Antybiotyki beta-laktamowe, glikopeptydowy i lipopeptydowe + aminoglikozydy Flashcards
Zastosowanie penicylin półsyntetycznych przeciwgronkowcowych
W infekcjach wywołanych przez gronkowce wytwarzające beta-laktamazy, wrażliwe paciorkowce.
Listeria sp., MRSA i enterokoki wykazują oporność
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe
Oksacylina, kloksacylina (jedyna dostępna w Polsce), flukloksacylina, dikloksacylina
Aminopenicyliny
Półsyntetyczne, szerokie spektrum - g+ (zakres jak benzylopenicylina), g- (rodzaj Neisseria, haemophilus, rodzina Enterobacteriacae niewytwarzajaca b-laktamaz)
Doustnie, domięśniowo, dożylnie
Mało toksyczne (tez w ciąży), rzadziej ciężkie reakcje uczuleniowe, mogą powodować dysbakteriozy, mogą podowowac osutki plamowo-grudkowe (u 5-10%, cześciej u osób z hiperurykemia leczonych allopurynolemoraz CLL, typowo po podaniu amoksycyliny choremu z mononukleoza)
Amoksycylina
1 ostre zap zatok 2 zap ucha środkowego 3 paciorkowcowe zap gardła 4 pozaszpitalne zap płuc 5 eradykacja Helicobacter (wraz z metronidazolem lub klarytromycyna) 6 ZUM wywołane przez enterokoki 7 zaostrzenie POChP
Ampicylina
Dożylnie i doustnie (wchłanianie gorsze niż amoksycyliny, która ją w podaniach doustnych zastąpiła)
Dożylnie w leczeniu Listeria oraz entrokokow, używana często w skojarzeniu z aminoglikozydem
Występuje duży odsetek szczepów opornych wsród Escherichia coli oraz rodzajów Salmonella (-> użycie kontrowersyjne, moze spowodować wytworzeniu bezobjaowoego nosicielstwa) i Shigella
Pseudomonas, Acinetobacter, serratia, proteus, Enterobacter i Klebsiella wykazują oporność na lek
Ureidopenicyliny
Leki o bardzo szerokim zakresie działania, większa aktywność wobec g- (zwłaszcza Pśeudomonas i enterokokow -wyjątek enterococcus faecium)
Oporne chlamydie i mykoplazmy
Domięśniowo i dożylnie (często z aminoglikozydami i fluorochinolami) w leczeniu ciężkich zak szpitalnych wywołanych przez Pseudomonas i Klebsiella.
Piperacylina używana w profilaktyce w chirurgii i ginekologii
Większa toksyczność
Karboksypenicyliny
Karbenicylina (nieużywana już), tykarcylina
Tykarcylina
Karboksypenicylina, podaje sie w skojarzeniu z kwasem klawulanowym, który zwiększa aktywność wobec Xanthomonas maltophilia, H. influenze, Klebsiella sp., St. aureus, Bacteroides fragilis (ale nie wobec Pseudomonas!!!)
W leczeniu ciężkich zakażeń szpitalnych (wskazania podobne jak ureidopenicylin)
Tykarcylina + kwas klawulanowym = timentin
Kwas klawulanowy, Sulbaktam, Tazobaktam
Inhibitory beta-laktamaz
Same nie maja właściwości przeciwbakteryjnych, ale ich dodatnie do preparatu rozszerza zakres działania antybiotyku.
