CA/LB Diagnoza 3 - lęk, trauma, OCD Flashcards
Trauma w kontekście dziecięcym
doświadczenie zdarzeń lub sytuacji, które przerastają możliwości adaptacyjne dziecka, powodując długotrwałe zmiany w psychice, zachowaniu i rozwoju emocjonalnym
„Childhood Trauma” („trauma dziecięca”)
wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjonalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub innego wykorzystywania, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności dziecka, doświadczane w relacji zależności, zaufania lub władzy
Traumatyczne przeżycia mogą obejmować
- przemoc,
- nadużycia,
- zaniedbanie,
- utratę bliskiej osoby,
- katastrofy naturalne.
Trauma dziecięca często prowadzi do
trwałych konsekwencji w zakresie regulacji emocji, poczucia własnej wartości oraz zdolności do budowania relacji interpersonalnych
Objawy traumy u dzieci - sfera somatyczna
- zaburzenia w kontroli funkcji fizjologicznych (np. moczenie się)
- skłonność do chorób somatycznych (przeziębienia, alergie)
- zaburzenia snu, łaknienia
- męczliwość
Objawy traumy u dzieci - procesy poznawcze
- zaburzenia myślenia, koncentracji uwagi
- rozkojarzanie się
- zaburzenia pamięci
- trudności w przełączaniu się z jednej aktywności myślowej na inną
Objawy traumy u dzieci - procesy emocjonalne
- poczucie braku bezpieczeństwa
- zakłócenia w procesie regulacji i samoregulacji emocji
- brak zaufania do innych
- obniżony nastrój
- lękliwość
- zaburzona samoocena
Objawy traumy u dzieci - zachowanie
- zachowania impulsywne
- zachowania wymierzone przeciwko sobie (samookaleczenia)
- zachowania wymierzone przeciwko innym
- zachowania tzw. niebezpieczne
- skłonność do regulacji afektu za pomocą używek (alkoholu, dopalaczy, narkotyków)
Objawy po traumie u małych dzieci (0-5 lat)
- drażliwość, “grymaszenie”
- łatwość wpadania w stany pobudzenia i trudności w ukojeniu
- częste napady złości bez jakiegokolwiek powodu
- zamknięcie i niechęć do eksplorowania otoczenia
- stany podwyższonej aktywności w porównaniu z grupą rówieśniczą
- uporczywe odtwarzanie traumy przez różne czynności, w tym odgrywanie w zabawie
- opóźnienia w rozwoju funkcji kluczowych dla danego okresu, zarówno w rozwoju fizycznym (np. dziecko przestaje chodzić samodzielnie), jak i psychicznym (np. mowa)
Objawy po traumie u dzieci w wieku szkolnym (6-12 lat)
- zaburzenia koncentracji uwagi i skupienia się na danej czynności
- wycofanie z aktywności społecznej, “bycie niewidocznym”
- płaczliwość i nadmiernie utrzymujący się smutek
- katastrofizowanie i przywoływanie sytuacji przerażających
- trudności w przejściu od jednej formy aktywności do drugiej
- zaburzenia zachowania w kierunku impulsywnego rozładowywania napięcia przez agresję
- wycofywanie się z relacji z dorosłymi i rówieśnikami (manifestowanie potrzeby bycia zostawionym samemu sobie)
- zaburzenia łaknienia
- bójki z rówieśnikami
- problemy w nauce
- zaburzenia somatyczne (bóle głowy, brzucha)
- zachowania charakterystyczne dla młodszych dzieci (oddawanie moczu do łóżka, ssanie palca)
- lęk przed ciemnością
Objawy po traumie u młodzieży (13-18 lat)
- nieustanne opowiadanie o przeżytej traumie lub wprost przeciwnie, milczenie i zaprzeczanie, że coś się stało
