CA/LB Diagnoza 4 - agresja, przemoc, ODD Flashcards
Agresja
Zgodnie z kryterium motywacyjno-emocjonalnym, zasadniczą cechą zachowania agresywnego jest jego swoista motywacja, wyróżniająca je od innych rodzajów czynności i działań.
- Przyjmuje się, że zachowanie agresywne jest uruchamiane i sterowane przez emocje nacechowane negatywnie, a jego intencją jest uszkodzenie, zamiar wyrządzenia krzywdy, wywołanie przykrości drugiej osobie.
Zjawisko agresji
- dotyczy relacji pomiędzy osobnikami o zbliżonych możliwościach fizycznych i psychicznych
- agresorem może być jedna i druga strona, często zmieniają się rolami
- jeżeli zachowania agresywne, do tej pory incydentalne, zmienią się w trwały wzór relacji interpersonalnych, wówczas szybko przerodzą się w proces przemocy.
Przejawy agresji
- chęć szkodzenia, niszczenia
- zamiar wyrządzenia komuś krzywdy, zadania bólu, wywołaniu przykrości, w doznawaniu emocji gniewu, złości, wrogości, nienawiści w stosunku do osoby będące przedmiotem agresji
Czynności agresywne
to te, które mogą powodować i powodują cierpienie i szkodę (materialną, moralną), wobec których są skierowane
3 kryteria określenia agresywnego zachowania
- intencjonalność
- konsekwencje
- kontekst społeczny
Kontekst społeczny
- związany z normami i wartościami społecznymi
- rozpoznanie agresji jako agresywnej wiąże się z analizą kontekstu społecznego (w ramach którego agresja ma miejsce) połączonego ze standardami społecznymi (kryterium wartościowania moralnego i społecznego)
Identyfikacja celów agresji wśród dzieci
- agresja jako walka w zabawie
- agresja jako reakcja na frustrację
- agresja jako “wywiad”
- agresja jako ukryte pragnienie miłości
- rodzinne uwarunkowania agresji
Agresja jako walka w zabawie
zwykle zabawa ojca z synem, zabawki militarne, gry komputerowe
Agresja jako reakcja na frustrację
atak ucznia na nauczyciela w sytuacji niepowodzeń szkolnych
Agresja jako “wywiad”
sprawdzanie granic
Agresja jako ukryte pragnienie miłości
niezgoda na nieobecność rodziców
Rodzinne uwarunkowania agresji
- styl wychowania w rodzinie
- agresja rodziców
Rozwój agresji fizycznej u dzieci
Wzrost poziomu agresji u dzieci począwszy od 2 r.ż. można tłumaczyć rozwojem poczucia ich autonomii. Nabywane nowe zdolności i rosnąca samoświadomość powodują, że dzieci przejawiają nowe zachowania, które czasami nie są akceptowane przez rodziców, co prowadzi do stosowania ograniczeń i zakazów. Konflikt między dzieckiem eksplorującym otoczenie a rodzicami wprowadzającymi ograniczenia może skutkować wzrostem agresji fizycznej.
Rozwój agresji społecznej/pośredniej (relacyjnej) u
dzieci
- używanie relacji lub związków społecznych, by wyrządzić krzywdę;
- może obejmować stosowanie taktyk, które nie wymagają bezpośredniej konfrontacji, co powoduje, że ofierze trudno jest poznać tożsamość sprawcy (plotki, wykluczenie społeczne, alienacja z grupy);
- może obejmować również strategie konfrontacyjne, które szkodzą trwałości
związków (groźba wycofania się z przyjaźni); - obejmuje agresję zarówno werbalną, jak i pozawerbalną
Od agresji fizycznej do agresji relacyjnej
Obserwacje rozwoju różnego typu agresji u dzieci wykazały, że we wczesnym dzieciństwie dominującą formą agresji jest agresja fizyczna, która wynika z braku możliwości werbalnego komunikowania się. Natomiast wraz z rozwojem zdolności poznawczych u dzieci zmniejsza się nasilenie stosowania agresji fizycznej, a rośnie poziom agresji słownej i pośredniej. Ponieważ agresja fizyczna i słowna budzi większy sprzeciw społeczny, a agresja pośrednia (społeczna, relacyjna) może być równie szkodliwa przy jednocześnie niższym ryzyku kary, agresja pośrednia ostatecznie staje się dominującą strategią działania.
