Asidau Niwcleïg A'u Sweuddogaethau

Question 1

Beth yw cydrannau niwcleotidau?

Answer 1

• Grwp ffosffad, yr un i bob niwcleotid.
• Siwgr pentos. Ribos yn RNA a deocsiribos yn DNA.
• Bas organig, neu bad nitrogenaidd.

Question 2

Beth yw’r basau pyrimidin?

Answer 2

Thymin, cytosin ac wracil.

Question 3

Beth yw’r basau pwrin?

Answer 3

Adenin a gwanin.

Question 4

Enwir cludydd egni y corff.

Answer 4

Adenin triffosffad, sef ATP.

Question 5

O beth caiff ATP ei creu?

Answer 5

Adenosin triffosffad, adenosin =Adenin a ribos, a thri ffosffad.

Question 6

Beth yw manteision ATP?

Answer 6

• Rhuddhad egni cyflym gen ddefnyddio un ensym
• Rhuddhai symiau bach o egni i atal colledion di-angen
• Cyfnewidwr egni cyffredinol (Ffynhonell egni pobbpeth byw)

Question 7

Enwir swyddogaethau ATP.

Answer 7

• Defnydd yn adweithiau anabolig e.e. synthesis protein a DNA
• Cludiant actif
• Cyfangiad cyhyrau
• Trosglwyddo ysgogiadau nerfol

Question 8

Sut a rhuddheir egni o ATP?

Answer 8

Mae’r bond egni uchel rhwng yr ail a’r trydydd grwp ffosffad yn torry gan yr ensym ATPas mewn proses hydrolysis. Maent yn ffurfio adenin deuffosffad a 30.6kj. Maent yn adwaith culdroadwy

Question 9

Disgrifia adeiledd DNA.

Answer 9

Dau edefyn polyniwcleotid mewn helics dwbl. Mae’r siwgr deocsiribos a a grwpiau ffosffad yn ffurfio’r asgwrn cefn.

Question 10

Beth sy’n uno’r basau?

Answer 10

Mae bomdiau hydrogen yn uno’r basau i ffurfio parau cyflenwol. Bondiau yma sy’n cynnal y siap helics dwbl.

Question 11

Disgrifia edafedd y niwcleotidau

Answer 11

Maent yn wrthbaralel felly mae un edefyn wedi trefnu j gyfeiriad dirgroes y llall.

Question 12

Beth sy’n wneud i DNA’n addas am ei swyddogaethau?

Answer 12

• Moleciwl sefydlog iawn, felly nad ydy’r gwybodaeth dim yn newid
• Moleciwl mawr a all cludo llawer o wybodaeth genynnol
• Mae’r dau edefyn yn gallu gwahanu
• Caiff y gwybodaeth ei amddyffyn gan yr asgwrn cefn

Question 13

Disgrifia adeiledd RNA

Answer 13

Mae RNA ym polyniwcleotid un edefyn sy’n cynnwys y siwgr pentos ribos. Maent yn cynnwys y basau adenin, gwanin, cytosin ac wracil.

Question 14

Pa tri RNA sy’n cymryd rhan yn synthesis protein?

Answer 14

• RNA negeseuol (mRNA)
• RNA ribosomaidd (rRNA)
• RNA trosglwyddo (tRNA)

Question 15

Beth yw rhan RNA negeseuol (mRNA) yn synthesis protein?

Answer 15

Maent yn moleciwl hir un edefyn a chaiff ei syntheseiddio yn y cnewyllyn sy’n cludo’r cod genynnol o’r DNA i’r ribosomau yn y cytoplasm.

Question 16

Beth yw rol RNA ribosomaidd (rRNA) yn synthesis protein?

Answer 16

Caiff ei ffeindio yn y cytoplasm, a ffurfir a phrotein i grey ribosomau

Question 17

Beth yw rol RNA trosglwyddo (tRNA) yn synthesis protein?

Answer 17

Moleciwl un edefyn sy’n plygu i greu basau cyflenwol yn siap deilen meillionen. Mae’r pen 3’ yn cynnwys dilyniant basau CCANsy’n rhwymo at yr asid amino penodol. Mae ganddo dilyniant ychwanegol sef y gwrthgodon. Maent yn cludo asidau amino penodol i’r ribosomau.