- stany chronicznego zmęczenia, przesypianie wielu godzin, brak energii do podejmowania jakichkolwiek aktywności
- zachowania niebezpieczne i ryzykowne
- zaburzenia zachowania związane z impulsywnym rozładowywaniem napięcia przez agresję i łamanie zasad oraz norm
- szukanie nowych znajomych o podobnych zainteresowaniach
- regulacja napięcia za pomocą używek i narkotyków
Trauma typu I (prosta i jednorazowa)
związana z pojedynczymi, ekstremalnymi wydarzeniami, które mogą być spowodowane katastrofami naturalnymi, działaniami niezamierzonymi lub zamierzonymi człowieka
Skutki traumy typu I
przewlekły lęk, zaburzenia snu, flashbacki
Trauma typu II (złożona, przewlekła)
związana z powtarzającymi się wydarzeniami, występującymi w bliskich relacjach; wyjaśniana w kontekście traumy relacyjnej -powtarzające się przykre wydarzenia występują zwykle w kontekście bliskiej osoby
Skutki traumy typu II
zaburzenia relacyjne, niskie poczucie własnej wartości
Trauma kumulacyjna
- DESNOS
- cPTSD
Trauma interpersonalna
- dotyczy wszelkich urazowych doświadczeń dziecka związanych z innymi ludźmi
- przemoc domowa
- nadużycia seksualne
- nękanie
- prześladowanie
- tortury
Traumatyczna żałoba
pojawia się w wyniku straty bliskiej osoby w traumatycznych okolicznościach i wiąże się z poczuciem winy oraz trudnościami w przepracowywaniu żalu
Przedłużająca się żałoba
Może być to powiązane z zaabsorbowaniem okoliczności śmierci, goryczą związaną ze śmiercią, poczuciem winy, obwinianiem siebie, trudnościami w zaakceptowaniu straty, zmniejszoną świadomością siebie, oscylowaniem między zaabsorbowaniem a unikaniem, trudnościami w powrocie do normalnej aktywności i relacji towarzyskich, wycofaniem, zaburzeniami w poczuciu sensu życia i emocjonalnym odrętwieniu.
Przedłużająca się żałoba - objawy
- doświadczenie straty bliskiej osoby;
- poważna tęsknota/emocjonalny ból utrzymujący się dłużej niż 6 miesięcy po jej śmierci;
- żałoba utrudnia normalne funkcjonowanie
- reakcja żałoby wykracza poza normatywny kontekst kulturowo/religijny.
Reaktywne zaburzenia przywiązania (RAD)
- typ zahamowany;
- typ odhamowany
Trauma w wyniku przemocy fizycznej i zaniedbania
- zachowania agresywne i destrukcyjne,
- zaburzenia regulacji uczuć,
- pozabezpieczne wzorce przywiązania,
- zaburzenia w relacjach z rówieśnikami w postaci agresywnych bądź ucieczkowo-izolacyjnych postaw,
- pogorszenie wyników w nauce,
- objawy zaburzeń depresyjnych,
- zaburzenia zachowania,
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- zachowania opozycyjno-buntownicze,
- zespół stresu pourazowego
Zespół stresu pourazowego - 3 grupy objawów
- uporczywe doświadczanie traumy
- objawy pobudzenia związane z sytuacją traumatyczną
- zmniejszona reaktywność i zainteresowanie otoczeniem
Objawy PTSD
Zespół stresu pourazowego (PTSD) objawia się powracającymi wspomnieniami traumatycznego zdarzenia, koszmarami sennymi, nadmierną czujnością oraz unikaniem sytuacji przypominających traumę. Dzieci z PTSD mogą odczuwać silne emocje, takie jak strach i przerażenie, a także cierpieć na zaburzenia snu, trudności z koncentracją i obniżony nastrój. Objawy te muszą utrzymywać się przez co najmniej kilka tygodni i wpływać na codzienne funkcjonowanie.