Zachowania agresywne u dzieci rozpoczynających edukację wczesnoszkolną
- duża intensywność emocji - łatwość pojawiania się silnych emocji w reakcji na zdarzenie,
- duża labilność emocjonalna - szybkie zmiany odczuwanych emocji
- jawność emocjonalna - otwarta ekspresja i nieumiejętność ukrywania przeżywanych emocji
Zachowania agresywne u dzieci kończących edukację wczesnoszkolną
- coraz lepsze rozumienie emocji własnych i innych osób
- rozumienie uczuć złożonych i ambiwalentnych
- rozwój rozumienia perspektywy innych osób
- mniejsza labilność emocjonalna
- większość dzieci odróżnia emocje, które chce dzielić z innymi, od tych, które chce zachować dla siebie
Zachowania agresywne u dzieci - rozwój społeczny
- wzrost znaczenia kontaktów z rówieśnikami
- autorytet poza rodzicami - autorytetem mogą stać się niektórzy nauczyciele
- rozwój kompetencji społecznych
- rozwój przyjaźni - przyjaciel tej samej płci
Wzrost znaczenia kontaktów z rówieśnikami
- rówieśnicy stają się dla dziecka modelami wzorców myślenia, spostrzegania, oceniania i reagowania
- rówieśnicy mają wpływ na kształtowanie postaw, wyborów, upodobań i zainteresowań
- rówieśnicy uczą przestrzegania norm i zasad (naśladownictwo, modelowanie i identyfikacja)
Rozwój kompetencji społecznych
- lepsze rozumienie sytuacji społecznych
- poszerzanie wiedzy o ludziach i zjawiskach społecznych
- rozwój w zakresie wnioskowania społecznego
- poznawanie i trening nowych zachowań oraz ról
- dwustronne relacje z innymi - rozwój dialogu
Zachowania agresywne u dzieci - rozwój osobowości
- odróżnienie siebie od innych wspomaga rozwój osobowości
- rozwój obrazu samego siebie - gromadzenie doświadczeń pochodzących z porównywania się
- rozwój zainteresowań
- rozwój świadomości własnych działań i rozwój poczucia skuteczności
- dzieci kończące edukację wczesnoszkolną zaczynają różnić się od siebie pod względem cech osobowości (ekstrawersja, ugodowość, otwartość na doświadczenia, sumienność, neurotyczność)
Porównywanie
- siebie z innymi
- siebie w różnych rolach i z różnych perspektyw
- odczuwanych stanów emocjonalnych podczas pełnienia określonej roli - pojawia się rozwój uczuciowości związanej z pełnionymi rolami (sukces, porażka, satysfakcja, aspiracje, zazdrość o czyjś sukces)
Techniki radzenia sobie z gniewem u dzieci
- kształcenie dziecka w zakresie konstruktywnego wyrażania gniewu, negocjowania i poszukiwania kompromisu w przypadku zaistnienia konfliktów
- TUS
- rozmowa dorosłych z dziećmi o ich emocjach - przekazanie im informacji, że nikt nie jest winny temu, że odczuwa się gniew, natomiast każdy jest odpowiedzialny za to, jak sobie z nim poradzić
- stawanie po stronie dziecka, które stara się zrozumieć i opanować swój gniew, nawet jeśli z jego zachowaniem nie zgadza się dorosły
- pomoc dziecku w wyrażaniu gniewu w sposób pozytywny - uczenie go mówienia np. “kiedy mój kolega coś powie, czy zrobi to odczuwam gniew”, zamiast “nienawidzę kolegi”
- hamowanie i opanowanie gniewu przez nieagresywne możliwości rozładowania tej reakcji emocjonalnej, np. rysowanie lub wypisywanie na karteczce negatywnych myśli/uczuć, by następnie je zniszczyć
- bycie dobrym przykładem dla dziecka w radzeniu sobie z własnym gniewem
Konsekwencje agresji u dzieci
- Agresja występująca u dziecka w jego okresie rozwoju emocjonalnego może prowadzić do problemów w przystosowaniu społecznym.
