dysfagie

Question 1

orale voorbereidende fase

Answer 1

kauwen en speeksel= bolus , willekeurig

Question 2

orale transportfase

Answer 2

tongpunt regen achterzijde van de bovenste snijtanden, bolus nu naar keelholte getransporteerd, contact van gehemelte met keelwand, slikreflex getriggerd, willekeurig

Question 3

faryngale fase

Answer 3

knijpende keelwand en stuwkracht tong, bolus naar slokdarm ingang, tegelijk neusweg afsluiten door verhemelte, luchtpijp afsluiten door stemplooien, de contract van de larnyxspieren, neerkleppen van het strotklepje en op en voorwaarts bewegen larnyx

Question 4

oesofagale fase

Answer 4

bolus door contractie spieren in de slokdarm van boven naar onder verplaatst naar maag

Question 5

wat is dysfagie

Answer 5

dys= afwijkende / phagein= slikken , aandoening waarbij een of meerdere problemen met het slikken optreden. verschillende soorten dysfagie ,ingedeeld naar lokalisatie of naar etiologie. De prevalentie hangt samen met deze etiologie

Question 6

1.1 Het normale slikken

Answer 6

vier fasen tijden slikken

orale voorbereidende fase (willekeurig) = voedsel in de mond gekauwd en met speeksel vermengd. het fijngemalen en gebonden voedsel wordt bolus genoemd (tong en gehemelte houden de pudding vast

orale transportfase: tongpunt tegen achterzijde van bovenste snijtanden geplaatst en aangezogen worden? de bolus wordt in een groeve van de tong samengebracht en in een vloeiende beweging richting de keelholte getransporteerd. zacht gehemelte maakt contact met de keelwand zodat pudding naar keeelholte kan ( slikreflex getriggerd )

faryngale fase= bij de start van deze fase wordt de neusweg afgesloten door het zacht verhemelte en de luchtpijp afgesloten door het sluiten van de stemplooien , de contractie van de larynxspieren , het neerklappen van het strotklepje en het op en voorwaarts bewegen van de larynx. Door geleidelijke contractie van de spieren in de keelwand en de stuwkracht van de tong wordt bolus verplaatst tot ingang van de slokdarm. De bolus wordt in de slokdarm gezogen door de opening van de bovenste sluitspier van de slokdarm

oesofagale fase= wordt de bolus door geleidelijke contractie van de spieren in de slokdarm van boven naar onder verplaatst richting de maag

Question 7

1.2 gestoord slikken

Answer 7

indeling van slikstoornissen , voornaamste secundair probleem (aspiratie (gevolg als symptoom) dysfuncties per fase

Question 8

1.2.1 indeling van de slikstoornissen

Answer 8

sprake van slikstoornis wanneer problemen optreden in één of meerdere fasen van slikproces

stoornis in transfer van voedsel vanuit mond naar de farynx en slokdarm: orofaryngale dysfagie

transportprobleem ter hoogte van de slokdarm: oesofagale dysfagie

naast indeling van locatie ook indeling volgens oorzaak

• neurogenen dysfagie: neurologische aard
• structurele dysfagie: probleem thv een anatomische structuur in het orofaryngale of oesofagale gebied

pyschogene dysfagie: psychologische oorzaak

iatrogene dysfagie= een medische behandeling heeft de slikstoornis veroorzaakt

Question 9

1.2.2 Aspiratie

Answer 9

dysfunctioneel slikproces= kans op aspiratie

aspiratie het binnendringen van voedsel in de luchtpijp onder niveau van de stemplooien

penetratie: voedsel larynx binnen gedrongen maar bevindt het zich boven niveau van de stemplooien

bescherming tegen: sluiten van de stemplooien, contractie larynxspieren, neerklappen strotklepje en het op en voorwaarts bewegen van de larynx

bescherming gestoord: hoestreflex getriggerd

aspiratie kan optreden voor tijdens en na de slikact (begin faryngale fase)

aspiratie voor de slikactie: orale dysfunctie: het kan een gestoorde tongfunctie zijn: de bolusvorming verloopt moeizaam, waardoor kleine deeltjes voedsel in de keel vallen alvorens slikreflex van start gaat (premature spilling) (transportprobleem)
De slikreflex kan ook vertraagd getriggerd worden of hele afwezig zijn (initiatieproblemen)

tijdens de slikact: onvolledig of vertraagd afsluiten van de luchtpijp (veiligheidsprobleem)

stase optreden ter hoogte van de farynxwand , het strotklepje of de bovenste sluitspier van de slokdarm als gevolg van respectievelijke verminderde farynxcontractiliteit , verminderde heffing larynx of vertraagde of onvolledige opening van de sluitspier ( transportproblemen)

na de slikact: bij secundaire overloop van achtergebleven voedselresten

Question 10

1.2.3 dysfunctioneel slikken per fase

Answer 10

orale dysfunctie:
verminderde lipsluiting: terugvloei
beperkte kauwfunctie: optimale bolusvorming verhinderen
beperkte tongkracht en coordinatie: moeizaam bolustransport en verminderde orale controle
achterblijven van residu is een plausibel gevolg

faryngale dysfunctie:
verminderde elevatie zacht gehemelte (neusweg onvoldoende afgesloten en kans op nasale terugvloei
vertraagde triggering van slikreflex, een verminderde faryngaal transport en vertraagde of verminderde laryngale beveiliging : aspiratie

oesofagale transport: vertraagde of verminderde opening van de bovenste sluitspier van de slokdarm maakt deel uit van de oesofogale dysfuncties. structurele afwijking leiden tot oesfagale dysfagie

