Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Biologija > Fiziologija > Flashcards

Fiziologija Flashcards

1
Q

Membranski potencijal

A

Razlika potencijala sa jedne i druge strane ćelijske membrane. Membranski potencijal postoji zato što joni nisu jednako raspoređeni sa dve strane membrane i zato što je ćelijska membrana selektivno propustljiva za njih

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Ključni joni za membranski potencijal

A
  • K+
  • Na+
  • Cl-

Koncentracija K+ jona veća je u unutrašnjoj sredini ćelije, a koncentracije Na+ i Cl- jona su veće u vanćelijskoj sredini

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Koliko iznosi membranski potencijal?

A

-65 mV
Negativan predznak ukazuje na to da je unutrašnja sredina negativnija od spoljašnje, zbog postojanja velikih anjona u unutrašnjosti ćelije, za koje membrana nije propustljiva (amino-kiseline, proteini, nukleotidi i dr. negativni su zbog fosfatnih ili sulfatnih grupa)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Elektro-hemijski gradijent jona (K+, Na+) kroz membranu

A

Joni K+ kroz otvorene kanale izlaze iz ćelije i kreću se sa mesta veće koncentracije na mestu manje koncentracije. Međutim, izlaskom K+ jona, unutrašnja sredina gubi pozitivno naelektrisanje i postaje sve negativnija. Na ovaj način se povećava električni gradijent koji se suprotstavlja izlasku jona K+, odnosno koncentracionom gradijentu.
*razlika potencijala na kojoj prestaje izlazak K+ iznosi -75mV (ravnotežni potencijal za K+)
Na+ joni ulaze u ćeliju pošto ih je više u spoljašnjoj sredini, a donose i pozitivno naelektrisanje.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Receptorsko-efektorni sistem

A

*refleksne reakcije
Biološki sistem koji detektuje promene spoljašnje i unutrašnje sredine i na njih reaguje

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Komponente receptorsko-efektornog sistema

A
  1. Receptori (čulne ćelije) - ćelije koje su sposobne da prepoznaju i prime određene draži (stimuluse) iz spoljašnje i unutrašnje sredine i da ih pretvore u nadražaj (akcioni potencijal)
  2. Nervni provodnici ili aksoni - prenose informacije ili iz receptora do centralnog nervnog sistema (senzitivni tzv. aferentni neuroni), ili iz centralnog nervnog sistema do efektora (motorni tzv. eferentni neuroni), ili interneuroni - prenose informaciju između dve ćelije
  3. Efektori - mišićne i žlezdane ćelije koje izvršavaju reakciju organizma
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Vrste receptora

A
  • Primarne čulne ćelije imaju svoj nastavak koji sprovodi signal u smeru prema CNS
  • Sekundarne čulne ćelije nemaju takav nastavak i zato se signal sa njih direktno prenosi na nervnu ćeliju - obično senzitivni neuron, ili druge nervne ćelije
    *promene u spolj. i unut. sredini mogu da registruju i završeci senzitivnih neurona, koji su specijalizovani za tu namenu - kapsulirani ili nekapsulirani
  • Eksteroceptori - registrtuju draži iz spoljašnje sredine
  • Interoceptori - registruju draži iz unutrašnje sredine
  • Mehanoreceptori - registruju mehaničke draži tj. mehanička energija koju stimulus prenosi (receptori za dodir u koži, receptori za istegnutost mišića, receptori sluha i ravnoteže u unutrašnjem uhu)
  • Hemoreceptori - registruju hemijsku energiju (receptori za ukus i miris)
  • Termoreceptori - registruju promenu temperature
  • Fotoreceptori - registruju energiju elektromagnetnog zračenja (u mrežnjači oka, štapići i čepići)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Akcioni potencijal

A

Kratkotrajna promena membranskog potencijala, koja može da se prenosi duž membrane ćelije i prenese na drugu ćeliju. Tokom AP, membranski potencijal se smanjuje do nule, zatim prelazi u pozitivne vrednosti i na kraju se vraća na potencijal mirovanja

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Pražni stimulus

A

Ona jačina stimulusa koja dovodi do kritičnog nivoa depolarizacije, odnosno do AP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Šifra obeleženih linija

A

Mozak određuje prirodu stimulusa koji deluje na receptor na osnovu postojanja direktnih veza između receptora i specifične zone u mozgu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Građa nervne ćelije

A
  1. Telo (perikarion) - metabolički centar
  2. Kratki nastavci (dendriti) - primaju signal od drugih ćelija
  3. Dugi nastavak (akson, nervno vlakno) - sprovodi AP do drugih ćelije
    *terminalni dugmići
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Gde nastaje AP?

A

U inicijalnom segmentu aksona

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Ko stvara mijelinski omotač?

A

*neuroglijske ćelije
U CNS - oligodendrocite (imaju više nastavaka i mogu da formiraju veći broj segmenata omotača na istim ili različitim aksonima)
U PNS - Švanove ćelije (obrazuju po jedan segment omotača na jednom aksonu)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Mijelinski omotač

A

Obmotava aksone većine neurona. Pretežno je sastavljen iz lipida, i ima ulogu izolacije. Na mestima duž nervnog vlakna je isprekidan - nodusi; delovi obloženi mijelinskim omotače - internodusi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Tipovi neurona

A
  1. Unipolarni - imaju jedan nastavak koji se grana; jedna grana ima ulogu dendriga, a druga aksona
    *pseudounipolarni - senzitivni neuroni
  2. Bipolarni - imaju dva nastavka; jedan sa dendritskom, drugi sa neuritskom funkcijom
  3. Multipolarni - imaju veći broj dendrita, i jedan neurit (koji može da se grana)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Nadražljive ćelije

A

Ćelije koje imaju sposobnost da na stimulus reaguju nastankom AP
- čulne ćelije (receptori), nervne ćelije, efektorske ćelije (mišići, žlezde)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Nastajanje AP uslovljeno je

A

Da se u membrani ćelije nalaze ligand-zavisni kanali i voltažno zavisni kanali. Ligand-zavisni kanali su ujedno i receptorski molekuli i njihovo otvaranje se ostvaruje vezivanje specifičnog molekula. Otvaranje voltažno zavisnih kanala se ostvaruje kada membranski potencijal dođe do određene vrednosti. Kanali su proteini.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hiperpolarizacija

A

Nastaje kada stimulus izazove otvaranje kanala za K+, pri čemu on izlazi iz ćelije i nosi svoje pozitivno naelektrisanje. Unutrašnja strana ćelije postaje elektronegativnija od potencijala mirovanja i ne izaziva AP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Depolarizacija

A

Nastaje kada stimulus izazove otvaranje kanala za Na+, pri čemu joni ulaze u ćeliju i zbog toga unutrašnja sredina ćelije postaje pozitivnija. Kada membranski potencijal izazove kritičan nivo depolarizacije (-45mV) nastaje AP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Pravilo nastajanja AP

A

“Sve ili ništa”
Ukoliko nastane pražni stimulus, on dovodi do kritičnog nivoa depolarizacije, odnosno do AP - iste amplitude i istog trajanja. Ukoliko nastane stimulus manjeg intenziteta od pražnog stimulusa, on ne dovodi do AP.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Šifra frekvencije

A

Razlikovanje stimulusa različite jačine omogućeno je time što stimulusi koji zadvoljavaju uslov jačine ne dovode do stvaranja jednog akcionog potencijala već do serije njih. Jači stimulus dovode do veće, a slabiji do manje frekvencije AP.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Faze AP

A
  1. Depolarizacija - otvaraju se voltažno zavisni kanali i za Na+ i K+, ali se za Na+ jone otvaraju mnogo brže. (membranski potencijal se smanjuje do 0)
  2. Uzlazna faza - ulazak Na+ jona smanjuje elektronegativnost unutrašnje sredine; dolazi do inverzije polarizacije membrane, unutrašnja strana postaje pozitivna
    *peak - +30mV
  3. Silazna faza - kanali za Na+ se zatvaraju i postaju nepropustljivi za jone, a pošto su kanali za K+ idalje otvoreni, izlazak pozitivnog naelektrisanja dovodi da unutrašnja sredina bude sve manje pozitivna, dolazi do 0, i prelazi u negativne vrednosti
  4. Prebačaj - pošto se kanali za K+ postepeno zatvaraju, unutrašnja strana membrane za kratko vreme postaje negativnija od vrednosti membranskog potencijala u mirovanju
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Sinapse

A

Veza između dve nadražljive ćelije. Ostvaruje se preko terminalnih dugmića.
1. Hemijska sinapsa - signali se prenose preko neurotransmitera
2. Električna sinapsa - nema neurotransmitera

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Električna sinapsa

A

*pukotinasta veza
Pukotinastu vezu čine pore susednih ćelije omeđene proteinima - koneksori, pri čemu se proteini jedne spajaju sa proteinima druge ćelije i formiraju kanal. Kroz kanal mogu da prolaze joni iz jedne ćelije u drugu. Prelazak jona iz jedne ćelije u drugu menja njen membranski potencijal
*u embrionalnom razviću, električne sinapse su dominantan tip sinapse između nervnih ćelija, dok se kasnije zadržavaju samo u nekim delovima mozga i između mišićnih ćelija srca i ćelija glatkih mišića

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Hemijske sinapse - motorna ploča

A

Između ćeija postoj međućelijski prosotor - sinaptička pukotina. Prenos signala kroz ovaj prostor omogućavaju neurotransmiteri.

Dolazak AP do završetka presinaptičke ćelije dovodi do otvaranja kanala za Ca2++ jone. Ulazak Ca++ potiskuje vezikule sa neurotrasmiterom do ćelijske membrane i dolazi do egzocitoze neurotransmitera u sinaptičku pukotinu. Kretanje neurotransmitera kroz pukotinu se ostvaruje difuzijom. Neurotransmiteri se vezuju za receptore na membrani postsinaptičke ćelije - ligand-zavisni kanali za Na+ ili K+-

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Refraktorni period

A

Period nakon AP kada je ćelija neosetljiva i ne može da nastane novi AP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Ranvijeova suženja

A

Nodusi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Skeletni mišići - građa

A

Sastoje se od snopova paralelno postavljenih mišićnih ćelija. Mišićna vlakna ili mišićne ćelije skeletnih mišića su pod kontrolom motornih nervnih ćelija koje se nalaze u kičmenoj moždini.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

Miofibrili

A

Miofibrili omogućavaju kontrakciju mišićnih ćelija - sposobnost grčenja i opuštanja, što omogućava pokretanje pojedinih delova tela, tela kao celine i rad unutrašnjih organa.
1. Tanki filamenti - aktin + dva regulatorna proteina
+ tropomiozin - končasti protein koji sprečava vezivanje miozinske glavice za aktin
+ troponin - pri vezivanju Ca++ uklanja končasti protein i omogućava vezivanje miozinske glavice za aktin.
2. Debeli filament - miozin. Sastoji se iz glave, vrata i repa. Rep služi za vezivanje za membranske organele, a glava poseduje mesto preko koga se vezuje za aktin, kao i mesto za koji se vezuje AT. Glava vrši hidrolizu ATP-a, pri čemu oslobođena energija menja konformaciju miozina.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

Mišićna kontrakcija

A

*zasniva se na sinhronizovanoj aktivnosti miofibrila, pri čemu dolazi do međusobnog podvlačenja tankih i debelih vlakana.
*kod poprečno-prugastih mišića, miofibrile su organizovane u nizove ponovljenih odsečaka - sarkomera.
Dolazak AP do završnih dugmića motoneurona otvara kanale za Ca++. Ulazak Ca++ potiskuje vezikule ka ćelijskoj membrani, što dovodi do egzocitoze acetilholina u sinaptiču pukotinu. Acetilholin se vezuje za receptore na membrani mišićne ćelije koji su ligand-zavisni kanali za Na+ jone. Otvaranje kanala dovodi do depolarizacije motorne ploče, a depolarizacija do oslobađanja Ca++ u citoplazmu iz sarkoplazminog retikuluma. Joni Ca++ omogućavaju kontakt aktinskih i miozinskih filamenata i kontrakciju - vezivanjem za troponin, čime se on aktivira i povlači tropomiozin između lanaca aktinskog filamenata. Na taj način oslobođeno je mesto za vezivanje glavice miozina.
*miozin vezuje ATP, a hemijsku energiju pretvara u mehaničku energiju neophodnu za grčenje, koja može da se oslobodi tek onda kada se miozinska glavica veže za aktinski molekul
*za odvajanje glavice miozina od aktina neophodan je molekul ATP
Kada se glavica miozina nađe u prednjem položaju, od nje se odvaja ADP i fosfatna grupa i time oslobađa mesto za vezivanje novog ATP molekula. Odvajanje miozinske glavice odigrava se tek kada se novi ATP molekul veže za nju. Miozinska glavica katalizuje hidrolizu ATP-a. Hidrolizom dobija energiju za vraćanje u zadnji položaj.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

Tipovi mišića

A
  1. Crveni mišiči - dobro prilagođeni za dugotrajno stajanje i hodanje. Sporo se kontrahuju, sporije se zamaraju i sporije se opuštaju
    - stvaraju ATP razgradnjom glukoze uz O2.
    - imaju veliku mrežu kapilara koja dovodi glukozu i O2, koje koriste za obnovu ATP
    - imaju dosta mitohondrija i mioglobina (protein koji vezuje O2 iz krvi)
  2. Beli mišići - prilagođeni za brze i jake pokrete
    - dva tipa:
    a) stvaraju ATP razgradnjom glukoze u uslovima bez kiseonika, čime nastaje mlečna kiselina (proizvode veliku napetost, ali se brzo zamaraju i zahtevaju više časova odmora)
    b) stvaraju ATP razgradnjom glukoze uz O2 (kombinacija prethodne dve grupe: otpornija na zamor, a sadrže dinamiku belih mišića)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

