3. De kraamvrouw

Question 1

Schets de rol van de vroedvrouw binnen de postnatale zorg van de kraamvrouw.

Answer 1

1️⃣ Preventief beleid voeren om fysiologie zo goed mogelijk te begeleiden en ondersteunen.
2️⃣ Zorg leveren op maat voor moeder en kind.
3️⃣ Evalueren van fysieke en mentale toestand van kraamvrouw.
4️⃣ Pathologie zo snel mogelijk opsporen en waar nodig doorverwijzen naar arts.

Question 2

Is de fysieke evolutie in het postpartum voor elke vrouw gelijk? Waarom wel/niet?

Answer 2

Neen, die is individueel verschillend. Ze is sterk afhankelijk van de uitgangspositie: uitzetting baarmoeder, wijze van bevalling…

Question 3

Wat verstaan we onder de vitale parameters? Wat zijn de afkortingen?

Answer 3

Bloeddruk (RR), pols (geen afkorting), temperatuur (T°) en ademhaling (AH)

Question 4

Hoe vaak worden de parameters gecontroleerd?

Answer 4

1 à 2 keer per dag
Bij afwijkende waarden vaker om eventuele pathologie tijdig op te sporen

Question 5

Hoe is de polsfrequentie bij een pasbevallen vrouw?

Answer 5

Labiel: traag bij rust en snel bij emoties en inspanning

Question 6

Hoe is de temperatuur van de kraamvrouw in het vroege postpartum?

Answer 6

Een beetje verhoogd zonder pathologische oorzaak. Moet wel onder 38° blijven.
Stuwing zorgt ook voor stijging in temperatuur.

Question 7

Hoe is de bloeddruk van de kraamvrouw in het postpartum?

Answer 7

Vergelijkbaar met toestand voor de zwangerschap. Normaal.

Question 8

Hoe is de ademhaling van de kraamvrouw in het postpartum?

Answer 8

Vergelijkbaar met toestand voor de zwangerschap. Normaal.

Question 9

Wat is de symfyse?

Answer 9

De verbinding tussen de schaambeenderen middenonder in de buik

Question 10

Hoe verloopt de baarmoederinvolutie?

Answer 10

Onmiddellijk na bevalling: harde bol ter hoogte van de navel
Dag 5: halverwege tussen navel en symfyse
Dag 10: volledig in het bekken
6à8 weken: volledig geïnvolueerd

Question 11

Wat zorgt voor de baarmoederinvolutie?

Answer 11

De plotse daling van progesteron en oestrogeen en een verminderde bloedtoevoer.
Oxytocine

Question 12

Hoe involueert het gewicht van de baarmoeder postpartum?

Answer 12

Bij geboorte: 1kg
Na 1 week: 500g
2 weken: 300-350g
6à8 weken: 100-150g en vuistgrootte
Gewicht van voor de zwangerschap wordt zelden opnieuw bereikt.

Question 13

Hoe wordt de baarmoederinvolutie gecontroleerd?

Answer 13

Referentiepunt navel: aantal vingers/centimeters eronder
Referentiepunt symfyse: aantal vingers/centimeters erboven

Question 14

Hoe vaak wordt de baarmoederinvolutie gecontroleerd?

Answer 14

Tijdens de eerste week postpartum 2 à 3 keer per dag

Question 15

Van welke factoren is de snelheid van de baarmoederinvolutie afhankelijk? Wat bij een te trage involutie?

Answer 15

Pariteit, eenling/meerling, uitzetting van baarmoeder, borst-of flesvoeding…
Goede blaaslediging is ook belangrijk.
Te traag = aandachtig zijn voor pathologie als achtergebleven placentaresten

Question 16

Wat zijn naweeën?

Answer 16

Contracties waarbij de involutie van de baarmoeder gepaard gaat.
Afwisselend samentrekken en ontspannen van de baarmoeder.

Question 17

Hoe lang duren naweeën?

Answer 17

Vooral in de eerste uren na de bevalling maar kan tot 2 à 3 dagen duren.

Question 18

Wie heeft het meest last van naweeën? Waarom?

