quō
quī, quōrum, quibus, quōs, quibus
quae, quārum, -, quās, -
quae, quōrum, -, quae, -
viele
multī/ae/a, plūrēs/a, plūrimī/ae/a
klein
parvus/a/um, minor/us, minimus/a/um
groß
māgnus/a/um, māior/ius, māximus/a/um
schlecht, schlimm
malus/a/um, pēior/ius, pessimus/a/um
gut, tüchtig
bonus/a/um, melior/ius, optimus/a/um
Adjektive der o- und a-Deklination
-us/a/um, pulcher, vafer (spitzfindig, verschlagen), ruber, niger, piger
Bildung: piger, pigra, pigrum
Komparativ: pigrior, pigrius
Superlativ: pigerrimus
Adjektive der i-Deklination
-x, -is/e, -er/is/e
felix, brevis, gravis, fortis, …, celer, acer
Abl. Sg.: -i
Gen. Pl.: -ium
Besonderheit Superlativ: facillimus, difficillimus, simillimus - nicht bei anderen Adjektiven auf -is
Adjektive der konsonantischen Deklination
pauper, pauperis
dives, divitis
vetus, veteris
Abl. Sg. -e
Gen. Pl. -um
Indikativ statt Konjunktiv
- Modalverben (potest, oportet)
- Gerundivum des Müssens
- unpersönliche Ausdrücke der Angemessenheit
- paene (beinahe)
Indikativ statt Konjunktiv - unpersönliche Ausdrücke der Angemessenheit
es würde zu weit führen
es wäre einfach/schwierig/genug/besser/richtig (gewesen)
longum, facilis, difficilis, satis, melius, recte
+ est/fuit
wer/welcher wer auch immer irgendeiner positiv irgendeiner negativ jeder ein gewisser
quis, quid - qui, quae, quod
quisquis, quidquis - qui-/quae-/quodcumque
aliquis, aliquid - aliqui, qua, quod
quisquam, quicquam - ullus,a,um
quisque, quidque - quique, quaeque, quodque
quidam, quaedam, quiddam - quidam, quaedam, quoddam
Optativ-Formen
utinam (ne) Ggw. erfüllbar: Konj. Präs. Ggw. unerfüllbar: Konj. Imp. Vgh. erfüllbar: Konj. Perf. Vgh. unerfüllbar: Konj. Plusquamperf.
Verneinung im Konjunktiv
non: Potentialis, Irrealis, Dubitativ
ne: Optativ, Hortativ, Iussiv, Prohibitiv (Befehl oder Wunsch)
ne nach ne: neve
ne sonst: neque
Genetivus criminis
facinoris/furti/fraudis/proditionis/proditionis + accusare/damnare/absolvere/convincere
Genetivus subiectivus/obiectivus
timor amor invidia odium spes auxilium victoria
Genetivus pretii
magni - pluris - plurimi parvi - minoris - minimi tanti - quanti nihili \+ aestimare, putare, esse \+ emere/vendere NUR im Komparativ
um Rat fragen
sorgen für
consulere
+ Akk.
+ Dat.
fürchten vor
fürchten um
timere
+ Akk.
+ Dat.
sorgen für
vorhersehen
providere/prospicere
+ Dat.
+ Akk.
