2. Feminisme: vroege voorlopers en kritieken Flashcards
Misogyn canon (4)
Aristoteles: de vrouw als ‘misbaksel’
basis in reproductie: mannen produceren zaad (ziel), vrouwen voorzien enkel in de materie
vrouwelijk lichaam = onvolkomen, niet volledig ontwikkeld, zwak en gebrekkig
alleen mannen als ‘ware mensen’
Oudheid (2)
Griekse filosofes met grote bekendheid maar weinig directe bronnen
- geseksualiseerde representaties
niet noodzakelijk feministisch –> school van Pythagoras:
- vrouwen actieve rol in gemeenschappen
- streven naar harmonie centraal
- complementaire rollen
- vrouwelijke deugdzaamheid: wijsheid (matigheid en beheersing), kuisheid, dienstbaarheid, verdraagzaamheid
Gelijkheidsdenken (3)
Hipparchia van Maroneia:
- Cynische filosofe = levenswijze in teken van soberheid, onafhankelijkheid, schaamteloosheid
- op gelijkwaardige voet met echtgenoot
- filosofie van medemenselijkheid en gelijkwaardigheid
Middeleeuwen (3)
vrouwen in kloosters afgezonderd van mannelijke geleerden
visioenen:
- nederige profilering als spreekbuis van god, tegelijkertijd machtige positie
- directe toegang en beleving van het goddelijke
ingaan tegen patriarchale hiërarchie van de Kerk
Tussen geloof en ketterij (3)
Hildegard von Bingen:
- magistra vrouwenklooster, auteur
- inspiratie feministische theologie
- focus vrouwelijke aspecten van het geloof, meer centrale en positieve rol voor vrouwen
- geen rechtstreekse kritiek op Kerk
- dubbelzinnige profilering als spreekbuis van god + positie van profeet
Marguerite Porete:
- Beweging van de Vrije Geest: spirituele zoektocht naar god, los van kerkelijke hiërarchie
- veroordeeld tot brandstapel
Rabi’a van Basra:
- islamitische mystica, Soefi-traditie
- diverse volgelingen, grote bekendheid
- filosofie: mahabba: zuiver, alomvattende, belangeloze goddelijke liefde
Vroegfeminisme (2)
Christine de Pizan:
- Livre de la cité des dames
- toevluchtsoord, bescherming tegen vrouwvijandige aanvallen, nieuwe maatschappij van waardige dames
proto-feminisme:
- meer dan kritiek op onderdrukking
- vrouwen als actieve deelnemers aan de samenleving
- belang van onderwijs
Humanistische filosofes
15e eeuw, Renaissance:
- humanistisch kennisideaal: filosofie, literatuur, kunst, geschiedenis, politiek
- individu centraler: zelfonderzoek, kritische reflectie (>< Kerk)
- nieuwe thema’s
- vrouwen in stedelijke elites, publieke fora
Laura Cereta
- verdediging van onderwijs voor vrouwen
Moderata Fonte
- ‘Vaticaanse tirannieke overtuiging dat vrouwen alleen in het huishouden mogen excelleren
- Il merito delle donne: over waardigheid en verdiensten van vrouwen
Nieuwe tijden: gelijkheid van geest? (6)
Cartesiaans dualisme:
- geest staat los van het lichaam: gelijkheid mogelijk
Cartesiaanse twijfel:
- menselijke bestaan niet als evidentie aanschouwen maar alles in vraag stellen
- heersende opvattingen over mannen en vrouwen kritisch benaderen, verandering is mogelijk
Christina van Zweden:
- leerling van Descartes
- geslachtsloze ziel/rede, belang van onderwijs
- verschillen mannen en vrouwen kunnen verklaard worden door onderwijs en temperament
Marie le Jars de Gournay:
- kritiek op corruptie
- ‘egalité des hommes et des femmes: weerlegging mannelijke superioriteit: verschillen hebben basis in ongelijke kansen en vooroordelen
- menselijke ziel heeft geen sekse, god ook niet
François Poulain de la Barre:
- ‘De l’egalité des deux sexes’: verdediging van gelijkheid
- ongelijkheid als gevolg van gebruiken en tradities, niet van natuur
- pleidooi voor gelijke kansen
Mary Astell:
- rationalisme van Descartes
- belang van redelijk denken, onderwijs
- verbetering rechtspositie vrouwen in het huwelijk
- belang vorming en lotsverbetering voor vrouwen –> MAAR in functie van verbetering rol als echtgenote
18e eeuw (4)
toenemende deelname vrouwen aan culturele en intellectuele leven
gelijkheidsdenken
- abstract individualisme
- gelijkwaardigheid als individu –> gelijke rechten
verschildenken
- exclusief universalisme
- vrouw geschapen om man te behagen
Olympe de Gouges:
- ‘déclaration des droits de la femme et de la citoyenne’
- seksespecifieke-belangen argument voor gelijke rechten
- gelijke basisrechten, specifieke maatregelen
- geëxecuteerd wegens gevaarlijk
Natuur en wetenschap als fundament van sekse ongelijkheid (4)
vanaf 18e eeuw: toenemende basis voor ongelijkheid in natuurlijk verschil
wetenschap –> ‘lichamelijke verschillen’ als legitimatie voor ongelijkheid
vrouwelijke rol: opvoeden van burgers, moeders van de republiek, geen stemrecht
Mary Wollstonecraft
- A vindication of the Rights of Women
- nieuwe opvatting van burgerschap voor zowel mannen als vrouwen
- co-educatie, gedeeld ouderschap, actieve bijdragen publieke leven door vrouwen