- Szczególnie mogą wystąpić trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych, wykluczenie społeczne czy wiktymizacja.
- Dzieci mogą stać się zarówno ofiarami, jak i sprawcami agresji, co pogłębia ich problemy emocjonalne.
- Dzieci przejawiające agresję w okresie rozwoju społecznego mogą cierpieć na zaburzenia emocjonalne, takie jak depresja, nadpobudliwość emocjonalna i problemy z regulowaniem gniewu.
Konsekwencje społeczne agresji w okresie dzieciństwa
- Dzieci przejawiające zachowania agresywne często zostają odrzucone przez swoich rówieśników, co prowadzi do ich izolacji społecznej. Ta sytuacja może potęgować skłonności dzieci do przejawiania zachowań agresywnych, ponieważ brak akceptacji ze strony grupy rówieśniczej sprzyja agresywnym zachowaniom kompensacyjnym. Niektóre dzieci rozwijają i wykorzystują ten mechanizm w celu zminimalizowania wpływu agresji reaktywnej na ich relacje rówieśnicze lub celem powstrzymaniaprzekładania słabych relacji rówieśniczych na reaktywne zachowania agresywne
- Agresja u dzieci może być także powiązana z trudnościami w nauce. Dzieci często angażujące się w konflikty lub bójki mogą mieć problemy z koncentracją. To prowadzi do słabych wyników w nauce lub częstych kar od nauczycieli.
Wskazówki profilaktyczne do pracy z agresją
- Rozwijanie umiejętności emocjonalnych - profilaktyka zachowań agresywnych powinna zacząć się już od okresu niemowlęcego. Dzieci powinny uczyć się jak rozpoznawać i zarządzać swoimi emocjami.
- Socjalizacja - Uświadamianie dzieciom znaczenia i ważności relacji społecznych i współpracy w grupie
- Relacja rodzic-dziecko - Silne, wspierające relacje z rodzicami chronią dzieci przed rozwijaniem zachowań agresywnych. Dzieci, które czują się bezpiecznie w domu, rzadziej wykazują skłonność do przemocy.
- Programy zapobiegania przemocy - W szkołach powinny być wdrażane programy edukacyjne, które uczą dzieci rozwiązywania konfliktów w sposób pokojowy, a także rozwijania umiejętności współpracy w grupie.
- Programy profilaktyczne skierowane do rodziców - Programy powinny kształtować u rodziców sprawowanie kontroli nad dziećmi i regulowanie ich
zachowań agresywnych.
Agresja reaktywna
Reakcja na prowokację, wynikająca z frustracji lub gniewu, prowadzi do problemów z samoregulacją emocji, nadpobudliwością oraz trudnościami w kontrolowaniu emocji w sytuacjach stresowych. Rozwija się w środowisku o cechach surowości i zagrożenia, jest efektem niewłaściwych postaw
rodzicielskich
Agresja proaktywna
Dzieci, które uczą się stosować agresję jako sposób na osiąganie celów, mogą w dorosłym życiu stosować przemoc w sposób świadomy i zaplanowany, co wiąże się z większą skłonnością do przestępstw. Rozwija się w środowisku rodzinnym, w którym stosowanie agresji używano jako środka do
osiągania celów.
Przemoc
- Intencjonalne działanie lub zaniechanie jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody.
- proces długofalowy, cykliczny (okresy nasilenia zachowań przemoczonych i z względnego spokoju), w którym występuje nierównowaga sił pomiędzy sprawcą a ofiarą oraz utrwalone są role sprawcy i ofiary.
Rodzaje przemocy
- Przemoc fizyczna - naruszanie nietykalności fizycznej
- Przemoc psychiczna - naruszenie godności osobistej
- Przemoc seksualna - naruszenie intymności
- Przemoc ekonomiczna - naruszenie własności
- Zaniedbanie - naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich
Bullying
- ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celu wyrządzenie przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców.
- Termin bullying bywa tłumaczony jako agresja w szkole, agresja rówieśnicza, przemoc w szkole, przemoc rówieśnicza.