Uporczywe doświadczanie traumy - objawy
- intruzywne wspomnienia,
- koszmary związane ze zdarzeniem,
- zabawy zawierające różne aspekty traumatycznego wydarzenia;
Objawy pobudzenia związane z sytuacją traumatyczną
- wzrost drażliwości emocjonalnej,
- nagły, silny strach,
- zaburzenia snu,
- trudności w koncentracji uwagi w szkole,
- strach w reakcji na bodźce przypominające traumę
Zmniejszona reaktywność i zainteresowanie otoczeniem - objawy
- zmniejszone zaangażowanie w ulubione aktywności,
- emocjonalne odcięcie w kontaktach z rodzicami i kolegami,
- obniżona tolerancja na bodźce,
- unikanie intensywnych emocji;
Terapia dzieci z traumą
- Zrozumienie wpływu traumy na dziecko.
- Stworzenie bezpiecznego środowiska terapeutycznego.
- Przetworzenie doświadczeń traumatycznych.
- Wzbudzenie nadziei i budowanie pozytywnych relacji.
- Przywrócenie równowagi emocjonalnej i funkcji rozwojowych.
- Każdy etap wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego wiek dziecka, jego potrzeby oraz wsparcie ze strony opiekunów.
Problem wykorzystywania seksualnego
jest jednym z najpoważniejszych zjawisk patologii społecznej. W istotny sposób wpływa zarówno na aktualne życie ofiary, jak i na jej przyszłość. Ponieważ ma charakter ukryty, stąd jest tylko szacowany, a rzeczywiste wskaźniki jego rozmiaru zaniżone. Wiele dzieci dotkniętych traumą wykorzystania jest zbyt przerażonych, wystraszonych, zawstydzonych i zakłopotanych, aby komuś o tym powiedzieć. Obawiają się także braku społecznej akceptacji.
Definiowanie wykorzystywania seksualnego dziecka
- wykorzystywanie seksualne
- molestowanie seksualne
- krzywdzenie seksualne
- przemoc seksualna
- nadużycie seksualne
Emocje w odpowiedzi na doświadczenie przemocy seksualnej przez dziecko
- strach,
- lęk,
- przerażenie,
- poczucie winy,
- wstyd,
- złość,
- gniew,
- poczucie pustki,
- samotność,
- smutek,
- przygnębienie,
- poczucie zagubienia,
- poczucie bezsilności i bezradności,
- poczucie zbrukania, bycia złym,
- przyjemność
Typ i zakres następstw przemocy seksualnej determinują następujące czynniki
- okres trwania przemocy,
- rodzaj relacji,
- typ przemocy
- reakcja na przemoc
Następstwa przemocy seksualnej
- objawy behawioralne typu acting out (nadpobudliwość, agresywność) oraz typu acting in (regresywne zachowania, zaburzenia psychosomatyczne),
- zaburzenia emocjonalne (lęki, depresje, samodestrukcja).
- zaburzenia poznawcze (zaburzenia myślenia, problemy z nauką),
- zaburzenia interpersonalne (konflikty, problemy rodzinne, zanik autorytetów).
Do odległych następstw molestowania seksualnego należą
- negatywna samoocena, również w zakresie seksualnego funkcjonowania,
- depresja,
- stany lękowe,
- bezsenność,
- osobowość borderline,
- przewlekłe bóle miednicy u kobiet,
- dysocjacyjne zaburzenie tożsamości,
- zespół stresu pourazowego – tym wyższy jego poziom, im bardziej wymuszony jest kontakt seksualny i im więcej w nim elementów brutalności,
- zaburzenia tożsamości płciowej,
- uzależnienia,
- skłonność do złych nastrojów,
- fobie,
- zaburzenia seksualne, np.: promiskuityzm, awersja seksualna, dyspareunia
Wybrane obszary, istotne w pracy terapeutycznej (terapia traumy u dzieci)
- przywrócenie dziecku poczucia stabilności emocjonalnej (praca na emocjach);
- przywrócenie dziecku zaufania do osoby dorosłej (zbudowanie więzi terapeutycznej opartej na zaufaniu oraz zadbanie o obecność rodzica niekrzywdzącego w procesie leczenia);