Srčani mišič

A

Dva tipa ćelija
1. Tipične srčane ćelije (najveći deo mase) koje grade pretkomore i komore. Međusobno su povezane prelaznim pločama (poseban vid komunikacije koji omogućava da se AP prenosi bez hemijskog posrednika - električna sinapsa).
2. Predvodničke ćelije koje samostalno stvaraju AP. Predvodničke ćelije grupisane su u čvorove i sprovodna vlakna.
- SA čvor u zidu desne pretkomore koi proizvodi AP (inicira srčani ritam)
- AV čvor između desne pretkomore i desne komore
- sprovodna vlakna povezuju čvorove međusobno, kao i čvorove sa ostatkom srca

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

Glatki mišići

A

Grade zidove šupljih unutrašnjih organa (želudac, creva, mokraćna bešika, ili materica, i zidove krvnih sudova). Grade ih ćelije vretenastog oblika, u čijoj citoplazmi se takođe nalaze aktinski i miozinski filamenti, ali su oni drugačije organizovani, pa je grčenje glatkih mišića veoma sporo.
*neki mogu da se grče tek nakon pristizanja AP (dužica oka, zid krvnih sudova), a neki mogu sami stvarati AP (imaju ćelije slične predvodničkim ćelijama srca)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

Amini (neurotransmiteri)

A
  • acetilholin
  • noradrenalin
  • adrenalin
  • serotonin
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

Aminokiseline (neurotransmiteri)

A
  • gama amino-buterna kiselina (GABA)
  • glicin
  • glutamat
  • aspartat
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
36
Q

Neuropeptidi (neurotransmiteri)

A
  • supstancija P
  • enkefalin
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
37
Q

Purini (neurotransmiteri)

A
  • adenozin
  • ATP
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
38
Q

Homeostaza

A

Stalnost unutrašnje sredine organizma, bez obzira na promene u spoljašnjoj sredini

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
39
Q

Konformisti

A

Organizmi kod kojih se unutrašnja sredina manja sa promenom spoljašnje sredine

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
40
Q

Regulatori

A

Organizmi koji poseduju mehanizme kojima održavaju stabilnost unutrašnje sredine

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
41
Q

Humoralna regulacija

A

Hormoni se izlučuju u krv
- za njihovo delovanje treba više vremena, ali ostvaruju dugotrajniji efekat (od nervne regulacije

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
42
Q

Negativna povratna sprega

A

Deluje suprotno od stimulusa: ako je koncentracija neke materije povećana, negativnom povratnom spregom se smanjuje i obrnuto.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
43
Q

Pozitivna povratna sprega

A

Ubrzava proces koji ju je inicirao
- zgrušavanje krvi
- porođaj

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
44
Q

Unutarćelijsko varenje

A

Enzimi pomoću kojih se hrana hemijski razgrađuje, luče se i deluju u samoj ćeliji. Hranljive materije ćelija uvlači u sebe pomoću nastavaka - pseudopodija, i pakuje ih u vakuolu koja se, zatim, spaja sa organelama sa enzimima koji razlažu hranu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
45
Q

Vanćelijsko varenje

A

Obavlja se delovanjem enzima koji se iz žlezdanih ćelija (npr. pljuvačnih žlezda ili pankreasa) luče u lumen creva

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
46
Q

Membransko varenje

A

Obavljaju enzimi vezani za membrane epitela zida tankog creva koji razlažu oligomere i dimere proteina i ugljenih hidrata na monomere, i to tokom njihovog preuzimanja iz lumena creva u crevni epitel

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
47
Q

Digestivni put

A
  1. Usna duplja - jezik, zubi i mnogobrojne pljuvačne žlezde. Pljuvačni sok pomaže pri varenju i gutanju hrane i održava vlažnu sredinu u usnoj duplji
  2. Ždrelo - deo sistema organa za varenje i disanje. Hrana se iz ždrela potiskuje u jednjak, a vazduh usmerava u dušnik
  3. Jednjak - duga cev obložena sluzokožom, koja služi za transport hrane do želuca
  4. Želudac - šuplji mišićni organ čija je uloga skladištenje i varenje hrane. U njemu se nalazi želudačni sok koji sadrži HCl i enzim pepsin za razgradnju proteina
  5. Tanko crevo - dvanaestopalačno crevo (u kom se odvija hemijska razgradnja hrane) i ostatak creva (u kome se vrši apsorpcija svarenih supstanci). U dvanaestopalačno crevo ulivaju se kanali jetre i pankreasa
  6. Jetra i pankreas - učestvuju u procesu varenja. Pankreasni sok sadrži enzime za razlaganje ugljenih hidrata, proteina i lipida. Žuč je proizvod jetre koji olakšava varenje lipida
  7. Debelo crevo - služi za izbacivanje nesvarenih materija. U debelom crevu se vrši reapsorpcija vode i mineralnih materija
  8. Pravo crevo - nastavlja se na debelo i završava se analnim otvorom
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
48
Q

Sfinkteri

A

Glatki kružni mišići koji se nalaze oko pojedinih otvora na telu. Kada se kontrahuju, zatvaraju šupljinu i sprečavaju isticanje sadržaja. Nalaze se na prelazu jednjaka u želudac, želuca u dvanaestopalačno crevo i oko izvodnog kanala jetre i pankreasa, na mestu ulivanja u dvanaestopalačno crevo. Na stezanje nekih sfinktera se može voljno uticati, kao što su sfinkteri koji kontrolišu izbacivanje nesvarenih materija kroz analni otvor.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
49
Q

Jezik

A

Mišićni organ koji pomaže gutanju i žvakanju hrane, a sadrži i receptore za prepoznavanje ukusa, smeštene u gustatornim kvržicama.
*informacija se iz kvržica prenosi do centra za obradu informacija sa receptora za ukus koji se nalazi u produženoj moždini, a zatim preko talamusa, stiže u senzornu zonu kore prednjeg mozga

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
50
Q

Zubi

A

*16 zuba u svakoj vilici (stalni zubi)
*mlečnih ima 20.
Deo zuba koji je usađen u vilicu naziva se koren zuba, a izad njega je kruna. Deo između krune i korena je vrat zuba i nalazi se ispod površine desni. Na površini zuba je gleđ, materija slična kosti. Ispod je mekši dentin. U unutrašnjosti zuba je zubna pulpa - meko tkivo koje sadrži krvne sudove i nervne završetke (receptori za bol)

Služe za mehanički obradu hrane.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
51
Q

Pljuvačne žlezde

A

*podvilične, podjezične i doušne
Preko svojih izvodnih kanala luče pljuvačku u usnu duplju, a ona ima ulogu u hemijskoj razgradnji hrane. Pljuvačka olakšava gutanje, štiti usnu duplju i uništava bakterije (enzim lizozim)
U pljuvački se nalazi enzim amilaza koji započinje razlaganje ugljenih hidrata u ustima.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
52
Q

Varenje u želucu

A

Zid želuca izgrađen je od glatnih mišića i sluzokože. Mišići svojim kontrakcijama vrše pokrete koji doprinose mehaničkom varenju hrane i njenom potiskivanje. Sluzokoža oblaže želudac sa unutrašnje strane. Sadrži žlezde koje luče veoma kiseo želudačan sok (parijetalne ćelije - HCl; chief ćelije - pepsin) i žlezde koje luče sluz (goblet ćelije). Hlorovodonična kiselina uništava većinu mikroorganizama koji hranom dospeju u želudac i stvara kiselu sredinu neophodnu za delovanje enzima. Glavna uloga sluzi jeste da zaštiti sluzokožu želuca od razornog dejstva HCl i pepsina.
Enzim želudačnog soka pepsin razlaže proteine na kraće lance, oligomere. Luči se u neaktivnoj formi (pepsinogen) koja se aktivira pod dejstvom hlorovodonične kiseline.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
53
Q

Pankreas u varenju

A

Smeštena u petlji koju pravi dvanaestopalačno crevo, ispod želuca. Egzokrina funkcija pankreasa je da luči pankreasni sok:
1. Bazne materije - neutrališu kiseli želudačni sadržaj
2. Enzimski deo
- amilaza - razlaže ugljene hidrate do oligosaharida i disaharida
- lipaza - razlaže lipide do masnih kiselina i glicerola
- tripsin i himotripsin - razlažu proteine do oligopeptida i dipeptida
*oni se izlučuju u neaktivnoj formi, kao tripsinogen i hemotripsinogen, i aktiviraju se tek po dolasku u dvanaestopalačno crevo da ne bi došlo do samorazaranja pankreasa

Endokrina funkcija pankreasa je da u krv luči hormone insulin i glukagon

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
54
Q

Jetra u varenju

A

Uloga jetre u varenju jeste da proizvodi žuč za razgradnju masti. Žuč se sastoji od žučnih soli, koje, poput deterdženta, razbijaju sitne masne kapljice, na koje tek tada deluju enzimi pankreasa.
*boja žuči potiče od žučnih boja koje su proizvod razlaganja hemoglobina iz eritrocita.
Žuč se neprekidno stvara u ćelijama jetre, a deponuje se u žučnoj kesi. Odatle se izvodnim kanalom odvodi do dvanaestopalačnog creva.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
55
Q

Regulacija varenja

A
  1. Nervni sistem - informacija sa receptora za ukus sprovodi se do centra u produženoj moždini, čijom se aktivacijom započinje lučenje pljuvačke i želudačnog soka.
  2. Hormoni
    - Unos hrane stimuliše lučenje pljuvačke i želudačnog soka. Lučenje želudačnog soka je i hormonski regulisano. Istezanje zida želuca i prisustvo hrane u želucu stimuliše žlezde želuca (G-ćelije) da luče hormon gastrin u krv. Gastrin deluje ponovo na želudac i podstiče lučenje želudačnog soka
    - Sekretin i holecistokinin luči dvanaestopalačno crevo kada hrana prelazi iz želuca. Ovi hormoni odlaze u krv i deluju na jetru i pankreas, izazivajući lučenje pankreasnog soka i pražnjenje žučne kese
    *dospela HCl je stimulus za lučenje sekretina
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
56
Q

Tanko crevo

A
  1. Duodenum - dvanaestopalačno crevo, odvija se najveći deo hemijskog varenja hrane
    U sluzokoži dvanaestopalačnog creva nalaze se žlezde čiji sekret je sluz. Sluz štiti sluzokožu od enzima za razgradnju i kiselog sadržaja koji dolazi iz želuca. Peristaltički pokreti omogućavaju kretanje kroz tanko crevo.
  2. Jejunum
  3. Ileum
    *dovršavaju varenje ugljenih hidrata i proteina, vrše apsorpciju materija
    Celom dužinom tankog creva nalaze se žlezde koje luče bazni crevni sok. Crevni sok olakšava apsorpciju hranljivih materija, a njegovo lučenje je pod kontrolom nervnog sistema i sekretina
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
57
Q

Apsorpcija materija iz digestivnog trakta

A

Najveći deo apsorpcije se odvija u tankom crevu. U želucu se mogu apsorbovati voda, alkohol, lekovi i neki toksini, a u debelom crevu se vrši reapsorpcija vode i mineralnih materija.
Da bi apsorpcija bila efikasna, unutrašnja površina tankog creva je naborana. Na naborima se nalaze crevne resice (vili) - dodatno povećavaju apsorptivnu površinu.

Monosaharidi, amino-kiseline, minerali, i mnogi vitamini, apsorbuju se difuzijom i aktivnim transportom direktno u krvne kapilare.
*aktivnim transportom se prenose glukoza i galaktoza, aminokiseline i elektroliti
*fruktoza se apsorbuje olakšanom difuzijom

Masne kiseline i glicerol unose u enterocite da bi se ponovo u njima sintetisali trigliceriti. Potom se pakuju u posebne strukture, tako što se oko njih dodati proteini koji imaju hidrofobne i hidrofilne regione. Ove strukture nazivaju se hilomikroni (lipoproteini). Oni se apsorbuju u limfni sud, limfotokom prelaze u krvotok, a potom se transportuju do jetre.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
58
Q

Građa crevne resice

A

Na površini crevnih resica nalazi se jednoslojni crevni epitel, sačinjen u najvećoj meri od ćelija enterocita koje izlučuju vodu i elektrolite. Između crevnih resica u jamicama nalaze se ćelije koje luče sluz.
Unutar svake resice je limfni sud i kapilarna mreža. Materije prelaze iz lumena creva, preko, jednog sloja ćelija, direktno u ove sudove.
Membrane enterocita sadrže enzime za razgradnju disaharida i dipeptida, koji se nisu potpuno razgradili do monomera u dvanaestopalačnom crevu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
59
Q

Debelo crevo

A

Sluzokoža debelog creva ne formira nabore i resice i ne luči enzime. Zato se u debelom crevu ne odvija varenje niti apsorpcija hranljivih materija. Voda prolazi kroz zidove debelog creva u susedne krvne sudove. U debelom crevu nalaze se bakterije koje razlažu preostalu, nerazloženu hranu i proizvode neke vitamine.
U sluzokoži debelog creva nalaze se žlezde koje luče sluz, koja štiti od mehaničkih povreta i olakšava prolazak polučvrstih materija

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
60
Q

Vremensko putovanje hrane kroz digestivni trakt

A

Jednjak - 8 sekundi
Želudac - 2 - 6 sati
- hrana bogata ugljenim hidratima i proteinima (2 sata)
- hrana bogata mastima (6 sati)
Tanko crevo - 3 - 5 sati
Debelo crevo - 4 - 72 sata