Najsilniej blokowane sa enzymy klasy A (u gronkowców, H. Influenze, Neisseria gonorrhoeae, Salmonella sp., Shigella sp., Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae
Beta laktamazy klasy C nie sa silnie hamowane (pseudomonas, Serratia, Enterobacter, Citrobacter
Augmentin
Dodatek kwasu klawulanowego rozszerza spektrum amoksycyliny głownie o bakterie beztlenowe. Używany w zak GDO (2 rzut), pozaszpitalnym zap płuc, nawracajacym bakteryjnym zap gardła, ZUM (3 rzut, po ko-trymoksazolu i nitrofurantoinie) i innych
Benzylopenicylina (penicylina g)
W postaci soli sodowej lub potasowej (-> przeciążenie pacjenta Na lub K, gdy K - uwaga na niewydolność nerek lub Na - krazenia ), do stosowania dożylnego bądź domiesniowego, silnie wiąże sie z białkami osocza i dobrze penetruje do wszystkich tkanek (wyjątki: oun, ciecz wodnista oka, płód, pokarm kobiecy), t1/2 = 30 minut, musi być podawana 4-6 razy na dobę, metabolizowana do kwasu penicylojowego, wydalana przez nerki (wydalanie moze zmienjszyc probenecyd i trochę nlpz), in vitro inaktywuje aminoglikozydy (nie podawać w jednym roztworze) in vivo wykazuje z nimi działanie synegistyczne
Benzylopenicylina prokainowa
Wyłącznie domięśniowo (po omyłkowym zastosowaniu dożylnym - zespół hoigne), przed zastosowanie wskazana próba uczuleniowa (podanie testarpenu i prokainy), jest wolno rozkładana (->2dawki dobowe)
Zespół hoigne
Zaczerwienienie, wzrost ctk, niepokój, splątanie, drgawki, objawy ogniskowe z ounu, np po wstrzyknięciu benzylopenicyliny prokainowej
Zakres działania naturalnych penicylin
Paciorkowce (streptococcus pyogenes), paciorkowce hrmolizujace grupy B, C i G, wrażliwe pneumokoki, actinomyces spp., Listeria monocytogenes, Neisseria meningitidis, Treponema pallidum, Bacillus anthracis, beztlenowe: Clostridum sp., Bacteroides (bez Bacteroides fragilis)
Fenoksymetylopenicylina (penicylina v)
Kwasooporna sól penicyliny naturalnej, przeznaczona do podawania doustnego (jako jedyna naturalna) 2-4 razy na dobę, wchłanianie z pp niecałkowite, głownie w leczeniu plonicy i zakażeń GDO
Benzylopenicylina benzatynowa
Domięśniowo, powolne uwalnianie -> raz na 2-4 tygodni, rzadko, w profilaktyce choroby reumatycznej u dzieci
Działanie antybiotyków beta-laktamowych
Bakteriobójcze (wyjątek: benzylopenicylina działa bakteriostatyczne na Enterococcus faecalis). Do rozwoju aktywności wymagają wzrostu i rozmnażania sie bakterii (=nie działają w obecności leków bakteriostatycznych). Efekt działania zależy od czasu (-> stosowane 2-4 razy na dobę)
Mechanizmy oporność na antybiotyki beta-laktamowe
1 wytwarzanie beta laktamaz, 2 mutacja białek PBP (typowo MRSA, paciorkowce i enterokoki) 3 zaburzenie przedostawania sie leku do PBP (jedynie G-, bardzo ważne w przypadku Pseudomonas aeruginosa - karbapenemy dostają sie wyłącznie przez porynę oprD) 4 aktywne wypompowywanie leku z drobnoustroju
Cefamycyny
Cefoksytyna, cefotetan, cefmetazol
Większa aktywność wobec bakterii gram-
Charakterystyka cefalosporyn
Względnie odporne na działanie części beta-laktamaz, ale ESBL i KLC, cefalosporynaza AmpC oraz metalo-beta-laktamaza rozkładają większość cefalosporyn.
Nie wykazują aktywności wobec enterokokow oraz Listeria monocytogenes.
Mało toksyczne, ale więcej działań niepożądanych niż penicyliny półsyntetyczne, rzadziej uczulenie niż w przypadku penicylin.