- odzyskanie przez dziecko poczucia kontroli (sprawstwa i siły);
- odbudowanie poczucia własnej wartości (wzmacnianie indywidualności, wiary we własne siły, samodzielności, zmiana obrazu własnej osoby z negatywnego na pozytywny);
- zdjęcie z dziecka odpowiedzialności za przeżytą sytuację, praca z poczuciem winy;
- odzyskanie przez dziecko świadomości i akceptacji własnego ciała oraz kontroli nad nim(budowanie szacunku do własnego ciała)
Obszary, których najczęściej dotyczy praca terapeutyczna (terapia traumy u dzieci)
- wprowadzenie dziecka w obszar terapii (określenie warunków, celów i form terapii);
- zbudowanie relacji terapeutycznej (jest to szczególnie ważne, gdy dziecko doświadczyło traumy ze strony osób dorosłych);
- przygotowanie rodziców/opiekunów do terapii dziecka;
- stabilizacja stanu emocjonalnego dziecka oraz kształtowanie w dziecku umiejętności samoregulacji;
- uruchomienie wspomnień o wydarzeniach traumatycznych;
- psychoedukacja na temat objawów traumy – dla dziecka i rodzica;
- wyjaśnienie i zrozumienie doświadczenia traumatycznego oraz przebudowa tych doświadczeń;
- integracja doświadczeń traumatycznych w sferze emocji dziecka;
- ustanowienie systemu zabezpieczającego dziecko; opracowanie – wraz z dzieckiem oraz jego opiekunami – systemu wspierania go podczas wystąpienia sytuacji trudnych, np. wspomnień emocji dotyczących traumy.
Formy pomocy psychologicznej dziecku wykorzystywanemu seksualnie oraz jego rodzinie
- interwencja kryzysowa;
- terapia indywidualna dziecka;
- terapia grupowa dziecka;
- terapia indywidualna rodzica;
- spotkania edukacyjne dla rodziców;
- grupy wsparcia dla rodziców
Wytyczne i zasady istotne w pracy z dzieckiem po traumie nadużycia
- Leczenie poznawczo-behawioralne okazuje się skuteczne w pracy z dziećmi po ciężkich traumach seksualnych, ale nie w fazie szoku dzieci.
- Małe dzieci mogą reagować na interwencje behawioralne ograniczone do 10–12 sesji. Jednak dzieci z objawami traumy wymagają dłuższego leczenia.
- Nie ma danych wskazujących na większą skuteczność terapii grupowej lub indywidualnej. Na ogół uważa się, że młodzież może lepiej reagować w terapii grupowej.
- Chłopcy i dziewczęta na ogół reagują inaczej na wykorzystywanie seksualne i wymagają odmiennych interwencji terapeutycznych.
Lęk pojawia się, gdy
gdy trudno określić, co konkretnie stanowi zagrożenie. Lęk można więc określić jako stan, w którym człowiek obawia się czegoś, co jednak nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości, jaka go otacza.
Lęk normatywny
jest zazwyczaj sygnałem realnego zagrożenia, umożliwia zróżnicowane reakcje adaptacyjne, konfrontacja z nim przynosi dziecku poczucie
satysfakcji i zadowolenia
Lęk normatywny - przykłady wieku dziecka
- 8 miesięcy-2 lata – lęk przed separacją od opiekuna
- 2-4 lata – głównie lęki przed zwierzętami i ciemnością
- 4-6 lat – lęk przed duchami, potworami, dziwnymi dźwiękami
- po 6 rż. – dziecko boi się zranienia, śmierć, naturalnych klęsk żywiołowych
- w okresie preadolescencji – lęk przed brakiem akceptacji rówieśniczej
Lęk patologiczny
jest nadmiernie nasilony, nieproporcjonalny do
wywołującego go bodźca zewnętrznego lub wewnętrznego, towarzyszą mu uporczywe
objawy fizjologiczne i somatyczne. Ma charakter dezadaptacyjny, ponieważ reakcje dziecka są sztywne i powtarzające się, a przez to nieadekwatne i zaburzające funkcjonowanie psychospołeczne.
