Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Economics > भारतीय अर्थव्यवस्था > Flashcards

भारतीय अर्थव्यवस्था Flashcards

1
Q

सहकारी क्षेत्र कोणत्या तत्वावर चालते ?

A

एक व्यक्ती एक मत ( shares कितीही असो )

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

भारतात मिश्र अर्थव्यवस्थेचा उदगाता कोण आहे ?

A

पं. N͎e͎h͎a͎r͎u͎

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

गिनी गुणांक मध्ये समान उत्पन्न वितरणाची रेषा किती अंशावरती असते ?

A

45⁰

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

अर्थव्यवस्थेला ‘मधमाशाच्या पोळ्याची उपमा ‘ कोणी दिली ?

A

चाणक्य

कौटिल्य अर्थशास्त्र या पुस्तकात

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

अर्थशास्त्र म्हणजे राष्ट्राच्या संपत्तीच्या स्वभाव वैशिष्ट्यांची आणि कारणांची चिकित्सा होय

A

Adam Smith

Scotish

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Father of .Economy

A

ॲडम स्मिथ

वेल्थ ऑफ नेशन हे पुस्तक त्यांनी लिहिले आहे

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

ClassicalEconomy चा पाया कोणी घातला

A

अॅडम स्मिथ

भांडवलशाही अर्थव्यवस्थेला पूरक मुक्त अर्थव्यवस्थेचा पुरस्कार त्यांनी केला आहे

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

कार्ल मार्क्स

A

‘धर्म ही अफू ची गोळी आहे ‘

ग्रंथ - दास कॅपिटल

Theory of Surplus Value ( उत्पादनाच्या नफ्याचा आणि कामगार श्रमाचा सिद्धांत )

दोन गट मांडले - मालक व कामगार

  • ‘वर्गसंघर्ष भांडवलशाहीचा नाश करतो ‘
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

केन्स

A

-BOOK -1936 : The General theory of Employment, Interest and Money

-1918-Economic Consequences of the Peace.
-महामंदी दूर करण्यासाठी👉 चलनविषयक धोरणाला 👉राजकोषीय धोरणाची जोड देऊन
👉शासकीय खर्च वाढविण्यावर भर

  • केन्सच्या प्रभावाने👉 ब्रेटनवूड येथे परिषद आयोजित करण्यात आली ज्याचं फलित म्हणून 👉IMF व WB ची स्थापना करण्यात आली.
  • ‘कल्याणकारी शासन ‘ संकल्पना - तुटीचा अर्थसंकल्प सादर करून आरोग्य शिक्षणासारख्या कल्याणकारी योजनांवर शासनाने खर्च करावा
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

अमर्त्य सेन

A

Social Choice Theory (सरकारने कल्याणकारी धोरण राबवले पाहिजे )

1998 - Nobel

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

थॉमस पिकेटी

A

पुस्तक - कॅपिटल (2014 ) - ‘ विकसित जगात तीव्र असमानतेचा उदय ‘ याचे विश्लेषण या पुस्तकात केले आहे

आधुनिक मार्क्स

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

अर्थशास्त्राचे नोबेल

A

1969 ला सुरूझाले आहे

भारतीय : 1 ) अमर्त्य सेन - 1998
2 ) अभिजित बॅनर्जी - 2019

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

1950 - 51 मध्ये कृषी क्षेत्राचा कामगार लोकसंख्येतील हिस्सा

A

70%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

2014 - 15 मध्ये कृषी क्षेत्राचा कामगार लोकसंख्येतील हिस्सा

A

46 .1 %

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

1950 - 51 मध्ये कृषी क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

55.1 %

56 .5 % किंवा 55 . 4 % - आयोगाने दिले आहे

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

1990 - 91 मध्ये कृषी क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

29 . 6 %

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

2013 - 14 मध्ये कृषी क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

13.9 %

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

1950 - 5 1 मध्ये उद्योग क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

16.6%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

1990 - 91 मध्ये उद्योग क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

27.7%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

2013 - 14 मध्ये उद्योग क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

26 .2%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

1950 - 5 1 मध्ये सेवा क्षेत्राचा GDP तील हिस्सा

A

30 . 3%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

1990 ते 1991 मध्ये सेवा क्षेत्राचे जीडीपीतील प्रमाण

A

42.7%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

2013 ते 2014 मध्ये सेवा क्षेत्राचे जीडीपीतील प्रमाण

A

59.9 पर्सेंट

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

एकूण ( अंतर्गत + सागरी ) मत्स्य उत्पादनात भारत जगात कितव्या क्रमांकाचा देश आहे

A

तिसऱ्या

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

अंतर्गत मत्स्य उत्पादनात भारताचा क्रमांक

A

जपान नंतर दुसरा

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

भारतातील सागरी मत्स्य उत्पादन व अंतर्गत उत्पादन ?

