College 2 ETHISCHE DILEMMAS Flashcards
Wat zijn ethische dilemma’s?
Ethische dilemma’s betreffen…
o Complexe menselijke interacties
o Conflict van waardes
o Meerdere mogelijke op es om te handelen
o Waarvan geen enkele opmaal
Kunnen worden opgelost op basis van individuele waardes (ethiek) of maatschappelijke normen (morelen)
Deontologische ethiek
= een actie is moreel goed omdat een bepaald aspect van de actie zelf goed is, niet omdat het gevolg van de actie goed is.
Immanuel Kant
Teleologische ethiek (≈ utilitarisch/consequentialistisch)
= de basisstandaard van moraliteit is de exacte waarde van wat de actie tot stand brengt.
Jeremy Benthham
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek
- Weldadigheid
- Niet-schadelijkheid
- Autonomie
- Gerechtigheid
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek –> Weldadigheid
Doe wat het beste is voor de patiënt
Moet gebaseerd zijn op individuele situatie
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek –> Niet-schadelijkheid
‘do no harm’
Includeert anderen in de maatschappij die kunnen worden geschaad
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek –> Autonomie
Recht om controle over het eigen lichaam te houden
Respecteren van zelf-determinatie
De 4 principes van gezondheidszorg ethiek –> Gerechtigheid
Eerlijkheid in medische beslissingen
Rechtvaardige verdeling van resources
Problemen met de vier principes
Mentale ziekte kan autonomie in het gedrang brengen
–> Niet altijd duidelijk voor professionals hoe patiënten hun keuzes te respecteren
–> Keuzes van patiënten kunnen niet in hun beste interesse lijken (autonomie vs.
weldadigheid)
Om psychiatrische patiënten ten goede te komen is het soms nodig om te handelen op
manieren die voor de patiënt worden ervaren als schadelijk, bijv.
–> Detentie vanuit de Mental Health Act
–> Gedwongen voorschrijven en toedienen van medicatie (tegen wil van patiënt)
→ Geen voorkeur aan weldadigheid over respect voor autonomie
The Human Rights Act of 1998
Beschermt rechten van mensen in landen binnen de Raad van Europa (incl. NL)
Bindend voor alle instituten en autoriteiten en moet in acht worden genomen bij wetgeving (maar kan worden overschreven)
Relevant voor mentale gezondheidszorg:
o Recht om niet gemarteld of behandeld te worden op een inhumane of vernederende
manier (isolatieregeling niet langer dan nodig gebruiken)
o Recht op vrijheid
o Recht om niet gediscrimineerd te worden
Mensen kunnen onvrijwillig worden opgenomen in een mentale
gezondheidsinstelling
* In één van de volgende drie gevallen
- Inbewaringstelling (crisismaatregel, max. 3 dagen; door burgemeester)
- Rechtelijke machtiging (door rechter)
- Zelfbindingsregeling
Plicht voor vertrouwelijkheid vs. plicht om te delen
Ethische principe in algemene gezondheidszorg: Er wordt niets gedeeld zonder toestemming.
Maar…
Kan worden gebroken wanneer het delen van informatie risico op schade aan het individu of andere personen substantieel vermindert
Verschillen tussen landen in wat een geldige reden is voor breken vertrouwelijkheid
In NL: Als er sprake is van acuut gevaar (van zelf of een ander) moet de psycholoog de politie op de hoogte stellen. Echter, voor ze hierop overgaan moeten zij elke inspanning hebben gemaakt om toestemming te verkrijgen.