Lęk społeczny
- dziecko obawia się braku akceptacji, krytyki, w obecności kogoś czuje się skrępowane, zawstydzone;
- pewniej czuje się, gdy jest niewidoczne dla innych;
- utrudnia realizowanie nowych wyzwań;
- pojawia się stres przed wystąpieniami publicznymi, wyjściem do tablicy, recytowaniem wiersza, odpowiadaniem na pytania nauczyciela
Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD)
- przewlekły, nieukierunkowany wolnopłynący
lęk oraz utrzymywanie organizmu w stanie ciągłej gotowości do ewentualnej reakcji na
nieoczekiwane wydarzenia - charakterystyczne jest utrzymywanie się: nieuzasadnionych obaw o przyszłość (w odniesieniu do osób najbliższych, zdrowia, własnych niepowodzeń w szkole i sytuacjach społecznych, ale też sytuacji w świecie, wojny, katastrof itd.), napięcia mięśniowego i w układzie ruchu (drżenia, problemy z odprężeniem, bóle napięciowe, ciągłe wiercenie się itp.) oraz nadmiernej aktywności układu autonomicznego (bóle i/lub zawroty głowy, tachykardia, suchość w ustach, nadmierna potliwość, odczucie „kamienia” w brzuchu, problemy ze snem i koncentracją itp.)
- lęk o zdrowie najbliższych jest przewlekły, nie tylko w sytuacji oddzielenia (różnicuje GAD od lęku separacyjnego)
Zaburzenia paniczne
- nagłe, nieprzewidywane ataki paniki, czyli silny lęk + duże objawy somatyczne (duszności, omdlenia, kołatanie serca, zawroty głowy)
- myśli koncentrują się na utracie kontroli nad swoimi reakcjami i zbliżającej się śmierci
- Dziecko obawia się też, że nie będzie przy nim bliskich, by udzielić mu pomocy w sytuacji
przerażających objawów somatycznych
Zaburzenia fobiczne
– zwykle dotyczy konkretnego bodźca, sytuacji, przedmiotu, np. lęk przed psami, lęk przed pobieraniem krwi
- dziecko reaguje przerażeniem, obecnością objawów somatycznych, ucieczką lub inną formą unikania
- racjonalne wytłumaczenia nie są skuteczne
Gdzie szukać przyczyn, źródła lęku
▪ Genetyczne – np. Temperament
▪ Czynniki poznawcze – dysfunkcjonalny sposób nadawania znaczenia światu
▪ Czynniki behawioralne – np. poprzez modelowanie czy warunkowanie klasyczne
lęku
▪ Czynniki rodzinne – nadopiekuńczość rodzica (bo dziecko nie buduje kompetencji, nie próbuje niczego, ma małą autonomię); wysokie wymagania i kontrola (dziecko odczuwa lęk przed oceną, ma niskie poczucie własnej
wartości); lęk jest bardzo ,,zaraźliwy”, dlatego lęk u rodzica/opiekuna łatwo przenosi się na dziecko.
▪ Czynniki sytuacje – np. wydarzenia w postaci porażki, upokorzenia i wstydu, niepowodzenia doświadczane w obecności innych (także w przestrzeni wirtualnej) oraz brak akceptacji/odrzucenie ze strony grupy rówieśniczej.
Mechanizmy obrony przed lękiem
− Ucieczka – oddalenie się od obiektu budzące lęk, odwracanie głowy, krycie się za mamą
− Racjonalizacja - dziecko tłumaczy sobie pozorność rzekomo groźnych sytuacji, wynajduje ich pozytywne aspekty
− Projekcja - tłumaczenie postawy uciekającej inną przyczyną, akceptowaną przez środowisko
Lęk normalny
Reakcja adekwatna do rzeczywistego zagrożenia. Przyczyny lęku są świadome, a człowiek jest w stanie racjonalnie ocenić sytuację.
Lęk neurotyczny
- Reakcja niewspółmierna do zagrożenia.
- Mechanizmy obronne obejmują wypieranie lub blokowanie bodźców lękotwórczych w świadomości.
- Ten rodzaj lęku bywa trwały i dezorganizuje codzienne funkcjonowanie.