doppelter Akkusativ
putare creare docere celare flagitare se praebere/praestare
Deponentien mit Ablativ
uti, utor, usus sum - nützen
frui, fruor, fructus sum - genießem
fungi, fungor, functus sum - verrichten
potiri, potior, potitus sum - sich bemächtigen
Ablativus pretii
magno - pluris - maximo
parvo - minoris - minimo
(Komparativ mit Gen. pretii)
Ablativus loci/separativus
+in/e(x)
außer bei: Städten + kleinen Inseln + locus + totus
uti
utor, uteris, utitur, utimur, utimini, utuntur
utar, utaris, …
Impf.: utebar, utebaris, … - uterer, utereris, …
Futur: utar, uteris, utetur, …
Partizip: utens, usus, usurus
fungi
fungor, fungeris, fungitur, fungimur, fungimini, funguntur
fungar, fungaris, …
Impf.: fungebar, fungebaris, … - fungerer, fungereris, …
Futur: fungar, fungeris, fungetur, …
Partizip: fungens, functus, functurus
frui
fruor, frueris, fruitur, fruimur, fruimini, fruuntur
fruar, fruaris, …
Impf.: fruebar, fruebaris, … - fruerer, fruereris, …
Futur: fruar, frueris, fruetur, …
Partizip: fruens, fructus, fructurus
potiri
potior, potiris, potitur, potimur, potimini, potiuntur
potiar, potiaris, …
Impf.: potiebar, potiebaris, … - potirer, potireris, …
Futur: potiar, potieris, potietur, …
Partizip: potiens, potitus, potiturus
posse
possum, potui
possum, potes, potest, possumus, potestis, possunt
possim, possis, …
Impf.: poteram, poteras, … - possem, posses, …
Futur I: potero, poteris, poerit, …
Futur II: potuero
Partizip: potens
Gerundiv: potendus
Genetivus partitivus
Quantitätsadjektive: multum/parvum/satis + Gen.
Interrogativ-/Indefinitpronomina:
quid/quis/alter/nemo + Gen.
Gesamtmenge: tria pocula vini
memorare
meminisse
jmd. erinnern/etwas erwähnen + Akk.
sich erinnern + Gen.
schämen/bereuen/Mitleid erregen
Der Schüler schämt sich seines Fehlers.
pudet/puduit
paenitet/paenituit
miseret/miseruit
- unpersönliche Form einsetzen
- Subjekt -> Akk.-Objekt
- Objekt -> Genitiv
Discipulum erroris sui pudet.
Raum- und Zeiterstreckung
z.B. 5 Tage, zweihundert Fuß
im Akkusativ
quinque dies, ducentos pedes
Zeitpunkt/Ort: Ablativ
Richtung: (IN +) Akk.
Ablativus temporis
ohne Präposition:
reine Zeitbegriffe - noctu, aestate
mit Attribut - summa senectute, bello gallico
+in
in senectute, in bello
Präpositionen mit Ablativ
a und ab, ex und e,
de, cum, sine, pro und prae.
Verben mit Ablativ
uti, frui, fungi, potiri
(jmd.-Akk. – (vor) etwas - Abl.)
ohne Präposition: rapere , liberare
+de/a(b)/e(x): (re)movere, prohibere
Dubitativ/Deliberativ
Frage an die 1. Person Sg./Pl.
Verneinung: non
Ggw: Präsens
Vgh: Imperfekt
Dativus (in)commodi + finalis
gereichen zu, anrechnen als
alicui usui esse - gereichen zu
alicui vitio tribuere - anrechnen als
usui, honori, laudi, gaudio, odio, detrimento
Wendungen mit AcI
constat
manifestum est - es ist offenkundig
proverbium est - es ist sprichwörtlich
NcI
dicitur/dicuntur traditur/traduntur videtur/videntur iuberi/iussi sunt vetari/vetitus sum
Verben mit Inf. Futur bei AcI
sperare (se …)
promittere (se …)
iurare (se …)
minari (se …)
Zeitverhältnisse Infinitiv
Bsp. credere
PPA - GZ, aktiv
PPP - VZ, passiv
credere - GZ
credidisse - VZ
crediturus esse - NZ
nominaler Ablativus absolutus
unverrichteter/verrichteter Dinge
Caesare/Cicerone/se/me/te +
auctore, consule, duce, vivo, invito, praesente, absente
rebus infectis <> perfectis
Gerundium
Bsp. legere
Gen. legendi - Attribut Akk. ad legendum - "um zu ..."/"zum..." Abl. legendo - "durch ..." in legendo - "beim..." de legendo - "über..."
