Begrippen hoofdstuk 7 (toetsweek 2) Flashcards
Totalitaire staat
de totalitaire staat is een samenleving zonder grondrechten en zonder scheiding der machten. Eén staatsideologie waarin iedereen moet geloven. Eén leider, geheime politie, staatsmonopolie op communicatie en geweldsmonopolie.
Rechtstaat
een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik van de overheid.
Democratische rechtstaat
een staat met vrije en geheime verkiezingen en waar burgers worden beschermd tegen macht en willekeur van de overheid.
Geweldsmonopolie
de overheid is de enige instantie die geweld mag gebruiken.
Legaliteitsbeginsel/strafbaarheid
een daad is legaal, tot dat de wetgevende macht de daad strafbaar heeft gemaakt door wetgeving.
Constitutionele monarchie
staat waarin de koning zich aan de grondwet dient te houden.
Nachtwakersstaat
staat die zich voornamelijk inzet voor bewaking van de veiligheid van de burgers en de noodzakelijke voorwaarden realiseert voor economische groei.
Klassieke grondrechten
rechten van burgers, die de macht van de overheid inperken.
Sociale grondrechten
recht dat een bestaansminimum van burgers garandeert. Bijvoorbeeld recht op zorg, onderdak of scholing.
Trias Politica
scheiding der machten.
Wetgevende macht
instantie die wetten maakt, wijzigt of verwijdert (bijvoorbeeld eerste en tweede kamer).
Uitvoerende macht
instantie die wetten uitvoert, door verdachten te zoeken, op te sporen, inspecteren, controleren en eventueel voor de rechter te slepen.
Rechterlijke macht
instantie die oordeelt over eventuele strafbaarheid of sanctionering in maatschappelijke conflicten. Leggen straffen op.
De vierde macht
de vierde macht is het ambtenarenapparaat. Ambtenaren blijven op hun ministerie, terwijl ministers vaak na een verkiezing weggaan.
Klassenjustitie
ongelijke justitiële behandeling tussen sociaaleconomische klassen in de samenleving.
Jurisprudentie
archief van uitspraken van rechters, waar rechters op terug kunnen vallen bij soortgelijke zaken als ze een oordeel willen vellen.
Grondwet
verzameling klassieke en sociale grondrechten, die de verhouding tussen burger en overheid omschrijft.
Wraking
beschuldiging van rechterlijke partijdigheid in een rechtszaak
Rechtsbescherming
de grondwet (en wetboek van strafvordering bijvoorbeeld) beschermt burgers tegen andere burgers en tegen machtsmisbruik van de overheid.
Wetboek van strafrecht
basis van het strafrecht, beschrijving van criminele gedragingen.
Wetboek van Strafvordering
regels waar de uitvoerende macht zich aan moet houden omtrent de opsporing van misdaad
Officier van Justitie
afgevaardigde van het openbaar ministerie die verdachten voor de rechter sleept. Spoort crimineel gedrag op.
Openbaar Ministerie
openbaar aanklager. Alle officieren van justitie en medewerkers.
Seponeren
openbaar ministerie ziet af van verdere rechtsvervolging en bestraffing bij onvoldoende bewijs.