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
61
Q

Metabolizam ugljenih hidrata

A

Ugljeni hidrati se u usnoj duplji razlažu pljuvačnom amilazom na oligosaharide. U dvanaestopalačnom crevu, pod dejstvom pankreasne amilaze, kraći nizovi razlažu se na disaharida, oni se membranskim varenjem (pomoću enzima na membrani ćelija enterocita) razlažu do monosaharida. Monosaharidi se resorbuju u krv i raznose do svih ćelija.
Višak glukoze deponuje se u jetri i mišićima u vidu glikogena. Posle popunjavanja ovih depoa, višak glukoze se pretvara u masti i deponuje u masnom tkivu.
Deponovani glikogen se u uslovima gladovanja razlaže na glukozu. Glukoza dobijena razlaganjem glikogena iz jetre može da pređe u krv i da se koristi, dok glukoza koja nastaje razlaganjem glikogena iz mišića ne može da napusti mišićne ćelije.
*svarljive ugljene hidrate unosimo najviše hranom biljnog porekla, u vidu skroba i saharoze, a manje hranom životinjskog porekla u vidu glikogena i laktoze
*nesvarljivi ugljeni hidrati su celuloza i biljna vlakna, i oni pojačavaju peristaltičke pokrete i povećava zapreminu nesvarenih materija što utiče na brže izbacivanje nesvarene hrane, štetnih materija i ubrzava metabolizam.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
62
Q

Metabolizam lipida

A

Lipidi imaju najveću energetsku vrednost. Od lipida ishranom unosimo trigliceride, fosfolipide i holesterol. Holesterol se stvara i u organizmu, i polazno je jedinjenje za sintezu žučnih kiselina i steroidnih hormona.
Razgradnja lipida odvija se u dvanaestopalačnom crevu, uz pomoć žuči i pankreasne lipaze. Žučne soli su amfipatični molekuli (imaju hidrofilan i hidrofoban region). One svojim hidrofobnim regionom se okreću ka lipidima, razbijaju ih na manje masne kapljice, na koje mogu da deluju lipaze. Lipaze razlažu trigliceride na masne kiseline i glicerol. Ovi molekuli difunduju u enterocite, gde se ponovo sintetišu trigliceridi i, radi lakšeg transporta, pakuju se u male “paketiće” - hilomikrone.
Hilomikroni ulaze u limfni sud, zatim limfotokom dospevaju u krvotok, sve do kapilara, a iz kapilara jedan deo komponenta hilomikrona odlazi u mišiće, gde mogu da se razgrađuju u mitohondrijama, a najveći deo odlazi u adipocite - masne ćelije u kojima se akumuliraju trigliceridi, a jedan deo u jetru - gde se resorbuje sve što nije iskorišćeno.
U ćelijama jetre glukoza može da se konvertuje u masne kiseline posebnim metaboličkim putem. Sve masne kiseline dospele u jetru i višak glukoze pretvoren u masne kiseline u jetri - pakuju se u posebne partikule, koje se mogu ponovo koristiti kada je neophodna energija
*jedino eritrocite ne mogu da iskoriste masne kiseline za dobijanje energije, jer ne sadrže mitohondrije.
*do mozga masne kiseline ne mogu da dopru, zato je glukoza jedini izvor energije za mozak i eritrocite

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
63
Q

Metabolizam proteina

A

Što je amino-kiselinski sastav proteina koji unesemo sličniji sastavu proteina u našem telu, iskoristivost proteina je veća. Najveću biološku vrednost imaju proteini majčinog mleka i proteini iz jaja, jer se mogu potpuno iskoristiti.
Razgradnja proteina počinje u želucu, pod dejstvom pepsina, koji razgrađuje proteine na oligopeptide. Varenje se nastavlja u dvanaestopalačnom crevu, pod dejstvom pankreasnih enzima tripsina i himotripsina, koji vrše razglanja do dipeptida. Na membranama enterocita dipeptidi se razlažu do amino-kiselina, koji ulaze u krvne kapilare i odlaze u jetru. U jetri amino-kiseline mogu da se koriste za ponovnu sintezu proteina. Postoje posebni biohemijski putevi kojima se amino-kiseline mogu pretvoriti u glukozu ili u masne kiseline. Ukoliko nema potrebe za energijom, glukoza se može sačuvati u vidu glikogena, a masne kiseline se deponuju u adipocitima. Neke aminokiseline napuštaju jetru i odlaze do ostalih ćelija i tkiva.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
64
Q

Vitamini

A

Ne sintetišu se u organizmu, već se moraju unositi hranom. Imaju ulogu u metaboličkim procesima jer ulaze u sastav enzimskih sistema i utiču na reaktivnost enzima.
- rastvorljive u lipidima (pakuju se u globule za transport, i preko limfnog i krvnog sistema transportuju se do jetre, gde se mogu skladištiti) - A, E, D i K
- rastvorljivi u vodi (lako apsorbuju, lako transportuju, ali se i lako izbacuju iz organizma pa ih je neophodno stalno unositi) - C i B

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
65
Q

Vitamin A

A
  • rast organizma
  • normalan vid
  • zaštita od infekcija
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
66
Q

Vitamin D

A
  • razvoj i jačanje kostiju i zuba
  • iskorišćavanje kacijuma i fosfora
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
67
Q

Vitamin E

A
  • rad mišića
  • održavanje trudnoće
  • zarastanje rana
  • razvoj muških polnih organa
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
68
Q

Vitamin K

A
  • zgrušavanje krvi
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
69
Q

Vitamin C

A

*antioksidans
- zaštita od infekcija
- zaštita od slobodnih radikala

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
70
Q

Vitamini B grupe

A
  • deluju na kompletan metabolizam, nervni i imunski sistem, kožu, hematopoezu
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
71
Q

Slobodni radikali

A

Molekuli koji imaju nesparene elektrone i veoma su reaktivni. Oni su u stanju da oduzimaju elektrone od drugih molekula i da ih tako destabilizuju, menjajući njihovu strukturu i hemijske osobine. Nastaju kao štetni produkti metabolizma. Imaju sposobnost da indukuju lančane hemijske reakcije u kojima nastaju novi slobodni radikali (“oksidativni stres”). Oštećuju gradivne molekule poput proteina, lipida i ugljenih hidrata u procesima oksidacije. Izazivaju oštećenja na molekulima DNK i uzrok su mutacija.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
72
Q

Antioksidacioni zaštitni sistem

A

Čine ga molekuli koji su donori elektrona, te tako pretvaraju radikale u slobodne molekule
- neki enzimi, vitamini (naročito C i E), koenzim Q10 i dr.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
73
Q

Pokosnica

A

Na površini dugih kostiju nalazi se pokosnica koja ima zaštitnu ulogu i učestvuje u vezivanju tetiva i ligamenata za kost.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
74
Q

Kompaktna kost

A

Ispod pokosnice nalazi se kompaktna kost (čvrsto koštano tkivo) koje se sastoji iz velikog broja cilindričnih struktura - osteona. Svaki osteon izgrađen je iz koncentrično raspoređenih lamela sačinjenih od kolagena i neorganske materije, najvećim delom od kalcijuma i fosfata (rezervoar minerala). Sve ovo čini matriks kostiju.
Između lamela nalaze se koštane ćelije (osteocite). U centralnom delu osteona je kanal kroz koji prolaze krvni sudovi i nervi. On je preko čitave mreže kanalića povezan sa koštanim ćelijama te na taj način može da se obavlja razmena materija i komunikacija između ćelija.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
75
Q

Sunđerasta kost

A

Ispod kompaktne kosti nalazi se sunđerasta kost. Ona je izgrađena od tkiva koje je ispresecano šupljinama u kojima se, kod dugih kostiju nalazi koštana srž.
Ispunjava i krajeve dugih kostiju

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
76
Q

Vrste koštane srži

A
  1. Crvena - u njoj se odvija hematopoeza.
    *kod dece, crvena koštana srž ispunjava većinu kostiju, a starenjem crvena se zamenuje žutom k.s.
  2. Žuta
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
77
Q

Vrste koštanih ćelija

A
  1. Osteocite - nalaze se između lamela
  2. Osteblasti - sintetišu matriks
  3. Osteoklasti - razgrađuju matriks
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
78
Q

Metabolizam kostiju

A

Podrazumeva da se okoloćelijski matriks stalno razgrađuje i ponovo sintetiše uz pomoć koštanih ćelija
1. Osteoblaste - ćelije koje sintetišu protein kolagen i izbacuju ga u matriks. Učestvuju i u izgradnji neorganskog dela matriksa. One mogu da apsorbuju kalcijum i fosfor iz krvi, a potom ih deponuju u matriks u formi specifičnih kristala. Elastičnost kosti potiče od kolagena dok čvrstinu kostima daju kristali
2. Osteoklaste - ćelije koje razgrađuju kost. One razgrađuju matriks čime se oslobađaju kalcijum i fosfor i vraćaju se u krv. Osteoklaste luče kiseline koje razgrađuju matriks i oslobađaju minerale, ali takođe razaraju i kolagen. Kada završe razgradnju podležu apoptozi. Tada se stimulišu osteoblaste da sintetišu matriks.
*stimulacija osteoklasta - parathormon
*stimulacija osteoblasta - kalcitonin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
79
Q

Uloge jetre u organizmu

A
  • detoksikacija štetnih materija
  • deponovanje rezervne materije - glikogena i drugih materija
  • razlaganje istrošenih eritrocita
  • proizvodnju proteina krvi
  • apsorpciju određenih vitamina itd.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
80
Q

Hidrolimfa

A

*sunđeri, dupljari
Kod sunđera, voda ulazi kroz posebne ćelije, porocite, u centralnu duplju, a izlazi kroz oskulum, dok kod dupljara vola ulazi i izlazi kroz usni otvor, u gastrovaskularnu duplju. Potrebne materije se između ćelija razmenjuju difuzijom.
Ovakav vid transporta je spor i ne može da obezbedi dovoljno kiseonika krupnijim, aktivnijim organizmima.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
81
Q

Hemolimfa

A

*otvoreni cirkulatorni sistem
*kod nekih crva, kao i kod mekušaca, zglavkara, bodljokožaca i plaštaša
Telesna tečnost je hemolimfa i ona delimično cirkuliše kroz sistem sudova, a delimično se izliva u lakune između organa i obliva ih. U hemolimfi se nalaze respiratorni pigmenti - najzastupljeniji je pigment sa bakrom, od koga potiče plava boja. Pored pigmenata, hemolimfa sadrži i ćelijske elemente - hemocite, koji imaju funkciju sprečavanja izlivanja hemolimfe na mestu povrede

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
82
Q

Krv i limfa

A

*zatvoreni sistemi za cirkulaciju
Telesna tečnost cirkuliše kroz sistem sudova - krvni sistem - arterije i vene. Putevi oksigenisane i dezoksigenisane krvi kroz krvne sudove su razdvojeni. Srce je mišićni organ koji ima ulogu pumpe i svojim kontrakcijama omogućava protok krvi kroz zatvoren sistem sudova.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
83
Q

Sastav krvi

A
  1. Krvna plazma - vodeni rastvor koji sadrži organske materije, posebno proteine, ali i elektrolite, hormone, itd. Voda čini 90% plazme. Od elektrolita prisutni su joni natrijuma, kalijuma, kalcijuma, hlorida, bikarbonata, fosfata i sulfata. Ovi joni regulišu pH krvi i osmotski pritisak i omogućavaju pravilan transport kroz membrane ćelija, kontrakciju mišića, prenos signala itd. Od organskih materija zastupljene su glukoza, lipidi (holesterol, trigliceridi), hormoni itd. Proteini plazme održavaju osmotski pritisak, učestvuju u transportu jona i lipida. Antitela u plazmi učestvuju u odbrani organizma, a protein fibrinogen u koagulaciji.
  2. Krvne ćelije - nastaju u kostnoj srži pljosnatih kostiju (grudna kost, karlična kost) od matičnih, stem ćelija (hematopoeza)
    - eritrociti
    - leukociti
    *- trombociti (visoko diferencirani delovi citoplazme)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
84
Q

Eritrociti

A

Crvene su boje i ne sadrže jedro, a njihova boja potiče od hemoglobina. Hemoglobin je protein koji u svom sastavu sadrži gvožđe, te može da vezuje kiseonik i transportuje ga kroz organizam. 97% kiseonika transportuje se vezan za hemoglobin, a 3% se prenosi kao fizički rastvoren gas u krvi.
Životni vek eritrocita je do 120 dana.
Nastaju u koštanoj srži, a razgrađuju se u jetri i slezini.
Na brzinu stvaranja eritrocita utiče vitamin B12, i vitamin C, kao i gvožđe, te je zato neophodno unisiti ih kroz ishranu. Utiče i količina kiseonika u krvi i hormon eritropoetin, koji stvaraju bubrezi.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
85
Q

Sedimentacija

A

Proces talođenja eritrocita van organizma. U krvi eritrociti normalno lebde kroz krvnu plazmu, ali ukoliko se krv nađe vanorganizma, eritrociti će se taložiti. Sedimentacija je brža kod oboljenja ili patoloških stanja - anemijam reuma, malignitet itd.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
86
Q

Aglutinacija

A

Slepljivanje eritrocita i formiranje grudvica koje mogu zapuštiti krvne sudove. Najčešće nastaje usled transfuzije nekompatibilne krvne grupe

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
87
Q

Hemoliza

A

Razaranje i izlazak hemoglobina iz ćelije. Uzrok je najčešće pucanje membrane ili njena povećana propustljivost. Ovo može biti normalna pojava kada se stari ili dotrajali eritrociti raspadaju. Patološki se javlja usled visoke ili niske temperature, transfuzije neodgovarajuće krvi, prisustva zmijskih otvora itd.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
88
Q