5-10% pacjentów uczulonych na penicyliny jest rownież uczulona na cefalosporyny
Działania niepożądane cefalosporyn
1 podrażnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia
2nefrotoksycznosc (szczególnie cefalorydyna, nasila sie przy jednoczesnym podaniu aminoglikozydow i innych nefrotoksycznych)
3 reakcja disulfiramowa (cefamandol, cefcefotetan, cefmetazol, cefoperazon, moksolaktam - zawierają pierścień metylotiotetrazolowy)
4 hipoprotrombinemia (jak wyżej)
5 dysbakteriozy
I generacja cefalosporyn
Cefadroksyl, cefazolina, cefradyna, cefpiryna, cefalotyna, cefaleksyna
Charakterystyka cefalosporyn I generacji
Silnie działają na gram+ (gronkowce - bez MRSA, paciorkowce) słabiej na gram- (Escherichia, Klebsiella, Proteus) aktywne wobec ziarenkowcow beztlenowych (z wyjątkiem Bacteroides fragilis)
Cefazolina
W profilaktyce w chirurgii i rzadziej w leczeniu zakażeń wywołanych przez Stapylococcus aureus
Cefradyna, cefaleksyna, cefadroksyl
Pozaszpitalne GDO i ZUM i tkanka podskórna
Cefadroksyl
Angina paciorkowcowa
Cefalosporyny II generacji
Cefaklor, cefuroksym, cefamandol, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefotetan, cefmetazol
Charakterystyka cefalosporyn II generacji
Wykazują aktywność leków z I generacji z poszerzonym spektrum działania na droboustroje gram-
Cefoksytyna, cefotetan, cefmetazol oddziaływują na bakterie beztlenowe (łącznie z Bacteroides fragilis)
Brak aktywności wobec Pseudomonas i enterokokow
Cefalosporyny drugiej generacji stosowane doustnie
Cefaklor, cefuroksym, cefprozyl, lorakarbef
Cefaklor i cefprozyl - stosowanie
Pozaszpitalne GDO i ZUM (leki drugiego rzutu)
Cefuroksym
1 zap ucha środkowego lub zatok przynosowych (2 rzut) 2 pozaszpitalne zap płuc 3 zaostrzenia POChP 4 ZUM 5 wczesne stadia boreliozy z Lyme
III generacja cefalosporyn
Cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam
Charakterystyka cefalosporyn III generacji
W porównaniu do II maja porzerzone spektrum działania w kierunku trudnych bakterii gram- (Citrobacter, Serratia, Providencia)
Cefalosporyny III generacji aktywne wobec Pseudomonas
Ceftazydym, cefoperazon
Cefalosporyny III generacji aktywne wobec Bacteroides fragilis
Ceftyzoksym, moksolaktam
Cefalosporyny III generacji podawane doustnie
Cefiksym, ceftybuten, cefpodoksym, cefdynir
Ceftriakson
Zak dróg żółciowych (ale tez niebezpieczeństwo wystąpienia kamicy żółciowej)
Cefotaksym, ceftriakson - zastosowanie
1 ciężkie szpitalne zap płuc pozaOIT 2 ciężkie pozaszpitalne 3 zap opon m-r 4 zak Neisseria gonorrhoeae 5 zap wsierdzia 6 posocznica bakteryjna 7 profilaktyka posocznicy meningokokowej (zwłaszcza u ciężarnych)
IV generacja cefalosporyn
Cefepim, cefpirom
Cefepim, cefpirom
Bardzo szerokie spektrum działania, aktywność wobec Pseudomonas, Enterobacter, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Neisseria, Haemophilus.
Pozajelitowo, dobrze penetrują do OUN, do ciężkich zakażeń szpitalnych
Cefalosporyny V generacji
Ceftobiprol, ceftarolina
W porównaniu do IV zakres porzerzone o MRSA i oporne enterokoki
Ceftobiprol działa na gram- tak jak leki IV generacji, ceftarolina jest mniej aktywna
Karbapenemy - charakterystyka
Imipenem, ertapenem, meropenem, faropenem, dorypenem.
Duża odpornośc na rozkład przez większość beta-laktamaz (rozkładane przez karbapenemazy i metalo-beta-laktamazy.