Klasyfikacja bullyingu
- Przemoc werbalna (przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie)
- Przemoc relacyjna (wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko jednej osobie)
- Przemoc fizyczna (kopanie, bicie, szarpanie)
- Przemoc materialna (kradzież, niszczenie przedmiotów)
- Przemoc elektroniczna (SMS-y, ośmieszanie na portalu internetowym, umieszczanie zdjęć ośmieszających ofiarę)
Rodzaje bullyingu
- Seksualny - podglądanie oraz dotykanie bez zgody drugiej osoby.
- Fizyczny – popychanie, kopanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów. Bezpośrednio lub pośrednio, czyli nakłaniając innych.
- Werbalny - obraźliwe odnoszenie się do drugiej osoby poprzez dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, grożenie. Bezpośrednio lub pośrednio.
- Relacyjny – wykluczanie z grupy, ignorowanie, nastawienie innych przeciwko danej osobie. W konsekwencji następuje obniżenie statusu w grupie. Bezpośrednio lub pośrednio.
- Cyber bullying /stalking – przerabianie zdjęć z użyciem AI, hejt przez internet, kradzież tożsamości, upublicznianie tajemnic, śledzenie i nękanie za pomocą zdjęć i filmików, upublicznianie poniżających treści. U źródła cyber bullyingu leży głównie patostreaming
Źródła przemocy rówieśniczej
- Indywidualne cechy ofiary i sprawcy np. płeć
- Klimat szkoły
- Czynniki ryzyka związane ze środowiskiem rodzinnym
- Grupa rówieśnica
- Przekaz medialny
Indywidualne cechy ofiary i sprawcy
Wiele badań pokazuje, że wśród ofiar przemocy
rówieśniczej przeważają chłopcy. Są oni też
znacznie częściej sprawcami przemocy
fizycznej. Z kolei dziewczynki częściej angażują
się w przemoc relacyjną.
Klimat szkoły
- jakość relacji między uczniami, gronem pedagogicznym i rodzicami,
- cechy środowiska kształcenia i wychowania,
- bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne w szkole
- charakterystyka środowiska fizycznego placówki
- duże wymagania
- brak reguł życia szkolnego
- niesprawiedliwe traktowanie i ocenianie uczniów
- brak konsekwencji nauczyciela w egzekwowaniu przyjętych norm
Czynniki ryzyka związane ze środowiskiem rodzinnym
- niższy status społeczno-ekonomiczny rodziny,
- autorytatywny styl rodzicielstwa
- brak zainteresowania ze strony rodziców życiem szkolnym
- stosowanie agresji i przemocy przez rodziców
- brak jasnych granic dot. zachowania się dziecka
- przyzwolenie na stosowanie agresji wobec innych
- podwójne wzorce rodziców, np. Rodzic mówi: nie można bić, nie można wyzywać, my się w domu szanujemy, ale gdy dziecko przychodzi ze skargą, że kolega mu dokucza to ojciec mówi ‘wpierdol mu’
Grupa rówieśnicza
- naśladowanie lidera grupy,
- zdobycie popularności w grupie,
- brak odpowiedzialności za popełnione czyny,
- malejące poczucie winy u dzieci, gdy jest przyzwolenie na cyber bullying,
- brak empatii
Przekaz medialny
- oglądanie przemocy wpływa na uczenie się agresywnych zachowań (modelowanie)
- sprawca przemocy w grach internetowych często otrzymuje nagrodę lub nie jest karany
- ukazana przemoc jest aprobowana społecznie
- akty przemocy nie pokazują cierpienia i krzywdy ofiar
- nie są ukazywane negatywne skutki przemocy
Młodzież, która się wyróżnia - odmienność jest często wyzwalaczem, tj. na przykład
- Ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
- O konkretnych cechach osobowych, np. Nadwaga, otyłość, pewne cechy temperamentu, osobowość
- O niskim statusie społeczno-ekonomicznym, ze środowisk wiejskich
- O innym niż polskie pochodzeniu, innym niż katolickie wyznaniu, osoby nieheteronormatywne