Leukociti

A

Krvne ćelije čija je glavna uloga odbrana organizma. Ima ih manje od eritrocita.
1. Granulociti - imaju krupno režnjevito jedro i jasno uočljive granule u citoplazmi. Nastaju u koštanoj srži pljosnatih kostiju
- neutrofili (imaju ulogu u fagocitozi bakterija i drugih patogena)
- bazofili (ispuštaju histamine i heparin pri zapaljenskim procesima)
- eozinofili (učestvuju u alergijskim reakcijama i odbrani od parazitskih infekcija)
2. Agranulociti - imaju krupno ovalno jedro i ne sadrže granule u citoplazmi, a sazrevaju u jetri i slezini
- monociti (imaju glavnu ulogu u fagocitozi mikroorganizama)
- limfociti (odgovorni su za imunitet organizma)
a) B-limfociti - stvaraju antitela
b) T-limfociti, odgovorni za ćelijski imunitet
*NK ćelije - ćelije ubice (posebna vrsta limfocita) ubijaju virusom zaražene ćelije ili ćelije u kojima se razvija tumor

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
89
Q

Trombociti

A

*krvne pločice
Visoko diferencirani delovi citoplazme koji imaju ulogu u zgrušavanju krvi (koagulacija). Žive od 4 do 8 dana.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
90
Q

Proces koagulacije

A

U slučaju povrede krvnog suda, dolazi prvo do konstrikcije zida krvnog suda i nagomilavanja trombocita na mesu povrede. Ovi trombociti postaju lepljivi (od kolagenih vlakana koji se nalazi na mestu povrede) i ispuštaju materije koje privlače ostale trombocite na mesto povrede. Novonastali krvni ugrušak nije dovoljno jak da bi zaustavio krvarenje i zato mu je potrebno ojačanje. Ovo se postiže pomoću proteina fibrina, koji pravi fibrinsku mrežu. Ona se vezuje za ivice oštećenog krvnog suda, a na nju se lepe krvne ćelije i tako nastaje ugrušak.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
91
Q

Hemostaza

A

Spontano zaustavljanje krvarenja prilikom oštećenja krvnih sudova. Ona nije moguća kod velikih povreda.
*normalno vreme koagulacije iznosi 3-10 minuta

92
Q

Krvne grupe

A
  1. A krvna grupa - eritrociti imaju specifičan protein A-antigen i antitela za protein B-antigen u krvnoj plazmi
  2. B krvna grupa - eritrociti imaju specifičan protein B-antigen i antitela za protein A-antigen u krvnoj plazmi
  3. AB krvna grupa - eritrociti imaju oba tipa proteina i nemaju antitela u krvnoj plazmi
  4. O krvna grupa - eritrociti nemaju proteine, ali imaju oba tipa antitela u krvnoj plazmi
93
Q

Univerzalni davalac

A

O krvna grupa

94
Q

Univerzalni primalac

A

AB krvna grupa

95
Q

Rh-faktor

A

Na površini eritrocita postoji i grupa proteina (antigena) koji se naziva rezus faktor ili Rh-faktor.
1. Rh (+) - poseduju ovaj antigen
2. Rh (-) - ne poseduju ovaj antigen
*Rh (+) mogu da prime od Rh(+) i Rh (-), a Rh(-) mogu samo od svoje

96
Q

Srce kod riba

A
  1. Venozni sinus - prvi deo gde se ulivaju osnovni venski sudovi
  2. Pretkomora
  3. Komora
  4. Arteriozni konus - početni deo arterijskih krvnih sudova
    *Kroz srce teče isključivo dezoksigenisana krv
97
Q

Srce kod vodozemaca (i gmizavaca)

A

*trokomorno - dve pretkomore i jednu komoru
Kroz desnu pretkomoru dolazi dezoksigenisana krv, a u levu - oksigenisana krv iz pluća. Komora nije podeljena, ali u njoj ne dolazi do mešanja oksigenisane i dezoksigenisane krvi, zbog naizmenične kontrakcije leve i desne pretkomore i specifične građe komore.
Kod gmizavaca komora je nepotpuno podeljena

98
Q

Srce kod čoveka

A

*kod krokodila se prvi put javlja četvorokomorno srce
*imaju ptice i sisari

Srce je smešteno u grudnom košu iza grudne kosti, između dva plućna krila i iznad dijafragme. Srce je obavijeno srčanom maramicom - omotač od vezivnog tkiva koji štiti srce i ne dozvoljava mu da se previše rastegne kada primi krv
Zidovi srca građeni su od tri sloja. Unutrašnji sloj je tanak i gladak, što omogućava nesmetan protok krvi. Srednji sloj - miokard - najdeblji je i izgrađen od karakterističnih mišićnih ćelija koje se kontrahuju. Spoljašnji sloj izgrađen je od tanjeg sloja ćelija
Srčana šupljina je podeljena pregradom na dve pretkomore i dve komore. Leva komora je najveća komora, sa najdebljim zidom, jer pumpa oksigenisanu krv do svih tkiva kroz celo telo.

99
Q

Srčani zalisci

A

*valvule
Opnaste tvorevine koje regulišu tok krvi u samo jednom smeru i ne dozvoljavaju njeno vraćanje.
1. Trolisni zalisak - između desne pretkomore i komore
2. Dvolisni zalisak - između leve pretkomore i komore (mitralni)
3. Plućni zalisak - između desne komore i plućnih arterija (polumesečasti zalisci)
4. Aortni zalisak - između leve komore i aorte (polumesečasti zalisci)

100
Q

Protok krvi

A
  • U levu pretkomoru se uliva oksigenisana krv kroz 4 plućne vene (jedine vene kroz koje prolazi oksigenisana krv) - dolaze iz pluća
  • Iz leve komore izlazi aorta koja se grana i oksigenisanu krv odvodi do svih organa. Kada se izvrši razmena na nivou kapilara, dezoksigenisana krv se venskim krvnim sudovima vraća u desnu pretkomoru
  • U desnu pretkomoru ulivaju se gornja i donja šuplja vena, koje dovode dezoksigenisanu krv iz celog organizma
  • Iz desne komore izlaze dve plućne arterije koje dezoksigenisanu krv odvode do pluća i ugljen dioksid se izbacuje iz organizma
101
Q

Mali krvotok

A

*plućni krvotok
Put krvi od srca do pluća i obrnuto.
Poćinje od desne komore, a završava se u levoj pretkomori

102
Q

Veliki krvotok

A

*sistemski krvotok
put krvi od srca do svih organa i od svih organa do srca
Počinje od leve komore, a završava se u desnoj pretkomori

103
Q

Arterije

A

Krvni sudovi koji odvode krv od srca pod velikim pritiskom. Imaju debele i veoma elastične zidove. Kada srce kontrakcijom potisne krv u arterije, one se rašire. Kada se komore opuste, arterije se vraćaju u prvobitno stanje, potiskujući krv ka organima. Ove ritmičke pokrete zidova arterija osećamo kao puls.
Grane susednih arterija mogu međusobno da se spajaju (anastomoze) što je važno jer ukoliko dođe do začepljena, krv može da se preusmeri

104
Q

Vene

A

Krvni sudovi koji dovode krv iz tkiva i organa ka srcu. Imaju veći prečnik od arterija, a zidovi su im tanji i manje elastični. Mogu da prime veću količinu krvi, pa ih zovemo rezervoarima krvi. U venama se nalaze zalisci koji sprečavaju vraćanje krvi
Između vena veoma su razvije anastomoze

105
Q

Kapilari

A

Najmanji krvni sudovi, koji povezuju arterijski i venski sistem u zatvoreni sistem krvnih sudova. U kapilarima se vrši razmena materija i gasova između krvi i tkiva. Zidovi kapilara izgrađeni su od samo jednog sloja ćelija.

106
Q

Sprovodni sistem srca

A

Srce ima svoj sopstveni ritam - automatizam - koji je mogućan zahvaljujući posebnim, izmenjenim ćelijama srca koje samostalno stvaraju AP i izazivaju grčenje
Ove ćelije - predvodničke ćelije - grupisane su u sinoatrijalni čvor (SA) koji se nalazi u zidu desne pretkomore. Impulsi koji nastaju šire se kroz pretkomore i izazivaju kontrakcije mišićnih ćelija. Impulsi se prenose i na atrioventrikularni čvor (AV) koji se nalazi između desne pretkomore i komore. AV čvor usporava ritam, te se prvo grče pretkomore, pa tek onda komore.
Iz AV čvora AP se dalje sprovodi specijalizovanim sprovodnim vlaknima koje se zovu Hisov snop. Ova vlakna se granaju na dve grane u međukomornoj pregrade, prolaze između komora do vrha srca. AP se granama Hisovog snopa sprovodi do Purkinjeovih vlakana koja prenose nadražaj na mišiće komora, što omogućava njihovo istovremeno grčenje.

107
Q

Srčani ciklus

A
  1. Sistola - faza kontrakcije
  2. Dijastola - faza relaksacije
    *0.8 sekundi, 75 puta u minuti
    Za vreme dijastole pretkomora, srčani mišiči su relaksirani a pretkomore se pune krvlju iz plućnih i šupljih vena. Potom sledi sistola komora. Otvaraju se zalisci između pretkomora i komora i krv prelazi u komore. Za to vreme, komore su opuštene a polumesečasti zalisci zatvoreni.
    Kada krv pređe u komore, sledi dijastola pretkomora, zatvaranja dvolisnih i trolisnih zalizaka, i sledi sistola komora, otvaranje polumesečastih zalizaka i istiskivanje krvi u aortu i plućne arterije. Potom nastaje pauza.
    Pri svakoj sistoli se iz leve i desne komore istisne oko 70ml krvi (5l/min)
108
Q

Sistolni pritisak

A

Onaj koji postoji u krvnim sudovima u trenutku kada se krv ispumpava iz srca. Iznosi 120-130 mmHg

109
Q

Dijastolni pritisak

A

Onaj koji postoji u krvnim sudovima za vreme relaksacije srca. Iznosi 60-80 mmHg

110
Q

Puls

A

Ritmičke oscilacije elastičnih zidova arterija. Normalna vrednost pulsa je 60-80 otkucaja u minuti.

111
Q

Regulacija srčanog rada

A
  1. Autoregulacija - zasniva se na promeni rada u zavisnosti od količine krvi koja dolazi u srce. Ako pristigne više krvi, zidovi srca će se rastegnuti, a sledeća kontrakcija biće snažnija i više krvi će se istisnuti.
  2. Nervna regulacija - ostvaruje se preko ANS
    - simpatikus ubrzava rad srca, povećava snagu kontrakcija i nadražljivost ćelija
    - parasimpatikus usporava rad srca i daje manju snagu kontrakcije (preko nerva vagusa)
    *centar koji reguliše rad srca nalazi se u produženoj moždini, a do ovog centra pristižu informacije sa periferije, od posebnih receptora u aorti i karotidnim arterijama koji reaguju na pritisak i koncentraciju kiseonika
  3. Humoralna regulacija - ostvaruje se preko koncentracije elektrolita i hormona
    - adrenalin
    - tiroksin
    - od elektrolita najznačajniji uticaj imaju K+ i Ca++; povećana koncentracija K+ usporava rad srca, dok povećana koncentracija Ca++ ubrzava rad srca
112
Q

Limfni sistem

A

Ima važnu ulogu u odbrani organizma i otklanjanju viška tečnosti koja ostaje između tkiva
Limfni sistem čine limfa, limfni sudovi i limfni organi. Limfni kapilari se nalaze oko krvnih kapilara. U njih ulazi tečnost koja je iscurila iz krvnih kapilara prilikom razmene materija sa tkivom, kao i malo tkivne tečnosti. Limfni kapilari se slepo završavaju u tkivu i imaju na svojim krajevima uske pukotine za ulazak tečnosti. Kada je tečnost jednom ušla u limfni kapilar, ne može da izađe i tada se naziva limfa. Limfa je sličnog sastava kao krvna blazma, ali sadrži različite proteine i limfocite.
Limfa se kreće isključivo ka srcu. Kretanje limfe potpomognuto je grčenjem limfnih sudova, kontrakcijom mišića i pulsiranjem arterija. Završni limfni sudovi su dva velika limfna kanala koja se ulivaju u vene i na taj način se tečnost vraća u krvotok

113
Q

Limfne žlezde

A

U njiima limfociti prepoznaju strane čestice i neutrališu ih. Sva tečnost se vraća u srce i raznosi po celom telu, tako da se prečišćavanja telesne tečnosti vrši u limfnim žlezdama - biološki filteri. Posebno su grupisane u vratu, pazuhu, na preponama, grudnom košu i trbuhu

114
Q

Slezina

A

U njoj se stvaraju limfociti. U sastav slezine ulazi limfno tkivo, te ona spada u limfoidne organe iako kroz nju ne prolaze limfni već krvni sistem. Ima nekoliko važnih funkcija, među kojima su odstranjivanje stranih čestica iz krvi prilikom prolaska krvi kroz slezinu i odstranjivanje dotrajalih eritrocita.

115
Q

Timus

A

Grudna žlezda smeštena u grudnom košu. Glavno mesto sazrevanja limfocita kod novorođenčadi i dece. Najaktivnija je oko 3 godine života. Do puberteta je dobro razvijena, a kasnije njena funkcija opada jer se limfno tkivo zamenjuje vezivnim i masnim tkivom

116
Q

Krajnici

A

Nalaze se u ustima i ždrelu. Izgrađeni su od limfoidnog tkiva. Uloga im je da zaštite gornje disajne puteve od infekcija. Oticanje krajnika i limfnih čvorova prvi su znaci infekcije.

