CA/LB Diagnoza 2 - uzależnienia Flashcards
Definicja uzależnienia
nabyta, silna potrzeba wykonywania określonych czynności lub przyjmowania pewnych substancji. W praktyce pojęcie to ma różne znaczenia. W języku potocznym odnosi się najczęściej do osób nadużywających substancji takich jak narkotyki (narkomania), leki (lekomania), alkohol (alkoholizm) czy papierosy. Jednak w szerszym rozumieniu może obejmować również inne zachowania, na przykład uzależnienie od gier hazardowych, oglądania telewizji, korzystania z Internetu czy aktywności seksualnych.
Uzależnienie fizjologiczne
określane także jako fizyczne, to nabyta potrzeba regularnego zażywania określonych substancji, objawiająca się szeregiem dolegliwości fizycznych, takich jak bóle, drżenie mięśni, wymioty, biegunki, uczucie zimna, czy bezsenność. Zaprzestanie przyjmowania tych substancji prowadzi do wystąpienia zespołu abstynencyjnego, znanego także jako zespół z odstawienia
Uzależnienia czynnościowe
określane także jako uzależnienia behawioralne, to zaburzenia, które dotyczą patologicznych nawyków związanych z wykonywaniem określonych czynności. Różnią się one od uzależnień od substancji chemicznych, takich jak alkohol czy narkotyki. Przykładami są uzależnienie od pracy (pracoholizm), hazardu, zakupów, Internetu, a nawet jedzenia. W przeciwieństwie do uzależnień od substancji, gdzie centralną rolę odgrywa chemia, uzależnienia czynnościowe wiążą się z kompulsywnym powtarzaniem określonych działań, które stają się dominującym elementem życia jednostki
Uzależnienie behawioralne diagnozuje się
kiedy osoba odczuwa znaczący dyskomfort psychiczny oraz negatywne skutki związane z wykonywaniem czynności - w tym przypadku podczas korzystania z Internetu
Kryteria diagnostyczne zaburzeń nałogowych wg. A. Goodmana
- niezdolność oparcia się impulsom popychającym do określonego zachowania
- poczucie narastającego napięcia pojawiającego się tuż przed rozpoczęciem zachowania
- przyjemność i ulga doświadczane podczas wykonywania zachowania
- poczucie utraty kontroli podczas wykonywania zachowania
Czynniki ryzyka - osobowościowe
- niskie poczucie własnej wartości
- wysoka samokontrola
- poczucie niższości i wstydu
- tłumienie negatywnych emocji
- ukryty bunt w relacjach
- poczucie krzywdy i usprawiedliwianie siebie
- wrażliwość na stres
- potrzeba natychmiastowej gratyfikacji
- brak umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami
Indywidualne czynniki ryzyka
❖ niska samoocena,
❖deficyty rozwojowe: nadpobudliwość, słaba odporność na frustrację, niedojrzałość emocjonalna i społeczna, słaba kontrola wewnętrzna
❖ cechy charakteru takie jak: impulsywność, skłonność do zachowań ryzykownych, wysoki poziom lęku i niepokoju
❖ podatność na wpływy
❖ niski poziom oczekiwania sukcesu
❖ duże zapotrzebowanie na stymulację
❖ wcześnie występujące zachowania problemowe (zachowania opozycyjne, buntownicze, agresywne)
❖wczesne rozpoczynanie eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi (inicjacja przed 12 rokiem życia)
❖ pozytywne oczekiwania dotyczące skutków picia alkoholu i używania innych substancji
Czynniki ryzyka - środowiskowe
- negatywne wpływy środowiska rówieśniczego
- brak adekwatnej kontroli rodzicielskiej dotyczącej czasu spędzanego poza domem
- brak wsparcia emocjonalnego ze strony rodziny i przyjaciół
- brak autorytetów lub negatywny wpływ autorytetów
- niewłaściwe zagospodarowanie wolnego czasu
- duża dostępność substancji psychoaktywnych
- nasilenie przemocy w środowisku lokalnym
- bieda, niski status społeczno-ekonomiczny
- wysoka przestępczość, nieprzestrzeganie prawa
Rodzinne czynniki ryzyka
❖ niekorzystne czynniki prenatalne (palenia papierosów lub picie alkoholu przez matkę w czasie ciąży)
❖ brak więzi z rodzicami, wrogość wobec dziecka
❖ konflikty rodzinne z udziałem dziecka
❖ nieprawidłowa realizacja ról rodzicielskich (słaby nadzór nad dzieckiem, małe zaangażowanie rodziców w aktywność dziecka, surowa dyscyplina w domu lub brak dyscypliny; niekonsekwencja wychowawcza)
❖ przyzwalające postawy rodziców wobec różnych zachowań problemowych dzieci
❖ antyspołeczne wzorce ról w dzieciństwie, negatywne wzory starszego rodzeństwa (picie, palenie, używanie narkotyków)
❖ przestępczość, nadużywanie środków psychoaktywnych przez rodziców, choroby psychiczne rodziców
Czynniki ryzyka związane ze szkołą
❖ zły klimat społeczny szkoły, niski poziom nauczania, brak wsparcia nauczycieli
❖ wczesne niepowodzenia w nauce
❖ negatywny stosunek do szkoły i obowiązków szkolnych