Answer 18

Bij multipara (moeders met meerdere kinderen): verminderde tonus van de baarmoeder.
Bij zogende moeders: oxytocine zorgt voor extra contraheren (samentrekken) van de baarmoeder. Involutie gaat hierdoor wel sneller.

Question 19

Wat kan verlichting bieden bij naweeën?

Answer 19

1. Ledigen van blaas: volle blaas verplaats de baarmoeder waardoor die zich niet meer kan samentrekken en neigt tot relaxatie
2. Aanbrengen van warmte
3. Buiklig met een kussen onder de onderbuik (constante druk houdt baarmoeder gecontraheerd)
4. Toedienen van analgetica (pijnstillers)

Question 20

Wat is endometrium?

Answer 20

Baarmoederslijmvlies

Question 21

Wat gebeurt er binnenin de baarmoeder postpartum? Welke invloed heeft kunst/borstvoeding?

Answer 21

Na een 10 à 15tal dagen is de wand weer met endometrium bekleed.
Kunstvoeding: door de oestrogenen zal het endometrium opnieuw kunnen opgroeien en kan een zwangerschap ontstaan nog voor de eerste menstruatie
Borstvoeding: het endometrium blijft nog een lange tijd atrofisch (verkleind, verdund) door het lage oestrogeenpeil.

Question 22

Wat gebeurt er met de cervix postpartum?

Answer 22

Onmiddellijk na de bevalling: week, gekneusd en oedemateus (vochtophoping)
Na ruim een week: structuur opnieuw herkenbaar en ostium internum (inwendige opening) is dicht. Ostium externum (uitwendige opening) blijft toegankelijk voor één vingertop.
Na zes weken: oorspronkelijke consistentie en diameter

Question 23

Wat is de cervix?

Answer 23

Baarmoederhals

Question 24

Wat is introïtus vaginae?

Answer 24

De ingang van de vagina

Question 25

Hoe vaak wordt de vagina postpartum gecontroleerd?

Answer 25

Bij elk observatiemoment

Question 26

Wat zien we bij de vagina postpartum?

Answer 26

Eerste dag: helemaal uitgerokken, gekneusd, oedemateus
Dag twee: minder open en gezwollen
3 à 4 weken: volledig herstel (wel steeds wat wijder dan voor de zwangerschap)

Question 27

Wat zien we bij de vagina postpartum?

Answer 27

Eerste dag: helemaal uitgerokken, gekneusd, oedemateus
Dag twee: minder open en gezwollen
3 à 4 weken: volledig herstel (wel steeds wat wijder dan voor de zwangerschap)

Question 28

Wat helpt de tonus van de vagina herwinnen?

Answer 28

Bekkenbodemspieroefeningen

Question 29

Wat is lochia? Hoe evolueert het?

Answer 29

Bloedverlies na bevalling..
Wordt uitgestoten door uteruscontracties.
Afhankelijk van baarmoederstand.

Evolueert zichtbaar gedurende 6 weken.
1. Eerste dagen: bloed, deciduaweefsel, amnionvocht, chorionvocht, lanugo, vernix en meconium.

2. Later sereuze lochia: sereus vocht, deciduaweefsel, erytrocyten (rode bloedcellen), leukocyten (witte bloedcellen) en micro-organismen

Question 30

Waarop wordt de lochia gecontroleerd? Leg uit.

Answer 30

1. Hoeveelheid
   Eerst overvloedig maar mindert snel tot matig rode lochia en kleine hoeveelheden sereuze (waterige) lochia. Overmatige fysieke activiteit kan het doen toenemen.
2. Kleur
   Eerste dagen helder rood
   Tijdens de eerste week gaat het over naar rood-bruin en rozig tot zeker dag 7à8. Verlies wordt steeds bleker en sereuzer
3. Geur
   Flets, niet afstotend. Geur van sereuze lochia is het sterkst, zeker icm transpiratie. Stinkende lochia kan een teken zijn van pathologie.
4. Consistentie
   Vloeiend en eventuele klonters

Question 31

Waarvan is de gevoeligheid van het perineum afhankelijk in het postpartum?

