2 - Causaliteit Flashcards
Wat is causaal verband in het strafrecht en welke leren kennen we?
Kern van dit leerstuk is de vraag: bestaat er een strafrechtelijk relevant verband tussen een gedraging en een later ingetreden gebeurtenis, op grond waarvan degene die de gedraging heeft verricht, strafrechtelijk aansprakelijk gesteld kan worden?
Er zijn 5 leren die elkaar aanvullen:
- Conditio sine qua non
- Causa proxima
- De relevantietheorie
- Redelijke voorzienbaarheid
- Redelijke toerekening
De redelijke toerekening is de heersende leer.
Wat is de leer van de conditio sine qua non?
elke gedraging die niet weggedacht kan worden zonder dat het gevolg wegvalt, wordt als
strafrechtelijk relevante veroorzaker van een gevolg gezien. Wordt ook wel equivalentietheorie genoemd
omdat ieder veroorzaker als gelijkwaardig wordt beschouwd (de fabrikant van het mes, de ijzerertsdelver,
etc.). Het gedrag is redelijkerwijs een onmisbare noodzakelijke voorwaarde voor het gevolg.
Wat is de leer van de causa proxima?
De causa proxima beperkt de CSQN door alleen de gedraging welke in tijd het dichtst bij het uiteindelijke gevolg staat (de meest nabije niet weg te denken gedraging) als strafrechtelijk relevant te beschouwen: de causa proxima.
Goed oorzaak aan te wijzen, goede inperking CSQN maar leidt ook tot onrechtvaardigheid. Soms wordt
hierbij gesproken over ‘rechtstreeks gevolg’.
Wat is de leer van de redelijke voorzienbaarheid?
Alleen voorzienbare gevolgen van iemands gedrag worden strafrechtelijk relevant geacht.
Drie versies van de adequatietheorie/redelijke voorzienbaarheid:
a. versie Von Kries: de feitelijke kennis van de dader op het moment van de gedraging: welke de dader
kende of kon kennen
b. versie Rümelin: de feitelijke kennis van de rechter op het moment van zijn beoordeling van de gedraging
(dat is eigenlijk achteraf!) , waarbij hij ook rekening moet houden met de bijzondere kennis die bij de dader
aanwezig was op het moment van diens gedraging
c. versie Träger: de kennis, de voorzienbaarheid die een oppassend (zeer zorgvuldig nadenkende) mens
zou hebben op het moment van de gedraging waarbij tevens rekening moet worden gehouden met de
eventuele extra kennis die bij de concrete dader aanwezig was.
Wat is de leer van de redelijke toerekening?
Heersende causaliteitsleer betreft de toerekenbaarheid.
Het gaat steeds om de toerekening aan de verdachte dat zijn gedrag tot een gevolg heeft geleid. Het gaat in
beginsel om verantwoordelijkheid voor eigen gedrag.
Zie de volgende arresten:
- Letale longembolie
- hevige gemoedstoestand
- Haarlemse doodslag
- Aortaperforatie arrest
- Niet behandelde longinfectie
Wat is de rechtsregel van het arrest niet behandelde longinfectie?
(Causaal verband, causa proxima, redelijke toerekening).
Rechtsregel:
Dit arrest geeft een goed voorbeeld van de vraag hoe de Hoge Raad omgaat met de leer van de redelijke toerekening. In casu had de vrouw weliswaar zelf besloten om de longinfectie niet te laten behandelen, maar dit deed niet af aan het feit dat haar dood aan de verdachte kon worden toegerekend. De opgelopen longinfectie was namelijk een rechtstreeks gevolg van het letsel dat was veroorzaakt door de verdachte.
Overweging/inhoud:
Het hof stelt dat de longinfectie een rechtstreeks gevolg was van het letsel dat de verdachte aan zijn vriendin had toegebracht. Het feit dat de vriendin had besloten om de longinfectie niet te behandelen, doet hier niet aan af gelet op het feit dat de behandeling, als die al tot enige levensverlening zou hebben geleid, naar verwachting geen menswaardig bestaan zou opleveren. Het hof stelt derhalve dat er sprake is van een causaal verband en veroordeelt de verdachte voor doodslag. De Hoge Raad sluit zich aan bij het oordeel van het hof en stelt dat de dood van de vrouw op basis van de redelijke toerekening aan de verdachte kan worden toegerekend. Het cassatieberoep wordt derhalve verworpen.
Wat is de rechtsregel van het letale longembolie arrest?
Causaal verband, redelijke toerekening.
Letale Longembolie Rechtsregel:
De Hoge Raad maakte in dit arrest voor het eerst gebruik van de redelijke toerekening en stelde dat de letale longembolie niet van een zodanige aard was dat het overlijden hieraan niet aan de verdachte als gevolg van de aanrijding kon worden toegerekend. De Hoge Raad verwierp derhalve het cassatieberoep. In dit arrest beslist de Hoge Raad op grond van de redelijke toerekening, terwijl in voorgaande arresten werd besloten op grond van de voorzienbaarheid of de zeldzaamheid.
