Atamalar Flashcards
(umumiy, yalpi) – XX asr hodisasi bo‘lib,butun siyosiy tizimning davlatga bo‘ysunishini,jamiyat hayoti va fuqarolar ustidan to‘liq davlat nazorati o‘rnatilishini nazarda tutadi
Totalitarizm
Qirol, gersog, graf va boronlarning qaram dehqonlar mehnati bilan ishlanadigan yer mulklari
Domen(lot. - dominium-mulk)
Qabila boshlig’i, zodagon shaxs
Konung
Jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy hayotini harbiy maqsadlarga bo’ysundirish
Militarizatsiya
Bir davlat hududining yoki bir qismining boshqa davlatga zo’rlik
Anneksiya
Xristian dinining asosiy mazhablaridan biri
Katolik
An’anaviy qadriyatlar, urf-odatlar, ijtimoiy va diniy tartiblar tarafdori bo’lgan siyosiy oqim
Konservatizm
Ma’lum muddatga belgilangan faoliyat turi bilan shug’ullanish
Litsenziya
Mavjud tuzumni keskin o’zgartirmaslik, uni konstitutsiya doirasida rivojlantirish tarafdorlari
O’nglar
O’rta asrlarda G’arbiy Yevropada ixtiyorida qaram dehqonlari va mayda feodal vassallari bo’lgan yer egasi
Senyor(lot-katta)
Yerga to’la egalik qilish ;G’arbiy Yevropada avloddan-avlodga merosiy yer-mulk
Allod(yun.)
Sharqiy Rimni boshqargan hukmdor
Vasilevs(yun. - podsho)
Tushunarli bir xil tilda so’zlashuvchilar
Slavyan(sloven)
To’g’ri yo’ldan borgan dastlabki 4 halifa
Choryor-(forscha-to’rt do’st)
Inson faoliyatining u yoki bu sohasini moddiy-texnik ta’minlashni boshqarish tizimi
Logistika - (yun. logistike - hisoblash, muhokama san’ati)
Zonalarda yangi texnologiyalarni o’zlashtirish, alohida sohadagi sanoatni rivojlantirish, hududning o’ziga xos ijtimoiy imkoniyatlari hisobga olingan xolda maxsus sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish tashkil etiladi.
Maxsus industrial zona
Milliy valutaning amaldagi kurs bo’yicha boshqa xorijiy valutalarga erkin va cheklanmagan miqdorda almashtirilishi.
Konvertatsiya - (lot. convertatio - o’zgartirish, aylantirish)
Zonalarda korxonalar faoliyatini jadallashtirish, sanoatni modernizatsiya qilish, ichki bozorni tovarlar bilan to’ldirish, eksport-importni kengaytirish amalga oshiriladi
Erkin industrial-iqtisodiy zona
Zonalar alohida maqomga ega bo’ladi. Maxsus imtiyoz va chegirmalar asosida savdo, boj imkoniyatlari beriladi
Maxsus iqtisodiy zona
Zonalarda bozor iqtisodiyotining ochiq tizimi tashkil etiladi. Xorijiy va milliy tadbirkorlar uchun qulay, imtiyozli sharoit yaratiladi
Erkin iqtisodiy zona
Aholini majburiy irqiy guruhlarga bo’lish
D jandjaj
Harbiy xizmatdan bo’shatish
Demobilizatsiya
Xalqaro shartnoma, bitim
Traktat
Bir tomonning ikkinchi tomonga qo’yadigan qat’iy talabi
Ultimatum
Hukumatning juda muhim voqea munosabati bilan xalqqa qilgan yozma murojaati
Pansan
Ta’limot, siyosiy rahbarlik tamoyili
Ijtimoiy tizimning muhim belgisi bo’lib, unga binoan turli ijtimoiy guruhlar, ayni holat -erkaklar va ayollarning jamiyatdagi imkoniyatlari bir-biridan farq qiladi
Gender tengligi
Chingisxan farzandlariga mulk sifatida bo’lib bergan hududlar
Ulus(mo’g’ulcha-davlat, xalq, odamlar)
Suyakdon
Ossuariy
Ayollar tanasini yopib turuvchi bir necha metr uzunlikdagi matodan o’rama kiyim
Sari
Bir yoki bir nechta o’xshash kasb egalarini birlashtirgan savdo-hu- narmandchilik birlashmasi yoki o’rta asrlar hunarmandlarining kasbiy asosdagi uyushmasi
Sex
Sud hukmidan norozi bo’lgach, uning ustidan shikoyat arizasi berilishining bir shakli
Apellyatsiya (lot. - shikoyat, norozilik
bildirish)
Qishloq xo’jaligi bilan shug’ullaniladigan hududga, aholining qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yetishtirish hajmi ustun bo’lgan joyga nisbatan qo’llaniladi.