Answer 31

Van het verloop van de bevalling en eventuele rupturen en episiotomie.

Question 32

Hoe kunnen we pijn aan het perineum verhelpen?

Answer 32

Niet-farmacologisch: ijs, warmte, spoeling, zitbad…
Farmacologisch: zalf, pijnstiller…

Question 33

Wat is een episiotomie?

Answer 33

Een knip om de vagina-ingang te vergroten. Hierna volgt een perineumhechting.

Question 34

Hoe wordt een perineumhechting opgevolgd?

Answer 34

Dagelijkse controle om hematoomvorming of infectie tijdig op te sporen.
Geneest vaak snel omdat het een vaatrijk gebied is.
Hechtingen zijn meestal resorbeerbaar (lost zelf op) en verdwijnen na 2 à 3 weken.
Bij niet-resorbeerbare hechtingen worden ze na 5-tal dagen verwijderd.
Goeie opvolging is belangrijk om geen ongemakken op lange termijn te hebben.
Oefenen van bekkenbodemspieren heeft een goeie invloed op het voorkomen van eventueel blijvende perineumklachten.

Question 35

Wat gebeurt er met het bekkenbodem tijdens en na de zwangerschap?

Answer 35

Verslapt tijdens de zwangerschap en rekt tijdens de baring. Heeft enkele maanden nodig om te herstellen maar herstelt nooit meer naar oorspronkelijk staat voor zwangerschap.
> stressincontinentie en verhoogde flatulentie zijn normaal en tijdelijk
Bekkenbodemspieroefeningen zijn essentieel om het terug te verstevigen zodat de klachten minderen.

Question 36

Wat gebeurt er met het bekken en ligamenten tijdens en na de zwangerschap? Wat is je taak als vroedvrouw hierbij?

Answer 36

Ze worden flexibeler oiv hormonen. Laxiteit van ligamenten zorgt indirect soms voor bekkenpijn. Kan ontstaan voor of na bevalling. Bevalling kan een oplossing zijn maar het kan evengoed aanhouden.
Risicofactoren: multipariteit, gebrek aan lichaamsbeweging, kunstverlossing, bekkenpijn tijdens zwangerschap…
Vroege vlotte mobilisatie na baring daalt de kans op bekkenpijn. Als vroedvrouw ondersteun je dit, geef je relevante info en ga je bekkenpijn na.

Question 37

Welke latijnse term gebruiken we voor striemen?

Answer 37

Striae gravidarium

Question 38

Wat gebeurt er met de huid in het postpartum?

Answer 38

Pigmentatieveranderingen van tijdens de zwangerschap trekken langzaam weg. Sommige blijven deels bestaan.
Striae gravidarium gaan nooit volledig weg maar veranderen van kleur (blauw-paars naar zilver-wit).

Question 39

Wat is linea fusca?

Answer 39

Zwangerschapslijn. Donkere lijn die verticaal over de buik verschijnt tijdens de zwangerschap.

Question 40

Hoe komt de borstvoeding op gang (hormonaal)?

Answer 40

Op het einde van de zwangerschap wordt door prolactine melk aangemaakt. Hormonen van de placenta (oestrogeen en progesteron) onderdrukken dit proces nog. Na partus zakken de waarden van deze hormonen drastisch waardoor de melkproductie na 3 à 4 dagen goed op gang komt (stuwing).

Question 41

Waar moet je als vroedvrouw aandachtig voor zijn bij de borsten postpartum?

Answer 41

Dagelijks controleren op stuwing en conditie van tepel en tepelhof. Ook bij moeders die kunstvoeding geven. Die krijgen een lactatieremmer maar kunnen alsnog stuwing en melkverlies ervaren.

Question 42

Wat gebeurt er met de buikwand tijdens en na de zwangerschap?

Answer 42

Buikspieren worden enorm uitgerokken. Na bevalling is de buikwand slap. Het herstel van de buikwand is individueel erg verschillend in snelheid. Afhankelijk van: pariteit, fysieke toestand, algemene spiertonus, tijd tussen opeenvolgende zwangerschappen, uitzetting baarmoeder, postnatale oefeningen…
Kan zijn dat spieren niet meer volledig terugkeren naar hun oorspronkelijke staat.

Question 43

Hoe evolueert het gewicht postpartum?

Answer 43

Net na bevalling 5 à 6 kg kwijt: baby, placenta, vruchtwater en bloedverlies.
Eerste week: 2 kg kwijt: opgestapeld vocht van einde zwangerschap
Normaal voedingspatroon (géén dieet!) is aangewezen: gewone gezonde voeding. Overtollige kilo’s verdwijnen vanzelf.
Borstvoeding: extra aandacht hebben voor voldoende drinken en regelmatig voldoene eten. Baby “neemt” energie.

Question 44

Welke rol speelt rust in het postpartum? Hoe had corona hier ook een invloed op?

Answer 44

Belangrijk om te herstellen van de bevalling.
Verblijf op materniteit is ten dele bedoeld om de rust te garanderen.
Individueel afhankelijk hoeveel rust nodig is: verloop bevalling, ingesteldheid kraamvrouw, babyvoeding…
Aan vroedvrouw de taak om het belang van rust mee te delen en te bewaken.
Mooi evenwicht nodig met beweging.
Corona: beperkte bezoekregeling > meer rust. Veel ziekenhuizen zagen de plusplunten hiervan en houden dit aan.

Question 45

Welke rol speelt mobilisatie in het postpartum?

Answer 45

Belangrijk voor: welbevinden, circulatie, maagdarm-werking…
Bij een normale vaginale bevalling mag de kraamvrouw rechtstaan vanaf ze zich er klaar voor voelt. Vroedvrouw begeleidt dit stapsgewijs en is aandachtig voor duizeligheid.

Question 46

Wat als de kraamvrouw last heeft van varices ter hoogte van de benen?

Answer 46

Bij spataders is er een grotere kans op flebitis (ontsteking aders).
Extra observatie:
- Pols en temperatuur
- Gevoeligheid, roodheid van de kuiten
- Teken van Homans
Ook voldoende beweging en beenoefeningen in bed zijn aangewezen.

Question 47

Wat is het teken van Homans?

Answer 47

Een hand op de knie om het been gestrekt te houden en de andere hand voert een stevige dorsiflexie uit van de voet. Pijn aan kuit = positief en dus mogelijks een trombose
https://www.youtube.com/watch?v=AqHLtzzJWVI

Question 48

Welke hematologische veranderingen zien we in het postpartum?

Answer 48

Daling van het bloedvolume zorgt voor gestegen hematocrietwaarde en hemoglobinegehalte .
Een laag hemoglobinegehalte 24à28u na de bevalling moet je niet noodzakelijk behandelen als de kraamvrouw verder klinisch oké is tenzij ze bvb een bloedtransfusie kreeg vanwege een ppbloeding.
Na een week is het hemoglobinegehalte weer normaal.
De eerste dagen na partus vaak verhoogde waardes leukocyten (witte bloedcellen) zonder pathologische oorzaak. Normaal na tien dagen weer normaal.

Question 49

Wat is de hematocrietwaarde?

Answer 49

Hoeveelheid rode bloedcellen ten opzichte van de andere bestanddelen van het bloed.

Question 50

Wat is hemoglobine?

Answer 50

Een eiwit in het bloed dat zorgt voor binding met zuurstof.

Question 51

Welke beslissingen rond bloedafname mag de vroedvrouw zelf maken?

Answer 51

Tijdens de zwangerschap:
Autonoom bepalen of bloedafname noodzakelijk is en autonoom uitvoeren
In het postpartum:
Autonoom bepalen of bloedafname noodzakelijk is maar uitvoering moet op voorschrift van een arts.

Question 52

Wat is mictie?

Answer 52

plassen

Question 53

Waarom is mictie na de bevalling soms bemoeilijkt? Waar moet je dan extra aandachtig voor zijn?