117
Q

Spoljašnje vs unutrašnje disanje

A

Razmena gasova, kiseonika i ugljen dioksida, između organizama i spoljašnje sredine preko različitih respiratornih površina (kože, škrga, traheje i pluća) naziva se spoljašnje disanje
Unutrašnje disanje odnosi se na proces koji se odvija u ćelijama i podrazumeva razgradnju glukoze uz prisustvo kiseonika

118
Q

Disajni putevi čoveka

A
  1. Gornji: nos i usna duplja, ždrelo i grkljan (sve strukture u glavenom regionu)
  2. Donji: dušnik, bronhije (dušnice), bronhiole, alveole
    *disajni putevi sadrže hrskavičave i koštane elemente koji im daju oblik i drže ih stalno otvorenim za prolazak vazduha, i obloženi su tankim, sluzavim i trepljastim epitelom
119
Q

Respiratorni sistem čoveka

A
  • Vazduh ulazi kroz nosnu duplju. U nosu se nalaze dlačice koje zagrevaju vazduh i zadržavaju krupne nečistoće. U sluzokoži nosa smešteni su hemoreceptori za miris
  • Ždrelo je mesto ukrštanja disajnih puteva i puteva hrane
  • Epiglotis je grkljanski poklopac u donjem delu ždrela koji zatvara grkljan prilikom gutanja i sprečava da hrana dospe u disajne puteve
  • Grkljan je kratak cevasti proširen organ koji se nalazi u vratnom regionu, i njegova sluzokoža ima nabore - glasne žice
  • Dušnik je prava cev koja prolazi kroz vrat i grudni koš. Sastavljen je od hrskavica koje mu daju čvrstinu. Dušnik se grana na dve glavne bronhije
  • Bronhije su građene kao i dušnik. Svaka bronhija ulazi u jedno plućno krilo, a potom se grana na manje bronhiole koje se završavaju plućnim mehurićima - alveolama
120
Q

Pluća - građa

A

Smeštena su u grudnom košu i sastoje se iz dva plućna krila sunđeraste građe. Desno plućno krilo se sastoji od tri režnja a levo od dva, zbog položaja srca. Površina pluća je obavijena plućnom maramicom - tanka, beličasto-prozirna struktura koja se sastoji iz dva lista. Unutrašnji list naleže na površinu pluća, a spoljašnji na površinu grudnog koša (rebra i dijafragma). Između ova dva lista nalazi se celomska tečnost. Pluća ne sadrže mišiće i disajni pokreti se odvijaju zahvaljujući plućnoj maramici.

121
Q

Disajni ciklus

A

*12-16 disajnih pokreta u minuti
1. Udisaj - započinje kontrakcijom spoljašnjih međurebarnih mišića zbog čega se rebra pomeraju u stranu, a grudna kost ka napred. Istovremeno dolazi do kontrakcije i spuštanja dijafragme. Grudni koš se širi. Pluća pasivno prate pokrete grudnog koša i rastežu se. Pritisak vazduha u plućima se smanjuje, i kada postane manji od atmosferskog pritiska, vazduh ulazi u pluća (pozitivan pritisak)
2. Izdisaj - započinje relaksacijom spoljašnjih međurebarnih mišića i dijafragme što izaziva skupljanje grudnog koša i samim tim i pluća. Smanjuje se i pritisak u plućima, i kada postane veći od atmosferskog, vazduh izlazi u spoljašnju sredinu (negativan pritisak)

122
Q

Disajni volumen

A

Količina vazduha koju unosimo tokom mirnog disanja - 0.5l
- rezervni udisajni volumen - količina koju možemo dodatno uneti intenzivnim udahom - 3l
- rezervni izdisajni volumen - količina koju možemo dodatno izbaciti intenzivnim izdahom - 1.2l
*vitalni kapacitet - 4.7l

123
Q

Razmena gasova u plućima

A

Zidovi alveola su veoma tanki i sastoje se od jednoslojnog epitela. Oko svake alveole je razgranata mreža kapilara kroz koju protiče krv. Razmena se vrši difuzijom. U krvi koja dolazi iz tela alveola je manja koncentracija kiseonika, a veća koncentracija ugljen-dioksida. Kiseonik iz vazduha u alveolama prelazi kroz epitel alveola i tanke zidove kapilara i dospeva u krv. Kiseonik će prodirati sve dok se koncentracije ne izjednače.
Kiseonik se u krvi vezuje za hemoglobin i nastaje oksihemoglobin.

124
Q

Razmena gasova u tkivima

A

Oksigenisana krv dolazi do svih tkiva i ćelija. U njima je koncentracije kiseonika niža nego u krvi i zato kiseonik difunduje u tkiva i ćelije. U ćelijama kiseonik odlazi u mitohondrije gde učestvuje u procesima ćelijskog disanja kao krajnji akceptor elektrona u elektron-transportnom lancu.

125
Q

Regulacija disanja

A
  1. Nervna regulacija - ostvaruje se preko centra za disanje u produženoj moždini.
    *Čovek može donekle voljno da kontroliše disanje. Voljnom kontrolom možemo privremeno da zaustavimo disanje ali nakon kratkog vremena aktiviraju se receptori za istezanje u zidu pluća, koji preko nerva vagusa šalju impulse do centra za udisaj i ponovo ga aktiviraju
  2. Smanjenu koncentraciju kiseonika u krvi mogu da detektuju receptori u aorti i karotidnim arterijama, dok povećanu koncentraciju ugljen-dioksida i vodonikovih jona registruju receptori oko samog centra za udisaj.
  3. Hipotalamus i limbički sistem kontrolišu emotivno ponašanje a samim tim deluju i na centar za udisaj tako da mnoge emocije menjaju frekvenciju disanja
126
Q

Bubrezi - građa

A

Smešteni su uz kičmu na leđnoj strani tela i dobro su zaštićeni sa tri opne. Opna koja se nalazi na samoj površini je tanka ali veoma čvrsta i zove se bubrežna kapsula.
Bubreg je građen od dva sloja.
1. Kora - spoljašnji sloj
2. Srž - unutrašnji sloj. Nju čine piramidalne strukture (Malpigijeve piramide) koje se sastoje iz kanalića. Kanalići se prazne u bubrežne čašice, a one se ulivaju u bubrežnu karlicu u centru bubrega. U bubrežnoj karlici se skuplja urin i odatle odovodi mokraćovodom do mokraćne bešike

127
Q

Nefron

A

Osnovna jedinica građe i funkcije bubrega. Sastoji se iz:
- Malpigijevog telašca
- bubrežnih cevčica

Malpigijevo telašce čini splet arterijskih kapilara (glomerul) obavijen bubrežnom čaurom. Nalazi se u kori bubrega.
Od čaure polazi izuvijano bubrežna cevčica, koja prolazi kroz koru, a potom se spušta u srž, u vidu ukosnice. Ovaj deo se naziva Henleova petlja. Ona ima silazni deo i uzlazni, kojim se vraća u koru. U kori se cevčica ponovo uvija i na kraju se izliva u sabirni kanalić. Sabirni kanalići prolaze kroz Malpigijeve piramide i izlivaju se u bubrežnu čašicu, bubrežnu karlicu i mokraćovod

128
Q

Stvaranje mokraće

A

Mokraća se stvara u nefronima, iz arterijske krvi koja dolazi u bubreg. U Malpigijevom telašcu, krv koja je dovodnom arteriolom dospela u glomerul filtrira se u bubrežnu čauru. Voda i različite materije prolaze kroz zidove kapilara u bubrežnu čauru. Filtracijom krvi nastaje primarna mokraća, koja je istog sastava kao i krv, ali ne sadrži krvne ćelije i proteine. Iz čaure ona prelazi u bubrežnu cevčicu.
Duž bubrežne cevčice vrši se reapsorpcija vode i različitih materija, u zavisnosti od potrebe organizma. U početnom delu bubrežne cevčice odmah se vraća sve ono što je neophodno (vitamini, amino-kiseline, glukoza, Na, Cl) dok se u Henleovoj petlji vrši reapsorpcija vode i na taj način se koncentruje urin.
Ono što je preostalo čini finalnu mokraću koja odlazi u sabirne kanaliće u kojima se po potrebi dodatno vrši reapsorpcija vode, dejstvom hormona vazopresina.

129
Q

Mokraćna bešika

A

Šupalj, kesast organ, u kome se sakuplja mokraća. Kada se sakupi oko 350ml mokraće dolazi do njenog pražnjenja. Pražnjenje mokraće je složena refleksna radnja koja je regulisana autonomnim nervnim sistemom, a može se donekle i voljno kontrolisati. Signal za pražnjenje dolazi do receptora u zidu bešike koji reaguju na istezanje kada je bešika puna. Kontrakcijom glatkih mišića u zidu bešike i opuštanjem sfinktera na mestu izlaska mokraćne cevi, dolazi do pražnjenja kroz mokraćnu cev.

130
Q

Funkcije bubrega

A
  • izlučivanje krajnjih i štetnih produkata metabolizma, kao što su urea i amonijak (produkti metabolizma proteina), mokraćna kiselina i njene soli (produkti metabolizma nukleinskih kiselina), kreatinin, lekovi, toksini itd.
  • ravnoteža vode i regulacija - bubrezi održavaju stalan sastav telesnih tečnosti u organizmu
  • regulacija arterijskog krvnog pritiska preko regulacije količine vode i soli i hormona renina
  • regulacija acido-bazne ravnoteže
  • endokrina uloga
131
Q

Koža

A

Najveći organ, sačinjen od više slojeva, koji imaju ulogu u zaštiti organizma od povreda, isušivanja i infekcija i predstavlja barijeru za različite organizme. U koži nalaze se različiti receptori koji primaju draži i obaveštavaju organizam o uslovima u spoljašnjoj sredini.
1. Termoreceptori u koži registruju promene temperature
- receptori za toplo (dublje u dermisu) - Rufinijeva tela
- receptori za hladno (ispod epidermisa) - Krausova tela
2. Receptori za bol (nocioceptori) raspoređeni su u vidu završetaka svuda po koži
3. Receptori za dodir su u vidu telašca koja su posebno skoncentrisana na vrhovima prstiju i dlanovima
4. Receptori za pritisak
- Majsnerova tela
- Merkelova tela
- Pačinijeva tela - smeštena u dubljim slojevima dermisa, obložena kapsulom ispunjenom tečnošću

132
Q

Čulo ukusa

A

Receptori za čulo ukusa su hemoreceptori - specijalizovane epitelijalne ćelije koje na jednom kraju imaju treplje. Skoncentrisane su na jeziku i nepcu. Površina jezika pokrivena je ispupčenjima, na kojima se nalaze kvržice čula ukusa. U svakoj kvržici nalazi se 50-100 receptorskih ćelija, koje registruju različite molekule u hrani i reaguju na njih.
*u kvržicama postoje i potporne i bazalne ćelije, čijom deobom nastaju nove receptorske ćelije
*receptori čula ukusa traju oko 10 dana

133
Q

Čulo mirisa

A

Receptori za miris reaguju na prisustvo hemijskih supstanci u vazduhu. Nalaze se u nosnim šupljinama koje su pokrivene mirisnim epitelom. Mirisni epitel sadrži ćelije koje luče sluz, kao i receptore za miris. Receptori za miris sa jedne strane imaju treplje, koje se završavaju u sluzi i one reaguju na prisustvo hemijskih supstanci stvaranjem AP. AP se prenosi duž receptorske ćelije, kroz duge nastavke, do olfaktornog nerva u šrednjem delu mozga ge se dalje signal prenosi do ostalih delova mozga.

134
Q

Spoljašnje uho

A

Čine ga ušna školjka od hrskavice i kože i spoljašnji ušni kanal. Ušna školjka skuplja zvučne signale i usmerava ih u slušni kanal. U unutrašnjosti kanala su lojne žlezde koje luče cerumen (vosak)

135
Q

Srednje uho

A

Bubna opna je tanka membrana koja deli spoljašnje uho od srednjeg uha. Kada do nje pristignu zvučne vibracije, ona zatreperi, a vibracije se prenose na tri slušne koščice - čekić, nakovanj i uzengija, koje su u srednjem uhu. Srednje uho povezano je sa usnom dupljom preko ušno-ždrelnog kanala - Eustahijeve tube, koji služi za izjednačavanje pritiska između srednjeg uha i spoljašnje sredine

136
Q

Unutrašnje uho

A

Vibracije se sa slušnih koščica prenose na strukture unutrašnjeg uha - puž i polukružne kanaliće koji su ispunjeni tečnošću. Pomeranje tečnosti vrši pritisak na mehanoreceptore i dovodi do stvaranja akcionog potencijala

137
Q

Sluh

A

Puž je koštana struktura u vidu spirale. Unutrašnjost je izdeljena na tri kanala, ispunjena tečnošću. U srednjem kanalu, ispunjenom endolimfom, nalazi se Kortijev organ, koji čine receptorske ćelije i tektorijalna membrana. Treplje receptora zalaze u endolimfu i dodiruju membranu, što izaziva stvaranje AP. Signali se šalju slušnim nervom do mozga.

138
Q

Ravnoteža

A

U unutrašnjem uhu nalaze se tri polukružna kanalića i dve kesaste strukture (utrikulus i sakulus) koji se zovu vestibularni aparat. Tri polukružna kanalića postavljena su pod pravim uglom jedan u odnosu na drugi i ispunjeni su tečnošću. Krajevi kanala se šire u ampule. Pokreti glave izazivaju pokretanje tečnosti u kanalima, što detekruju receptori koji su smešteni u ampulama.
Utrikulus i sakulus detektuju pokrete glave. u njima se nalazi tečnost sa kristalima. Kristali se pomeraju prilikom pomeranja glave čime nadražuju receptorske ćelije.