Question 11

2. etiologie

Answer 11

dysfagie is een van de vele symptomen en in de meerderheid van de gevallen is de primaire oorzaak ook duidelijk, zoals neuromusculaire aandoening. Komt vaak voor na een acute cerebrovasculaire aandoening. verder kent dysfagie mogelijk een structurele of functionele oorzaak en slotte komt presbyfagie aan bod. Slikmoeilijkheden ten gevolge van ouder worden

Question 12

2.1 Neuromusculaire aandoeningen

Answer 12

cerebrovasculair accident is een hersenaandoening die plots ontstaat door een gestoorde doorbloeding van de hersenen

stolsel: ischemische CVA/ beroerte
gescheurd bloedvat: hemorragische CVA of hersenbloeding

neurologische uitvalverschijnselen die een CVA met zich mee brengt kan er slikdysfunctie zijn op vers niveaus. Bovendien kan uitval van de craniale zenuwen optreden waardoor de aansturing van de belangrijke mechanismen in het slikproces verstoord worden

andere neuromusculaire aandoeningen: degeneratief (symp erger naarmate ziekte vordert)

ziekte van parkinson: motorische kenmerken: hypo-bradykinesie, rigiditeit en tremor. patienten hebben een verminderde hoestkracht

multiple sclerose gs, kv, co, vermoeidheid

sierzwakte, spasticiteit, ataxie

amyotroof lateraaal sclerose : afsterven mot zenuwcellen: spierverlammingen , atrofie onwillekeurige trillingen en spasmen

orale symptomen vroegtijd: moeizaam kauwen, bemoeilijkt oraal transport ten gevolge atrofie tong, slechte bolusvorming

faryngale fase: verminderde faryngale contractie, vertraagde slikinitiatie en afgenomen bescherming larynx

Question 13

structurele en functionele oorzaken

Answer 13

door structurele veranderingen aan het strotten hoofd of de slokdarm kunnen eveneens slikproblemen veroorzaken, wanneer bovenste slokdarmsfincter zich niet voldoende ontspant kan de voedselbrok niet doorgeslikt worden. structurele problemen slokdarmwand kan voeding worden teruggegeven

deze problemen zouden kunnen ontstaan door operaties aan het hoofhalsgebied met verminderde spierfunctie en bezenuwing als gevolg. Ook na radiotherapie kunnen er slikstoornissen optreden , aangezien de spieren stijf en ongevoelig worden

de mogelijke functionele problemen 1.2.3 en 2.1.2

Question 14

2.3 presbyfagie

Answer 14

verwijst naar de effecten van de veroudering op de slikfunctie

leeftijdsgebonden aspecten die rechtstreeks bijdragen tot primaire presbyfagie

• sarcopenie: afname van spiermassa en elastisch bindweefsel: bijvoorbeeld tong
• vermindering smaak, geur en tactiele proprioceptie: negatieve gevolgen bolusvorming en timing van slikken
• verouderd brein met centraal en perifere zenuwstelstel: beschikbare neuronen daalt

secundaire presbyfagie

• met leeftijd stijgt prevalentie van allerlei ziekten aanleiding tot sp: CVA, dementie, hoofd- en halstumoren, diabetes
  -polyfarmacie :met vaak medicijnen die het slikken beinvloeden
• iatrogenen oorzaken: langdurige hospitalisatie/ intubatie
  -verarmde sociale setting: daling in orale intake zorgt voor verminderde uitdaging slikmechanisme en zo spieratrofie met impact slikfunctie

presbyfagie verhoogt risico op dysfagie maar: functionele reserve , leeftijd neemt functionele reserve af en neemt vatbaarheid toe

Question 15

3. alarmsymptomen

Answer 15

• hoesten tijdens de maaltijd
• stille aspiratie
• vochtig klinkende stem na maaltijd
• verhoogde slijmproductie
• eten kost veel moeite
• spontaan vermijden van bepaalde consistenties van voedsel
• terugvloei
• achtergebleven resten in mond of keel
• nood aan veelvuldig of krachtig slikken op 1 bolus
• terugkeer van voedsel in mond na slikken
• opvallend gewichtsverlies
• dehydratatie
• frequente bovenste luchtwegeninfecties
• indruk van ademhalingsproblemen tijdens de maaltijd

