3. De kraamvrouw Flashcards
Schets de rol van de vroedvrouw binnen de postnatale zorg van de kraamvrouw.
1️⃣ Preventief beleid voeren om fysiologie zo goed mogelijk te begeleiden en ondersteunen.
2️⃣ Zorg leveren op maat voor moeder en kind.
3️⃣ Evalueren van fysieke en mentale toestand van kraamvrouw.
4️⃣ Pathologie zo snel mogelijk opsporen en waar nodig doorverwijzen naar arts.
Is de fysieke evolutie in het postpartum voor elke vrouw gelijk? Waarom wel/niet?
Neen, die is individueel verschillend. Ze is sterk afhankelijk van de uitgangspositie: uitzetting baarmoeder, wijze van bevalling…
Wat verstaan we onder de vitale parameters? Wat zijn de afkortingen?
Bloeddruk (RR), pols (geen afkorting), temperatuur (T°) en ademhaling (AH)
Hoe vaak worden de parameters gecontroleerd?
1 à 2 keer per dag
Bij afwijkende waarden vaker om eventuele pathologie tijdig op te sporen
Hoe is de polsfrequentie bij een pasbevallen vrouw?
Labiel: traag bij rust en snel bij emoties en inspanning
Hoe is de temperatuur van de kraamvrouw in het vroege postpartum?
Een beetje verhoogd zonder pathologische oorzaak. Moet wel onder 38° blijven.
Stuwing zorgt ook voor stijging in temperatuur.
Hoe is de bloeddruk van de kraamvrouw in het postpartum?
Vergelijkbaar met toestand voor de zwangerschap. Normaal.
Hoe is de ademhaling van de kraamvrouw in het postpartum?
Vergelijkbaar met toestand voor de zwangerschap. Normaal.
Wat is de symfyse?
De verbinding tussen de schaambeenderen middenonder in de buik
Hoe verloopt de baarmoederinvolutie?
Onmiddellijk na bevalling: harde bol ter hoogte van de navel
Dag 5: halverwege tussen navel en symfyse
Dag 10: volledig in het bekken
6à8 weken: volledig geïnvolueerd
Wat zorgt voor de baarmoederinvolutie?
De plotse daling van progesteron en oestrogeen en een verminderde bloedtoevoer.
Oxytocine
Hoe involueert het gewicht van de baarmoeder postpartum?
Bij geboorte: 1kg
Na 1 week: 500g
2 weken: 300-350g
6à8 weken: 100-150g en vuistgrootte
Gewicht van voor de zwangerschap wordt zelden opnieuw bereikt.
Hoe wordt de baarmoederinvolutie gecontroleerd?
Referentiepunt navel: aantal vingers/centimeters eronder
Referentiepunt symfyse: aantal vingers/centimeters erboven
Hoe vaak wordt de baarmoederinvolutie gecontroleerd?
Tijdens de eerste week postpartum 2 à 3 keer per dag
Van welke factoren is de snelheid van de baarmoederinvolutie afhankelijk? Wat bij een te trage involutie?
Pariteit, eenling/meerling, uitzetting van baarmoeder, borst-of flesvoeding…
Goede blaaslediging is ook belangrijk.
Te traag = aandachtig zijn voor pathologie als achtergebleven placentaresten
Wat zijn naweeën?
Contracties waarbij de involutie van de baarmoeder gepaard gaat.
Afwisselend samentrekken en ontspannen van de baarmoeder.
Hoe lang duren naweeën?
Vooral in de eerste uren na de bevalling maar kan tot 2 à 3 dagen duren.
Wie heeft het meest last van naweeën? Waarom?
Bij multipara (moeders met meerdere kinderen): verminderde tonus van de baarmoeder.
Bij zogende moeders: oxytocine zorgt voor extra contraheren (samentrekken) van de baarmoeder. Involutie gaat hierdoor wel sneller.
Wat kan verlichting bieden bij naweeën?
- Ledigen van blaas: volle blaas verplaats de baarmoeder waardoor die zich niet meer kan samentrekken en neigt tot relaxatie
- Aanbrengen van warmte
- Buiklig met een kussen onder de onderbuik (constante druk houdt baarmoeder gecontraheerd)
- Toedienen van analgetica (pijnstillers)
Wat is endometrium?
Baarmoederslijmvlies
Wat gebeurt er binnenin de baarmoeder postpartum? Welke invloed heeft kunst/borstvoeding?
Na een 10 à 15tal dagen is de wand weer met endometrium bekleed.