Wat is de rechtsregel van het hevige emotie arrest?
Causaal verband, redelijke toerekening.
Bejaarde vrouw vastgebonden en gekneveld. Zij komt te overlijden aan hevige emoties HR gebruikt redelijke toekenning en veroordeelt de verdachten voor doodslag
Wat is de rechtsregel van het Aortaperforatie-arrest?
Causaal verband, redelijke toerekening.
Rechtsregel:
Voor de causaliteit was beslissend dat de dood een redelijkerwijs toe te rekenen gevolg was van de messteek die op zichzelf al tot de dood zou hebben geleid. Voor de vaststelling van het causaal verband tussen de messteek van verdachte en de dood van het slachtoffers, moet worden bepaald of de dood redelijkerwijs als gevolg van die gedragingen aan de dader kan worden toegerekend. De Hoge Raad werkt met het causaliteitscriterium: de redelijke toerekening. Ongeacht de nalatigheid van de arts, heeft de messteek de dood tot gevolg gehad. De Hoge Raad acht voldoende causaal verband tussen de messteek en de dood van het slachtoffer.
Wat is de rechtsregel van het Haarlemse doodslag arrest?
Causaal verband, redelijke toerekening.
Rechtsregel:
De Hoge Raad sluit zich bij het oordeel van het hof aan en stelt dat de steekpartij met opzet op de dood van het slachtoffer was gericht. Als er al sprake was van medisch falen, dan kon dit alsnog aan de verdachte toegerekend worden omdat zonder het gedrag van de verdachte helemaal geen medische zorg nodig was geweest. Bij opzettelijke delicten kunnen de gevolgen op grond van de leer van redelijke toerekening eenvoudig aan de verdachte worden toegerekend.
Wat is de A.C. ’t Hart richtlijn en welke 3 stelregels komen hier uit voort?
A.C. ’t Hart richtlijn: Letaal letsel, dood vloeit voort uit niet, niet op tijd, of helemaal niet goed ingrijpen. Er is wel toerekening.
3 gevolgtrekkingen uit de uitspraken over causaliteit; A.C. ’t Hart:
I. Niet letaal letsel: dood vloeit voort uit een (medische) misslag. Er is GEEN TOEREKENING aan veroorzaker van het letsel
II. Niet letaal letsel: dood vloeit voort uit een complicatie bij de (normaal uitgevoerde) medische ingreep. Er is WEL TOEREKENING, zie letale longembolie-arrest
III. Letaal letsel: dood vloeit voort uit niet, niet op tijd, of helemaal niet goed ingrijpen. Er is WEL TOEREKENING, zie Haarlemse doodslag-arrest
Wat is de relevantietheorie?
Binnen de relevantietheorie tellen t.a.v. de juridische causaliteit alleen die gedragingen mee, waarop de
wetgever het oog heeft gehad bij het opstellen van de betreffende delictsomschrijving (de strekking van de
delictsomschrijving. Deze bedoeling herleidt men uit het systeem van de wet, de wettekst, memorie van
toelichting en dergelijke.
Hoe ziet het stappenplan er uit om te beoordelen of er sprake is van een strafrechtelijke causaal verband?
Causaliteitsschema:
1. Feitelijke toets
■ CV op basis van de (feitelijke gegevens)
■ Gebruik o.a. de CSQN
- Normatieve toets
■ CV op basis van de gedraging en gevolg (interne factoren)
■ Gebruik de Causa Proxima / Redelijke voorzienbaarheid - Casuïstische toets
■ CV op basis van de (externe factoren)
■ DIT IS DE REDELIJKE TOEREKENING
Wat is facetwederrechtelijkheid?
Het bestanddeel wederrechtelijk kan volgens deze leer in diverse delictsomschrijvingen verschillende
betekenissen hebben: soms onbevoegd, of zonder eigen recht, of zonder toestemming van de
rechthebbende. In de delictsomschrijving is een facet van de wederrechtelijkheid neergelegd en niet de
wederrechtelijkheid in algemene zin. Daarom kan de rechter als nu het bestanddeel wederrechtelijk
bewezen is verklaard toch nog ruimte vinden om tot ontslag van rechtsvervolging te komen wegens het
ontbreken van de wederrechtelijkheid als element: zo dacht de HR er ook over bij.
Zie ook de uitspraak van het hof Amsterdam: diefstal in noodtoestand.
Wat is de rechtsregel die voortvloeit uit de uitspraak in de zaak diefstal in noodtoestand door het hof Amsterdam?
(facetwederrechtelijkheid)
Diefstal in noodtoestand. Diefstal van elektra t.b.v. onderduikers. verklaart de gedraging bewezen, en kwalificeert deze als diefstal: het bestanddeel wederrechtelijkheid is van toepassing. Maar aldus het Hof, er is terecht sprake van verweer noodtoestand, dus rechtvaardigingsgrond, dus ontslag van alle rechtsvervolging. Dit noemt men facetwederrechtelijkheid maar de HR heeft deze leer verder nooit toegepast.