W grupie karbapenemow występuje oporność krzyżowa.
Dobrze penetrują do tkanek (tez do OUNu), wydalane są przez nerki.
! Pomiędzy penicylinami i karbapenemami występuje alergia krzyżowa!
Zakres działania karbapenemow
Bardzo szeroki! Wiele gram- (w tym Pseudomonas), gram+ i beztlenowych.
Enterococcus, MRSA Clostridum difficile, Burkholderia cepacia oraz Xanthomonas maltophilia.
Jako leki 2 lub 3 rzutu w ciężkich zak szpitalnych.
Niekiedy stosowane w skojarzeniu z aminoglikozydami
Monobaktam - Aztreonam
Wąskie spektrum działania - gram- (tez Pseudomonas i Serratia).
Brak aktywności wobec gram+ i beztlenowych.
Rzadko stosowany, dożylnie lub domięśniowo.
Postać wziewna w leczeniu mukowiscydozy.
Stosowany czasem w skojarzeniu z metronidazolem, klindamycyna, amikacyną i wankomycyną.
Uczuleni na penicyliny nie wykazują alergii na aztreonam
Antybiotyki aminoglikozydowe - charakterystyka
Dobrze rozpuszczalne w wodzie, bardzo stabilne, wykazują aktywność w alkalicznym pH i praktycznie nie wchłaniają sie po podaniu doustnym (działają tylko w świetle pp). Słabo przenikają do płuc i OUNu.
Są nieodwracalnymi inhibitorami syntezy białek w bakteriach.
Dysfunkcja biernie przez poryny, a następnie są transportowane aktywnie do wnętrza bakterii (proces krytycznie sprzężony jest z łańcuchem oddechowym) . Powodują one błędy w translacji i rozpad polirybosomow oraz hamują inicjację translacji. Łącza sie z 30S. Bakteriobójcze, silny efekt postantybiotykowy.
Antybiotyki beta-laktamowe i wankomycyna działają synergistycznie.
Bardzo stabilne i trudne do rozkładu. Oporność polega na wytwarzaniu enzymów dołączających do leku rożne grupy funkcyjne , co zaburza wiązanie sie z rybosomem, mutacji poryn a także zmiany w miejscu wiążącym leki na rybosomie.
Streptomycyna
Głownie w leczeniu gruźlicy jako lek 2 rzutu. Powinna być stosowana tylko w skojarzeniu z innymi lekami (szybko narasta oporność na streptomycyne stosowaną w monoterapii)
Używana tez w leczeniu dżumy, tularemii, brucelozy.
W odróżnieniu od innych aminoglikozydow często wywołuje reakcje uczuleniowe.
Neomycyna, kanamycyna, paromomycyna
Oprócz działania na tlenowe gram-, wykazują aktywność wobec niektórych pratków.
Stosowane w oczyszczaniu pp oraz miejscowo na skórę, do oka i ucha.
Długotrwale neomycyna - skórne reakcje uczuleniowe
Tobramycyna
Podobne spektrum do gentamycyny (ale większa aktywność wobec Pseudomonas, mniejsza wobec Serratia, Enterococcus faecium.
Mogą występować szczepy oporne na gentamycyne. A wrażliwe na tobramycynę.
Moze być używany w inhalacjach w leczeniu Pseudomonas w przebiegu mukowiscydozy.
Netylomycyna
Dodatek grupy etylowej zmniejsza podatność na rozkład i modyfikację, mozna stosować wobec szczepów opornych na gentamycynę i tobramycynę.
Amikacyna
Mniej toksyczna niż kanamycyna (od której pochodzi). Nie jest inaktywowana przez enzymy unieczynniajace gentamycynę i tobramycynę i wykazuje aktywność wobec szczepów opornych na te antybiotyki.
Działa na szczepy wielooporne Mycobacterium tuberculosis.