139
Q

Glavni i pomoćni delovi oka

A

Glavni delovi: očna jabučica i očni živac
Pomoćni delovi: imaju ulogu u zaštiti i pokretanju očne jabučice
- očni kapci
- trepavice
- obrve
- vežnjača
- sluzne žlezde
- očni mišići

140
Q

Građa očne jabučice

A

Sastoji se iz tri sloja:
1. Beonjača - spoljašnji beli omotač od fibroznog tkiva koji daje oblik oku i na prednjem delu oo prelazi u providnu rožnjaču
2. Sudovnjača - sloj ispod beonjače, prožet krvnim sudovima i tamnim pigmentom. Pigment upija svetlost i sprečava njeno odbijanje (pretvara oko u mračnu komoru). Na prednjem delu, sudovnjača se nastavlja na cilijarno telo, koje pridržava dužicu i sočivo
3. Mrežnjača - unutrašnji sloj, složene građe koji sadrži fotoreceptore, kao i mreže, sa njima povezanih, nervnih ćelija
*unutrašnjost oka ispunjava staklasto telo

141
Q

Dužica

A

*iris
To je diferencijacija sudovnjače i sadrži pigmentne ćelije koje daju boju oku. U centru se nalazi otvor - zenica. Mišići dužice svojim kontrakcijama mogu da menjaju otvor zenice te tako kontrolišu količinu svetlosti koja se propušta u oko

142
Q

Sočivo

A

Prozirno telo koje prelama svetlost i usmerava je u zadnji deo oka gde se stvara umanjena i obrnuta slika predmeta. Sočivo je vezano za cilijarno telo preko vlakana. Cilijarno telo može da menja oblik sočiva i, na taj način, svetlosni zraci uvek dospevaju u zadnji deo mrežnjače - akomodacija oka.

143
Q

Očna vodica

A

Ispunjava prostor između rožnjače i sočiva. Štiti sočivo i hrani prednji deo oka. Stalno se obnavlja

144
Q

Staklasto telo

A

Gusta, pihtijasta masa, sličnog sastava kao i očna vodica, koja ispunjava unutrašnjost oka iza sočiva i daje oku čvrstinu

145
Q

Žuta mrlja

A

Udubljenje u mrežnjači u kom se nalazi najveća koncentracija čepića i nema štapića.

146
Q

Slepa mrlja

A

Mesto gde optički nerv izlazi iz oka i ne sadrži fotoreceptore

147
Q

Građa mrežnjače

A

Mrežnjača se sastoji od tri glavne vrste ćelija, koje su raspoređene u tri sloja. Fotoreceptori grade sloj okrenut ka spoljašnjem delu oka i graniči se sa pigmentskim slojem mrežnjače. Na njih se nastavljaju horizontalno i vertikalno umrežene bipolarne nervne ćelije, koje grade srednji sloj. Ganglijske ćelije grade sloj okrenut ka duplji oka i staklastom telu. Nastavci ganglijskih ćelija se spajaju i grade optički nerv, koji izlazi iz oka.
Svetlost prolazi kroz sloj ganglijskih ćelija, potom bipolarnih i tek na kraju dolazi do fotoreceptora ćelija.

148
Q

Fotoreceptori

A
  1. Štapići (štapićaste ćelije) omogućavaju viđenje pri slaboj svetlosti i u mraku (noćni vid). Reaguju na crno-bele vizuelne senzacije. Ima ih više na periferiji oka i mnogo su brojniji od čepića
  2. Čepići (kupaste ćelije) omogućavaju viđenje pri dnevnoj svetlosti i razlikovanje boja. Skoncentrisani su u zadnjem delu oka, najviše u žutoj mrlji
    *u fotoreceptorima ćelija nalazi se sistem membrana sa pigmentima koji, kada dođu u kontakt sa svetlom, menjaju svoju konformaciju i započinju kaskadu reakcija koja dovodi do stvaranja AP, koji se prenosi na bipolarne i ganglijske ćelije i optičkim nervom se šalje do mozga
    *na putu do mozga, deo nervnih vlakana se ukršta u optičkoj hijazmi (optička raskrsnica)
149
Q

Put svetlosti i formiranje slike predmeta

A
  • Svetlosni zraci odbijaju se o predmete i sumeravaju se ka oku. Prolaze kroz rožnjaču i zenicu i padaju na sočivo
  • Sočivo sakuplja zrake i usmerava ka zadnjem delu oka - mrežnjači
  • Na mrežnjači se formira stvaral ali umanjen, i obrnut lik predmeta
  • Optički nervi napuštaju oko, ukrštaju se i nastavljaju kao optički putevi koji se prekopčavaju u talamusu i dolaze do vidne zone kore velikog mozga (potiljačni režanj velikog mozga)
  • U vidnoj zoni se koriguje slika.
150
Q

Limfni organi

A
  • limfni čvorovi (limfne žlezde)
  • slezina
  • timus
  • krajnici
  • difuzno limfoidno tkivo respiratornog, digestivnog i urogenitalnog trakta
151
Q

Najprostiji nervni sistem?

A

*javlja se kod dupljara
Nervne ćelije se povezuju svojim nastavcima i grade mrežu, koja omogućava prenos signala u svim pravcima. Naziva se mrežasti ili difuzni nervni sistem. Nervne ćelije nalaze se u osnovu epitelomišićnih ćelija, čija kontrakcijom je odgovor na različite stimuluse

152
Q

Ganglijsko-vrpčasti nervni sistem

A

*javlja se kod pljosnatih crva
Čine ga dve ganglije u glavenom regionu, od kojih polaze nervne vrpce. Ganglije su grupisana tela nervnih ćelija, a nastavci ovih ćelija čine vrpce. Čulne ćelije koje reaguju na dodir raspoređene su po čitavom telu, kao i trepljaste jamice koje su u funkciji hemoreceptora. Kod nekih su prisutni i organi za ravnotežu.

153
Q

Lestvičast nervni sistem

A

*kod člankovitih crva
Parovi ganglija su raspoređeni u svakom segmentu i povezani uzdužnim i porečnim nervnim vrpcama, te ovaj sistem liči na merdevine. Nervno stablo sa ganglijama je na trbušnoj strani. Posebno su razvijene ganglije oko ždrela i spajaju se u okoloždrelni prsten, čijim usložnjavanjem dolazi do stvaranja glavnog glavenog centra - mozga. Čulni organi skoncentrisani su na glavenom regionu.
*ovaj nervni sistem karakterističan je i za zglavkare, kod kojih se u glavenom regionu nalazi mozak, koji se sastoji od tri dela - prednjeg, srednjeg i zadnjeg mozga

154
Q

Cevast nervni sistem

A

*opšta karakteristika svih hordata
Građen je od nervne cevi, koja se u toku embrionalnog razvića na prednjem delu proširuje u tri moždana mehura. Od njih će se dalje razviti petodelni mozak, a od ostatka dela cevi nastaje kičmena moždina. Zid nervne cevi čine nervne ćelije, a u sredini je centralni kanal

155
Q

Nervi (živci)

A

Snopovi aksona nervnih ćelija, zajedno sa krvnim sudovima i vezivnim tkivom

156
Q

Ganglije

A

Skupovi tela nervnih ćelija

157
Q

Podela nervnog sistema

A
  1. Morfološka:
    - centralni nervni sistem (mozak i kičmena moždina)
    - periferni nervni sistem (nervi i ganglije, i to: glaveni nervi i spinalni nervi vezani za kičmenu moždinu)
  2. Funkcionalno:
    - somatski (učestvuje u provođenju nadražaja iz spoljašnje sredine i aktivaciji poprečno-prugastih mišića, deluje pod uticajem volje)
    - automatski ili vegetativni (reguliše i usklađuje rad unutrašnjih organa bez uticaja volje - aktivacija glatkih mišića i srčanog mišića - i nalazi se pod kontrolom CNS, povezan je sa endokrinim sistemom)
158
Q

Siva masa

A

Izgrađena je od tela nervnih ćelija, dendrita i početnih delova aksona. U sivoj masi se vrši obrada nadražaja. Nalazi se na površini velikog i zadnjeg mozga (mali mozak) i u unutrašnjosti kičmene moždine. Jedra koja se nalaze u pojedinim delovima mozga su ostrvca sive mase okružena belom masom.

159
Q

Bela masa

A

Sastoji se od aksona obavijenih mijelinskim omotačem, koji su grupisani u snopove. Nalazi se u unutrašnjosti velikog i malog mozga, dok je u kičmenoj moždini raspoređena oko sive mase

160
Q

Retikularna formacija

A

Nastaje na mestima gde je siva masa ispresecana snopovima bele mase te ima mrežastu strukturu

161
Q

Kičmena moždina

A

*najduža je kod riba, a kod čoveka se zavrpava u nivou prvog krsnog pršljena
Na prednjem delu prelazi u produženu moždinu, a na zadnjem postaje sve tanja. Spolja je obavijena sa tri ovojnice (meninge) koje imaju zaštitnu i metaboličku ulogu
Na poprečnom preseku, uočavaju se:
- siva masa u obliku leptira u unutrašnjosti, na kojoj se razlikuju prednji, zadnji i bočni rogovi
- bela masa oko sive mase
- centralni anal ispunjen cerebrospinalnom tečnošću

162
Q

Rogovi sive mase u kičmenoj moždini

A

Zadnji rogovi sive mase su uzani, duži i sadrže senzitivne centre, od kojih polaze senzitivna nervna vlakna. Nalaze se na dorzalnoj strani
Prednji rogovi su kraći, širi i sadrže motorne centre, od kojih polaze motorna nervna vlakna. Nalaze se na ventralnoj strani.
U bočnim rogovima smešteni su centri autonomnog nervnog sistema

163
Q

Bela masa kičmene moždine

A

Čine mijelizovana nervna vlakna grupisana u nervne puteve. Ovim vlaknima se provode impulsi ka mozgu i od mozga ka organima
- uzlazni (aferentni) putevi nose informacije sa periferije ka višim delovima CNS
- silazni (eferentni) putevi nose informacije od mozga ka nižim delovima CNS i periferiji
*najvažniji silazni put je piramidalni put, kojim se prenose informacije iz kore velikog mozga, kroz kičmenu moždinu, do mišića

164
Q

Spinalni nervi

A

Iz kičmene moždine izlazi 31 par spinalni (moždinskih) nerava. Spinalni nervi su deo perifernog nervnog sistema koji povezuju delove tela sa kičmenom moždinom. Oni napuštaju kičmeni kanal kroz otvore između dva pršljena i odlaze do mišića. Pošto su mešoviti, oni sprovode informacije od receptora do kičmene moždine i mozga, ali i obrnuto, obezbeđujući voljne i refleksne pokrete mišića.
Pri ulasku u kičmenu moždinu razdvajaju se senzitivna i motorna vlakna. Senzitivna vlakna odlaze dorzalnim korenom do zadnjih rogova sive mase, a motorna u prednje rogove sive mase.

165
Q

Uloga kičmene moždine

A
  1. Sprovodna funkcija - kičmena moždina je glavno sedište nervnih puteva. Ona povezuje gotovo sve delove tela i organe sa mozgom, te ima ključnu ulogu u sprovođenju informacija
  2. Refleksna funkcija - glavni centar refleksnih radnji. Gotovo sve informacije koje pristižu senzitivnim nervnim vlaknima u kičmenu moždinu mogu izazvati refleksnu aktivnost. Motorni nervi koji polaze iz prednjih rogova kičmene moždine inervišu skeletnu muskulaturu, učestvuju u ostvarivanju refleksnih radnji i regulišu tonus mišića.
    *refleksni luk
  3. Regulacija aktivnosti unutrašnjih organa - ostvaruje se preko ANS, čija vlakna polaze od bočnih rogova.
166
Q

Mozak - građa

A

Obavijen je sa tri opne - moždane ovojnice ili meninge koje imaju zaštitnu ulogu. Ove opne odvajaju mozak od lobanje i ne dozvoljavaju slepljivanje sa kostima. Između srednje i unutrašnje ovojnice nalazi se prostor ispunjen moždano-moždinskom tečnošću (cerebrospinalna tečnost, likvor), koja amortizuje pokrete i štiti mozak. Ona cirkuliše, uklanja štetne produkte i održava stalnu koncentraciju jona u vanćelijskoj sredini oko neurona.
Mozak ima 4 moždane komore

167
Q

Moždane komore

A

Šupljine u mozgu (proširenja nervne cevi) koje su međusobno povezane i ispunjene likvorom. Obavijene su specijalnim omotačem čije ćelije luče likvor. Glavna uloga komora je stvaranje likvora, obezbeđivanje njegove cirkulacije i pravilnog funkcionisanja CNS-a.
Postoje 4 moždane komore. Dve lateralne komore nalaze se svaka u po jednoj hemisferi velikog mozga. One su povezane sa trećom moždanom komorom preko kratkog kanalića. Treća moždana komora je šupljina koja prolazi sredinom međumozga. Ona je preko Silvijevog kanala povezana sa četvrtom moždanom komorom. Četvrta moždana komora se nalazi u nivou moždanog stabla i malog mozga. Ima otvore kojim likvor prolazi u prostor između moždanih ovojnica. Nastavlja se na centralni kanal.