Answer 53

De blaas is in de eerste dagen PP vaak gestuwd, oedemateus en hypotoon (lui, onvoldoende kracht).
Eventueel kan een epidurale verdoving ➡️ verminderde blaastonus ➡️ de blaas moeilijker te legen
Bekkenbodem en perineum zijn ook gevoelig waardoor mictie reflectorisch bemoeilijkt wordt ➡️ minder aandrang om te plassen
Tijdens de eerste dagen treedt ook een verhoogde diurese (volume urine) op (tot 3l/24u).
Dit alles zorgt voor groter risico op:
- Urineretentie
- Infectie
- Postpartumbloeding
Daarom: binnen 6 à 8 u moet kraamvrouw spontaan plassen anders zal een eenmalige sondage moeten uitgevoerd worden.

‼️Sondage is sowieso nodig als er geen spontane mictie is, ruim bloedverlies en een globus te voelen. Aandachtig zijn voor pijn: van gevoelig perineum of urineweginfectie?

Question 54

Waarom komt defecatie moeilijk op gang in het PP? Hoe begeleiden?

Answer 54

Verminderde darmtonus, slappe buikspieren, verminderde mobiliteit, angst voor pijn….
Begeleiding en tips zijn noodzakelijk. Eerst de “natuurlijke weg” proberen: vezelrijke voeding, voldoende drinken, beweging… Pas na 4 dagen constipatie een laxerend middel inzetten.

Question 55

Wat zijn hemorroïden? Waarmee worden ze verward? Wat kan je eraan doen?

Answer 55

Aambeien. Ontstaat door zwangerschap en/of bevalling.
Wordt verward met anale stuwing: glazige oedemateuse aars. Dat is minder pijnlijk en verdwijnt vanzelf na enkele dagen.
Pijn verlichten voor beiden: ijs of zalf.

Question 56

Welke fysische observatiepunten in het vroege en onmiddellijke PP zijn er?

Answer 56

Gewicht
Huid
Onderste ledematen
Hematologische veranderingen
Vagina en Lochia
Uitscheiding: mictie & defaecatie
Vitale parameters
Borsten
Baarmoederinvolutie
Bekken en ligamenten
Bekkenbodem en perineum
Buikwand
Beweging en rust

Question 57

Wat is gehechtheid? Hoe bekom je het? Wat komt voort uit een goeie hechting?

Answer 57

Een affectieve band tussen een baby en zijn verzorgers. Belangrijk voor een veilig gevoel en de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Je bekomt het door continue beschikbaarheid en het vervullen van de basisbehoeften > zeer belangrijk om ouders daarom te ondersteunen in de zorg.
Goede hechting zorgt voor een baby die durft ontdekken en opgroeit tot een evenwichtige persoonlijkheid.

Question 58

Hoe verschilt de ouder-kind binding tussen moeders en hun partners?

Answer 58

Bij moeder start het vaak al preconceptioneel: bevestiging zwangerschap, hartslag horen, foetale bewegingen…
Bij partners start het meestal pas echt na de geboorte.

Question 59

Leg uit: ‘taking in fase’ en ‘taking hold fase’

Answer 59

Taking in:
Eerste 24 à 28u na partus. Kraamvrouw is uitgeput en ervaart ongemakken. Praat veel over bevalling. Meer op zichzelf gericht en wat passief naar de pasgeborene. Lijkt minder geinteresseerd en neemt weinig initiatief.
Taking hold:
Minder op zichzelf gericht en neemt meer initiatief.

Question 60

Wat zijn de babyblues? Welke oorzaken zijn er en wat doe je eraan?

Answer 60

Emotionele labiliteit (down, prikkelbaar…) bij de kraamvrouw rond dag 4 à 6 na partus. Fysiologisch en verdwijnt vanzelf.
Fysische factoren:
- Snelle hormonale veranderingen na partus
- Lactatie komt of gang of wordt afgeremd
- Verstoord slaapritme
- Fysische ongemakken door bevalling
Psychische factoren:
- Gevoel van leegte (in de buik)
- Aandacht gaat naar baby
- Nieuwe moederrol, onzekerheid

> actieve luisterhouding, geruststellen en ondersteunen

Question 61

Wat is het onderscheid tussen babyblues en een postnatale depressie?

