DD: Geelzucht (icterus) & Leverenzymen/Galstenen Flashcards
Wat is geelzucht?
Icterus is een symptoom dat wordt gekenmerkt door gele verkleuring van de sclerae en huid. Het wordt veroorzaakt door ophoping van bilirubine in het bloedserum, als deze stof niet meer uit de galblaas en/of de lever kan wegvloeien.
Wat is bilirubine?
Bilirubine ontstaat in de lever bij de afbraak van hemoglobine (rode bloedkleurstof) uit de rode bloedcel. Deze stof wordt normaal
gesproken verwerkt door de lever en komt vervolgens terecht in de galvloeistof.
Uiteindelijk wordt dit uitgescheiden via de ontlasting. Bilirubine geeft de ontlasting zijn
donkerbruine kleur.
Waar zijn de mogelijke oorzaken voor geelzucht globaal in in te delen?
- Prehepatisch: vindt plaats voordat conjugatie plaatsvindt. Dit zorgt voor een verhoogde concentratie ongeconjugeerde bilirubine wat de conjugatiecapaciteit van de lever (binding albumine en wateroplosbaar maken) overtreft.
- (Intra)hepatisch: wanneer er sprake is van leverparenchym ziektes of wanneer er een probleem is met het conjugeren van of het uitscheiden van de geconjugeerde bilirubine. Bij deze patiënten zijn de geconjugeerde en/of ongeconjugeerde bilirubine verhoogd.
- Posthepatisch: oorzaak van de icterus ligt buiten de lever. Meestal is hier de galafvoer
verstopt waardoor de bilirubine (geconjugeerd) opgenomen wordt in het bloed, waardoor er een hogere concentratie aan geconjugeerde bilirubine terug te vinden is.
Wat zijn prehepatische oorzaken voor icterus?
- Hemolytische anemie (meest voorkomende oorzaak), waarbij er een verhoogde afbraak is van rode bloedcellen en dus een verhoogde bilirubine productie.
Vormen hiervan zijn medicatie-geïnduceerde anemie waarbij medicatie het immuun systeem triggeren om de eigen RBC’s aan te vallen (levodopa, NSAID’s etc.). en sikkelcelziekte (andere vorm bloedcel; malaria).
- Hartfalen kan zorgen voor leverstuwing (portale hypertensie) wat ervoor kan zorgen dat de lever zijn functie niet goed kan uitvoering (bilirubine komt niet in de lever terecht).
Wat zijn (intra)hepatische oorzaken voor icterus?
- Infectieus: hepatitis, epstein-barrvirus, herpes-simplex virus; griepachtig beeld.
- Hepatotoxische medicatie
- Schade aan het lever parenchym: levercirrose, leverkanker en/of metastasen, alcohol geïnduceerde hepatitis, NAFLD.
- Overig: sepsis, postoperatieve lever congestie, syndroom van Gilbert (tragere conjugatie omzetting door lage enzymactiviteit, 5%); worden geel bij stressmomenten)
Wat zijn posthepatische oorzaken voor icterus?
- Neonaten: biliaire atresie (aangeboren aandoening, galgangen niet helemaal gevormd of dicht).
- Volwassenen: PSC, cholangitis, galstenen, tumor, pancreaskopcarcinoom, cholangiocarcinoom, cholecystolithiasis etc.
In dit laatste geval kan steatorroe/stopverf ontlasting en donkere urine ontstaan.
Welke leverenzymen kunnen er bepaald worden in het bloedbeeld?
- ALAT/ ASAT: enzymen die voorkomen in de lever en de mate van leverschade weergeven,
ALAT is meer lever specifiek aangezien ASAT ook voorkomt in andere weefsels.
Bij acute virale hepatitis is ALAT hoger dan ASAT, bij alcohol(schade) is ASAT hoger.
- Alkalisch fosfatase (AF) / Gamma GT: Bij een verhoging van alkalische fosfatase met een verhoging van γGT is over het algemeen sprake van een leverafwijking (AF specifiek voor blokkade galwegen).
- Bilirubine: normaal tussen 5-17 umol/L. Vanaf 50 umol/L is het zichtbaar bij het lichamelijk onderzoek. Bij een gezond persoon is ongeconjugeerde bilirubine aanwezig in het bloed.
- Alfafoetoproteïne is een marker voor leverkanker
Wat zijn galstenen?
Als gal langere tijd ‘stilstaat’ in de galblaas of als er een infectie in de galblaas is, kan de galvloeistof gaan indikken en kristalliseren. Er zijn twee vormen van galstenen:
- Cholesterolgalstenen (80%): treden op bij verhoogd cholesterol, verlaagde galblaas motiliteit (verhoogde gal stase) leidend tot een verhoogde neiging tot kristallisatie en
- Bilirubinepigmentstenen (20%): verhoogde hemolyse, levercirrose, chronische
cholecystitis, ziekte van Chron.
Wat zijn symptomen bij galstenen, per locatie?
Cholelithiasis = galstenen in de galblaas (meestal geen klachten)
Cholecystolithiasis = galstenen in de ductus cysticus.
Choledocholisthiasis = galstenen in de ductus choledochus.
Symptomatische galstenen geven aanhoudende pijn in de rechter bovenbuik die uitstraalt naar de rug, misselijk, koliekpijn (met bewegingsdrang).
Bij niet symptomatische galstenen is het meestal een toevalsbevinding.
Wat zijn LO bevindingen bij galstenen?
Niet symptomatisch: geen bijdrage door LO
Symptomatisch:
- Cholecystolithiasis: drukpijn bovenbuik rechts
- Choledocholisthiasis: icterus, palpabele galblaas, drukpijn bovenbuik rechts.
Wat is AO ter diagnose van galstenen?
De diagnose kan meestal worden vastgesteld op basis van de karakteristieke klachten (galkoliek) in combinatie met een echografie.
Hoe worden galstenen behandeld?
Bij asymptomatisch een expectatief beleid en bij symptomatisch een laparoscopische cholecystectomie/choledochotomie of een steen extractie.
Galstenen die zich in de galwegen bevinden, kunnen worden aangetoond én verwijderd met behulp van een ERCP-onderzoek (Endoscopisch Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie). Hier zitten echter complicaties aan verbonden: 1/2/5
1% kans op perforatie, 2% kans op bloeding, 5% kans pancreatitis
Wat is de ziekte van crigler najjar?
zeldzame, erfelijke aandoening bij kinderen waarbij er in de lever door een genetisch defect een enzym ontbreekt, het UDP-glucuronosyltransferase.
Hierdoor kan geen conjugatie van bilirubine plaatsvinden, leidend tot icterus.
Wat is een klatskin tumor?
een extrahepatisch cholangiocarcinoom (CCA, zie deze term) dat zich ontwikkelt op de plaats waar linker of rechter ductus hepaticus samenkomen om de gemeenschappelijke ductus hepaticus te vormen.