168
Q

Moždano stablo

A
  1. Produžena moždina
  2. Varolijev most (pons)
  3. Srednji mozak
169
Q

Produžena moždina

A

Nastavlja se na kičmenu moždinu i povezuje se sa drugim delovima mozga. Slične je građe kao i kičmena moždina - bela masa je spolja, a siva unutra. U sivoj masi nalaze se jedra pet glavenih nerava (XII, XI, X, IX, i deo jedra VIII). U produženoj moždini se ukrštaju piramidalni putevi.
Središnji deo produžene moždine zauzima retikularna formacija, u kojoj su centri važnih vegetativnih funkcija

170
Q

Uloge produžene moždine

A
  1. Regulacija rada srca - nerv vagus prenosi impuse koji se spontano stvaraju u centru za regulaciju rada srca - do SA čvora i zadaje miran tonus
  2. Regulacija promera krvnih sudova - sužavanje i širenje krvnih sudova utiče direktno na krvni pritisak, a indirektno na rad srca
  3. Regulacija disanja - centar za udisaj
171
Q

Refleksi produžene moždine

A

Odbrambeni refleksi: kijanje, kašljanje, povraćanje
Refleksi ishrane: gutanje, lučenje pljuvačke

172
Q

Varolijev most

A

*moždani most ili pons
Nalazi se između produžene moždine i srednjeg mozga. U sivoj masi nalaze se jedra glavenih nerava (deo jedra VIII, VII, VI, i V), te ovaj deo prima senzorne informacije iz glave i lica i usklađuje motorne funkcije lica (mimiku, pokretanje očnih jabučica, žvakanje, treptanje…). Prima informacije iz unutrašnjeg uha i reguliše ravnotežu i položaj glave. Nalazi se i centar za izdisaj - kontroliše ritam disanja

173
Q

Srednji mozak

A

Najkraći deo moždanog stabla, koji se nastavlja na međumozak. Kroz njega prolazi Silvijev kanal. Na poprečnom preseku se uočava deo iznad kanala koji se naziva tektum, a donji i bočni delovi čine tegmentum, u vidu dve moždane drške.
*kroz moždane drške prolaze nervni putevi koji vode do velikog mozga
Tektum grade četiri kvržice - dve gornje i dve donje. Gornje ili optičke kvržice predstavljaju centar za refleks dužice oka, pokretanje kapaka itd. Donje ili slušne kvržice su slušni centar. Kvržice zajedno obezbeđuju okretanje glave i oka u pravcu vidnih i slušnih stimulusa iz spoljašnje sredine - “stražarski refleks”.
Tegmentum sadrži jedra III i IV glavenog nerva koji pokreću očne jabučice i regulišu otvor zenica

174
Q

Crveno jedro

A

ima ulogu u regulaciji mišićnog tonusa i koordinaciji pokreta. Kroz tegmentum prolaze ushodni i nishodni putevi

175
Q

Crna supstanca

A

Nalazi se na granici sa moždanim drškama, i njena boja potiče od neuromelanina. Ona modulira fine pokrete. Najveća koncentracija neurona koji proizvode dopamin nađena je u ovom delu mozga.

176
Q

Međumozak

A

Nalazi se ispred srednjeg mozga, a između dve hemisfere velikog mozga koje ga pokrivaju. U centralnom delu međumozga je šupljina - III moždana komora. Sastavni delovi međumozga su:
1. Talamus
2. Hipotalamus
3. Epitalamus - epifiza, pinealna žlezda

177
Q

Talamus

A

Parna siva masa koja izgrađuje bočne zidove komore. Funkcionalno, to je glavna raskrsnica senzitivnih puteva koji dolaze sa periferije. U talamusu se svi pristigli impulsi obrađuju, a potom usmeravaju ka određenim delovima velikog mozga. Zato se kaže da je talamus glavni relejni centar.
U talamusu se nalaze mnogobrojna jedra, koja primaju zvučne i vidne stimuluse, učestvuju u emocionalnom ponašanju i memoriji, motornim funkcijama, grubom razlikovanju osećaja

178
Q

Hipotalamus

A

Deo međumozga smešten na podu treće moždane komore. Od njega polazi tanka drška, preko koje je u vezi sa hipofizom. U sivoj masi nalazi se veliki broj jedara. Funkcije hipotalamusa su brojne. Hipotalamus održava stalnost unutrašnje sredine, odnosno kompletnu homeostazu organizma zahvaljujući uticaju koji ima na endokrini sistem i veoma važnom uticaju na simpatički i parasimpatički sistem

179
Q

Uloge hipotalamusa

A
  1. Regulacija endokrinog sistema. Hipotalamus je u vezi sa hipofizom i zajedno kontrolišu rad svih endokrinih žlezda. Hipotalamus luči hormone koji deluju na hipofizu, ali luči i dva hormona - vazopresin i oksitocin, koji se aksonima transportuju do hipofize gde se skladište
  2. Regulacija vegetativnih funkcija. U jedrima hipotalamusa nalaze se centri ANS, preko kojih se reguliše rad unutrašnjih organa
  3. Termoregulacija. Centar za odavanje i čuvanje toplote
  4. Reguliše uzimanje tečnosti. Centar za žeđ.
  5. Reguliše glad i sitost
  6. Reguliše emotivno ponašanje zajedno sa limbičkim sistemom
180
Q

Epitalamus

A

*epifiza, pinealna žlezda
Veličine je zrna graška. Endokrina je žlezda koja luči hormon melatonin, koji reguliše cirkadijalni ritam (budnost i spavanje). Sekrecija melatonina je najveća u toku noći, opada pred zoru i najmanja je u toku dana. Sekrecija melatonina tokom noći omogućava dugo i mirno spavanje, a time i regeneraciju organizma.
Signali iz mrežnjače oka utiču na sekreciju melatonina. Ulogu u prenosu signala mrežanjače i regulaciji sekrecije melatonina imaju određena jedra hipotalamusa

181
Q

Limbički sistem

A

Čini grupa moždanih struktura koje se nalaze ispod cerebralnog korteksa, a iznad moždane drške. Ove strukture utiču na emocije, motivaciju, učenje i pamćenje. Glavne komponente limbičkog sistema su:
- talamus
- hipotalamus
- bademasta jedra
- hipokampus

182
Q

Bademasta jedra

A

Utiču na agresivno ponašanje. Stimulacija ovih jedara izaziva strah, bes, ljutnju i anksioznost. Uklanjanje ovih jedara izaziva pitomo ponašanje i odsustvo straha, kao i hiperseksualnost

183
Q

Hipokampus

A

Ima ulogu u formiranju i čuvanju memorije - prelaženje kratkoročne u dugoročnu memoriju. Ukoliko se ošteti hipokampus, ne mogu da se upampte novi događaji, dok se oni iz detinjstva pamte.

184
Q

Autonomni nervni sistem

A

Deo perifernog nervnog sistema koji inerviše glatku muskulaturu unutrašnjih organa, srce, krvne sudove i žlezde. Ovaj sistem kontroliše i usklađuje rad svih organa, delujući direktno, bez uticaja volje. Pojedine njegove funkcije se ipak mogu voljno kontrolisati - disanje, izlučivanje mokraće
Funkcionalno se može podeliti na simpatikus i parasimpatikus.
ANS povezan je sa određenim delovima CNS koji se nazivaju vegetativni centri. Vegetativni centri smešteni su u kori velikog mozga, hipotalamusu, retikularnoj formaciji moždanog stabla i u sivoj masi kičmene moždine (u bočnim rogovima). Periferni delovi simpatikusa i parasimpatikusa sastoje se iz perifernih nervnih vlakana i vegetativnih ganglija.
Nervna vlakna koja polaze iz mozga i kičmene moždine su preganglijska vlakna. Ona se povezuju sa ganglijama. Neuroni koji polaze od ganglija do organa nazivaju se postganglijska vlakna. Na krajevima postganglijskih vlakana se luče neurotransmiteri: noradrenalin za simpatička nervna vlakna, acetilholin za parasimpatička.

185
Q

Simatikus - građa

A

Nervna vlakna polaze iz kičmene moždine. Ova preganglijska vlakna su kratka, jer dolaze do simpatičkog stabla koje je uz samu kičmenicu.
Simpatičko stablo je parni lanac ganglija koji se pruža sa obe strane kičmenog stuba. Od njega polaze duga postganglijska vlakna do organa.
*neke ganglije naalze se i izvan simpatičkog stabla

186
Q

Simpatikus - uloga

A
  • širenje enica
  • ubrzava rad srca i sužava krvne sudove
  • ubrzava disanje i širi disajne puteve
  • deluje na nadbubrežnu žlezdu da luči adrenalin
  • povećava stvaranje i oslobađanje glukoze
  • smanjuje lučenje pljuvačke i usporava varenje hrane
  • smanjuje pražnjenje bešike
187
Q

Parasimpatikus - građa

A

Nervna vlakna polaze od moždanog stabla i kičmene moždine. Pregangliska vlakna su duga i dolaze do organa. U organima su smeštene ganglije od kojih polaze kratka postganglijska vlakna
*neke ganglije se nalaze van organa
*preganglijska vlakna se vezuju za centralni nervni sistem u kranijalnoj i krstačnoj oblasti

188
Q

Parasimpatikus - uloga

A
  • skupljanje zenica
  • usporava rad srca
  • usporava disanje i sužava disajne puteve
  • pojačava lučenje pljuvačke i ubrzava varenje hrane
  • stimuliše polne organe
  • reguliše pražnjenje bešike
189
Q

Mali mozak

A

Deo je zadnjeg dela mozga. Čini krov četvrte moždane komore, iza moždanog stabla. Povezan je sa svim delovima moždanog stabla preko tri para krakova kroz koje prolaze projekcioni putevi.
Po svojoj građi podseća na veliki mozak. Sastoji se iz dve hemisfere, leve i desne, između koje je izduženi deo (centralni crv). Na površini je siva, a u unutrašnjosti bela masa. Površina je izbrazdana u vidu naslaganih listića.

190
Q

Uloga malog mozga

A
  • usklađivanje i koordinacija svih pokreta,
  • održavanje ravnoteže tela,
  • održavanje tonusa mišića,
  • izvođenje finih i preciznih pokreta

*Kora velikog mozga daje komandu za voljne radnje. Informacija se šalje piramidalnim putevima do mišića, ali i posebnim putem do malog mozga. Do malog mozga dolaze informacije i o položaju tela, ekstremiteta i istegnutosti mišića, od različitih receptora. Zatim se vrši poređenje motornog plana sa pokretom, te se povratna informacija šalje iz malog mozga u veliki mozak. Veliki mozak na osnovu pristiglog poređenja koriguje pokrete.

191
Q

Prednji mozak - građa

A

Anatomski i funkcionalno je najrazvijeniji. On ima glavnu ulogu u integraciji i kontroli svih funkcija organizma, u učenju, mišljenju, pamćenju i govoru.
Podeljen je uzdužnom pukotinom na dve jednake hemisfere. One su povezane snopovima bele mase (komisure). Svaka hemisfera reguliše pokretljivost mišića suprotne strane tela. Hemisfere velikog mozga izgrađene su od sive i bele mase.
Siva masa nalazi se na površini velikog mozga i gradi koru. Sastoji se od nervnih ćelija koji su grupisane u centre. Bela masa nalazi se ispod kore i zajedno sa prvom i drugom moždanom komorom ispunjava unutrašnjost hemisfera. Belu masu čine snopovi nervnih vlakana, koji povezuju različite delove mozga.

192
Q

Komisurni putevi

A

Povezuju centre leve i desne hemisfere

193
Q

Asocijativni putevi

A

Spajaju delove kore velikog mozga na istoj hemisferi,

194
Q

Projekcioni putevi

A

Spajaju koru velikog mozga sa nižim delovima centralnog nervnog sistema.

195
Q

Režnjevi velikog mozga

A

Svaka hemisfera je pukotinama podeljena na:
1. Čeoni (frontalni) režanj
2. Temeni (parijetalni) režanj
3. Potiljačni (okscipitalni) režanj
4. Slepoočni (temporalni) režanj

196
Q

Asocijativna zona mozga

A

Zauzima najveći deo velikog mozga, oko 90%. U ovim delovima se tumače pristigle informacije, povezuju se sa prethodnim iskustvom, pamte i raspoznaju

197
Q

Čeoni režanj

A

*motorna zona
Nalazi se ispred centralne brazde. To je zona koja učestvuje u izvođenu voljnih pokreta. Informacije iz ovih centara šalju se piramidalnim putevima, koji se ukrštaju u produženoj moždini, do mišića. Postoje tačna mesta u motornoj zoni koja kontrolišu tačno određene delove tela, na osnovu čega se može konstruisati motorna mapa pokretljivosti
*Penfildov motorni čovečuljak
Na mapi se vidi da najveći deo motorne zone zauzimaju mišići lica i ruku, koji su veoma pokretljivi i za koje je karakteristična velika preciznost pokreta
*najveći deo čeonog režnja zaslužan je za razne tipove razumnog ponašanja, planiranje, mišljenje, razumevanje, donošenje odluka i socijalno ponašanje, a oštećenje ove regije dovodi do promena u ponašanju

198
Q

Brokina govorna zona

A

Nalazi se u čeonom režnju leve hemisfere. Oštećenje ove zone dovodi do nesposobnosti govora, ali osobe mogu da razumeju ono što je izgovoreno

199
Q

Temeni režanj

A

*senzorna zona
Nalazi se iza centralne brazde. Sve senzorne informacije koje detektuju receptori, prolaze kroz talamus i šalju se do ove zone. I za senzornu zonu se može konstruisati mapa osetljivosti tela - senzitivni čovečuljak, a najveći deo mape zauzimaju delovi tela sa najviše receptora (koža na vrhovima prstiju).
U temenom režnju leve hemisfere nalaze se centri vezani za govor i jezik. Oštećenje ovog dela dovodi do toga da osobe ne mog da se sete određene reči ili imaju problema sa čitanjem i pisanjem (disleksija i disgrafija)

200
Q

Slepoočni režanj

A

Primarna slušna zona nalazi se u gornjem delu slepoočnog režnja. U njoj se detektuju pristigli zvučni stimulusi. Da bi se razumela, pristigla informacija mora da se obradi u asocijativnoj slušnoj zoni, koja je veoma blizu primarne slušne zone u levoj hemisferi. Zove se Vernikeova zona. Oštećenje ove zone dovodi do slabog razumevanja i nejasnog govora.

