01 - OBRADNI SISTEMI

Question 1

Definicija tehnologije

Answer 1

Tehnologija je nauka odnosno skup znanja i vještina o svim postupcima i procesima prerade ili/i obrade materijala.

Question 2

Neproizvodne tehnologije

Answer 2

Bave se transformacijom ili preradom energije kao i transporta, skaldištenja i, ispitivanja materijala i proizvoda.

Question 3

Proizvodne tehnologije

Answer 3

tehnologije prerade sirovina, te izrade polufabrikata i različitih proizvoda za potrebe tržišta.

Question 4

Šta je proizvodnja?

Answer 4

Proizvodnja se može definisati i kao proces transformacije materijala, energije i informacija u koristan proizvod.

Question 5

Kako se dijeli proizvodnja?

Answer 5

a) pojedinačna proizvodnja je tip proizvodnje koja je orijentisana na proizvodnju malih količina proizvoda, uglavnom širokog asortimana;
b) masovna proizvodnja je tip proizvodnje koja se karakteriše po proizvodnji jednog ili sličnih proizvoda u velikim količinama, uskog asortimana proizvoda;
c) serijska proizvodnja je takav vid proizvodnje koja se svrstava između pojedinačne i masovne proizvodnje, to je proizvodnja u određenoj količini odnosno seriji, pa je moguća podjela na malu, srednju i veliku seriju.

Question 6

Šta obuhvata tehnologija obrade materijala?

Answer 6

obuhvataju postupke čiji je cilj izrada proizvoda zahtijevanog oblika i dimenzija, sa i bez uklanjanja viška materijala.

Question 7

Kako se dijele tehnologije obrade?

Answer 7

a) tehnologije obrade oblikovanjem I

b) tehnologije obrade odvajanjem materijala.

Question 8

Šta su tehnologije obrade oblikovanjem?

Answer 8

Tehnologije obrade oblikovanjem su postupci obrade gdje se bez uklanjanja ili sa neznatnim uklanjanjem viška materijala metodama uobličavanja, preoblikovanja, razdvajanja ili spajanja izrađuju polufabrikati (koji se uglavnom naknadno obrađuju ili dorađuju najčešće sa postupcima obrada odvajanjem materijala) ili gotovi
.proizvodi. U ove postupke obrade spadaju:
- izvorno oblikovanje (livenje, sinterovanje, brizganje, …),
- deformisanje (kovanje, savijanje, izvlačenje, prosijecanje, …),
- spajanje (lemljenje, zavarivanje, lijepljenje, …).
-

Question 9

Šta su TO odvanjanjem materijala?

Answer 9

postupci obrade kod kojih se izrada dijelova ostvaruje uklanjanjem
viška materijala sa predmeta obrade, Ovi postupci obrade
zauzimaju značajno mjesto u proizvodnji dijelova visoke
tačnosti i kvaliteta obrađene površine.

Question 10

Podjela TO odvanjem materijala?

Answer 10

a) konvencionalni postupci

b) nekonvencionalni postupci obrade.

Question 11

Šta su konvencionalni postupci obrade odvajanjem?

Answer 11

odvajanje dijela materijala se vrši uslijed mehaničkog djelovanja reznog alata na obradak. Rezni alati mogu biti alati sa oštricom definisane geometrije i alati sa oštricom nedefinisane geometrije, tzv. abrazivni alati.

Question 12

Šta su nekonvencionalni postupci obrade odvajanjem?

Answer 12

odvajanje ili odnošenje materijala se vrši uslijed djelovanja različitih fizičko–hemijskih procesa.

Question 13

Definiši ulazni i izlazni materijal, ulaznu i izlaznu energiju, i ulazne i izlazne informacije.

Answer 13

Ulazni materijali su pripremak za preradu i/ili obradu (sirovina ili polufabrikat) i pomoćne materijale (sredstvo za hlađenje i podmazivanje, ulje za podmazivanje vođica alatnih mašina itd.

Izlazni materijali se odnose na izradak odnosno finalni proizvod i otpadne materijale (strugotina, utrošena sredstva za hlađenje i podmazivanje)

Ulazna energija obezbjeđuje izvođenje odgovarajućih procesa obrade neophodnih za transformaciju pripremka u izradak.

Izlazna energija je transformisana ulazna energija, npr. transformacija električne energije u mehaničku, kinetičku, toplotnu

Ulazne informacije obuhvataju podatke koji obezbjeđuju izvođenje i upravljanje procesom obrade (podaci o sredstvima rada, parametrima obrade, uslovima obrade itd.).

Izlazne informacije predstavljaju skup podataka o izvršenju obradnog procesa (kvalite1t0 obrade, proizvodnost i ekonomičnost obrade).

Question 14

Veza između sredstava rada i obradnih proces?

Answer 14

preko skupa poremećajnih faktora, x(t) i skupa odzivnih faktora, y(t).

Poremećajni faktori nastaju kao posljedica procesa obrade i uticaja okruženja,a odzivni faktori koji povratno djeluju na obradne procese

Question 15

Definiši predmet obrade!

Answer 15

objekat obradnog sistema koji se pomoću sredstava rada određenim procesom transformiše u izradak

predmet izrade —>(ulaz u obradni sistem) —> pripremak –> (proces obrade) –> obradak—>(kraj obrade)—>izradak

Question 16

Definiši obradljivost

Answer 16

sposobnost obrade materijala obradka, zavisi od više faktora.

Question 17

Osnovni alati obradnih sistema?

Answer 17

Alatna mašina, alat, pribor, mjerila.