Lęk separacyjny
- objawia się nadmiernym strachem dziecka przed rozłąką z osobami, z którymi jest silnie związane
- przejawia się obawami, że bliscy nie wrócą lub stanie się im coś złego
- często dotyczy hipotetycznych sytuacji, takich jak porwania czy wypadki
- w odróżnieniu od normatywnego lęku przed rozstaniem, lęk separacyjny jest intensywny, utrzymuje się dłużej niż to typowe i zaburza funkcjonowanie dziecka
- może prowadzić do trudności w edukacji szkolnej, ograniczenia kontaktów rówieśniczych oraz problemów z samodzielnością w dorosłości
Trauma kumulacyjna a interpersonalna
- Trauma kumulacyjna powstaje w wyniku sumowania drobnych, ale powtarzalnych zdarzeń traumatycznych, które w dłuższym okresie powodują znaczne obciążenie psychiczne.
- Trauma interpersonalna natomiast dotyczy urazów wynikających z kontaktów z innymi ludźmi, takich jak przemoc domowa czy nadużycia seksualne.
- Obie formy traumy mogą prowadzić do poważnych zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
- zaliczane są do schorzeń neuropsychiatrycznych
związanych ze zmianami strukturalnymi i czynnościowymi w obrębie OUN. - Zaburzenia OCD występują zarówno u osób dorosłych, jak i u młodzieży oraz dzieci,
powodując duży dyskomfort pacjentów oraz odczuwalne pogorszenie jakości ich życia - Kryteria diagnostyczne stosowane do osób dorosłych i dzieci są tożsame.
OCD w ICD-10 - kryteria
- myśli natrętne (obsesje), bądź czynności natrętne (kompulsje)
- myśli natrętne (myśli, idee, wyobrażenia) i czynności natrętne (działania)
- Myśli i/lub czynności natrętne wywołują zdenerwowanie lub wpływają negatywnie na indywidualne lub społeczne funkcjonowanie pacjenta, zazwyczaj powodują, że chory traci z ich powodu dużo czasu.
- Myśli lub czynności natrętne nie są wynikiem innych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia lub zaburzenia afektywne.
Obsesje
- nawracające uporczywie, bez udziału woli danej osoby, a nawet wbrew jej wysiłkom przeciwstawiania się, myśli, impulsy lub wyobrażenia
- są one rozpoznawane jako własne, a nie
obce, narzucone z zewnątrz, chociaż najczęściej oceniane jako nieprawdziwe lub absurdalne i
odczuwane jako nieprzyjemne, stresujące - ważne jest, aby je odróżnić od martwienia się realnymi problemami, które występują na co
dzień. Kiedy obsesje trwają przez długi czas, opór wobec nich słabnie, a poczucie ich
bezsensowności maleje, co może prowadzić do trudności w diagnozowaniu, na przykład w
odróżnieniu obsesyjnych myśli od urojeniowych - obsesje mogą przybierać różne formy, są to m.in. obsesyjne myśli, ruminacje, wątpliwości,
impulsy oraz obsesyjne lęki (fobie)
Postacie obsesji
- Obsesyjne myśli
- Obsesyjne wyobrażenia
- Obsesyjne ruminacje
- Obsesyjne wątpliwości
- Obsesyjne impulsy
- Obsesyjne fobie
- Obsesyjne rytuały
Obsesyjne myśli
objawiają się powtarzającymi się słowami lub frazami, często w formie rymów, które zazwyczaj mają dla osoby istotne znaczenie, na przykład mogą przybierać treści obsceniczne u osób religijnych
Obsesyjne wyobrażenia
zazwyczaj polegają na powracających, uporczywych i intensywnych obrazach przedstawiających sceny o treści gwałtownej, agresywnej czy obscenicznej, a często dotyczą również niepokojących pacjenta praktyk seksualnych
Obsesyjne ruminacje
powtarzające się frazy związane z martwieniem się o błahostki, rzeczywiste i prawdopodobne sytuacje, a także o absurdalne kwestie, takie jak koniec świata
Obsesyjne wątpliwości
- powracające myśli wyrażające niepewność osoby dotyczącej wcześniejszych działań, na przykład: „czy wyłączyłem żelazko?” lub „czy może wybuchnąć pożar?”
