Geneesmiddelen centraal zenuwstelsel Flashcards
Apomorfine
Indicaties:
= dopamine agonist
- 1e keuze voor uitlokken van emesis bij de hond => bvb bij intoxicatie met carbamaat -of organofosfaatesters (groot deel vd intoxicatie zit dan in de maag)
- Schijndracht stop zetten
- Inhibitie melksecretie
Effect: Apomorfine = dopamine agonist => bindt aan D2 receptoren thv chemoreceptor trigger zone in relatie met braakcentrum => emesis
* dopamine = PRIF => prolactine releasing inhibiting factor => minder prolactine => minder lactatie, schijndracht,..
Fluoxetine
Prozac
= SSRI = Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitor
= Anti-depressivum
Effect: SSRI’s schakelen reuptake transporter van serotonine uit thv het terminaal axonuiteinde van postganglionair neuron => serotonine concentratie thv de synaps stijgt => geluks effect
Veiliger dan tricyclische antidepressiva want geen effect op noradrenaline concentraties
Paroxetine
= SSRI = Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitor
= Anti-depressivum
Effect: SSRI’s schakelen reuptake transporter van serotonine uit thv het terminaal axonuiteinde van postganglionair neuron => serotonine concentratie thv de synaps stijgt => geluks effect
Veiliger dan tricyclische antidepressiva want geen effect op noradrenaline concentraties
Selegeline
= Anti-depressivum
Indicaties
- Antidepressief
- Ziekte van Cushing als probleem niet thv bijnier zit en dus ACTH afhankelijk is (bijnierschors hyperactief => te veel minerealocorticoiden en glucocorticoïden)
Effect: Inhibitie van MAO enzym subtype b => afbraak serotonine daalt => serotonineconcentratie thv axon neemt toe (meer serotonine opslag in vesikels) => verhoogde uitscheiding in synaps => gelukseffect
Door de verhoogde serotonine concentraties gaat de ACTH productie dalen => cortisolproductie daalt
Niet gebruiken in combinatie met amitraz (anti-ectoparasiticum) want amitraz heeft a2 agonistische eigenschappen en heeft ook een effect op MAO
Ketamine
= dissociatief anestheticum
(dissociatief want selectieve onderbreking van associatiebanen => bepaalde hersendelen sterk onderdrukt en andere niet => out patient ervaring kan voorkomen)
Indicaties:
- Inductie anesthesie
- Onderhoud anesthesie bij grote ingreep
Effect:
* Bindt op allosterische bindingsplaats van NMDA receptor (N-Metyl-D-Aspartaat-Receptor) => glutamaat kan niet meer binden => geen Ca influx => prikkel inhibitie
Nevenwerkingen:
- GLSC contractie => patient met open ogen onder anesthesie => cornea uitdroging en ulceratie bij lange anesthesie
- overmatige speekselproductie
- hallucinaties en desoriëntatie
- verhoogde intracraniale druk
Combinatietherapie met benzo’s of a2 agonisten
Strigine
Effect: Antagonist van glycine-receptor => geen chloor influx => geen verminderde prikkeloverdracht => excitatoir effect thv motorneuronen => spiercontractie
Strignine intoxicatie => dier volledig in excitatie
Flumazil
= inverse agonist van GABA
Indicaties:
- Patient sneller en gecontroleerder doen ontwaken
- Overdosis
Effect: Werking van propofol, barbituraten en alfaxalone (een neurosteroid) wordt opgehoffen => stimulatie GABA receptor valt weg => inhibitie prikkeloverdracht valt weg => excitatie
Butyrofenonen
= Specifieke major tranquilizers
Effect: Zijn antagonisten van D2-receptor
- D2 receptoren thv limbisch systeem => anti-psychotische werking
- D2 receptoren thv extra-pyramidaal systeem => ongecontroleerde spierbewegingen (acuut: symptomen van Parkinson zoals beven, stijfheid / chronisch: tardieve dyskinesie = onwillekeurige bewegingen vd extremiteiten)
- D2 receptoren thv chemoreceptor trigger zone (braakcentrum) => anti-emetisch effect
De specifieke major tranquilizers hebben vnl anti-psychotische werking!!
Piperazine
= Specifieke major tranquilizers
Effect: Zijn antagonisten van D2-receptor
- D2 receptoren thv limbisch systeem => anti-psychotische werking
- D2 receptoren thv extra-pyramidaal systeem => ongecontroleerde spierbewegingen (acuut: symptomen van Parkinson zoals beven, stijfheid / chronisch: tardieve dyskinesie = onwillekeurige bewegingen vd extremiteiten)
- D2 receptoren thv chemoreceptor trigger zone (braakcentrum) => anti-emetisch effect
De specifieke major tranquilizers hebben vnl anti-psychotische werking!!
Fenotmiazines
= Specifieke major tranquilizers
Effect: Zijn antagonisten van D2-receptor
* D2 receptoren thv limbisch systeem => anti-psychotische werking
De specifieke major tranquilizers hebben vnl anti-psychotische werking!!
Acetyl chloor promazine
= Sedatieve major tranquilizer
= alifatisch fenothiazine
Indicaties:
* Sedatie voor bvb RX of voorafgaand aan transport
Effect: Antagonist van D2-receptor
- D2 receptoren thv limbisch systeem => anti-psychotische werking + sedatie/slaperigheid
- a1 lytische werking => relaxatie penisspieren => penis kan niet meer ingetrokken w
- anti-noradrenerge werking => perifere VD => warmteverlies => hypothermie
Tetrazepam
= minor tranquilizer
= benzodiazepine
Indicaties:
* Myorelaxatie; (bvb bij keizersnede)
Effect: Stimulatie GABA-receptoren => Cl- influx => inhibitie vd prikkeloverdracht => centrale myorelaxatie
Midazolam
= minor tranquilizer
= benzodiazepine
Indicaties:
* Premedicatie => toedienen voor anesthesie waardoor je patient makkelijker kan induceren
Effect: Stimulatie GABA-receptoren => Cl- influx => inhibitie vd prikkeloverdracht
Vaak gebruikt in combo met ketamine
Diazepam
= minor tranquilizer
= benzodiazepine
Indicaties:
* Epilepsie = overmatige excitatorische input
Effect: Stimulatie GABA-receptoren => Cl- influx => inhibitie vd prikkeloverdracht
Rohypnol (roofies)
= minor tranquilizer
Effect: Stimulatie GABA-receptoren => Cl- influx => inhibitie vd prikkeloverdracht
Xylazine
= a2 agonist
= oudste preparaat => minst selectieve werking
Indicaties:
- Meest eenvoudige manier om patiënt in slaap doen voor korte operatieve ingrepen => combinatie xylazine + ketamine => dit kan je enkel doen bij gezonde dieren (zeker niet bij lever -of nierpatiënten)
- Onderzoek en BH
Effect: Binding op a2 receptoren => noradrenaline vrijstelling in CZS daalt => verminderde prikkeloverdracht
Bijwerkingen: ernstige bradycardie en arytmie mogelijk, AV blok 2e graad mogelijk, ontregeling thermoregulerend centrum mogelijk
Gebruik: vnl bij GHD omdat de nieuwere preparaten te duur zijn, bij KLHD wil men naar meer selectieve preparaten
Speciesverschillen: herkauwers meest gevoelig want die hebben a2D receptor subtype en affiniteit van a2 agonisten voor die receptor is heel hoog > kat > hond > paard > varkens (20-30x hoger doseren bij varkens dan bij HK)
Romifidine
= a2 agonist
Effect: Binding op a2 receptoren => noradrenaline vrijstelling in CZS daalt => verminderde prikkeloverdracht => goede viscerale analgesie
Indicaties:
* IV toediening bij EQ
Bijwerkingen:
* 2e graad AV blok mogelijk
Detomidine
= a2 agonist
Effect: Binding op a2 receptoren => noradrenaline vrijstelling in CZS daalt => verminderde prikkeloverdracht => goede viscerale analgesie
! Opletten als je detomidine samen met sulfonamiden en trimetoprim toedient!
Medetomidine
= a2 agonist
= zeer selectief!
Rasemisch mengsel: 50-50 levodemetomidine-dexmedetomidine => levodemetomidine potentialiseert de cardiovasculaire effecten van dexmedetomidine
Effect: Binding op a2 receptoren => noradrenaline vrijstelling in CZS daalt => verminderde prikkeloverdracht
Gebruik: enkel voor KLHD
Dexmedetomidine
= a2 agonist
= zeer selectief => meest veilige a2 agonist
Indicaties:
- sedatie
- anesthesie
Effect: Binding op a2 receptoren => noradrenaline vrijstelling in CZS daalt => verminderde prikkeloverdracht
Gebruik: enkel voor KLHD
Thiopental
= barbituraat
thiogroep & verlengde alkylketen zorgen voor verhoogde lipofiliciteit van thiopental => GM gaat makkelijker door de BHB => sneller effect
Indicaties:
- Inductie anesthesie (snelle inductiesnelheid)
- (Eventueel onderhoud anesthesie)
Effect: agonist van GABA => Cl- influx => verminderde prikkeloverdracht => inhibitie RAS => CZS depressie
Geeft geen analgesie dus barbituraten altijd combineren met analgesie
Niet gebruiken voor anesthesie van Greyhound want die ku thiopental zeer moeilijk verwerken (CYP2B11)
Pentobarbital
= barbituraat
- heeft alkylketen, maar is niet zo lipofiel als thiopental => minder snelle inductie want gaat minder snel door BHB
Indicaties:
- Onderhoud anesthesie (langere werkingsduur dan thiopental)
- Euthanasie => enkel IV toediening (periveneuze toediening is heel pijnlijk voor patiënten)
Effect: agonist van GABA => Cl- influx => verminderde prikkeloverdracht => inhibitie RAS => CZS depressie
Geeft geen analgesie dus barbituraten altijd combineren met analgesie
Fenobarbital
= barbituraat
= anti-epilepticum
- heeft benzeenring => anticonvulsieve eigenschappen
Indicaties:
- 1e keuze voor epilepsie
- 1e keuze voor chronische therapie => TDM
Effect: agonist van GABA => Cl- influx => verminderde prikkeloverdracht (stimulatie inhiberende neuronen) => inhibitie RAS => CZS depressie
Geeft geen analgesie dus barbituraten altijd combineren met analgesie
Gebruik: kan je makkelijk oraal toedienen
Nadeel: auto-inductie van CYP450 enzymen => afbraak versnelt
Tiletamine
= dissociatief anestheticum
(dissociatief want selectieve onderbreking van associatiebanen => bepaalde hersendelen sterk onderdrukt en andere niet => out patient ervaring kan voorkomen)
Effect:
* Bindt op allosterische bindingsplaats van NMDA receptor (N-Metyl-D-Aspartaat-Receptor) => glutamaat kan niet meer binden => geen Ca influx => prikkel inhibitie
Iets langer werkzaam en potenter dan ketamine => kan gebruikt w voor anesthesie bij varken (varkens over algemeen vrij ongevoelig voor dissociatieve anesthetica)
In combinatie met a2 agonisten
Zolazepam
Indicaties:
* Anesthesie bij varken
In combinatie met a2 agonisten
Propofol
Indicaties:
- Inductie gasanesthesie KLHD => gaat zeer snel door BHB naar CZS door hoge lipofiliteit
- Anesthesie bij korte ingrepen => snelle recovery want snelle distributie en eliminatie
Effect: Binding op GABA-receptor => Chloor influx => inhibitie prikkelgeleiding
Geen analgetische eigenschappen!
Bijwerkingen:
- Cardiovasculaire depressie
- Hypotensie
- Inductieapnee => atropine w vaak gebruikt als premedicatie om dit op te heffen
- Septicemie (soya-emulsie is niet anti-bacterieel => telkens zelfde flacon aanprikken => bacteriele groei kan)
- kan door placentabarrière
Alfaxalone
Vrij gelijkaardig aan propofol
Indicaties:
- Inductie anesthesie
- Spierrelaxatie
Effect: Bindt op GABA receptor => chloor influx => prikkelbaarheid daalt
Geen analgetische werking
Halothaan
= Inhalatie anestheticum
(w niet zo veel meer gebruikt)
Zeer potent (hoge vet/gas PC) Matige snelheid van inductie/recovery (matige bloed/gas PC)
Indicaties:
* Anesthesie
Effect: stabilisatie van de membraan => anesthesie ((& spierrelaxatie))
Kan leiden tot maligne hyperthermie (zie je vnl bij varken) => Overmatige warmteproductie => kan leiden tot sterfte
Isofluraan
= Inhalatie anestheticum
(de vervanger van halothaan)
Goede potententie (hoge vet/gas PC) Matige snelheid van inductie/recovery (matige bloed/gas PC)
Indicaties:
* Anesthesie; vnl voor onderhoud
Effect: stabilisatie van de membraan => anesthesie & spierrelaxatie
Sevofluraan
= inhalatie anestheticum
Goede potentie (hoge vet/gas PC) Snelle recovery/inductie (lage bloed/gas PC)