Question 18

Alatne mašine?

Answer 18

1. Alatne mašine obezbjeđuju izradu dijelova različitih oblika, dimenzija i kvaliteta.

Question 19

Podjela alatnih mašina!

Answer 19

a) Prema obimu proizvodnje:
alatne mašine za pojedinačnu proizvodnju,
alatne mašine za serijsku proizvodnju i
alatne mašine za masovnu proizvodnju.

b) Prema tehnološkoj vrsti:
konvencionalne alatne mašine sa glavnim pravolinijskim
kretanjem (rendisaljke, mašine za provlačenje, pile itd.),
konvencionalne alatne mašine sa glavnim obrtnim kretanjem (strugovi, glodalice, bušilice, brusilice, mašine za honovanje
itd. )
mašine za nekonvencionalne postupke obrade (laser,
erozimat, plazma, …).

c) Prema načinu upravljanja:
alatne mašine sa ručnim upravljanjem,
alatne mašine sa mehaničkim upravljanjem,
alatne mašine sa kopirnim upravljanjem,
alatne mašine sa numeričkim upravljanjem i
alatne mašine sa adaptivnim upravljanjem.
d) Prema vrsti pogona:
alatne mašine sa električnim pogonom,
alatne mašine sa hidrauličnim pogonom,
alatne mašine sa pneumatskim pogonom i
alatne mašine sa kombinovanim pogonom.

e) Prema stepenu fleksibilnosti:
univerzalne alatne mašine,
specijalne alatne mašine i
funkcionalne alatne mašine ili obradni centri (CNC - Computer Numerical Control, DNC - Distributed Numerical Control, AC 1-5 Adaptive Control itd.).

f) prema namjeni,na:
alatne mašine za struganje, bušenje,
glodanje, brušenje itd.

Question 20

Definiši glavno kretanje!

Answer 20

. Glavno kretanje omogućava stvaranje strugotine i nastanak procesa rezanja i određeno je brzinom rezanja. može biti kružno ili pravolinijsko, a može ga izvoditi rezni alat ili obradak. Osim toga, glavno kretanje može biti kontinuirano ili diskontinuirano.

Question 21

Definiši pomoćno kretanje!

Answer 21

kretanje na alatnoj mašini čije je zadatak da obezbijedi kontinuitet odvijanja procesa obrade odvajanjem viška materijala. Najčešće je pravolinijsko, a može biti i kružno, i izvodi ga rezni alat i/ili obradak.

Question 22

Definiši dopunsko kretanje!

Answer 22

c) Dostavno ili dopunsko kretanje je jednokratno kretanje alata i/ili obradka u cilju dovođenja reznog alata i obradka u zahvat i zauzimanja dubine rezanja, te odmicanja alata nakon obrade.

Question 23

Podjela reznih alata?

Answer 23

a) prema postupku obrade na rezne alate za struganje, bušenje,
glodanje, brušenje, provlačenje, honovanje itd.
b) prema materijalu predmeta obrade na rezne alate za obradu metala, drveta, plastičnih materijala, nemetala itd.
c) prema materijalu reznog alata na rezne alate od brzoreznog
čelika, tvrdog metala, dijamanta itd.
d) prema broju reznih ivica na jednosječne, višesječne i
mnogosječne rezne alate.
e) Prema obliku alata i položaju površine obrade

Question 24

Dijelovi mašinskog reznog alata?

Answer 24

a) reznog dijela i

b) dijela za prihvat i stezanje alata u odgovarajući nosač (oblik tijela)

Question 25

Dijelovi nekonvencijalnih reznih alata?

Answer 25

Radni dio sa definsanim površinama za izradu izratka, i

stezni dio preko koga se obezbjeđuje pravilno postavljanje, podešavanje i pričvršćivanje alata

Question 26

Materijali za rezne alate?

Answer 26

 Materijali koji se najčešće koriste za izradu reznih alata su: brzorezni čelik (HSS), tvrdi metal, cermet, keramika, kubni bor nitrid (CBN) i polikristalni dijamant (PCD).Za oslojavanje alata koriste se karbidi, nitridi, karbonitridi, oksidi nekih metala

Question 27

Za šta služi pribor?

Answer 27

Pribori služe za pozicioniranje i stezanje obradka i reznog alata u toku izvođenja obradnog procesa.,i u procesu montaže, ispitivanja i kontrole dijelova, sklopova i proizvoda.

Question 28

Vrste pribora za stezanje i pozicioniranje?

Answer 28

a) Univerzalni ili standardni pribori koji su uglavnom namijenjeni za
pojedinačnu i maloserijsku proizvodnju.

b) Specijalni ili namjenski pribori koji se prvenstveno koriste u serijskoj i masovnoj proizvodnji.
c) Grupni ili tipski pribori koji se koriste za pozicioniranje i stezanje određene grupe dijelova, na primjer, stezanje cilindara, stezanje prirubnica itd.
d) Modularni ili fleksibilni pribori koji omogućavaju brzo i lako sastavljanje i rastavljanje odgovarajućeg pribora upotrebom standardnih elemenata.

Question 29

Šta se mijenja proizvodnim tehnologijama?

Answer 29

Suština materije (dobijanje čelika i drugim metala i nemetala)
Oblik, dimenzije i karakteristike dijelova i proizvoda
Struktura materijala i estetski izgled proizvoda

Question 30

Od čega se sastoji obradni proces?

Answer 30

Od procesa obrade (transformacije predmetka u izradak)

I od dopunskih procesa ( omogućavaju izvođenje procesa obrade)