Onschuldvermoeden
de verdachte is onschuldig totdat het tegendeel is bewezen
Eigenrichting
burgers die zelf straffen in plaats deze maatregel over te laten aan het strafrecht
Meervoudige kamer
rechtzetting met drie rechters ter behandeling van ernstige misdrijven
Terechtzitting
procedure van een rechtszaak die leidt tot een rechterlijke uitspraak
Dagvaarding
brief van de officier van justitie met beschuldiging en tijd/locatie van de rechtszitting
Advocaat
de advocaat verleent rechtsbijstand en verdedigt de verdachte
Tenlastelegging
de officier van justitie leest het strafbare feit voor waar de verdachte van beschuldigd wordt
Meineed
strafbaar feit waarbij een getuige opzettelijk niet de waarheid spreekt, terwijl hij/zij onder eed staat
Requisitoir
tenlastelegging en strafeis van de officier van justitie, namens het openbaar ministerie
Pleidooi
verdediging van de verdachte door de advocaat
Vonnis
uitspraak van de rechter
Gerechtshof
Hoger beroep als de gedaagde of eiser het oneens is met de rechterlijke uitspraak. Het gerechtshof doet de zaak opnieuw
Hoge Raad
Stadium van Cassatie, als de gedaagde/eiser het niet eens met de uitspraak van het gerechtshof is
Resocialisatie
heropvoeding om het gedrag van een crimineel te verbeteren
Bijkomende straf
intrekking van rijbewijs, stadionverbod, of een beroepsverbod
Voorwaardelijke straf
veroordeling die voltrokken wordt als de beschuldigde weer in de fout gaat
Terbeschikkingstelling (tbs)
maatregel van rechter, waardoor een crimineel verplicht wordt behandeld.
Eiser
degene die de zaak aan de rechter voorlegt
Gedaagde
de persoon van wie iets wordt geëist en daarom voor de rechter wordt gedaagd
Verweer
de verdediging tegen vorderingen van de eiser
Kort geding
versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken met voorlopig oordeel
Bodemprocedure
de gerechtelijke procedure waarin een geschil definitief wordt beslist (volgt uiteindelijk na het kort geding).
Uitlokking
criminaliteit uitlokken door de uitvoerende macht om opsporing makkelijker te maken
Preventieve opsluiting
opgepakt worden als er alleen maar een vermoeden bestaat dat je problemen gaat veroorzaken
Juryrechtspraak
burgerberaad in een rechtszaal die bepaalt of er sprake is van schuld in een strafproces. De rechter kan vervolgens een straf geven
Zwijgrecht
een verdachte hoeft niet mee te werken aan zijn eigen proces en mag zwijgen tijdens het proces
Levenslang
levenslange gevangenisstraf zonder kans op gratie of strafvermindering
Strafmaat
maximale straf voor een strafbaar feit (vergrijp)
Ne bis in idem-regel
een verdachte kan slechts één keer voor een rechter komen, (tenzij er in hoger beroep wordt gegaan door het OM of het slachtoffer)
Showproces
politiek strafproces in een totalitaire staat, waarvan de straf al vaststaat
Trial by media
is de impact van mediaberichten op iemands reputatie. In media wordt de suggestie gewekt dat iemand (on)schuldig is. Dit gebeurt voor het vonnis in de rechtbank
Spreekrecht
slachtoffers en nabestaanden mogen tijdens de zitting vertellen welk leed hun is aangedaan
Proces verbaal
document waarin de ambtenaar de strafbare delicten noteert
Gelijkheidsbeginsel
iedereen is voor de wet gelijk
Onafhankelijke rechtspraak
rechtspraak die losstaat van politieke inmenging
Misdrijven
ernstige strafbare feiten
Overtredingen
licht strafbaar feit
Reclassering
de ondersteuning waar gedetineerden recht op hebben bij terugkeer in de maatschappij.
Ontoerekeningsvatbaarheid
wanneer iemand vanwege geestelijke omstandigheden niet verantwoordelijk gesteld kan worden voor zijn of haar daden
Etnisch profileren
burgers op grond van hun etnische achtergrond en/of huidskleur aanhouden.
Corruptie
persoon die zijn machtspositie misbruikt in zijn eigen voordeel
Discretionaire bevoegdheid
ambtenaren kunnen zelf wetten interpreteren en naar eigen inzicht een besluit nemen
Belangenverstrengeling
een situatie waarbij iemand meerdere belangen dient die een invloed op elkaar kunnen uitoefenen
Proportionaliteitsbeginsel
houdt in dat een straf in redelijke verhouding moet staan tot de overtreding die gemaakt is.