Gerundium + Genitivattribut/Objekt
z.B. zum Loben des Mädchens
- Nomen an Kasus des Gerundiums angleichen
- Gerundium an Numerus und Genus des Nomens angleichen
- > Gerundiv
z.B. ad laudandum -> ad laudandum puellam -> ad puellam laudandam
Supinum
Supin I PPP-um
Verb der Bewegung + finaler Infinitiv
Supin II PPP-u
facile/difficile/rectum/fas/incredibili/… est
fieri
fio, fis, fit, fimus, fitis, fiunt fiam, fias, ... Impf.: fiebam - fierem Fut.: fiam, fies, fiet, ... - factus ero Partizip: fiens, factus, facturus
ire
īre, eō, iī, itum eo, is, it, imus, itis, eunt eam, eas, ... Impf: ibam - irem Fut.: ibo, ibis, ..., ibunt Fut. II: iero, ieris, ... Partizip: iens-euntis, itus, iturus Gerundivum: eundus
sollen/müssen
debere
oportet
Iussiv/Prohibitiv
Gerundiv des Müssens
“man”
unpersönliche Ausdrücke (oportet, …)
3. Pl. Aktiv
Passiv
Gerundiv
Sonderfälle Gen. Pl. -um
Verwandtschaftsbegriffe canum - canis iuvenum - iuvenix senum - senex sedum - sedis
habgierig stolz schlau gewohnt (un)kundig teilhaftig frech
avarus superbus callidus consuetus (im)peritus particeps procax
nicht mehr
noch nicht
keiner mehr
non iam
nondum
nullus iam
fremd
alienus - peregrinus
Femina der u-Deklination
domus
manus
porticus
Baum Blume Wiese Weide Baumfrucht Feldfrucht Apfel Birne
arbor, arboris f. flos, floris m. pratum pascua, pascuorum n. pomum fructus, us m. - frumentum malum pirum
Brot Fleisch Fisch Milch Honig Öl Mehl
panis, is m. caro, carnis f. piscis, is m. lac, lactis n. mel, mellis n. oleum, olei n. farina f.
Wolf Löwe Fuchs Kuh Schwein Schaf Ziege Frosch
lupus leo, leonis vulpes, vulpis f. vacca porcus ovis, ovis f. capra, ae f. rana -ae f.
Huhn Gans Katze Maus Esel Bär
gallina, ae f. anser, anseris m. feles, felis f. mus, muris m. asinus m. ursus m.
Hügel Tal Berg Meer Fluss
collis m. vallis f. mons, montis m. mare, maris n. fluvius m.
Partikel Entscheidungsfragen
direkt - indirekt
direkt:
- ne
nonne (bejahende Antwort erwartet)
num (verneinende Antwort erwartet)
indirekt: -ne/num ohne Bedeutungsunterschied
indirekte Frage
Konjunktiv der innerlichen Abhängigkeit
Consecutio temporum
Reflexivpronomen
Doppelfragen
„oder nicht“
utrum/-ne/- … an
necne
Finalsätze
Begehrsätze + Zwecksätze
Verben des Wünschens und Begehrens
Verba timendi et impediendi
- GZ (Konj. Präsens/Imperfekt)
- Reflexivität
- ne - fortgesetzt: neve (nach ne), neque
- verneintes Hindern: quin
Finalsätze -> Begehrsätze
Verben des Wünschens und Begehrens
rogare orare hortari = monēre postulare imperare (NICHT iubere) optare (NICHT cupere) suadēre (raten) - suāsī, suāsum persuadēre censēre (stimmen für)
Finalsätze -> Begehrsätze
Verba timendi et impediendi
\+ ne, verneint: ne non - verneintes Hindern: quin timere/metuere, ne periculum est, ne cavēre, ne - cāvī, cautum
impedire, ne
resistere, ne (Widerstand leisten) - restitī, -
recusare, ne (widersprechen)
retinēre, ne (abhalten) - retinuī, retentum
Konsekutivsätze
- consecutio temporum
- keine Reflexivität
- ut non - fortgesetzt: neque
- unpersönliche Ausdrücke
- beliebige Hauptsätze “so …, dass”/“sodass”
Konsekutivsätze - unpersönliche Ausdrücke
fieri potest - fieri potuit (es ist möglich/kann passieren) fit - factus est (es geschieht/passiert) accidit - accidit (es kommt vor) accedit - accessit (es kommt hinzu) restat - restitit (es bleibt übrig)
i.d.R. GZ
so …, dass
…, sodass
Konsekutivsatz (c.t., keine Reflexivität, ut non) ..., ut tam..., ut ... tantus, ut ... talis, ut ... adeo ita (bei Verbalausdrücken)
Relativsätze normal
qui/quae/quod + Indikativ
Personen: m + w -> m
Sachen: m + w -> w
Konjunktiv bei Nebensinn
Relativsätze Nebensinn
KONJUNKTIV
- final (GZ, reflexiv) - Verben des Schickens, (in)dignus, aptus, idoneus
- konsekutiv (nach Demonstrativpronomen, unvollständigen HS (sunt, qui…) - NICHT reflexiv)
- kausal/konzessiv (‘obwohl’ einfügbar)
quin-Sätze
- verneintes Zweifeln
- verneintes Hindern
- verneinter HS+NS (‘dass nicht’, ‘ohne zu’, ‘ohne dass’)
- ‘es fehlte nicht viel und’
Komparativsätze
streng korrelativ + Indikativ
freiere Korrelation:
- Komparativ + quam + Indikativ
- praestat/malle + quam + Indikativ
- atque + Indikativ
- Vergleich 2er Eigenschaften: magis+Positiv … quam + Positiv
- ‘wie wenn’: velut si/quam sie/quasi + Konjunktiv, c.t.
- ‘als dass’: Komparativ + quam ut + Konj., c.t., NICHT reflexiv
Komparativsätze
-Vergleich 2er Eigenschaften
magis+Positiv … quam + Positiv
oder Komparativ … quam + Komparativ
Komparativsätze mit atque/ac
- derselbe, nicht derselbe, gleich, ähnlich, anders
par/idem atque dispar atque aeque atque similis atque aliter atque
Komparativsätze
‘wie wenn’
velut si, quamsi, quasi + KONJUNKTIV, C.T.
Kondizionalsatz
Komparativsätze
‘als dass’
quam ut + KONJUNKTIV, C.T., nicht reflexiv
Konsekutivsatz
kausales quod
‘weil’ + Indikativ
Konjunktiv:
- innerliche Abhängigkeit
- unzutreffende Gründen (non quod …, seq quia)
oder: cum + Konj.
faktisches quod
INDIKATIV
unpersönliche Ausdrücke
‘was das betrifft, dass …’
vorangestellte o. gedachte Demonstrativpronomina
faktisches quod
unpersönliche Ausdrücke
- es trifft sich gut, es kommt gelegen, gut daran tun, Gefallen erweisen
bene/male fit, quod fit, ut (konsekutiv)
commode accidit, quod
bene/male facere, quod
gratum + Dat. + facere, quod
faktisches quod
vorangestellte o. gedachte Demonstrativpronomina
(de eo) gaudere, quod
… aegre ferre, quod
(id) me dolore/gaudio/odio/superbia… afficit, quod
… mihi odio est, quod
DASS
- AcI (Kopfverben)
- final (UT Verben des Begehrens, NE Verba timendi et imperiendi) - GZ, reflexiv
- konsekutiv (UT/UT NON unpersönliche Ausdrücke, ‘sodass’, ‘so … dass’)
- QUIN-Sätze (verneintes Hindern/Zweifeln, doppelte Verneinung, non multum afuit) - reflexiv
- faktisches QUOD (alles andere) - INDIKATIV
Kondizionalsätze
si, nisi, si non (… sed …), quodsi (‘wenn also’), sin (‘wenn aber’ nach vorherigen si)
- nicht reflexiv
- keine c.t.
- Realis: ‘wenn … dann’ (Tempus wie dt. außer Futur II)
- Potentialis: ‘wenn … soll, dann dürfte wohl …’ (2x Konj. Präs.)
- Irrealis: ‘würde’ 2x Konj. Imp., ‘hätte’ 2x Konj. Plusq. o. kombiniert
cum
Indikativ:
- cum temporale (damals, als/jetzt, wo)
- cum iterativum (jedesmal, wenn) - Impf. bei GZ in Vgh.
- cum identicum (dadurch dass/indem - zeitl. + sachl.) - gleiches Tempus
- cum inversum (cum subito nachgestellt) - Impf+Pf/vix+Plusq.+Pf.
Konjunktiv:
- cum historicum (als/nachdem c.t.)
- cum causale
- cum concessivum
damals, als/jetzt, wo jedesmal, wenn dadurch dass/indem als plötzlich als/nachdem nachdem sobald bevor während + plötzlich eintretende Handlung solange als/während (parallel) solange bis solange bis/damit unterdessen
cum + Ind.
cum + Ind. (Impf. im HS Vgh., bei GZ auch im NS)
cum + Ind. (zeitl. + sachl.) - gleiches Tempus
cum subito + Ind. nachgestellt - Impf+Pf/vix+Plusq.+Pf.
cum + Konj. - c.t.
postquam + Perf.
ut/ubi/simulatque + Perf. Ind.
antequam + Ind. / Konj. wenn Handl. nich eintreten soll
dum - NS Ind. Präs.
dum - gleiches Tempus
dum + Ind. (Konj. bei finales Nebensinn ‘damit unterdessen’)
dum + Konj. (final, GZ, reflexiv)
dum
während + plötzlich eintretende Handlung: NS Ind. Präs.
solange als/während (parallel): gleiches Tempus
solange bis: Ind. (Konj. bei finales Nebensinn ‘damit unterdessen’)
solange bis/damit unterdessen: Konj. (final, GZ, reflexiv)
Reflexivität
- innerhalb von Teilsätzen
- IMMER: Finalsätze, finale Relativsätze, indirekte Fragen, indirekt Rede, quin
- KANN: Relativsätze, Kausalsätze, Konzessivsätze
Regeln der oratio obliqua
- HS im AcI (Verneinung ‘non’)
- NS in Konj., c.t.
- Fragen in Konj. - rhet. in AcI
- Aufforderungen im Konj. (Verneinung NE)
- Infinitivkonstruktion nach NcI = AcI (meist ohne übergeordneten Verb)
- HS Haupttempus, AcI Perfekt -> NS Nebenzeitenfolge
- Person des Sprechers: Reflexivpronomen, ipse/a/i/ae
einmal (im Jahr)
zweimal (täglich)
dreimal
viermal
semel (anno) bis (die/cottidie) ter quater ("In die Semmel biss der Kater.")
0-10
nūllus, ūnus, duo, trēs, quattuor, quīnque
sex, septem, octō, novem, decem
1.-20.
prīmus, secundus, tertius, quārtus, quīntus
sextus, septimus, octāvus, nōnus, decimus
11-20
ūndecim, duodecim, trēdecim, quattuordecim, quīndecim
sēdecim, septendecim, duodēvīgintī, ūndē, vīgintī
11.-20.
ūndecimus, duodecimus, tertius decimus, quārtus decimus, quīntus decimus
sextus decimus, septimus decimus, duodēvīcēsimus, ūndēvīcēsimus, vīcēsimus
30-100
- Ordnungszahl
trīgintā, quadrāgintā, quīnquāgintā, sexāgintā, septuāgintā, octōgintā, nōnāgintā, centum
Ordnungszahl: -esimus (tricesimus, quadrāgēsimus)
200-1000
2000
- Ordnungszahl
ducentī, trecentī, quadringentī, quīngentī,
sescentī, septingentī, octingentī, nōngentī
mīlle, duo mīlia
Ordnungszahl: -esimus (ducentesimus, millesimus)