Answer 61

Babyblues:
- Piek na 4 à 6 dagen
- Fysiologisch
- Verdwijnt vanzelf
Postnatale depressie:
- Piek na 4 à 6 weken
- Pathologisch
- Verdwijnt niet vanzelf
- Ontwikkelt trager en houdt langer aan

Question 62

Welke routine onderzoeken worden er naast de observaties in het vroege PP nog gedaan? Wanneer?

Answer 62

Bloedafname en soms ook urineonderzoek

Beide tweede dag pp

Question 63

Wat houdt het bloedonderzoek op de tweede dag pp in? Waarom wordt dat gedaan?

Answer 63

• Rode bloedcellen
• Witte bloedcellen
• Bloedplaatjes
• Hemoglobine
• Hematocrietwaarde

Nagaan of er niet teveel postnataal bloedverlies is en of er bijgevolg ijzersupplementen of een bloedtransfusie nodig zijn.

Question 64

Mag een kraamvrouw op eigen initiatief medicatie nemen?

Answer 64

Liefst niet, moet vermeden worden. Zeker bij bv

Question 65

Worden vitamines in PP aangeraden?

Answer 65

Bij een gezond en gevarieerd eetpatroon is dat niet nodig.

Moe/futloos kan een vitaminepreparaat nuttig zijn.

Langdurig hoge inname kan schadelijke gevolgen hebben!

Question 66

Wordt een ijzersupplement in het pp aangeraden?

Answer 66

Ja, vaak standaard preventief om anemie te voorkomen

Question 67

Mag je in het PP pijnstilling nemen?

Answer 67

Eerst niet-farmacologische pijnstilling proberen.

Niet de bedoeling dat de kraamvrouw pijn heeft, als bovenstaande niet werkt dan grijpen naar toegelaten farmacologische pijnstilling

Question 68

Wat wordt toegediend in het kader van resusimmunisatie? Wanneer?

Answer 68

Anti-D-immunoglobines (Rhogam)
Binnen de 24u na partus

Question 69

Wanneer wordt voor een lactatieremmer gekozen?

Answer 69

1. Als natuurlijke middelen om bv stop te zetten niet werken.
2. Als melkproductie voorkomen moet worden
3. Als melkproductie dringend onderdrukt moet worden

Question 70

Wat zijn natuurlijke lactatieremmers?

Answer 70

niet aanleggen, koude kompressen, salie

Question 71

Merk lactatieremmer. Opmerking?

Answer 71

Dostinex

Veel bijwerkingen, altijd in samenspraak met arts!

Question 72

Douchen in het onmiddellijke pp? Aandachtspunten?

Answer 72

Ja, zodra de kraamvrouw zich hier klaar voor voelt. Kan al enkele uren na bevalling (afhankelijk van verloop).

Oppassen voor duizeligheid en syncope door vermoeidheid en bloedverlies

Question 73

Bedbad in het onmiddellijke pp? Aandachtspunten?

Answer 73

Indien kraamvrouw niet in staat is om te douchen. Fysiologisch enkel de eerste wasbeurt.

Bv > borsten zonder zeep wassen
Vulva > water of neutrale zeep
Aandacht voor zelfzorg! Wat ze zelf kan, mag ze zelf doen.

Question 74

Spoeling in het onmiddellijke pp? Hoe vaak? Hoe? Aandachtspunten?

Answer 74

Ja, de eerste week
Dag na partus: 2–3x
Dag 2: 2x
Dag 3-7: 1x

Klassieke manier: op bedpan en door vv
Tegenwoordig vaak: zelfsproeisysteem (thuis dan waterfles of douche)

Spoeling zorgt ook voor een duidelijkere observatie van bminvolutie, bloedverlies, perineum…

Question 75

Extra maatregelen voor intieme zorg in pp?

Answer 75

Niet echt. Gewoon regelmatig spoelen en goed nadrogen.

Te lang nat kan leiden tot verweken van perineum.