Agrar (lotincha agrarhis) yerga. dalaga)
Biror bir hududning qonun bilan chegaralangan davlat hokimiyatini mustaqil amalga oshirish huquqi.
Avtonomiya (yunoncha - qonim)
Qabila urf-odatlariga tayanib ish ko’radigan sud
Biy sudlari
Rus tilida podsho «царь» deyiladi. Bu mahalliy aholi tilida chor» deb talaffuz etilgan va shu bois o’zbek tilidagi adabiyotlarga shunday ko’rinishda kirgan.
Chor Rossiyasi (Царская Россия)
Biror tashkilot, jamoa tomonidan vakolatli qilib saylab yoki tayinlab yuborilgan vakil
Delegat (lotincha yuborgan)
Charxning yigirilayotgan ip o’ralib qo’yiladigan boriladigan qismi. Duk yasovchi hunarmand dukchi deyilgan
Dukchi (forscha yig, duk)
Rossiya imperiyasining qonun chiqaruvchi hokimiyati, shahar dumasi - shaharning o’zini o’zi boshqarish organi.
Duma (ruscha -o’ylash, fikrlamoq)
Xalq og’zaki ijodida qahramonlik va qahramonlar haqidagi dostonlar majmuasi.
Epos
Dindorlar orasida obro’ qozongan diniy rahnamo unvoni
Eshon
Dindorlar orasida obro’ qozongan diniy rahnamo unvoni
Eshon
Davlatlarning o’z siyosiy mustaqilligini muayyan doirada cheklash yo’li bilan yagona ittifoqqa birlashuvi
Federatsiya (lotincha ittifoq bo’lib mustahkamlash)
Kundalik turmushda ro’y beradigan salbiy
hodisalarni tanqid qilib yozilgan gazeta yoki jurnal maqolasi.
Felyeton (fransuzcha)
Ayrim fanlarga ixtisoslashtirilgan va ular bo’yicha chuqur ta’lim beradigan o’quv muassasalari.
Gimnaziya
Uyezd politsiyasi boshlig’i.
Ispravnik
Qurol- aslahaxona boshlig’i
Jevachi (jeva - qurol-aslaha)
Uyda yollanib ishlanadigan hunarmandchilik
Kasanachilik
Jinoyatlari uchun og’ir mehnat sharoitida jazoni o’tash joyi
Katorga
Harbiy qism joylashtirilgan maxsus bino.
Kazarma (italyancha iiycha, kulba)
Qal’a yoki tumandagi barcha qo’shinlar boshlig’i
Komendant
Eski tuzum tarafdorlari, islohotlar va o’zgarishlarga qarshi turuvchilar
Konservativ (lotincha)
Mag’lub davlatning g’olib davlat foydasiga pul to’lovi.
Kontributsiya
Hukumatning muhim voqea munosabati bilan xalqqa qilgan yozma murojaati, qonun kuchiga teng hujjati
Manifest (lotincha)
Gazeta, jumal va kitoblar majmui
Matbuot (arabcha-bosma asarlar, nashrlar)
Yer atmosferasi, uning xususiyatlari va unda bo’ladigan fizik jarayonlar haqidagi fan.