Sepamycyna
Nowszy, podobny do amikacyny, wykazuje większą aktywność wobec szczepów produkujących metylotransferazę
Zastosowanie aminoglikozydów
Ciężkie zakażenia, zwłaszcza szpitalne:
1 ciężkie zakażenia tlenowymi pałeczkami gram- (Enterobacteriacae) w skojarzeniu z odpowiednim antybiotykiem beta laktamowym, także zakażenia wywołane przez Pseudomonas (razem z ceftazydymem lub cefepimem) oraz zakażenia u chorych z neutropenią (głównie amikacyna + cefalosporyna III generacji)
2 zap wsierdzia lub posocznica wywołana przez enterokoki (+ penicylina, ampicylina lub antybiotyk glikopeptydowy) 3xdobę
3 zap otrzewnej (+ antybiotyk na beztlenowce)
4 zap opon m-r wywołane przez pałeczki tlenowe (+ cefalosporyna III generacji lub meropenem)
5 powikłane ZUM
6 gruźlica
Działania niepożądane aminoglikozydów
1 ototoksyczność 2 nefrotoksyczność 3 nasilenie blokady nerwowo-mięśniowej 4 objawy alergii 5 możliwość uszkodzenia nerek i ucha u płodu
Spektynomycyna
Aminocyklitol podobny strukturalnie do aminoglikozydow.
Zbliżone spektrum i mechanizm działania.
Domięśniowo tylko w leczeniu rzeżączki u pacjentów uczulonych na penicyliny.
Działania niepożądane: ból w miejscu iniekcji, rzadko nefrotoksyczność i niedokrwistosc
Wankomycyna i teikoplanina
Antybiotyki glikopeptydowe, hamują budowę ściany komórkowej, bakteriobójcze. Oporność u Staphylococcus aureus i VRE.
Wankomycyna wykazuje aktywność wobec gram+ (tlenowe i beztlenowe: gronkowce, paciorkowce, Corynebacterium, Clostridium perfringens i difficile, Propionibacterium. Teikoplanina - podobnie ale słabiej na gronkowce koagulazoujemne.
Nieaktywne wobec Nocardia, Lactobacillus, Erysipelothrix rhusiopathiae.
Stosowanie wankomycyna i teikoplaniny
Wanko - 2xdobę dożylnie, teikoplanina 1xdobę
Wankomycyna doustnie w terapii rzekomobloniastego zap jelita grubego (lek drugiego rzutu, pierwszym jest metronidazol), moze być podawana do jamy otrzewnej (u dializowanych) i do komór mózgowych.
Działania niepożądane wankomycyna i teikoplaniny
Cześciej po wankomycynie.
Zap zyly, gorączka, osutka. W czasie szybkiego wlewu - red men syndrome (zależy od uwalniania przez lek histaminy), skurcz oskrzeli, bolesny skurcz mm klatki piersiowej i grzbietu.
Wankomycyna wykazuje oto i nefrotoksyczność.
Daptomycyna
Lipopeptyd wytwarzany przez Staphylococcus roseosporus.
Mechanizm działania: wiąże sie z błoną bakterii i powoduje wzrost jej przepuszczalności dla jonów K+ ~> wtórne nieprawidłowości w replikacji DNA ~> smierć bakterii.
Bakteriobójczo na gram+ ziarenkowce (w tym MRSA i VRE. Nie działa na Listeria i Clostridium.
Stosowana w ciężkich zapaleniach skory i tkanki podskórnej oraz wsierdzia wywołanych przez Staphylococcus aureus.
Jest inaktywowana przez surfaktant.
Telawancyna, dalbawancyna, oritawancyna
Lipoglikopeptydy, hamują syntezę ściany bakterii (łącza sie też z sekwencją -D-ALA-D-mleczan- wiec działają na szczepy oporne na wankomycynę) oraz jak daptomycyna zaburzają funkcje błony bakterii (nie są przy tym inaktywowana przez surfaktant).
Działają silniej bakteriobójczo na gram+ niż wankomycyna
