CA/LB Diagnoza 1 - trudności wychowawcze, kwestionariusze Flashcards
Co bada całość testu Ja wobec klasy, Klasa wobec mnie
Całość testu bada nieprzystosowanie społeczne dzieci w klasie szkolnej
,,Klasa wobec mnie” i ,,Ja wobec klasy” bada
- Przystosowanie społeczne ucznia w klasie szkolnej, które jest procesem regulacji wzajemnych stosunków między dzieckiem a jego rówieśnikami w klasie. Zaspokajanie potrzeb własnych oraz potrzeb rówieśników.
- Realizacja potrzeb w określonych zachowaniach społecznych mających miejsce w klasie - przykładowo pomoc koleżeńska.
- Zaspokajanie istotnych potrzeb społecznych
,,Klasa wobec mnie” i ,,Ja wobec klasy” bada zaspokajanie istotnych potrzeb społecznych
- Potrzeba bezpieczeństwa,
- Potrzeba afiliacji - nawiązywanie i utrzymywanie kontaktu emocjonalnego z grupą,
- Potrzeba przywiązania (opiekowania się i doznawania opieki),
- Potrzeba wywierania wpływu na innych,
- Potrzeba aprobaty i uznania.
Kwestionariusz ,,Klasa wobec mnie” bada (skale)
- Wsparcie od innych - Obojętność innych,
- Zagrożenie - Poczucie bezpieczeństwa,
- Docenianie przez innych – Niedocenianie
Kwestionariusz ,,Ja wobec klasy” bada (skale)
- Działanie na rzecz innych – Egocentryzm,
- Agresywność
,,Klasa wobec mnie” i ,,Ja wobec klasy” badają dodatkowo (skale)
Towarzyskość - Izolowanie się
Przystosowanie
oznacza regulowanie wzajemnych stosunków organizmów żywych z otoczeniem, polegające na dostosowywaniu się do zmieniających warunków zewnętrznych, w celu zachowania stałości wewnętrznych parametrów funkcjonowania.
Przystosowanie ma dwa aspekty
- psychiczny - zdolność zaspokajania własnych potrzeb psychicznych
- społeczny - postępowanie zgodne z normami społecznymi
Przystosowanie - ważne kwestie
- Akomodacja – dostosowanie się do otoczenia,
- Asymilacja – dopasowanie otoczenia do przedmiotu
Nieprzystosowanie
zaburzenia zachowania, trudności wychowawcze, patologia postaw czy zachowań
Przystosowanie społeczne ucznia
proces polegający na regulowaniu wzajemnych stosunków między uczniem a jego klasą
W. Domachowski – cztery grupy potrzeb
- Potrzeby fizyczne – pozostawanie w interakcjach społecznych podnosi poziom dobrostanu fizycznego człowieka.
- Potrzeby ego – komunikowanie się z innymi jest ważnym źródłem kształtowania się własnej
tożsamości i samopoznania. - Potrzeby społeczne - są podstawą tworzenia więzi między ludźmi,
- Potrzeby praktyczne – ich zaspokojenie odbywa się poprzez wymianę informacji istotnych dla sprawnego funkcjonowania w toku interakcji społecznych.
Jak interpretować wyniki w teście Ja i moja szkoła: Wysoki lęk – wysoka motywacja
Można przypuszczać, że dążenie do osiągnięć jest uwarunkowane lękowo. Motywacja zewnętrzna do nauki – dziecko uczy się, bo musi, bo spotka je kara.
Jak interpretować wyniki w teście Ja i moja szkoła: Wysoki lęk – niska motywacja
Silne dążenie do unikania i obronne deprecjonowanie wartości nauki – dziecko unika uczenia się oraz nie rozumie zamysłu nauki.
Jak interpretować wyniki w teście Ja i moja szkoła: Niski lęk – wysoka motywacja
Występowanie motywacji wewnętrznej, która ma charakter poznawczy – dziecko samo dla siebie się uczy w celu poznania, bez stresu.
Jak interpretować wyniki w teście Ja i moja szkoła: Niski lęk – niska motywacja
Niskie wartościowanie nauki i osiągnięć szkolnych ucznia – dziecko uczy się, bo uczy i nie przejmuje się swoimi wynikami.