Meteorologiya (yunoncha)
Iqtisodiyotning bir sohasidagi
yakka hukmronlik
Monopoliya (yunoncha-tanho sotish)
Dinga qattiq berilgan, uning aqidalariga ko’r-ko’rona amal qiluvchi.
Mutaassib (arabcha - o’ta fidoyi)
Vaqtincha, muayyan muddatga tuzilgan hukumat.
Muvaqqat (arabcha)
Jamoat xavfsizligini saqlovchi tashkilot.
Politsiya (nemischa ma’muriyat)
Daryolar sohilida qayiqlar, kemalar to’xtaydigan, maxsus jihozlangan joy - bandargoh.
Pristan (ruscha - kelib to ‘xtamoq)
Mustamlaka mamlakat qaramligining bir shakli. Bunday mamlakat ichki siyosatida birmuncha mustaqil bo’lsa-da, tashqi siyosati mustamlakachi davlat qo’liga o’tadi
Protektorat (lotincha- ho’liy)
Iqtisodiyotda ishlab chiqarishning nisbatan mo’tadil, unchalik xavfli bo’lmagan pasayishinı yoki iqtisodiy o’sish sur’atlarining sekinlashuvini anglatadi.
Retsessiya
Belgilangan parametrlarga ko’ra, ma’lum
mahsulot turini yaratish bo’yicha barcha texnologik jarayonlar (ilmiy-texnik izlanishlar, konstruktorlik ishlari, ishlab chiqarishni tayyorlash, ishlab chiqarish, sotish va loyihani servis qo’llab- quvvatlash) majmuyi.
Makrotexnologiya
Pulning harakati, foiz stavkalari, valuta kursi, ish haqı, shuningdek, ishlab chiqarish va iste’molning dinamikasi bilan xarakterlanuvchi iqtisodiyotning holati, uning faollik darajasini bildiradi.
Iqtisodiy konyunktura
Holat, ma’lum voqea yoki hodisaga nisbatan munosabat
Pozitsiya
O’limga mahkum etilganlarni gulxanda yoqish. Portugalcha - e’tiqod yoki din ishi”
Autodafe
Tabiiy resurslar
Tabiiy boyliklar
Hayot uchun zarur ne’matlarni
tabiiy boyliklarning, xususan, yerning hosildorligini oshirish hisobiga emas, yangi yerlami о ‘zlashtirish hisobiga kо‘paytirish.
Ekstensiv foydalanish
Texnika, texnologiya, boshqaruv va mehnatni tashkil etish sohasidagi yangiliklar
Innovatsiya
Xususiy mulkning asosini sanoat
korxonalari tashkil etadigan, shuningdek, rivojlangan bozor iqtisodiyoti va yuqori sanoat ishlab chiqarishiga asoslangan
jamiyatdir.
Kapitalistik jamiyat
Kо ‘plab kemalardan iborat katta flot.
Armada
(yunoncha) — joyning geografik koordinatalarini, vaqtni, yidduzlaming chiqish va botish paytini
aniqlovchi astronomik asbob.
Astrolyabiya
Davlat organlarining iqtisod, siyosat va ijtimoiy sohadagi harakati bo’lib, u davlatning harbiy qudratini oshirishga yo’naltirilgan.
Militarizatsiya
Aholining bir mamlakatdan boshqasiga vaqtinchalik yoki doimiy yashash uchun ko’chib o’tishi
Immigratsiya
Vatanga qaytish, Atama, odatda, harbiy asirlar, ko’chirilgan shaxslar, qochoqlar, emigrantlarga nisbatan qo’llaniladi. Yahudiylarning tarixiy vatani bo’lgan Falastinga qaytishi ham repatriatsiya deb ataladi
Repatriatsiya
Saralangan fuqarolarning ehtiyojlariga emas, xalq ommasi ehtiyojlariga qaratilgan siyosiy pozitsiya yoki nutq shakli.
Populizm