Question 16

4. gevolgen

Answer 16

aanwezigheid van slikstoornissen : 4 niveaus waarop gevolgen zich situeren

respiratoire niveau: pneumonie: gevolg van aspiratie/verslikken (afh weerstand, hoeveelheid en consistentie voedsel)

slikstoornissen aanleiding tot voedseldeficienties en onvoldoende vochtinname

invloed op sociaal leven

acuut stikken , ademhaling geblokkeerd door voedsel

Question 17

5.diagnose

Answer 17

enerzijds anamnese: alarmsymptomen + bredere context

anderzijds onderzoeken: klinisch onderzoek, endoscopie en radiologisch onderzoek

klinisch onderzoek: gewichtsevolutie + oraal onderzoek: tong, wangen, tanden, verhemelte en heffing larynx bestudeerd
hierna patient iets slikken

endoscopie:
-FEES : neus en brengt stemplooien in beeld: anatomische structuren en motoriek stemplooien onderzocht , boli in opvallende kleur zodat stase kan nagegaan en zodat penetratie en aspiratie kan gedetecteerd worden , nadeel: geen beeld van tijdens slikact
- laryngoscopie
-oesofagogastroscopie

radiologie:
- diverse slikfasen in beeld: morfologische als functionele afwijkingen opsporen, boli toevoegen en fotos nemen

Question 18

behandeling en zorg

Answer 18

bepaling van de behandeling van dysfagie gebeurt steeds op basis van een evaluatie en slikonderzoek, ook dienen de cognitieve en communicatiemogelijkheden als de facilitaire voorziening van de instelling in acht genomen te worden.
Afhankelijk van dit wordt een keuze gemaakt uit behandelmogelijkheden met het oog op het bevorderen van de efficientie en veiligheid van het slikken alsook de psychosociale rol van eten en drinken

Question 19

6.1 multidisciplinaire samenwerking

Answer 19

de arts voert onderzoek en stelt de oorzaak, de logopedist staat in voor de detectie van symptomen en begeleidt revalidatie: houding aanpassen, krachttraining orofaryngale structuren, compenserende technieken. Ook de kinesist speelt hierbij een rol. De ergotherapeut kan instaan voor aanpassen van eetruimte en materialen. De taak van de dietist betaat erin voedsel aan te passen met oog voor behouden van eetplezier

Question 20

6.2 medische behandeling

Answer 20

oorzaak medisch te behandelen

chirurgisch behandeld worden: divertikel van zenker en stemplooiverlamming
medicamenteuze behandeling: L-dopa

PEG-sonde/ NG-sonde voor toedienen alternatieve voeding

Question 21

6.3 compenserende behandeling

Answer 21

houding: hoofd flexie
probleem: verminderde farynxcontracties, slechte larynxbeveiliging, verminderde opening sluitspier van slokdarm
effect:
1. verkleinen van de afstand tussen de tongbasis en farynxachterwand
2. verkleinen larnyxingang
3. vergroten diameter van sluitspier

houding: hoofd draaien , hoofd draaien naar aangedane zijde
probleem: unilateriale orale, faryngale / laryngale dysfunctie
effect houding: bolusstroom onder invloed van zwaartekracht naar de niet aangedane zijde gedirigeerd

houding: hoofd kantelen naar niet aangedane zijde
probleem: unilaterale faryngale dysfunctie
effect: bolusstroom wordt naar de niet aangedane zijde gedirigeerd door afsluiten aangedane
probleem: sluitspierdysfunctie
effect: grotere diameter van sluitspieropening en verminderde druk op sluitspier

verder kan er materiaal gekozen worden (dysfagiedrinkbeker, lepel etc) Het voedsel kan ook worden aangepast in volume, temperatuur, smaak, consistentie

consistentie
vast: indicatie: verminderde laryngale afsluiting, verminderde orale controle

half-vast: indicatie: verminderde orale en faryngaal transport, vertraagde initiatie faryngale slik
verminderde opening slokdarmsluitspier

vloeibaar: indicatie: verminderde oraal en fayngaal transport, verminderde opening slokdarmsluitspier, goede laryngale beveiliging

luchtwegbeveiligingstechnieken

supraglottic swallow: luchtweg afsluiten bewust voor slikreflex

effortful swallow: extrakrachtig slikken
multiple swallow: veelvuldig slikken

indicaties: verminderde farynxcontracties en verminderd oraal transport

mendelsohn maneuver: willekeurige elevatie van larynx door opspannen van de mondbodemspieren, waardoor slokdarmsluitspier geopend wordt

Question 22

6.4 revaliderende behandeling

Answer 22

mondmotorische en sensorische oefeningen hebben een positief effect op de efficientie en veiligheid van de slikact, triggering van de faryngale slik, op het spiervolume en de kracht en uitgebreidheid van de bewegingen. use it or lose it. slikmaneuvers kunnen ook revaliderend werken

Question 23

6.5 algemene adviezen

Answer 23

• geen storende externe stimuli
• goed rechtop zitten met hoofd licht gebogen
• kleine hoeveelheden drank en voedsel
• voldoende rustpauzes
• geen volgende hap nemen alvorens mond leeg is
• extra krachtig en of meerdere malen slikken op een hap
• regelmatig kuchen tijdens de maaltijd
• mond controleren na maaltijd