Kunstvoeding: door de oestrogenen zal het endometrium opnieuw kunnen opgroeien en kan een zwangerschap ontstaan nog voor de eerste menstruatie
Borstvoeding: het endometrium blijft nog een lange tijd atrofisch (verkleind, verdund) door het lage oestrogeenpeil.
Wat gebeurt er met de cervix postpartum?
Onmiddellijk na de bevalling: week, gekneusd en oedemateus (vochtophoping)
Na ruim een week: structuur opnieuw herkenbaar en ostium internum (inwendige opening) is dicht. Ostium externum (uitwendige opening) blijft toegankelijk voor één vingertop.
Na zes weken: oorspronkelijke consistentie en diameter
Wat is de cervix?
Baarmoederhals
Wat is introïtus vaginae?
De ingang van de vagina
Hoe vaak wordt de vagina postpartum gecontroleerd?
Bij elk observatiemoment
Wat zien we bij de vagina postpartum?
Eerste dag: helemaal uitgerokken, gekneusd, oedemateus
Dag twee: minder open en gezwollen
3 à 4 weken: volledig herstel (wel steeds wat wijder dan voor de zwangerschap)
Wat zien we bij de vagina postpartum?
Eerste dag: helemaal uitgerokken, gekneusd, oedemateus
Dag twee: minder open en gezwollen
3 à 4 weken: volledig herstel (wel steeds wat wijder dan voor de zwangerschap)
Wat helpt de tonus van de vagina herwinnen?
Bekkenbodemspieroefeningen
Wat is lochia? Hoe evolueert het?
Bloedverlies na bevalling..
Wordt uitgestoten door uteruscontracties.
Afhankelijk van baarmoederstand.
Evolueert zichtbaar gedurende 6 weken.
1. Eerste dagen: bloed, deciduaweefsel, amnionvocht, chorionvocht, lanugo, vernix en meconium.
- Later sereuze lochia: sereus vocht, deciduaweefsel, erytrocyten (rode bloedcellen), leukocyten (witte bloedcellen) en micro-organismen
Waarop wordt de lochia gecontroleerd? Leg uit.
- Hoeveelheid
Eerst overvloedig maar mindert snel tot matig rode lochia en kleine hoeveelheden sereuze (waterige) lochia. Overmatige fysieke activiteit kan het doen toenemen. - Kleur
Eerste dagen helder rood
Tijdens de eerste week gaat het over naar rood-bruin en rozig tot zeker dag 7à8. Verlies wordt steeds bleker en sereuzer - Geur
Flets, niet afstotend. Geur van sereuze lochia is het sterkst, zeker icm transpiratie. Stinkende lochia kan een teken zijn van pathologie. - Consistentie
Vloeiend en eventuele klonters
Waarvan is de gevoeligheid van het perineum afhankelijk in het postpartum?
Van het verloop van de bevalling en eventuele rupturen en episiotomie.
Hoe kunnen we pijn aan het perineum verhelpen?
Niet-farmacologisch: ijs, warmte, spoeling, zitbad…
Farmacologisch: zalf, pijnstiller…
Wat is een episiotomie?
Een knip om de vagina-ingang te vergroten. Hierna volgt een perineumhechting.
Hoe wordt een perineumhechting opgevolgd?
Dagelijkse controle om hematoomvorming of infectie tijdig op te sporen.
Geneest vaak snel omdat het een vaatrijk gebied is.
Hechtingen zijn meestal resorbeerbaar (lost zelf op) en verdwijnen na 2 à 3 weken.
Bij niet-resorbeerbare hechtingen worden ze na 5-tal dagen verwijderd.
Goeie opvolging is belangrijk om geen ongemakken op lange termijn te hebben.
Oefenen van bekkenbodemspieren heeft een goeie invloed op het voorkomen van eventueel blijvende perineumklachten.
Wat gebeurt er met het bekkenbodem tijdens en na de zwangerschap?
Verslapt tijdens de zwangerschap en rekt tijdens de baring. Heeft enkele maanden nodig om te herstellen maar herstelt nooit meer naar oorspronkelijk staat voor zwangerschap.
> stressincontinentie en verhoogde flatulentie zijn normaal en tijdelijk
Bekkenbodemspieroefeningen zijn essentieel om het terug te verstevigen zodat de klachten minderen.
Wat gebeurt er met het bekken en ligamenten tijdens en na de zwangerschap? Wat is je taak als vroedvrouw hierbij?