- cechą charakterystyczną tych powracających wątpliwości jest ich nieuzasadniony charakter, ponieważ osoba podejmuje działania związane z tymi obawami w taki sposób, że nie ma żadnego zagrożenia
Obsesyjne impulsy
objawiają się przymusem natychmiastowego działania, które zazwyczaj jest agresywne, niebezpieczne lub może prowadzić do społecznego zakłopotania, a nawet zagrożenia, na przykład przymusem, by ukłuć kogoś nożem,
wyskoczyć z jadącego pociągu czy krzyczeć obsceniczne słowa w kościele
Obsesyjne fobie
- nawracające i uporczywe lęki oraz obawy związane z sytuacjami, osobami czy przedmiotami, które zazwyczaj wywołują strach oraz natrętne myśli o unikaniu tych sytuacji, na przykład dotyczące zrobienia krzywdy innej osobie
- niektórzy badacze nie rozróżniają obsesyjnych fobii, twierdząc, że zawsze towarzyszą im obsesje, podczas gdy inni uważają, że można wydzielić obsesje związane z natrętnymi obawami
Obsesyjne rytuały (mentalne kompulsje)
- złożone procesy myślowe, które są wykonywane w określony sposób, przykładem może być liczenie
- zazwyczaj są one związane z kompulsjami
Treści obsesji
1) agresja – agresywne natrętne myśli zwykle dotyczą atakowania innych osób, wyrażania gniewu lub przejawiania obscenicznych zachowań w miejscach publicznych.
2) porządek – myśli związane z porządkiem mogą odnosić się do sposobu realizacji
zadań oraz organizacji pracy.
3) brud i zarazki – Natrętne myśli dotyczące brudu i zarazków często wiążą się z lękiem przed uszkodzeniem ciała, zarażeniem się lub nabyciem choroby, zarówno u siebie, jak i u innych osób.
4) choroba – Uporczywe, nawracające myśli o chorobach zazwyczaj obejmują powtarzające się obawy dotyczące ryzyka zarażenia się lub rozwoju poważnej, często nieuleczalnej i zagrażającej życiu choroby, takiej jak nowotwór, choroby weneryczne czy HIV.
5) seks – Obsesyjne myśli o charakterze seksualnym zazwyczaj dotyczą sytuacji lub
praktyk, które pacjent uważa za wstydliwe lub nieakceptowalne, takich jak stosunek przez odbyt.
6) religia – Natrętne myśli o tematyce religijnej często przybierają formę uporczywie powracających wątpliwości dotyczących fundamentalnych zasad wiary, takich jak
„czy Bóg istnieje?” lub „czy wszystkie grzechy zostały wyznane?”.
Kompulsje
- powtarzające się zachowania, w tym powtarzające się czynności umysłowe, które dana osoba czuje się zmuszona wykonywać w odpowiedzi na obsesję, zgodnie ze sztywnymi zasadami lub w celu osiągnięcia poczucia “kompletności”
- mogą mieć na celu zapobieganie negatywnym skutkom
Kompulsje dzieli się na
- czynności jawne: mycie rąk, układanie czegoś w określonej kolejności
- czynności ukryte: modlenie się, liczenie
Przerwanie konkretnej sekwencji działania
- powoduje silny dystres
- próba zmiany kompulsji wzbudza lęk
Błędne koło w rozumieniu terapii CBT
- narastanie niepokoju (poczucie braku kontroli)
- nieakceptowana myśl
- interpretacja myśli
- przymus neutralizacji (rytuały)
- chwilowe obniżenie niepokoju
Rytuały wczesnodziecięce
- występujące na przełomie 2.–3. roku życia sprawdzania oraz dotykania, układania w określony sposób (szczególnie w zakresie takich czynności jak sen, kąpiel, jedzenie)
- charakterystyczne dla okolic 7. roku życia dziecka kolekcjonowanie przedmiotów, często łączące się z charakterystycznymi sekwencjami układania
