Erfðafræði 1

Question 1

fyrirlestur 4

Frumuskiptingar

Answer 1

Þegar fruma fjölgar sér þarf dótturfruman að fá:
erfðaefni (DNA)
umfrymi (cytoplasm) með frumulíffærum (organelles)

Allar frumur geyma upl um allt í lífverunni

Question 2

fyrirlestur 4

Mítósa

Answer 2

Skipting líkamsfrumna, t.d. húðfrumur, vöðvafrumur

Mitosa = jafnskipting

23 litningapör sem þarf að 2falda

Question 3

fyrirlestur 4

Meiósa

Answer 3

Myndun kynfrumna (eggfrumur og sáðfrumur)

Question 4

fyrirlestur 4

Fjöldi litninga

Answer 4

Hver lífverutegund (species) hefur ákveðið safn af litningum í frumum sínum. Dæmi:
Maður: 46 litningarHvítkál: 18 litningar Hænsn: 78 litningar
Litningarnir eru mislangir
Á hverjum litningi eru mörg gen (genes)

Question 5

fyrirlestur 4

Frumur sem hafa tvo litninga af hverri gerð kallast

Answer 5

kallast tvílitna (diploid).
2n = 46 (í mannafrumu)
Líkamsfrumur (somatic cells)

Question 6

fyrirlestur 4

Frumur sem hafa einn litning af hverri gerð kallast

Answer 6

einlitna (haploid).
n = 23 (í mannafrumu)
Kynfrumur (gametes)

Question 7

fyrirlestur 4

Bygging litninga

Answer 7

Hver litningur er gerður úr DNA tvígormi sem er vafinn þétt upp á prótín sem kallast histón (histones)

Question 8

fyrirlestur 4

Frumuhringur (Cell Cycle)

Answer 8

Þegar frumur skipta sér þurfa þær að fara í gegnum ákveðin skref sem lýst er í frumuhringnum
(G1
S 
G2) ----Interfasi (interphase)
M --- Mótósa eða meiósa

Interfasi – þegar fruma gerir ekkert

Question 9

fyrirlestur 4

Mítósa

Answer 9

Þegar fruma skiptir sér með mítósu verður litningafjöldinn í dótturfrumunum jafn litningafjöldanum í móðurfrumunni

Fjögur skref:
Prófasi (prophase)
Metafasi (metaphase)
Anafasi (anaphase)
Telófasi (telophase

Question 10

fyrirlestur 4

Kynlaus æxlun (asexual reproduction)

Answer 10

verður til þess að afkvæmin verða erfðafræðilega eins og foreldrið (klón, clones)

Question 11

fyrirlestur 4

Kynæxlun (sexual reproduction)

Answer 11

felur í sér blöndun á erfðaefni þannig að afkvæmin verða ekki nákvæmlega eins og foreldrarnir. Þetta leiðir til fjölbreytileika.

Question 12

fyrirlestur 4

Gen (genes)

Answer 12

eru svæði á DNA sem innihalda upplýsingar um arfgenga (heritable) eiginleika (traits)

Question 13

fyrirlestur 4

Genasamsætur (alleles)

Answer 13

eru mismunandi gerðir af sama geni

Dæmi: Til eru þrjár gerðir af blóðflokkagenum í ABO blóðflokkakerfinu; A, B og O

Question 14

fyrirlestur 4

Meiósa

Answer 14

Kjarnaskipting sem fer fram þegar kynfrumur eru myndaðar
Móðurfruman er tvílitna (2n) og hefur því tvo litninga af hverri gerð
Dótturfrumurnar verða einlitna (n) kynfrumur og hafa því einn litning af hverri gerð

Question 15

fyrirlestur 4

Meiósa

Answer 15

Kynfrumur í mönnum (egg og sáðfrumur) hafa 23 litninga – einn úr hverju pari
Þegar frjóvgun (fertilization) verður koma saman tvær einlitna kynfrumur og mynda okfrumu (zygote) . Hún er tvílitna og er fyrsta fruman í nýja einstaklingnum.

Question 16

fyrirlestur 4

Mítósa – ein skipting

Answer 16

Í mítósu er DNA tvöfaldað einu sinni og síðan skipt einu sinni upp.
Tvær tvílitna líkamsfrumur myndast

Question 17

fyrirlestur 4

Í meiósu er DNA tvöfaldað einu sinni og síðan skipt upp tvisvar sinnum (meiósa I og meiósa II).

Answer 17

Í meiósu I aðskiljast samstæðir litningar
Í meiósu II aðskiljast systurlitningsþræðir
Fjórar einlitna kynfrumur myndast

Question 18

fyrirlestur 4

Meiósa stuðlar að

Answer 18

fjölbreytileika

Tvær leiðir
Litningavíxl (crossovers)
Óháð samröðun litninga (random sorting of chromosomes)

Question 19

fyrirlestur 4

Litningavíxl

Answer 19

Samstæðir litningar skiptast á erfðaefni

Gerist í prófasa I

Question 20

fyrirlestur 4

Óháð samröðun litninga

Answer 20

Samstæðir litningar raðast tilviljunarkennt í dótturfrumur

Í mönnum eru 2^23 (8,388,608) mögulegar samsetningar!