Indicatie:
* Onderhoud anesthesie
Effect: stabilisatie van de membraan => anesthesie & spierrelaxatie
Desfluraan
= inhalatie anestheticum
Matige potentie (matige vet/gas PC) Snelle recovery/inductie (laagste bloed/gas PC van alle inhalatie anesthetica)
Indicatie:
* Onderhoud anesthesie
Effect: stabilisatie van de membraan => anesthesie & spierrelaxatie
Dantrolene
= antidote maligne hyperthermie
Effect: Zorgt ervoor dat Ca niet meer kan binden aan actine-myosine-filamenten => sekwestratie Ca
Procaïne
= lokaal anestheticum
= aminoester => Aromatische ring dmv esterverbinding verbonden met amine zijketen
Ester dus w snel afgebroken dmv esterases => korte werkingsduur => lage potentie
=> afbraak tot PABA
Indicaties: Lokale anesthesie
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + vaatverlammend
Interactie met sulfonamiden => Sulfonamiden gaan in competitie met PABA voor een bepaald enzym bij bacterie maar als er procaïne is wordt dat afgebroken tot PABA dus dan heb je zodanig veel PABA dat sulfonamiden dat niet meer ku overwinnen => sterk verminderde werking van SA
Interactie met penicilline G => combinatie procaïne met penicilline G zorgt voor vertraagde vrijstelling van penicilline en dus langere werkingsduur => doseringsinterval penicilline wordt langer (flip flop kinetiek => eliminatie w gedreven door absorptie)
Tetracaïne
= lokaal anestheticum
= aminoester => Aromatische ring dmv esterverbinding verbonden met amine zijketen
Ester dus w snel afgebroken dmv esterases => korte werkingsduur => lage potentie
Indicaties:
* Lokale anesthesie => oogonderzoek => lokale verlamming vd cornea
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + vaatverlammend
Lidocaïne
= lokaal anestheticum
= aminoamide=> Aromatische ring dmv amideverbinding verbonden met amine zijketen
Amides zijn ongevoelig voor afbraak door esterases => langere werkinsduur dan aminoesters => hogere potentie, maar meer kans op toxiciteit
Formulaties: veel opties => patches, cremes, spray,..
Indicaties:
- Tegen arytmie (IV toediening) => lokale anesthetica zorgen voor verminderde cardiale prikkelgeleiding
- Lokale anesthesie
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + vaatverlammend
Mepivacaïne
= aminoamide=> Aromatische ring dmv amideverbinding verbonden met amine zijketen
Amides zijn ongevoelig voor afbraak door esterases => langere werkinsduur dan aminoesters => hogere potentie, maar meer kans op toxiciteit
Indicaties:
- Geleidingsanesthesie
- IV Regionale Anesthesie => bvb voor klauwamputatie bij rund
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + vaatverlammend
Bupivacaïne
= lokaal anestheticum
= aminoamide=> Aromatische ring dmv amideverbinding verbonden met amine zijketen
Amides zijn ongevoelig voor afbraak door esterases => langere werkinsduur dan aminoesters => hogere potentie, maar meer kans op toxiciteit
Indicaties:
* Lokale anesthesie
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + sterk vaatverlammend
Mag je niet gebruiken voor IV regionale anesthesie omdat ze te potent zijn => te uitgesproken vaatverlammend
Levobupicavaïne
= lokaal anestheticum
= aminoamide=> Aromatische ring dmv amideverbinding verbonden met amine zijketen
Amides zijn ongevoelig voor afbraak door esterases => langere werkinsduur dan aminoesters => hogere potentie, maar meer kans op toxiciteit
Indicaties:
* Lokale anesthesie
Effect: fysieke blokkade van Na-kanaal en dus verminderde prikkelbaarheid + sterk vaatverlammend
Mag je niet gebruiken voor IV regionale anesthesie omdat ze te potent zijn => te uitgesproken vaatverlammend
Kaliumbromide
= anti-epilepticum
Indicatie:
* Adjunct therapie bij fenobarbital toediening => als de plasmaconcentraties fenobarbital wel voldoende zijn, maar de aanvallen blijven komen en je krijgt patiënt niet onder controle => KBr zal effect van fenobarbital versterken
Effect: KBr vervangt Cl- ion => influx Kbr in GABA-kanalen => inhiberende neuronen nog meer gestimuleerd
Primidone
= prodrug => w in de lever omgezet tot fenobarbital => anti-epilepticum
Primidone zal je gebruiken door hogere bio beschikbaarheid dan fenobarbital
Minder belangrijk in DGK
Niet geregistreerd voor de hond
