architektura Flashcards
Budowa bazyliki chrześcijańskiej w IV w.
Wznoszone w IV wieku bazyliki miały trzy lub pięć naw
oddzielonych od siebie kolumnadami. Nawa główna była wyższa i szersza, a oświetlały
ją rzędy okien umieszczone ponad dachami naw bocznych. W niektórych bazylikach
budowano też transepty (nawy poprzeczne). Nawę główną od transeptu oddzielały
umieszczone po obu stronach arkady. Na jej końcu zwykle znajdowało się wydzielone
prezbiterium, często zakończone absydą. Absyda mogła
też zamykać inne nawy i była kryta półkopułą. W głównej absydzie lub bezpośrednio
przed nią znajdował się ołtarz. Pod ścianami umieszczano ławy dla duchowieństwa. Bazyliki
nie były sklepione, dlatego od strony wewnętrznej widoczne było wiązanie dachowe.
Wejście do kościoła prowadziło przez otwarty kolumnowy dziedziniec budowany na wzór rzymskich domów. Z niego przechodziło się do narteksu, a dopiero stąd można było wejść do kościoła Bazyliki były budowane na planie podłużnym.
początki architektury chrześcijańskiej
Z powodu prześladowań architektura chrześcijańska na zachodzie Europy mogła
rozwijać się dopiero po edykcie mediolańskim. Okres jej intensywnego rozwoju przypada więc
na czasy panowania Konstantyna I Wielkiego. Chrześcijanom potrzebne były kościoły,
w których można było sprawować wspólnie obrzędy, kapłani zaś mogli nauczać.
powstanie typu chrześcijańskiej bazyliki
Wzorców
dla architektury chrześcijańskiej poszukiwano przede wszystkim w tradycji antycznej. Nie
można było jednak tworzyć kościołów na wzór greckich i rzymskich świątyń, ponieważ
miały one inną funkcję. Świątynia pogańska była przede wszystkim domem bóstwa,
dlatego wszystkie obrzędy sprawowane były na zewnątrz. Z kolei kościół musiał pomieścić
rzesze wiernych, stąd za wzór chrześcijańskich świątyń w dużej mierze posłużyły rzymskie
sale zgromadzeń i sądów – bazyliki. Inspirowano się też kolumnadami wokół atrium
rzymskich domów, salami tronowymi cesarskich pałaców oraz wznoszonymi przez Żydów
synagogami. I tak rozpowszechniła się forma, którą na wzór rzymski nazwano bazyliką
(termin basileus w języku greckim oznacza króla, co zaczęto odnosić do królewskiej godności
Chrystusa). Jako typ architektoniczny bazylika przetrwała stulecia.
Termin bazylika
w kościele katolickim oznacza typ układu przestrzennego budynku,
wzorowany na rzymskich salach posiedzeń sądowych, ale także wiąże się z funkcją
budowli. Bazylikami większymi nazywano np. kościoły własne papieża, a mniejszymi
– niektóre katedry. W drugim z wymienionych przypadków świątynia może mieć inny układ
przestrzenny niż bazylikowy.
Narteks
w architekturze wczesnochrześcijańskiej, bizantyjskiej oraz w okresie wczesnośredniowiecznym: kryty przedsionek przy przedniej (frontowej) ścianie kościoła
atrium
1.wewnętrzny dziedziniec otoczony ze wszystkich stron ścianami budynku»
2. w starożytnych domach rzymskich: główna część domu, oświetlona przez czworokątny otwór w dachu, pod którym znajdował się basen na wodę deszczową
3. w bazylikach wczesnochrześcijańskich: dziedziniec otoczony krużgankami, poprzedzający przedsionek
prezbiterium
część kościoła, w której znajduje się główny ołtarz
apsyda
półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie w kościele zamykające prezbiterium lub nawę
budowle na planie centralnym we wczesnochrześcijańskim budownictwie
Ten typ charakterystyczny był
dla martyrionów, mauzoleów
oraz baptysterium
martyrium
budowla wzniesiona ku czci męczennika, mieszcząca jego relikwie
baptysterium
budynek, kaplica lub miejsce wydzielone w budynku kościelnym do udzielania chrztu
miejsca powstawania budynków wczesnochrześcijańskich
Nie tylko Rzym przeżywał intensywny rozwój architektury chrześcijańskiej. Wiele
obiektów powstawało też w Trewirze, Akwilei, Mediolanie oraz Rawennie. Budownictwo
chrześcijańskie upowszechniło się też w Syrii, a z czasem w Bizancjum. Ulubioną formą architektoniczną na wschodzie była forma centralna – plan oktagonalny,
czyli ośmioboczny, lub krzyża greckiego. Budowle te często były wieńczone kopułą.
Mauzoleum
rodzaj grobowca w formie monumentalnej, samodzielnej budowli o bogatym wystroju architektonicznym. Spotykane są również niebędące miejscem pochówku, symboliczne mauzolea, będące jedynie pomnikiem ku czci danej osoby.