Po czym poznajemy przemoc rówieśniczą
- Dzieci zmieniają się, stają się wycofane, skryte, smutne, zestresowane, napięte, płaczliwe, cierpiące na bóle brzucha, głowy, tracą pewność siebie
- Obawiają się pójścia do szkoły
- Zaczynają opuszczać lekcje, mieć trudności w nauce
- Przychodzą do domu ze zniszczonymi ubraniami, książkami, mają niewyjaśnione siniaki, zadrapania,
- Często wracają głodne, bo są wypychane z kolejki lub okradane z jedzenia/kanapek, kieszonkowego
- Płaczą przed snem, mają koszmary senne, wybuchają złością
- Samouszkodzenia
- Nagłe zmiany nastroju
Jak pracować z dzieckiem, które doświadcza przemocy
- Zakończenie przemocy
- Budowanie w dziecku poczucia sprawstwa
- Ćwiczenie asertywnych sposobów reagowania na agresję
- Wzmacnianie talentów
- Ustalenie zasad bezpieczeństwa
Rozmowa z dzieckiem doświadczającym przemocy
- Nazywamy uczucia dziecka
- Nazywamy rzeczy po imieniu
- Okazujemy dziecku akceptację i ciepło
- Szanujemy ewentualną odmowę i lęk
- Informujemy dziecko o prawach, które go chronią
- Informujemy dziecko o działaniach, jakie zamierzamy podjąć i nie robimy niczego za jego plecami
Jak pracować z dzieckiem stosującym przemoc
- Diagnoza sytuacji
- Nauka nowych umiejętności
- Wsparcie rodziny
- Współpraca ze szkołą
- Terapia i wsparcie specjalistyczne
- Monitoring postępów
Diagnoza sytuacji
- rozmowa z dzieckiem, rodzicami, nauczycielami
- identyfikacja przyczyn przemocy (frustracja, trauma, modelowanie)
- ocena trudności emocjonalnych i poznawczych
Nauka nowych umiejętności
- regulacja emocji poprzez ćwiczenia oddechowe, kontrola gniewu
- rozwijanie umiejętności społecznych, nauka rozwiązywania konfliktów, asertywność
- kontrola impulsów poprzez gry wspierające cierpliwość i refleksję
Wsparcie rodziny
- wdrożenie psychoedukacji, nauka jak wzmacniać pozytywne zachowania
- zadbanie o budowanie więzi, wspólnie spędzany czas, okazywanie wsparcia
Współpraca ze szkołą
- opracowanie konkretnych strategii reagowania na przemoc
- zajęcia grupowe dla budowania relacji rówieśniczych
Terapia i wsparcie specjalistyczne
- Trening Zastępowania Agresji (TZA)
- Trening Umiejętności Społecznych (TUS)
- psychoterapia indywidualna (CBT, EMDR)
- grupy terapeutyczne rozwijające współpracę
- w razie potrzeby konsultacja psychiatryczna
Monitoring postępów
- regularna ewaluacja efektów
- dostosowanie planu w miarę potrzeb
Istotna jest także praca z klasą
- edukowanie, np. mechanizm koła przemocy i ról, które są w tym mechanizmie przyjmowane
- uświadamianie, jak reagować, gdy widzą przemoc; komu to zgłosić, wypracowanie z klasą sposobów reagowania
- odczarowanie bycie “konfidentem”
- włączenie klasy w ochronę pokrzywdzonego
Konsekwencje doświadczania przemocy rówieśniczej
- Dolegliwości natury psychicznej
- Objawy somatyczne
- Obserwowanie przemocy rówieśniczej może prowadzić do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia psychicznego
- Negatywne skutki przemocy rówieśniczej mogą być obecne nawet w życiu dorosłym ofiar
Dolegliwości natury psychicznej
- poczucie osamotnienia
- obniżona samoocena
- depresja
- myśli samobójcze
- bezradność
Objawy somatyczne
- bóle brzucha, pleców, głowy
- zawroty głowy
- zły humor
- nerwowość
- trudności z zasypianiem
Obserwowanie przemocy rówieśniczej może prowadzić do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia psychicznego
u osób będących świadkami przemocy wskazuje się nawet zwiększone ryzyko występowania myśli samobójczych
Konsekwencje przemocy rówieśniczej u jej sprawców
- Są oni mniej zadowoleni z funkcjonowania w szkole.
