Beeldende kunst en beeldcultuur - Hoorcollege

Question 1

Wat is iconografie?

Answer 1

De methode in de kunstgeschiedenis die thema’s, onderwerpen en motieven in de beeldende kunst en beeldcultuur bestudeert. Het bestudeert de symbolen, voorwerpen die allemaal een diepere betekenis hebben.
Het is breed inzetbaar, voor allerlei uitingen van de visuele cultuur.

Question 2

Wat zijn voorbeelden van algemene attributen?

Answer 2

Nimbus, aureool voor heiligen, palmtak voor martelaren

Question 3

Welke conclusie kunnen je trekken als je palmtakken, aureolen én kruizen op een schilderij ziet?

Answer 3

Alle personen op het schilderij zijn heilig

Question 4

Wat noem je als je Christus in een mandorla afbeeld, samen met de vier evangelisten?

Answer 4

Majestas Domini

Question 5

De vier evangelisten worden vaak weergegeven als figuren met vleugels, wat staat voor wie?

Answer 5

Gevleugelde mens - Mattheus
Gevleugelde leeuw - Marcus
Gevleugelde rund - Lucas
Adelaar - Johannes

Question 6

Wat zijn de Latijnse namen van personificaties?

Answer 6

geloof (fides)
hoop (spes)
liefde (charitas)
voorzichtigheid (prudentia)
gerechtigheid (justitia)
kracht (furtitudo)
gematigheid (temperantia)

Question 7

Wat zijn enkele voorwerpen waarmee een personificatie wordt weergegeven?

Answer 7

• Dubbel gezicht
• Weegschaal (justitia)
• Spelende kinderen
• Water bij de wijn
• Zuil vasthouden op schouder
• Kruis (stok?) vasthouden
• Hamer (achtig) object vasthouden

Question 8

Wat is een Hodegetria?

Answer 8

Een aanduiding voor Moeder Gods

Question 9

Wat zijn varianten op Moeder Gods?

Answer 9

Madonna en Onze Lieve Vrouw

Question 10

Wat zijn voorbeelden van schilderijen die eigenlijk een andere officiële titel hebben, maar de bijnaam een stuk bekender is?

Answer 10

De Nachtwacht en Sixtijnse Madonna

Question 11

Wat is een Rahmenthemen / encompassing themes?

Answer 11

Het gaat hier om het uitbeelden van onderwerpen die aansluiten bij bestaande, verwante onderwerpen, wat de iconografieën met elkaar verbindt.
Voorbeelden hiervan zijn de Hemelvaart en het liefdespaar Venus en Adonis en Rinaldo en Arminda

Question 12

Wat zijn voorbeelden van Rahmenthemen?

Answer 12

• Christus die omhoog wordt getild door twee figuren, naar de Hemel
• Christus die is afgebeeld in een mandorla

Question 13

Wie wordt ook wel gezien als de vader van de Iconografie?

Answer 13

Erwin Panofsky

Question 14

Welke iconografisch systeem heeft Erwin Panofsky ontwikkeld?

Answer 14

Hij heeft een systeem ontwikkeld dat uit te leggen valt in een 4-lagen systeem.

Hij maakt eerst een pre-iconografische beschrijving, daarna een iconografische beschrijving, vervolgens een iconografische interpretatie en daarna een iconologie

Question 15

Wat is het verschil tussen een attribuut en een symbool?

Answer 15

Een attribuut is een object, dier, plant, of ander element dat aan een figuur wordt toegevoegd om die figuur te identificeren. Denk bijvoorbeeld aan de sleutels van Sint-Pieter, of de palmtak van een martelaar. Een symbool daarentegen vervangt een begrip en vat het samen. Zo staat de duif symbool voor de Heilige Geest, en het Lam Gods voor Christus.

Question 16

Beschrijf het concept van ‘Rahmenthema’ in de iconografie

Answer 16

‘Rahmenthema’ of ‘encompassing theme’ verbindt iconografische onderwerpen via een overkoepelend thema

Question 17

Wat is het verschil tussen een symbool en een personificatie?

Answer 17

Een symbool vertegenwoordigt een abstract begrip (bijvoorbeeld een lam voor Christus), terwijl een personificatie een menselijke figuur is die een abstract idee verbeeldt (zoals Gerechtigheid als een vrouw met een weegschaal)​

Question 18

Waarom is in het ‘Lam Gods’ een lam te zien?

Answer 18

In het Lam Gods is een lam te zien, dat symbool staat voor Christus. Het lam is een offerdier, net zoals Christus zichzelf heeft geofferd. Christus neemt de zonde op zich, en offert zichzelf op voor de bevolking.

Question 19

Waarom is in Christelijke iconografie vaak een pelikaan te zien?

Answer 19

In de christelijke iconografie is ook vaak een pelikaan te zien, te zien als een vogel die zijn borst doorboort. Hij doorboort zijn eigen borst, en geeft het bloed aan zijn kinderen. Net zoals Christus zijn bloed geeft voor de zondige bevolking.

Question 20

Hoe noem je het, als Christus is afgebeeld samen met de vier evangelisten?

Answer 20

Majestas Domini

Question 21

Wat zijn de vier kardinale deugden?

Answer 21

voorzichtigheid (prudentia)
gerechtigheid (justitia)
kracht (fortitudo) en
gematigdheid (temperantia)

Question 22

Wat zijn conventies?

Answer 22

Onderwerpen gebonden aan iconografische tradities

Question 23

Wat is een personificatie?

Answer 23

Een menselijk figuur die staat voor een abstract idee / denkbeeld

Question 24

Wat is een symbool?

Answer 24

Een object wat een begrip vervangt of samenvat

Question 25

Wat zijn voorbeelden van symbolen in de iconografie?

Answer 25

• Lam Gods dat staat voor Jezus Christus
• Duif dat staat voor de Heilige Geest
• Pelikaan die zijn jongen voedt met zijn bloed, als symbool voor Jezus Christus

Question 26

De Legenda Aurea van Jacobus de Voragine (ca. 1228-1296) beschrijft het leven en sterven van de belangrijkste heiligen van de middeleeuwse christenheid. Veel van de verhalen daarin komen niet uit de bijbel, maar gaan wel over de kindertijd van Christus en de dood van Maria. Hoe noemt men dergelijke verhalen?

Answer 26

Apocrief verhalen