Ważnym elementem interpretacji formalnej wyników jest ustosunkowanie się do wysokości wyniku uzyskanego w skali Kłamstwa
Ma ona charakter kontrolny i jest zamieszczana jako element składowy. Wysoki wynik w skali kłamstwa może być interpretowany jako tendencja do przedstawiania się w lepszym świetle.
Co bada test ,,Ja i moja szkoła”
Jest narzędziem opracowanym dla celów diagnozy czynników emocjonalno-motywacyjnych wpływających na poziom osiągnięć szkolnych dziecka.
Wśród komponentów motywacyjnych zauważa się
- wartość - sposób postrzegania celów uczenia się, oparty o motywację wewnętrzną lub zewnętrzną
- oczekiwanie - przekonania na temat własnej skuteczności w obliczu wykonywanych zadań
- stan afektywny - emocje wzbudzane przez czynność uczenia się w warunkach szkolnych
Afekt
wyznacza kierunek podejmowanych przez dziecko wysiłków edukacyjnych, na rzecz uniknięcia niepowodzenia lub wyrażenia nadziei na osiągnięcie sukcesu.
Nieodłącznym zagadnieniem dotyczącym odnajdowania się dziecka w szkole pozostanie więc lęk, jak i jego specyficzna forma, w postaci lęku szkolnego.
Podstawą konstrukcji pozycji skali Lęku Szkolnego są
koncepcje lęku ujmowanego jako negatywna emocja i jako stan motywacyjny, wynikający z
istnienia względnie trwałych uwarunkowań osobowościowych
Kwestionariusz “Ja i moja szkoła” bada
motywację do nauki poprzez komponent wartości i ustosunkowania emocjonalnego do uczenia się w warunkach szkolnych - brak aspektu oczekiwań, jako komponentu bardziej
złożonego i o wielowarstwowym charakterze
Wśród przyczyn niepowodzeń w nauce najczęściej wymienia się te związane ze sferą instrumentalną, takie jak
- Poziom zdolności (inteligencja),
- Sprawność pamięci,
- Specyficzne fragmentaryczne deficyty poznawcze i ruchowe.
Wysoki wynik w skali Kłamstwa
świadczyć może o tendencji odpowiadającego do przedstawiania się w lepszym świetle zgodnie ze zmienną aprobaty społecznej
Istnieje więc w takim przypadku uzasadnione podejrzenie, iż właściwe skale Kwestionariusza mogą również być w pewnym stopniu obciążone zmienną aprobaty społecznej i dawać wyniki zawyżone lub zaniżone, które wobec tego należy traktować z pewną ostrożnością.
Trudności wychowawcze
- zaburzenia zachowania się dziecka
- nieprawidłowości w zachowaniu, przejawiające się w takich sposobach zachowania się dziecka, które są niezgodne z celem wychowania, a jednocześnie uporczywe i nie poddające się zwykłym oddziaływaniom wychowawczym
- forma zachowania, która pozostaje w sprzeczności z ideałem wychowawczym
- obiektywna przeszkoda na drodze do realizacji określonego celu wychowawczego (występuje wówczas sprzeczność między dążeniami wychowawców, a dążeniami wychowanka)
- obejmuje wszystkie rodzaje trudności dziecięcych, manifestujące się w jego zachowaniach odbiegających od normy
Przyczyny trudności wychowawczych
należy ich szukać nie tylko w środowisku domowym, szkolnym, ale również w czynnikach wrodzonych, które w zetknięciu z niekorzystnymi dla wychowania warunkami zewnętrznymi rozwijają się i doprowadzają do trudności wychowawczych
Pojęcie “norma”
- w znaczeniu wartościującym używa się go najczęściej, gdy chodzi o charakterystykę dzieci, sprawiających swoim zachowaniem trudności w wychowaniu rodzicom, czy nauczycielom
- stopień odchylenia zachowania dziecka od normy określa siłę jego zaburzenia lub wielkość trudności wychowawczych
Przejawy i rodzaje trudności wychowawczych dość trudno jest sklasyfikować
dlatego, że objawy trudności dzieci nie są stałe, lecz ulegają zmianie wraz z wiekiem, a ponadto są zależne od środowiska, w którym dziecko przebywa