- Czują się słabiej zaangażowani w szkolną społeczność.
- Otrzymują gorsze oceny.
- Angażują się w bójki, picie alkoholu, palenie papierosów, dopuszczają się wandalizmu czy podejmowania innych aspołecznych zachowań.
- U dorosłych, którzy w przeszłości angażowali się w przemoc rówieśniczą, występuje podwyższone ryzyko rozwoju antyspołecznego zaburzenia osobowości.
- Osoby, które teraz nękają, mogły być wcześniej same prześladowane, dlatego nałożyły maskę swojego prześladowcy, by o tym zapomnieć i pokazać przewagę nad drugą osobą, którą wtedy ta osoba im zabrała.
Zasady klasowe
rezygnacja z podejścia moralizatorskiego w którym rolę tworzącego zasad i zajmującego się ich egzekwowaniem przejmuje wyłącznie nauczyciel; wyeksponowanie zasad w miejscu ogólnodostępnym, np. plakat na tablicy; zasady tworzą uczniowie, nie narzuca ich nauczyciel
Zarządzanie klasą
nacisk na takie sposoby zarządzania dyscypliną które są nastawione na wykrywanie bullyingu i reagowanie na zachowania uczniów o takim charakterze; integracja klasy!; budowanie odpowiedniego klimatu społecznego; działania nastawione na jakość relacji nauczyciel-uczeń
Terminem „trudne dziecko” najczęściej jest określany
nieletni sprawiający kłopoty wychowawcze, które przejawiają się w zachowaniach agresywnych w stosunku do nauczyciela, rodzica, jak i rówieśników, nadpobudliwości, braku koncentracji, nieprzystosowaniu do norm zachowania obowiązujących w społeczeństwie
ODD
zaburzenia opozycyjno-buntownicze
ODD - kryteria diagnostyczne ICD-10
- wybuchy złości nadzwyczaj częste lub ciężkie w stosunku do poziomu rozwojowego
- często aktywne odrzucanie wymagań dorosłych
lub niespełnianie reguł - częste kłótnie z dorosłymi
- często jakby rozmyślne robienie rzeczy, które budzą gniew u innych ludzi
- często oskarżenia innych za swoje własne pomyłki lub niewłaściwe zachowanie
- częste inicjowanie starć fizycznych (nie obejmuje
starć z rodzeństwem) - częsta „drażliwość” i łatwość wprowadzanie w
złość przez innych - częsta złośliwość i mściwość
- częste wpadanie w gniew lub rozżalenie
- częste kłamstwa lub zrywanie obietnic w celu uzyskania dóbr lub przywilejów, lub uniknięcia obowiązków
- używanie broni, która może powodować u innych poważne uszkodzenia ciała
- rozmyślne niszczenie własności innych osób
- pozostawanie poza domem po zapadnięciu zmroku, mimo zakazów rodziców (rozpoczynające się przed 13. rokiem życia)
- kradzieże przedmiotów o niebanalnej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w domu, jak i poza nim
- przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec innych i zwierząt
- częste wagary i ucieczki z domu
Zaburzenie opozycyjno-buntownicze należy odróżnić od następujących, które mogą powodować podobne objawy
- Nieleczone ADHD: objawy podobne do
zaburzenia opozycyjno-buntowniczego często ustępują, gdy ADHD jest odpowiednio leczone - Zaburzenia nastroju: drażliwość spowodowana
depresją różni się od ODD obecnością anhedonii i objawów neurowegetatywnych (np. zaburzenia snu i apetytu); objawy te są często pomijane u dzieci - Zaburzenia lękowe i zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD): w tych zaburzeniach zachowania opozycyjne pojawiają się, gdy dzieci
doświadczają przytłaczającego lęku lub gdy nie mogą wykonać swoich rytuałów - Łagodne do umiarkowanych zachowania opozycyjne: takie zachowania występują okresowo u
prawie wszystkich dzieci i nastolatków
Etiologia zaburzeń zachowania - czynniki związane z rodzicami i funkcjonowaniem rodziny
- sposoby wychowania,
- złe warunki socjalne,
- występowanie przemocy w rodzinie,
- zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie,
- wczesne macierzyństwo
Etiologia zaburzeń zachowania - czynniki rozwojowe
- powikłania w czasie ciąży oraz w okresie okołoporodowym,
- choroby przewlekłe,
- temperament dziecka,
- wczesna separacja od rodziców,
- niższy iloraz inteligencji,
- deficyty neuropsychologiczne
Etiologia zaburzeń zachowania - czynniki wiązane z funkcjonowaniem dziecka w środowisku szkolnym oraz rówieśniczym
- problemy adaptacyjne,
- niedojrzałość społeczna dziecka,
- specyficzne trudności w szkole
Etiologia zaburzeń zachowania - przebieg zaburzeń zachowania
- wczesny początek zachowań problemowych,
- konflikty z prawem,
- różnorodność zachowań,
- stałe utrzymywanie się objawów w różnych środowiskach mimo stosowanych interwencji
Leczenie ODD
- Psychoedukacja dla rodziców i szkoły
- Psychoterapia indywidualna dziecka
- Treningi i warsztaty dla rodziców
- Terapia interakcji rodzic-dziecko
- Farmakoterapia
Psychoedukacja dla rodziców i szkoły - ODD
- Przekazywanie wiedzy i informacji na temat zaburzeń opozycyjno-buntowniczych
- Nauka sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach i rozpoznawania nieadaptacyjnych zachowań dziecka
- Wyjaśnianie przyczyn problematycznych zachowań
Psychoterapia indywidualna dziecka - ODD
- Budowanie samooceny dziecka, zwiększaniu jego poczucia własnej wartości i pewności siebie (szczególnie ważne dla dzieci, którym zaburzenie utrudnia nawiązywanie relacji społecznych)
- Uelastycznienie myślenia dziecka o intencjach innych osób
- Pomoc w dostrzeganiu pozytywnych relacji, które nie wymagają reakcji w postaci dyskomfortu czy agresji
- Trening Umiejętności Społecznych (TUS) - rozwijanie umiejętności społecznych, takich jak inicjowanie kontaktu, podtrzymywanie rozmowy
oraz asertywność - Trening Zastępowania Agresji (TZA)- wyrażanie i kontrola emocji
Trening dla rodziców - ODD
- Nawiązywanie zdrowych relacji między dzieckiem a rodzicami - pomoc w opanowaniu umiejętności radzenia sobie z trudnymi zachowaniami dziecka
- Nauka cierpliwości, konsekwencji oraz skutecznych technik behawioralnych, takich jak stosowanie pozytywnych wzmocnień, wygaszanie niepożądanych zachowań, egzekwowanie zasad i monitorowanie postępów dziecka
- Właściwa komunikacja, która wspiera wspólne rozwiązywanie problemów między rodzicami a dzieckiem
- Stosowanie skutecznych strategii wychowawczych, takich jak pozytywne wzmocnienia, wyznaczanie granic, jasne komunikowanie oczekiwań, konsekwentne egzekwowanie zasad i unikanie stosowania nagan i kar, które jedynie mogą pogłębić wrogość dziecka i nasilić jego negatywne zachowanie, jest niezbędne w procesie zmiany
Terapia interakcji rodzic-dziecko (PCIT)
- Rozwijanie wrażliwości rodziców oraz budowanie bezpiecznej więzi z dzieckiem poprzez wzmacnianie pozytywnych interakcji, takich jak wspólna zabawa
- Redukowanie krytyki i nadmiernych poleceń, nauka rodziców, jak formułować jasne i proste zasady
- Badania wykazują, że terapia ta poprawia bliskość oraz komunikację zarówno w rodzinie, jak i w szerszym środowisku społecznym
Farmakoterapia - ODD
- Zaburzenia opozycyjno-buntownicze często współwystępują z innymi problemami, takimi jak ADHD, depresja czy zaburzenia lękowe. W takich przypadkach, oprócz terapii, stosuje się także leczenie farmakologiczne
- W zależności od potrzeb, mogą być włączane leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, stabilizatory nastroju, propranolol lub selektywne inhibitory
wychwytu zwrotnego noradrenaliny - Choć leki pomagają łagodzić objawy agresji, nie rozwiązują samej przyczyny zaburzenia