Ze worden flexibeler oiv hormonen. Laxiteit van ligamenten zorgt indirect soms voor bekkenpijn. Kan ontstaan voor of na bevalling. Bevalling kan een oplossing zijn maar het kan evengoed aanhouden.
Risicofactoren: multipariteit, gebrek aan lichaamsbeweging, kunstverlossing, bekkenpijn tijdens zwangerschap…
Vroege vlotte mobilisatie na baring daalt de kans op bekkenpijn. Als vroedvrouw ondersteun je dit, geef je relevante info en ga je bekkenpijn na.
Welke latijnse term gebruiken we voor striemen?
Striae gravidarium
Wat gebeurt er met de huid in het postpartum?
Pigmentatieveranderingen van tijdens de zwangerschap trekken langzaam weg. Sommige blijven deels bestaan.
Striae gravidarium gaan nooit volledig weg maar veranderen van kleur (blauw-paars naar zilver-wit).
Wat is linea fusca?
Zwangerschapslijn. Donkere lijn die verticaal over de buik verschijnt tijdens de zwangerschap.
Hoe komt de borstvoeding op gang (hormonaal)?
Op het einde van de zwangerschap wordt door prolactine melk aangemaakt. Hormonen van de placenta (oestrogeen en progesteron) onderdrukken dit proces nog. Na partus zakken de waarden van deze hormonen drastisch waardoor de melkproductie na 3 à 4 dagen goed op gang komt (stuwing).
Waar moet je als vroedvrouw aandachtig voor zijn bij de borsten postpartum?
Dagelijks controleren op stuwing en conditie van tepel en tepelhof. Ook bij moeders die kunstvoeding geven. Die krijgen een lactatieremmer maar kunnen alsnog stuwing en melkverlies ervaren.
Wat gebeurt er met de buikwand tijdens en na de zwangerschap?
Buikspieren worden enorm uitgerokken. Na bevalling is de buikwand slap. Het herstel van de buikwand is individueel erg verschillend in snelheid. Afhankelijk van: pariteit, fysieke toestand, algemene spiertonus, tijd tussen opeenvolgende zwangerschappen, uitzetting baarmoeder, postnatale oefeningen…
Kan zijn dat spieren niet meer volledig terugkeren naar hun oorspronkelijke staat.
Hoe evolueert het gewicht postpartum?
Net na bevalling 5 à 6 kg kwijt: baby, placenta, vruchtwater en bloedverlies.
Eerste week: 2 kg kwijt: opgestapeld vocht van einde zwangerschap
Normaal voedingspatroon (géén dieet!) is aangewezen: gewone gezonde voeding. Overtollige kilo’s verdwijnen vanzelf.
Borstvoeding: extra aandacht hebben voor voldoende drinken en regelmatig voldoene eten. Baby “neemt” energie.
Welke rol speelt rust in het postpartum? Hoe had corona hier ook een invloed op?
Belangrijk om te herstellen van de bevalling.
Verblijf op materniteit is ten dele bedoeld om de rust te garanderen.
Individueel afhankelijk hoeveel rust nodig is: verloop bevalling, ingesteldheid kraamvrouw, babyvoeding…
Aan vroedvrouw de taak om het belang van rust mee te delen en te bewaken.
Mooi evenwicht nodig met beweging.
Corona: beperkte bezoekregeling > meer rust. Veel ziekenhuizen zagen de plusplunten hiervan en houden dit aan.
Welke rol speelt mobilisatie in het postpartum?
Belangrijk voor: welbevinden, circulatie, maagdarm-werking…
Bij een normale vaginale bevalling mag de kraamvrouw rechtstaan vanaf ze zich er klaar voor voelt. Vroedvrouw begeleidt dit stapsgewijs en is aandachtig voor duizeligheid.
Wat als de kraamvrouw last heeft van varices ter hoogte van de benen?
Bij spataders is er een grotere kans op flebitis (ontsteking aders).
Extra observatie:
- Pols en temperatuur
- Gevoeligheid, roodheid van de kuiten
- Teken van Homans
Ook voldoende beweging en beenoefeningen in bed zijn aangewezen.
Wat is het teken van Homans?
Een hand op de knie om het been gestrekt te houden en de andere hand voert een stevige dorsiflexie uit van de voet. Pijn aan kuit = positief en dus mogelijks een trombose
https://www.youtube.com/watch?v=AqHLtzzJWVI
Welke hematologische veranderingen zien we in het postpartum?
Daling van het bloedvolume zorgt voor gestegen hematocrietwaarde en hemoglobinegehalte .
Een laag hemoglobinegehalte 24à28u na de bevalling moet je niet noodzakelijk behandelen als de kraamvrouw verder klinisch oké is tenzij ze bvb een bloedtransfusie kreeg vanwege een ppbloeding.
Na een week is het hemoglobinegehalte weer normaal.
De eerste dagen na partus vaak verhoogde waardes leukocyten (witte bloedcellen) zonder pathologische oorzaak. Normaal na tien dagen weer normaal.
Wat is de hematocrietwaarde?
Hoeveelheid rode bloedcellen ten opzichte van de andere bestanddelen van het bloed.
Wat is hemoglobine?
Een eiwit in het bloed dat zorgt voor binding met zuurstof.
Welke beslissingen rond bloedafname mag de vroedvrouw zelf maken?
Tijdens de zwangerschap:
Autonoom bepalen of bloedafname noodzakelijk is en autonoom uitvoeren
In het postpartum:
Autonoom bepalen of bloedafname noodzakelijk is maar uitvoering moet op voorschrift van een arts.
Wat is mictie?
plassen
Waarom is mictie na de bevalling soms bemoeilijkt? Waar moet je dan extra aandachtig voor zijn?
De blaas is in de eerste dagen PP vaak gestuwd, oedemateus en hypotoon (lui, onvoldoende kracht).
Eventueel kan een epidurale verdoving ➡️ verminderde blaastonus ➡️ de blaas moeilijker te legen
Bekkenbodem en perineum zijn ook gevoelig waardoor mictie reflectorisch bemoeilijkt wordt ➡️ minder aandrang om te plassen
Tijdens de eerste dagen treedt ook een verhoogde diurese (volume urine) op (tot 3l/24u).
Dit alles zorgt voor groter risico op:
- Urineretentie
- Infectie
- Postpartumbloeding
Daarom: binnen 6 à 8 u moet kraamvrouw spontaan plassen anders zal een eenmalige sondage moeten uitgevoerd worden.
‼️Sondage is sowieso nodig als er geen spontane mictie is, ruim bloedverlies en een globus te voelen. Aandachtig zijn voor pijn: van gevoelig perineum of urineweginfectie?
Waarom komt defecatie moeilijk op gang in het PP? Hoe begeleiden?
Verminderde darmtonus, slappe buikspieren, verminderde mobiliteit, angst voor pijn….
Begeleiding en tips zijn noodzakelijk. Eerst de “natuurlijke weg” proberen: vezelrijke voeding, voldoende drinken, beweging… Pas na 4 dagen constipatie een laxerend middel inzetten.
Wat zijn hemorroïden? Waarmee worden ze verward? Wat kan je eraan doen?
Aambeien. Ontstaat door zwangerschap en/of bevalling.
Wordt verward met anale stuwing: glazige oedemateuse aars. Dat is minder pijnlijk en verdwijnt vanzelf na enkele dagen.
Pijn verlichten voor beiden: ijs of zalf.
Welke fysische observatiepunten in het vroege en onmiddellijke PP zijn er?
Gewicht
Huid
Onderste ledematen
Hematologische veranderingen
Vagina en Lochia
Uitscheiding: mictie & defaecatie
Vitale parameters
Borsten
Baarmoederinvolutie
Bekken en ligamenten
Bekkenbodem en perineum
Buikwand
Beweging en rust
Wat is gehechtheid? Hoe bekom je het? Wat komt voort uit een goeie hechting?
Een affectieve band tussen een baby en zijn verzorgers. Belangrijk voor een veilig gevoel en de sociaal-emotionele ontwikkeling.
Je bekomt het door continue beschikbaarheid en het vervullen van de basisbehoeften > zeer belangrijk om ouders daarom te ondersteunen in de zorg.
Goede hechting zorgt voor een baby die durft ontdekken en opgroeit tot een evenwichtige persoonlijkheid.
Hoe verschilt de ouder-kind binding tussen moeders en hun partners?
Bij moeder start het vaak al preconceptioneel: bevestiging zwangerschap, hartslag horen, foetale bewegingen…
Bij partners start het meestal pas echt na de geboorte.
Leg uit: ‘taking in fase’ en ‘taking hold fase’
Taking in:
Eerste 24 à 28u na partus. Kraamvrouw is uitgeput en ervaart ongemakken. Praat veel over bevalling. Meer op zichzelf gericht en wat passief naar de pasgeborene. Lijkt minder geinteresseerd en neemt weinig initiatief.
Taking hold:
Minder op zichzelf gericht en neemt meer initiatief.
Wat zijn de babyblues? Welke oorzaken zijn er en wat doe je eraan?
Emotionele labiliteit (down, prikkelbaar…) bij de kraamvrouw rond dag 4 à 6 na partus. Fysiologisch en verdwijnt vanzelf.
Fysische factoren:
- Snelle hormonale veranderingen na partus
- Lactatie komt of gang of wordt afgeremd
- Verstoord slaapritme
- Fysische ongemakken door bevalling
Psychische factoren:
- Gevoel van leegte (in de buik)
- Aandacht gaat naar baby
- Nieuwe moederrol, onzekerheid
> actieve luisterhouding, geruststellen en ondersteunen
Wat is het onderscheid tussen babyblues en een postnatale depressie?
Babyblues:
- Piek na 4 à 6 dagen
- Fysiologisch
- Verdwijnt vanzelf
Postnatale depressie:
- Piek na 4 à 6 weken
- Pathologisch
- Verdwijnt niet vanzelf
- Ontwikkelt trager en houdt langer aan
Welke routine onderzoeken worden er naast de observaties in het vroege PP nog gedaan? Wanneer?
Bloedafname en soms ook urineonderzoek
Beide tweede dag pp
Wat houdt het bloedonderzoek op de tweede dag pp in? Waarom wordt dat gedaan?
- Rode bloedcellen
- Witte bloedcellen
- Bloedplaatjes
- Hemoglobine
- Hematocrietwaarde
Nagaan of er niet teveel postnataal bloedverlies is en of er bijgevolg ijzersupplementen of een bloedtransfusie nodig zijn.
Mag een kraamvrouw op eigen initiatief medicatie nemen?
Liefst niet, moet vermeden worden. Zeker bij bv
Worden vitamines in PP aangeraden?
Bij een gezond en gevarieerd eetpatroon is dat niet nodig.
Moe/futloos kan een vitaminepreparaat nuttig zijn.
Langdurig hoge inname kan schadelijke gevolgen hebben!
Wordt een ijzersupplement in het pp aangeraden?
Ja, vaak standaard preventief om anemie te voorkomen
Mag je in het PP pijnstilling nemen?
Eerst niet-farmacologische pijnstilling proberen.
Niet de bedoeling dat de kraamvrouw pijn heeft, als bovenstaande niet werkt dan grijpen naar toegelaten farmacologische pijnstilling
Wat wordt toegediend in het kader van resusimmunisatie? Wanneer?
Anti-D-immunoglobines (Rhogam)
Binnen de 24u na partus
Wanneer wordt voor een lactatieremmer gekozen?
- Als natuurlijke middelen om bv stop te zetten niet werken.
- Als melkproductie voorkomen moet worden
- Als melkproductie dringend onderdrukt moet worden
Wat zijn natuurlijke lactatieremmers?
niet aanleggen, koude kompressen, salie
Merk lactatieremmer. Opmerking?
Dostinex
Veel bijwerkingen, altijd in samenspraak met arts!
Douchen in het onmiddellijke pp? Aandachtspunten?
Ja, zodra de kraamvrouw zich hier klaar voor voelt. Kan al enkele uren na bevalling (afhankelijk van verloop).
Oppassen voor duizeligheid en syncope door vermoeidheid en bloedverlies
Bedbad in het onmiddellijke pp? Aandachtspunten?
Indien kraamvrouw niet in staat is om te douchen. Fysiologisch enkel de eerste wasbeurt.
Bv > borsten zonder zeep wassen
Vulva > water of neutrale zeep
Aandacht voor zelfzorg! Wat ze zelf kan, mag ze zelf doen.
Spoeling in het onmiddellijke pp? Hoe vaak? Hoe? Aandachtspunten?
Ja, de eerste week
Dag na partus: 2–3x
Dag 2: 2x
Dag 3-7: 1x
Klassieke manier: op bedpan en door vv
Tegenwoordig vaak: zelfsproeisysteem (thuis dan waterfles of douche)
Spoeling zorgt ook voor een duidelijkere observatie van bminvolutie, bloedverlies, perineum…
Extra maatregelen voor intieme zorg in pp?
Niet echt. Gewoon regelmatig spoelen en goed nadrogen.
Te lang nat kan leiden tot verweken van perineum.