❖ problemy z zachowaniem w szkole
Czynniki związane z rówieśnikami
- przynależność do niekonstruktywnej grupy rówieśniczej (rówieśnicy z problemami w zachowaniu, nie respektujący norm społecznych, używający substancji psychoaktywnych)
- obserwowanie u rówieśników aprobaty dla używania substancji psychoaktywnych
- odrzucenie przez rówieśników
Czynniki chroniące
- silna więź z rodzicami
- sukces w nauce i zainteresowanie nią (zaangażowanie we własną przyszłość i rozwój)
- konstruktywna, pozytywna grupa rówieśnicza
- kontrola środowiska i wytworzenie norm przeciwnych używaniu substancji psychoaktywnych
- posiadanie autorytetu, który daje pozytywny przykład
- wsparcie emocjonalne ze strony przyjaciół
Czynniki chroniące indywidualne
- wysoka inteligencja, zdolność uczenia się, ciekawość poznawcza
- posiadanie planów i celów życiowych, aspiracje edukacyjne
- zrównoważony temperament, towarzyskość, dobre zdolności adaptacyjne
- sprawne mechanizmy samokontroli (radzenie sobie z negatywnymi emocjami, kontrola impulsów)
- poczucie własnej wartości, wiara we własne możliwości
- optymizm i pogoda ducha
- umiejętności społeczne (porozumiewanie się z innymi w sytuacjach konfliktowych, rozwiązywanie problemów, asertywność, poczucie własnej skuteczności)
Czynniki chroniące rodzinne
- silna więź z rodzicami
- zaangażowanie rodziców w życie dziecka
- wsparcie ze strony rodziców, zaspakajanie potrzeb dziecka (emocjonalnych, poznawczych, społecznych i materialnych)
- zasady rodzinne, jasne oczekiwania rodziców
Czynniki chroniące środowiskowe
- zaangażowanie w konstruktywną działalność (dostęp do klubów młodzieżowych, klubów sportowych, wspólnot religijnych, wolontariat)
- przyjazne i bezpieczne sąsiedztwo (dostęp do ośrodków rekreacji, klubów, poradni, ośrodków interwencji kryzysowej)
- obecność wspierających, mądrych dorosłych (mentorów, wychowawców, trenerów, księży itp.)
Czynniki chroniące związane ze szkołą
- poczucie przynależności do szkoły
- pozytywny klimat szkoły i wsparcie nauczycieli
- wymaganie od uczniów odpowiedzialności i udzielania sobie wzajemnej pomocy
- wzmocnienia pozytywne, okazje do przeżycia sukcesu i rozpoznawania własnych osiągnięć
Czynniki chroniące rówieśnicze
przynależność do pozytywnej grupy rówieśniczej (rówieśnicy akceptujący normy, z aspiracjami edukacyjnymi, prospołeczni)
Pojedyncze czynniki ryzyka nie są bezpośrednią przyczyną wystąpienia uzależnień
- wiele zależy od kombinacji czynników ryzyka i czynników chroniących
- im więcej czynników ryzyka, im większa szkodliwość, im dłuższy ich czas oddziaływania i im mniej czynników chroniących tym większe ryzyko
Fonoholizm
- nadużywanie telefonów komórkowych, a konkretnie smartfonów, które pozwalają na dużo więcej niż tylko wykonywanie telefonów, czy pisanie SMS-ów
- zamieszczanie filmów czy zdjęć przez dzieci i młodzież staje się głównym sposobem autoprezentacji, a poczucie własnej wartości budowane jest poprzez liczbę polubień, komentarzy czy udostępnień; skutkiem takiego zachowania jest wprowadzenie ciągłego czuwania (czekanie na reakcję innych, częste sięganie po telefon, aby sprawdzić powiadomienia) oraz nieustanne pobudzenie układu nerwowego, utrudniającego wyciszenie i odprężenie, a w konsekwencji prowadzi do większej nerwowości i szybszego reagowania frustracją na najmniejsze bodźce
Wymiary doświadczeń związanych z używaniem smartfonów
- przedłużenie własnej osoby
- uzewnętrznienie tożsamości
- stała łączność
Fonoholizm - zachowania dziecka, które powinny zaniepokoić
- przywiązywanie dużej wagi do telefonu komórkowego, posiadanie go w każdej sytuacji
- objawy abstynenckie (obniżenie nastroju, niepokój, nerwowość)
- stała potrzeba kontaktowania się z innymi przez telefon przy jednoczesnym unikaniu kontaktów bezpośrednich
- reagowanie złością lub agresją na prośbę odłożenia telefonu
Symptomy uzależnienia od internetu
- dominacja
- zmiana nastroju
- zwiększona tolerancja
- zespół abstynencyjny
- konflikt
- nawroty
Dominacja
występuje, gdy korzystanie z Internetu staje się
najważniejszą czynnością w życiu. Objawia się m.in. zaabsorbowaniem emocjonalnym i myślowym, także wtedy, gdy osoba nie może korzystać z sieci.
Zmiana nastroju
występuje, gdy użytkownik korzysta z Internetu
po to, aby poprawić sobie nastrój albo zapomnieć o problemach
Zwiększona tolerancja
rozumiana jako proces zwiększającego się
zapotrzebowania na korzystanie z Internetu (pojawienie się poprawy nastroju powodowanej korzystaniem z Internetu wymaga coraz dłuższego czasu spędzonego online)