Najczęściej występujące trudności wychowawcze dzieci szkolnych
- brak zainteresowania nauką
- agresja fizyczna (bójki) i słowna
- lekceważenie i niewykonywanie poleceń nauczyciela
- nadmierna ruchliwość
- złośliwość, hałaśliwość
- wagary
- kradzieże
- kłamstwa
- niszczenie mienia
- płaczliwość
- palenie papierosów
Klasyfikacja trudności wychowawczych Bandury - dwa człony podziału
- dzieci o przewadze procesów pobudzania
- dzieci o przewadze procesów hamowania
Trudności wychowawcze spowodowane przez dzieci o przewadze procesów pobudzania
- dzieci agresywne, nadpobudliwe, nieopanowane
- np. naruszanie dyscypliny szkolnej (aroganckie, zuchwała i wyzywające zachowanie się, brak czystości i porządku, lekceważący stosunek do szkoły i nauczyciela, brak opanowania na lekcjach, bójki, palenie papierosów)
- ucieczki
- kradzieże
- kłamstwa
- trudności natury seksualnej
Trudności wychowawcze spowodowane przez dzieci o przewadze procesów hamowania
- dzieci nieśmiałe, apatyczne, nieufne, bez wiary we własne siły
- np. trudności z nawiązaniem kontaktu i współpracy, unikanie towarzystwa, brak aktywności, brak samodzielności
Zaburzenia zachowania wg ICD- 10
powtarzający się i utrwalony wzorzec zachowania, cechujący się gwałceniem albo podstawowych praw innych osób, albo poważniejszych norm i reguł społecznych właściwych dla wieku, trwający co najmniej sześć miesięcy
Zaburzenia zachowania wg ICD- 10 - przejawy
- Wybuchy złości nadzwyczaj częste lub ciężkie w stosunku do poziomu rozwojowego.
- Częste kłótnie z dorosłymi.
- Często aktywne odrzucanie wymagań dorosłych lub nie spełnianie reguł.
- Często jakby rozmyślne robienie rzeczy, które budzą gniew innych.
- Częste oskarżanie innych o własne pomyłki lub niewłaściwe zachowania.
- Częsta drażliwość i łatwość wprowadzania w złość przez innych.
- Częste wpadanie w gniew lub w rozżalenie.
- Częsta złośliwość i mściwość.
- Częste kłamstwa lub zrywanie obietnic w celu uzyskania dóbr lub przywilejów bądź
uniknięcia obowiązków. - Częste inicjowanie starć fizycznych (nie obejmuje to starć z rodzeństwem).
- Używanie broni, która może powodować u innych poważne uszkodzenia ciała (np. kij,
cegła, rozbita butelka, nóż, strzelba). - Pozostawanie poza domem po zapadnięciu zmroku, mimo zakazu rodziców (rozpoczynające się przed 13 rokiem życia).
Zaburzenia zachowania wg ICD- 10 - przejawy
- Przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec innych osób (np. krępowanie lub podpalanie ofiar)
- Przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec zwierząt.
- Rozmyślne niszczenie własności innych osób (inaczej niż przez podpalenie).
- Rozmyślne podkładanie ognia ze stwarzaniem ryzyka lub z zamiarem spowodowania poważnych zniszczeń.
- Kradzieże przedmiotów o niebanalnej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w
domu, jak i poza nim (np. kradzieże w sklepach, włamania, fałszerstwa). - Częste wagary ze szkoły, rozpoczynające się przed 13 rokiem życia.
- Co najmniej dwukrotne ucieczki z domu rodzicielskiego lub zastępczego albo ucieczka jednorazowa trwająca dłużej niż jedną noc (nie obejmuje opuszczania domu w celu uniknięcia molestowania fizycznego lub seksualnego).
- Popełnianie przestępstw wymagających konfrontacji z ofiarą (włączając kradzieże kieszonkowe, wymuszenia, napady).
- Zmuszanie innych osób do aktywności seksualnej.
- Częste terroryzowanie innych (np. rozmyślne zadawanie bólu lub ran połączone z uporczywym zastraszaniem, dręczeniem, molestowaniem).
- Włamania do cudzego domu, budynku, samochodu.