201
Q

Potiljačni režanj

A

Vidna zona nalazi se u potiljačnom režnju. Oštećenje ove zone dovodi do slepila, a oštećenje asocijativne vidne zone onemogućava razumevanje onoga što vidimo.

202
Q

Hormoni

A

Organski molekuli izgrađeni od amino-kiselina ili lipida. Zato su neki rastvorljivi u vodi, a neki u lipidima.
1. Manji hormoni i liposolubilni hormoni ulaze u ćeliju, gde ostvaruju svoje dejstvo.
2. Veliki hormoni i hidrosolubilni hormoni ne mogu da prođu kroz ćelijsku membranu. Oni se vezuju za receptore na površini membrane i tako aktiviraju čitav niz reakcija.

203
Q

Endokrine žlezde

A
  1. Hipotalamus i hipofiza (glavni kontrolni centri)
  2. Štitna žlezda i paraštitne žlezde
  3. Nadbubrežne žlezde
  4. Pankreas
  5. Gonade (jajnici i testisi)
    *timus, epifiza
    *placenta tokom trudnoće
204
Q

Hipofiza

A

Sastoji se iz dva pređnja:
1. Adenohipofiza (prednji režanj)
2. Neurohipofiza (zadnji režanj)

205
Q

Hormoni adenohipofize

A
  1. Luči hormone koji deluju na druge endokrine žlezde da luče svoje hormone (tropni hormoni)
    - adrenokortikotropni hormon (ACTH) deluje na koru nadbubrežne žlezde
    - tireotropni hormon (TSH) deluje na štitnu žlezdu
    - gonadotropni hormoni su folikulostimulirajući (FSH) i luteinizirajući (LH) hormon koji deluju na gonade
  2. Luči hormone koji deluju direktno na ćelije
    - hormon rasta, ili somatotropin, deluje direktno na hrskavičavo i koštano tkivo
    - prolaktin, podstiče rast i razvoj mlečnih žlezda i stimuliše lučenje mleka
206
Q

Hormoni neurohipofize

A

Neurohipofiza je u vezi sa hipotalamusom preko nervnih vlakana. U hipotalamusu se sintetišu hormoni koji se potom skladište u neurohipofizi
1. Vazopresin (antidiuretički hormon) utiče na reapsorpciju vode u bubrežnim cevčicama i zadržavanje vode u organizmu. Takođe sužava krvne sudove, čime povećava krvni pritisak
2. Oksitocin deluje na mlečne žlezde i izaziva kontrakciju materice prilikom porođaja.

207
Q

Tiroidna žlezda

A

Nalazi se u predelu vrata sa ventralne strane. Luči tri hormona:
1. T3 - trijodtironin - sadrži 3 atoma joda
2. T4 - tiroksin - sadrži 4 atoma joda
3. Kalcitonin
T3 i T4 imaju ključnu ulogu u pravilnom funkcionisanju metabolizma.
Kalcitonin snižava koncentraciju jona kalcijuma u krvi, tako što podstiče njegovo ugrađivanje u kosti.

208
Q

Paratiroidne žlezde

A

Dva para mali žlezda koje su urasle u tiroidnu žlezdu sa zadnje strane. One luče parathormon, koji ima suprotan efekat kalcitoninu - izvlači kalcijum iz kostiju i povećava njegovu koncentraciju u krvi.

209
Q

Nadbubrežne žlezde

A

Parne žlezde koje se nalaze iznad bubrega. Sastoje se iz dva dela koja luče različite hormone.
1. Kora nadbubrežne žlezde luči steroidne hormone, čiji je prekursor za sintezu holesterol
2. Srž nadbubrežne žlezde luči kateholamine

210
Q

Kora nadbubrežne žlezde

A
  1. Kortikosteroide
    *Kortizol utiče na metabolizam ugljenih hidrata i povećava koncentraciju glukoze u krvi. U jetri, kortizol stimuliše glukoneogenezu - proces sinteze glukoze iz supstrata koji nisu ugljeni hidrati (npr. određene AK). Drugi način na koji kortizol može da deluje na jetru jeste da stimuliše razgradnju glikogena do glukoze - glikogenoliza.
    *Kortizol podstiče razgradnju proteina (posebno u mišićnim ćelijama) i oslobađanje AK u krv. Određene AK se ponovo mogu koristiti za sintezu glukoze u jetri. Kortizol deluje i na razgradnju triglicerida u masnom tkivu i oslobađanje masnih kiselina.
  2. Mineralokortikoide
    *Aldosteron utiče na balans vode i soli u organizmu. Podstiče zadržavanje jona Na+ i vode, a izbacivanje K+. Na izlučivanje aldosterona utiče hormon koji se stvara u bubregu - renin, usled promene koncentracije jona Na+ i K+.
211
Q

Srž nadbubrežne srži

A

Adrenalin ubrzava rad srca i sužava krvne sudove, te tako utiče na krvni pritisak. Dakle, deluje na razgradnju glikogena i povećava koncentraciju šećera u krvi. Povećano lučenje adrenalina karakteristično je za stresne situacije.

212
Q

Prva linija odbrane

A

To su spoljašnje barijere koje onemogućavaju prodor patogena, sa svih hemijskim materijama.
1. Najvažnija barijera je koža. Na samoj površini kože nalazi se nekoliko slojeva mrtvih, keratinoznih ćelija, koje nije lako probiti. Koža ima sniženu pH vrednost, što ne pogoduje mnogim bakterijama.
2. Sluzokoža štiti organe koji su na neki način u kontaktu sa spoljašnjom sredinom, kao što su digestivni i respiratorni sistem, i izvodni kanali urinarnog i polnog sistema. U sluzokoži se nalaze ćelije ili žlezde koje luče sluz. Mukozni sloj koji oblaže creva i disajne puteve sadrži enzime koji imaju baktericidno svojstvo
3. U pljuvački i suzama se nalaze enzimi koji uništavaju bakterije. Takođe, i u znoju.
4. Kisela sredina u želucu razara sve mikroorganizme koji u telo dospevaju hranom. Takođe, u određenim delovima ženskog reproduktivnog sistema sredina je kisela i ubija bakterije.
5. Postoje i razni odbrambeni i antimikrobni proteini u koži i membranama, koji onemogućavaju bakterijama i gljivama da prodru kroz povređenu ili upaljenu kožu

213
Q

Druga linija odbrane

A

Ćelije koje imaju sposobnost da fagocitiraju mikroorganizme, mrtve ćelije ili da ubijaju zaražene ćelije.
1. Neutrofili - proždiru sva strana tela, a nakon toga se i samo razgrađuju (gnoj)
2. Makrofagi su monociti koji su iz krvi prešli u inficirano tkivo. Makrofagi citoplazmatičnim nastavcima hvataju strana tela i u unutrašnjosti ćelije ih razgrađuju. Tako razgrađene delove izbacuju napolje, a često i izlažu na površini svoje ćelije. Makrofagi su efikasniji od neutrofila zato šyto mogu da fagocitiraju više puta. Mogu i da unište mrtve ćelije.
3. Ćelije ubice ili NK-ćelije imaju ulogu u odbrani od virusa i tumora. To su posebna vrsta limfocita koje ubijaju virusom zaražene ćelije ili ćelije u kojima je došlo do razvoja tumora.
*inficirane ćelije na svojoj površini nemaju specifičan proteinski kompleks koji imaju zdrave ćelije, a odsustvo tog kompleksa aktivira NK-ćelije, koje liziraju inficirane ćelije enzimima ili aktiviraju apoptozu
4. Eozinofili su specijalizovani za uklanjanje parazita

214
Q

Inflamacija

A

*zapaljenje
Jedan je od načina na koji organizam reaguje da bi se borio sa infekcijom. Inflamatorne hemijske materije, kao što su histamini, utiču na propustljivost krvnih sudova. Kroz kapilare se propušta veća količina plazme, bogate različitim proteinima. Nakupljanje tečnosti dovodi do oticanja mesta povrede. Proteini koji se oslobađaju imaju ulogu u zaceljivanju rane i pomažu u uništavanju mikroorganizama.
*višak tečnosti se odvodi limfnim sudovima, koji će pročistiti limfu pre nego što se vrati u krvotok.

215
Q

Pirogeni

A

Hemijske supstance, koje ispuštaju neutrofili, makrofagi, i limfociti kada ne mogu da se izbore sa infekcijom, koje reaguju na centar za termoregulaciju u mozgu. Hipotalamus podiže temperaturu tela kako bi se uništili patogeni.

216
Q

Interferoni

A

Glasnici koji učestvuju u nespecifičnoj odbrani organizma. To su supstance koje ispuštaju virusom zaražene ćelije, koje prodiru u susedne, nezaražene ćelije i deluju na njih da sintetišu materije koje onemogućavaju prodor virusa.

217
Q

Specifična linija odbrane

A

*stečeni imunitet
To su specijalizovani limfociti koji stvaraju antitela. Limfociti prepoznaju antigene i deluju isključivo na određen antigen. Ovaj odbrambeni sistem deluje na celo telo, ne samo na određeno inficirano mesto.

218
Q

Humoralni imunitet

A

Uključuje B-limfocite, koji nastaju i sazrevaju u kostnoj srži. Zreli B-limfociti nalaze se u limfnim čvorovima ili cirkulišu kroz limfu i krvotok. Oni na površini svojih membrana imaju oko 10 000 proteinskih receptora - antitela. Kada se susretnu sa odgovarajućim antigenom, oni se vezuju za njega. Antitelo i antigen su veoma kompatibilni, uklapaju se po principu “ključ-brava”.
Nakon vezivanja i stvaranja kompleksa antigen-antitelo, B-limfocit se aktivira i počinje da se deli. Nastaje puno ćelija klonova, od kojih će veliki broj postati plazma ćelije, koje proizvode antitela, a jedan deo ćelija ostaje da pamti - memorijske ćelije)

219
Q

Primarni imunski odgovor

A

Nastaje kada je organizam prvi put izložen nekom antigenu. Obično prođe 10-17 dana da se sintetišu antitela. Dok se sintetišu antitela, osoba je bolesna.

220
Q

Sekundarni imunski odgovor

A

Nastaje kada se osoba izloži drugi put istom antigenu. Tada je potrebno 2-7 dana da nastanu antitela.

221
Q

Neutralizacija vs. aglutinacija (imunitet)

A

Kada se puno antitela veže za antigene, napadači će biti onemogućeni da napadnu nove ćelije, što se zove neutralizacija. Ukoliko se antitela vežu za nekoliko antigena istovremeno - dolazi do njihovog slepljivanja što se zove aglutinacija. Makrofagi će potom fagocitirati ovako slepljena strana tela

222
Q

Ćelijski imunitet

A

Čine T-limfociti. Jedni od veoma bitnih su T-pomoćne ćelije, koje ne mogu da ubijaju strana tela i zaražene ćelije, ali mogu da aktiviraju ostale ćelije imunskog sistema i zato su spona između humoralnog i ćelijskog imuniteta.
*virus HIV najviše napada T-pomoćne ćelije.
Kada makrofagi razlože antigen, oni ga izlože na svojoj površini, a T-pomoćne ćelije specijalizovane su da prepoznaju ovaj kompleks pomoću receptora i potom se aktiviraju. Započinju da se dele i diferenciraju, dodatno aktiviraju B i T limfocite i luče citokine (interleukine) koji aktiviraju ostale ćelije imunskog sistema
Posebno je važna aktivacija T-citotoksičnih ćelija (ćelije ubice).

223
Q

Autoimune bolesti

A

Nastaju kada neki limfociti počnu da prepoznaju ćelije sopstvenog organizma i njihove proteine kao strana tela i da aktiviraju imunski sistem za njihovo uništenje.
Posledica su mutacija i rekombinacija. Deo koji je najviše varijabilan jeste mesto vezivanja antitela za antgen ili receptora na T-ćelijama za antigenski kompleks. Geni koji kodiraju za ove delove podložni su rekombinacijama, te zato postoji toliko različitih varijanata antitela i receptore. Promene na ovim genima dovode do nastanka antitela ili receptora koji reaguju na zdrave ćelije.
*dijabetes tip1, psorijaza, multipla skleroza, Hašimoto sindrom, vitiligo, celijakija i Kronova bolest, eritemski lupus itd.

224
Q

Alergije

A

Nastaju kada imunski sistem reaguje na strane čestice koje nisu infektivni agensi - alergeni. Alergeni izazivaju imunsku reakciju koja vodi sintezi antitela. Sintetisana antitela se kače za bazofile ili specijalizovane ćelije - mastociste. Prvi susret sa antigenom je bez simptoma. Kada alergen ponovo dospe u organizam, vezaće se za antitela koja su nakačena na bazofilima i specijalizovanim ćelijama. Usled vezivanja alergena za ove ćelije, one ispuštaju histamine, koji izazivaju širenje krvnih sudova i povećavaju njihovu propustljivost, sekreciju mukusa, grčenje glatkih mišića…

225
Q

Saltatorna kondukcija

A

*skokovito sprovođenje
U mijelinizovanim vlaknima, AP nastaje samo u delovima aksona koji su bez omotača - nodusima, a preskaču delove koji su sa omotačem - internoduse

Biologija (7 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions