2.6 - adweithiau cildroadwy, prosesau diwydiannol a chemegion pwysig

Question 1

adwaith cildroadwy

Answer 1

adwaith lle mae’rcynhyrchion yn gallu adweithio i gynhyrchu’radweithyddion gwreiddiol eto

Question 2

amonia

Answer 2

• amonia’n cael ei greu o nitrogen a hydrogen drwy’r proses haber
• Nitrogen + Hydrogen ⇌ Amonia
• N2(n) + 3H2(n) ⇌ 2NH3(n)

Question 3

proses haber

Answer 3

• tymheredd isel (350-450°C) a gwasgedd uchel (150-200 atmosffer) → cynnyrch uwch
• tymheredd isel yn arafu’r adwaith, felly mae rhy isel yn ddrwg
• gwasgedd rhy uchel yn rhy ddrud
• catalydd haearn yn cael ei ddefnyddio
• adwaith ecsothermig + cildroadwy
• cynnyrch yn cael ei gyfyngu i 15%-40%, gyda’r hydrogen a nitrogen dros ben yn cael ei hailddefnyddio

Question 4

adnabod amonia

Answer 4

• wresogi hydoddiant o’r ïonau gyda sodiwm hydrocsid; cynhyrchu nwy amonia.
• nwy amonia yn troi papur litmws llaith o coch i las
• trwy rhyddhau nwy hydrogen clorid oddi wrth asid hydroclorig crynodedig, gall amonia cyfuno hefo’r hydrogen clorid i wneud amoniwm clorid, sy’n ffurfio mwg gwyn

Question 5

proses gyffwrdd

Answer 5

• cynhyrchu sylffwr deuocsid (S(s) + O2(n) → SO2(n))
• cynhyrchu sylffwr triocsid (2SO2(n) + O2(n) ⇌ 2SO3(n))
• trawsnewid i fod yn asid sylffwrig (SO3+ H2SO4→ H2S2O7)

Question 6

defnyddiau asid sylffwrig

Answer 6

• gwrtaith
• paent
• llifynnau (dyes)
• ffibrau
• plastigion
• glanedyddion

Question 7

dadhydradydd

Answer 7

• asid sylffwrig yn ddadhydradydd, sy’n golygu ei fod yn dda iawn am dynnu dŵr o sylweddau eraill
• bydd asid sylffwrig crynodedig yn tynnu moleciwlau dŵr o grisialauglas copr(II) sylffad hydradol ac yn gadael powdrgwyn, sef copr(II) sylffad anhydrus

Question 8

gwrteithiau nitrogenaidd

Answer 8

• planhigion angen nitrogen; felly mae cyfansoddion amoniwm yn cael eu ddefnyddio mewn gwrtaith gan ei fod yn cynnwys nitrogen
• gwrteithiau nitrogenaidd yn hawdd i’w ddefnyddio ac yn effeithiol iawn

Question 9

ewtrofigedd

Answer 9

• gwrtaith yn cael ei olchi i nentydd a llynnoedd gan y glaw
• achosi twf algaidd yn y dŵr
• yr algi yn tyfu dros wyneb y ddŵr ac yn rhwystro golau’r haul rhag cyrraedd y bywyd yn y dŵr
• dydy planhigion methu ffotosyntheseiddio ac felly methu cynhyrchu ocsigen
• mae pysgod a bywyd aerobig yn marw o ganlyniad i diffyg ocsigen

Question 10

amoniwm nitrad

Answer 10

• cael ei ddefnyddio’n amlaf mewn gwrteithiau ac yn cael ei gynhyrchu trwy niwtralu hydiddiant amonia ag asid nitrig
• NH3(n) + HNO3(d) → NH4NO3(s)

Question 11

amoniwm sylffad

Answer 11

• cael ei gynhyrchu gan adwiath niwtralu o hydoddiant amonia ac asid sylffwrig
• NH3(n) + H2SO4(d) → (NH4)2SO4(s)

Question 12

adnabod ionau amoniwm NH4

Answer 12

adio hydoddiant sodiwm hydrocsid OH‒ a’i gynhesu → rhyddhau nwy amonia