W omawiane klasyfikacji ICD – 10 kryteria diagnostyczne zaburzeń zachowania zostały podzielone na następujące podtypy
- zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego;
- zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji;
- zaburzenia opozycyjno – buntownicze
Schemat postępowania z trudnym zachowaniem
- Sporządzenie listy trudnych oraz problemowych
- Skalowanie - określenie stopnia uciążliwości każdego z wymienionych zachowań
- Wybranie jednego zachowania do pracy z nim (powinno to być jedno z mniej uciążliwych zachowań)
- Analiza trudnego zachowania, która polega na dokładnym określeniu wszystkich wydarzeń związanych z jego występowaniem (gdzie, w jakich okolicznościach, jak często, jak przebiega, jak długo trwa, jak się kończy), a następnie tego, co dzieje się przed nim i jakie są rzeczywiste konsekwencje dla dziecka oraz dla jego otoczenia
- Zaplanowanie interwencji na podstawie zasad, konsekwencji, pochwał i nagród, czyli zastosowanie metod wzmacniających i wygaszających trudne zachowanie
- Upewnienie się, czy wszyscy uczestnicy interwencji rozumieją sposób jej przeprowadzenia. Dokładne określenie, jak ta zaprojektowana interwencja ma być wykonana w praktyce
- Ustalenie częstotliwości interwencji oraz zdefiniowanie jej celu krótkoterminowego, czyli celu do osiągnięcia w ciągu najbliższych 2 tygodni
- Omówienie występujących zwykle trudności. Wyjaśnienie, jak można im zapobiec
- Wyznaczenie spotkania/narady w celu omówienia sukcesów i ewentualnych trudności w terminie 2 tygodni od rozpoczęcia interwencji
Przy ustalaniu celów behawioralnych proponuje się kierowanie się następującymi wskazówkami
- Wybierz jeden cel naraz. Tylko w przypadku systemów żetonowych można pracować nad 3 lub 4 celami jednocześnie
- Cele najważniejsze są najczęściej bardzo trudne. Nie warto zaczynać od nich
- Nagradzamy i wzmacniamy pozytywne zachowania, które pojawiają się w miejscu wygaszonych zachowań niepożądanych
- Cel musi być osiągalny zarówno dla dziecka, jak i pracujących z nim dorosłych
Czy dane zachowanie na ogół zdarza się
- o tej samej porze dnia
- w czasie wykonywania określonej czynności
- gdy dziecko ma przydzielone określone zadanie
- w trakcie określonego rodzaju lekcji (nauka w grupach, praca indywidualna, zajęcia polegające na współpracy)
- gdy dziecko znajduje się w towarzystwie określonych rówieśników
- w odpowiedzi na prowokację
- w odpowiedzi na moje polecenie
- gdy dziecko jest podekscytowane
- gdy dziecko się nudzi
Korzyści, jakie dziecko może osiągnąć dzięki niepożądanemu zachowaniu
- unika wykonania polecenia
- jest zwolnione z jakiegoś obowiązku
- zwraca na siebie uwagę rówieśników (zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym sensie)
- osiąga to, czego chce
- przerzuca na kogoś innego trudne lub nieatrakcyjne zadanie
Diagnoza trudności wychowawczej w wywiadzie
- Forma doświadczanej trudności
- Stopień nasilenia trudności
- Skutki doświadczanej trudności
- Przewidywane skutki poszukiwanej pomocy
- Ustalenie czynników mogących nasilić występowanie trudności
- Określenie zasobów
Wywiad diagnostyczny z uczniem
- Środowisko rówieśnicze, kontakty społeczne, zachowania antyspołeczne
- Środowisko rodzinne/system wychowania
- Trudności w nauce, zachowania w szkole
- Osobowość i emocje
- Zainteresowania
Wieloznaczność pojęcia niedostosowania społecznego - kryteria definicyjne
- wielość poglądów dotyczących etiologii zjawiska i przyjętego zakresu jego manifestacji (zachowaniowych i/lub osobowościowych).