Vier basisprincipes (NIP, Beroepscode)
- verantwoordelijkheid
- respect
- integriteit
- deskundigheid
Integriteit van beoordeling
Zo veel mogelijk objectief zijn, kan lastig zijn bij de volgende risico’s:
Risico’s
o High-profile casus met berichtgeving in de media –> publieke mening
o Samensmelting van risico en kwetsbaarheid slachtoffers (misdaad gepleegd tegen
kinderen of ouderen)
o Vooroordelen en stereotypes tegen bepaalde groepen (daders)
“Oplossing”: Gebruik van transparante en evidence-based instrumenten om beoordeling te maken, maar:
o Veel instrumenten die worden gebruikt voor risicobeoordeling hiervoor niet bedoeld
o Clash belangen professional vs. ins tuut
Een voorbeeld: De Breivik case
Heel veel integriteitsproblemen… (publiek & zijn eigen opstelling in beoordeling)
Anders Breivik: Norweegse terrorist en massamoordenaar
Eerste psychiatrische beoordeling: “psychotisch”, “grandiose waanideeën” over eigen rol in het extremistische universum
o Diagnose: Schizofrenie, paranoïde type
Aanklagers vroegen voor psychiatrische behandeling i.p.v. straf
Extreem publiekelijk verzet tegen beoordeling
Tweede set van beoordelaars gevraagd door het gerecht:
o Tegen die tijd was Breivik al een tijdje in wekelijkse consultaties met het psychiatrisch
behandelteam in de gevangenis EN had toegang tot de eerste psychiatrische
beoordeling
Tijdens tweede evaluatie, benadrukte minder de rol van de Knights Templars en suggereerde dat hij eerder zijn eigen rol had overdreven
De psychiaters oordeelden dat hij “ideeën had van verhoogde zelfwaarde, macht en kennis die doen denken aan wat men ziet bij gevallen van waanstoornissen”
o Diagnose: ernstige narcistische persoonlijkheidsstoornis gecombineerd met
pseudologia fantastica (pathologisch liegen)
o Hij was niet psychotisch ten jde van de interviews noch gedurende de misdaden,
dus legaal aansprakelijk (psychose als criterium)
Werd aansprakelijk gesteld door de rechtbank op basis van de tweede beoordeling en heeft dus een straf ontvangen
The insanity defense
= De aangeklaagde die een misdaad heeft gepleegd wordt hiervan vrijgesproken vanwege de aanwezigheid van een mentale ziekte gedurende de tijd van de daad
Actus Reus (criminele daad) + Mens Rea (schuldige geest)
→ Iemand kan enkel aansprakelijk zijn als beide zijn bewezen met een redelijke mate van zekerheid
Affirmatieve verdediging
Aangeklaagde erkent actus reus (en
evt. mens rea) maar voert redenen aan tegen toerekeningsvatbaarheid
Historische tests van krankzinnigheid
A. Wilde beest-test:
B. Krankzinnige waanideeën:
C. Test om capaciteit te testen om goed en fout te onderscheiden:
A. Wilde beest-test:
In de middeleeuwen stelde het Britse legale system dat krankzinnigheid iemand ontoerekeningsvatbaar maakt “if the defense doth not know what he is doing, no
more than […] a wild beast”
B. Krankzinnige waanideeën:
: In sommige gevallen werden mensen ontoerekeningsvatbaar
verklaard omdat ze dingen geloofden die krankzinnig zijn (bijv. geloven dat je dochter een heks is)
C. Test om capaciteit te testen om goed en fout te onderscheiden:
“If a mad man or a natural fool, or a luna c in the me of his lunacies hath no knowledge of good nor evil, do kill a man, this is no felonious acte, nor anything forfeited by it …for they cannot be said to have any
understanding wil”
Moderne tests van krankzinnigheid
M’Naghten regel
Model Penal Code test
Psychose als criterium
Nederlands open criterium
M’Naghten regel
Opgesteld in 1843
Mentale ziekte + onvermogen om aard van de daad te begrijpen OF wist niet dat het fout was
Standaard in England, Wales, en meerdere US-staten
Kritiek: focus op kennis i.p.v. controle over gedrag
o Als iemand weet dat die fout zit, maar het niet zelf kon controleren; is hij niet toerekeningsvatbaar
Model Penal Code test
De Model Penal Code is een model-akte die is opgesteld om wetgeving op staat-niveau in de VS te helpen hun strafwetten te updaten en standaardiseren over het hele land.
‘Over insanity defense:
Mentale ziekte die leidt tot ofwel:
A. onvermogen om onrechtmatigheid van de daad te begrijpen; of
B. onvermogen om eigen gedrag te laten corresponderen met de vereisten van de wet
→ Combineert kennis met controle over gedrag
Wordt gebruikt in een aantal VS staten; soortgelijke we en worden gebruikt in Duitsland, Italië en China