Question 18

Beth sy’n byrrach RNA neu DNA?

Answer 18

RNA

Question 19

Ble caiff DNA ei cadw?

Answer 19

Yn nghewyll celloedd ewcaryotig, neu yn nghytopasm procaryotau. Hefyd caiff ei chadw yn cloroplastau a mitochondria.

Question 20

Disgrifia’r tri theori gwreiddiol dyblygu DNA.

Answer 20

• Dyblygu cadwrol ble caiff dau edefyn cwblnewydd ei creu
• Dyblygu gwasgarol ble caiff y DNA ei torri i ddarnau a chaiff ei ffurfio ar hap (fel templed)
• Dyblygu lled-gadwrol (Cywir) ble mae’r dau edefyn yn gweithredu fel templedi

Question 21

Disgrifia synthesis protein yn bras

Answer 21

Mae dilyniant basau’n cynrechioli gwybodaeth sy’n creu asidau amino a phrotein.

Question 22

Beth yw cod tripled?

Answer 22

• Tri bas sy’n codio ar gyfer asid amino
• 64 codau posib gyda ond 20 asid amino felly mae’n cod dirywiedig
• Caiff ei atalnodi, yn mRNA enwir yn codonau stop

Question 23

Beth ydy genyn?

Answer 23

darn o DNA sy’n codio ar gyfer polypeptid penodol

Question 24

Disgrifia proses dyblygu lled-cadwrol

Answer 24

• Torrir y bondiau hydrogen gan yr ensym helicas
• Mae’r ensym DNA polymeras yn catalyddu’r adwaith cyddwyso rhwng grwp ffosffad 5’, niwcleotid rhydd a’r grwp OH ar ben 3’

Question 25

Beth yw’r gwahaniaeth rhwng RNA yn cael ei defnyddio yn celloedd procaryotig ac ewcaryotig

Answer 25

Yn celloedd procaryotig mae mRNA yn cyfeirio synthesis protein, and mewn ewcaryotai rhaid prosesu’r RNA cyntaf

Question 26

Sut a phrosesir RNA cyn syntheseiddio protein yn celloedd ewcaryotig?

Answer 26

• Mewn ewcaryotau mae’r RNA gwraiddiol yn hirach na’r mRNA, (RNA cyn-negeseuol)
• Intronau yw’r darnau sydd angen tynnu gan endoniwcleasau
• Ecsonau ydy’r darnau sydd ar ol

Question 27

Disgrifia’r proses trawsgrifiad DNA

Answer 27

• Na ellir DNA gadael y cnewyllyn felly rhaid ei troi i mRNA gyntaf
• Caiff y DNA ei ymrannu gan ensym DNA helicas
• Mae’r ensym DNA polymeras yn rhwymo a’r templed ac mae niwcleotidau RNA rhydd yn trefnu eu hunain
• Mae’r DNA Polymeras yn creu bondiau ac yn creu ddefyn o mRNA nes y codon stop
• Nawr mae’r mRNA yn rhydd i adael

Question 28

Disgrifia’r prosed trosiad

Answer 28

-Caiff dilyniad yr mRNA ei defnyddio
-Mae rhan lleiaf yr ribosom yn rhwymo a’r mRNA a mae dau safle glynu tRNA ar yr rhan mwyaf
-Mae’r tRNA a’r gwrthcodon i’r mRNA ym bondio’n hydrogen
-Wrth i’r gwrthcodon tRNA nesaf dod maent yn bondio’n peptid a’r llall yn proses ymestyniad
-Mae’r proses yn ailadrodd nes y codon stop, sef terfyniad
-

Question 29

O fle mae’r tRNA yn cael yr asidau amino?

Answer 29

O’r cytoplasm, caiff ei glynu a’r egni o ATP trwy’r proses actifadu asidau amino

Question 30

Ble aeth y polypeptid ar ol cel ei creu ar yr ribosom?

Answer 30

Aeth i’r organinyn holgi i gael ei prosesu, neu i’r cytoplasm