- kryterium normy przeciwstawionej patologii, czy dewiacji:
- statystyczno-psychometryczna (kryterium normalności są tutaj tzw. „inni”)
- kulturalistyczna (kryterium normalności stanowią „dominujący inni”, wartości, ideały, wzory czy standardy społeczne)
- psychiatryczna, pedagogiczna i psychologiczna (kryterium normalności stanowi poczucie dobrego wewnętrznego funkcjonowania i
związany z tym osiągnięty poziom aktywnej adaptacji społecznej, np. osobowość dojrzała, zdrowa, samorealizująca się, autonomiczna,
twórcza, produktywna), - etyczna czy religijna (kryterium normalności stanowi tu przestrzeganie określonych normatywów, chroniących dobro innych obiektów).
Definicje niedostosowania społecznego
- interpretacja społeczna (normy obyczajowe, moralne, wartości)
- interpretacja prawna (normy prawne)
- interpretacja psychologiczna (zaburzenia rozwojowe)
Niedostosowanie społeczne - interpretacja psychologiczna
- Kryterium - kilkakrotne powtórzenie się określonej formy zachowania.
- Dla zrozumienia procesu dostosowywania się ważne jest dotarcie do motywów, przyczyn zachowania się jednostki.
- Przyczyny te mogą być proste lub złożone, dominujące lub wtórne.
- Próby reedukacji – to nie zmiana określonych form zachowania, ale usuwanie przyczyny lub osłabienie siły jej działania.
Dostosowanie się
wyrobienie sobie określonej postawy oraz
zrozumienie sytuacji, proces zdobywania perspektywy w patrzeniu na świat zewnętrzny (bliższe i dalsze środowisko), po to, aby nie
tyle się do niego dostosować w ścisłym tego słowa znaczeniu, ile aby je zmieniać”; dostosowanie się jest więc procesem ciągłym,
wielostronnym i nie biernym
Zaburzenia w funkcjonowaniu jednostki
- dziecko trudne
- dziecko moralnie zaniedbane lub zagrożone
- dziecko zaburzone emocjonalnie lub z zaburzeniami zachowania
- dziecko wykolejone lub przestępcze
Dziecko trudne
Wina za problemy dziecka lokowana jest w
nim samym (to ono sprawia kłopoty otoczeniu)
Dziecko moralnie zaniedbane lub zagrożone
Wina za problemy dziecka lokowana jest w
czynnikach zewnętrznych
Dziecko zaburzone emocjonalnie lub z zaburzeniami zachowania
Dziecko mające kłopoty z własnymi reakcjami na
bodźce z otoczenia, których nie potrafi kontrolować
Dziecko wykolejone lub przestępcze
Dziecko stanowi zagrożenie dla otoczenia, w zakresie określonym normami społecznymi i prawem
Niedostosowanie a zaburzenie
- w zaburzeniu akcentujemy zmiany zachodzące pod wpływem środowiska,
- w niedostosowaniu skutki tych zmian (manifestacje) zarówno psychologiczne, jak i społeczne;
- analiza zaburzenia może pomóc w odkrywaniu przyczyn niedostosowania;
- im bardziej jest zaawansowane zaburzenie w zachowaniu się, tym bardziej można mówić o niedostosowaniu społecznym dziecka;
- zaburzenie ma łagodniejsze manifestacje (2 fazy),
- niedostosowanie (3 faza) – bardziej intensywne manifestacje.
Kryteria diagnostyczne prawidłowego przystosowania i jego zaburzeń
- ogólne kryteria - wpisuje się je w stan jednostki (kryteria wewnętrzne, osobowe)
- kryteria czynnościowe - zachowania jednostki wobec grupy społecznej (kryteria zewnętrzne, społeczne)
Zaburzenia opozycyjno-buntownicze F91.3 w ICD-10
Zaburzenie to występuje zazwyczaj u młodszych dzieci i charakteryzuje się przede wszystkim nasilonym buntowniczym, nieposłusznym, niszczycielskim zachowaniem, które nie obejmuje czynów przestępczych lub bardziej
skrajnych form zachowania agresywnego lub aspołecznego
Przyczyny niedostosowania
- Środowisko rodzinne:
- Postawy rodzicielskie
- Poczucie bezpieczeństwa
- Środowisko szkolne:
- Pierwotne środowisko zaburzeń
- Środowisko ujawniające zaburzenia
- Środowisko rówieśnicze:
- Przyjęcie norm rówieśniczych