A

सागरी मास्य उत्पादन < अंतर्गत मत्स्य उत्पादन

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

एकूण मत्स्य उत्पादन

A

१) आंध्र प्रदेश
२) प. बंगाल
३) गुजरात

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

सागरी मत्स्य उत्पादन

A

१)गुजरात
२) तामिळनाडू
३) आंध्र प्रदेश
५) महाराष्ट्र

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

अंतर्गत मत्स्य उत्पादन

A

१)आंध्र प्रदेश
२) प. बंगाल
३) उत्तर प्रदेश

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

भारताचा सागरी किनारा

A

7517 किमी

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

सलग तीन वर्षे वार्षिक आर्थिक वृद्धी दर 9% पेक्षा अधिक

A

2005 - 06
2006 - 07
2007 - 08

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

आतापर्यंत सर्वाधिक वार्षिक आर्थिक वृद्धी दर

A

2006-07 — 9.7 %

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

सेवा क्षेत्राचा आर्थिक वृद्धी दर सर्वाधिक ( 9.8% ) कोणत्या वर्षी होता

A

2008-09

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

1950 - 51 ते 2010 - 11 या कालावधीत प्राथमिक क्षेत्राचा स्थूल राष्ट्रीय उत्पादनातील वाटा कोणत्या प्रमाणात घसरला

A

55.4% ते 14.3%

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

भारतात उत्पन्न असमानतेची कारणे

A
  • मालमत्तेची खाजगी मालकी
  • वारसा हक्क कायदा
  • कर चुकवेगिरी
  • समांतर अर्थव्यवस्था
36
Q

देशभरात आर्थिक सर्वेक्षण सर्वप्रथम

A

1977

37
Q

Stagflation ?

A

Stagnation+ inflation

महागाई वाढत जाणे व आर्थिक वाढ न होणे

Stagflation साठी केन्सवादाकडे उत्तर नव्हतं

38
Q

मॉनिटरिस्ट ( Monetarist ) विचारवंत

त्यांची मते ?

A
  • अर्थव्यवस्था फक्त चलनविषयक धोरणांनी नियंत्रित करावी राजकोषीय न्हवे
  • 1929 मधील मंदी ही सदोष चलनविषयक धोरणामुळे आली होती आणि ती तेथेच दुरुस्ती केली पाहिजे होती
  • stagflation ला अशा विचारवंतांनी तुटीच्या अर्थसंकल्पाच्या राजकोषीय धोरणाला जबाबदार धरले
  • फ्रीडमन आणि त्याच्या मॉनिटरिस्ट विचाराने जगातील कित्येक देशांनी ( विशेषतः अमेरिका युरोपियन देश ) आपला कल्याणकारी मार्ग सोडून दिला . आर्थिक आणि मुक्त अर्थव्यवस्थेवर लक्ष केंद्रित केलं
  • दहावी आणि केम्सवादी विचारसरणी सोडून उजव्या विचारसरणीचा जोर वाढत गेला
39
Q

मॉनिटरिस्ट विचारवंतांत सर्वात प्रसिद्ध अर्थतज्ञ

A

मिल्टन फ्रीडमन

1976 - Nobel

40
Q

कोणत्या करारामुळे जग मुक्त अर्थव्यवस्थेच्या आणि जागतिकीकरणाच्या उंबरठ्यावर येऊन पोहोचले ?

A

गॅट ( GATT - General Agreement on Tariffs & Trade) कराराच्या 👉 उरुग्वे राऊंडने

41
Q

पहिला मानव विकास अहवाल

Human Development Report

A
  • 1990

- UNDP ने

42
Q

अमर्त्य सेन

A

Social choice theory

कल्याणकारी अर्थशास्त्रातील (welfare economic ) योगदानाबद्दल नोबेल - 1998

लोकांना अन्न शिक्षण आरोग्य रोजगार मिळवून देणारे धोरण सरकारने राबविले पाहिजे

43
Q

पॉल क्रुगमन

A
  • अति उजव्या विचारसरणीवर टीका

- नवा व्यापार सिध्दांत

44
Q

थॉमस पिकेटी

A

Income inequality मुळे wealth inequality निर्माण झाली आहे

या तफावतीवर पिकेटीने ‘जागतिक प्रगमनशील संपत्ती कर ‘ (Global Progressive Wealth Tax) आकारणी सुचविली आहे

भांडवलाची चर्चा मार्क्सने जिथे संपविली होती तिथून ती पिकेटीने पुढे नेल्याचे दिसते

आगामी काळात पिकेटीला अर्थशास्त्राची नोबेल मिळण्याची दाट शक्यता आहे

45
Q

2019 Nobel

A
  • बॅनर्जी , डुफलो , क्रेमर

- experimental approach to alleviating global poverty

46
Q

बाजार अर्थव्यवस्था ( Market economy)

A 
- अनियोजित अर्थव्यवस्था
 ( Unplanned economy)
-स्वयंचलित अर्थव्यवस्था
 ( Self managed economy)
- मुक्त अर्थव्यवस्था ( free economy)
- Laissez faire अर्थव्यवस्था
47
Q

विकसित देश

A
  • UNDP च्या व्याख्येनुसार 0.800 पेक्षा जास्त HDI असणारे ‘ अतिउच्च विकसित देश ‘
  • WB च्या व्याख्येनुसार 12, 535 $ पेक्षा अधिक दरडोई उत्पन्न असणारे ‘ उच्च उत्पन्न देश ‘
48
Q

HDI

A

> 0.8000 = विकसित देश ( अतिउच्च विकसित देश )

0.700-0.799 = संक्रमण अर्थव्यवस्था ( उच्च विकसित देश )

0.550-0.699 = विकसनशील देश ( मध्यम विकसित देश )

< 0.550 = अविकसित देश

49
Q

सध्या भारतात जगातील किती टक्के लोकसंख्या आहे

A

17.7%

50
Q

जनसांख्यिकीय लाभांश

(Demographic Dividend)

A

तरुण आणि कार्यकारी वर्ग मोठ्या प्रमाणात असल्यामुळे अर्थव्यवस्थेला जी गती मिळते तिला जनसंख्या लाभांश असे म्हणतात

अशा अवस्थेत 
- जन्मदर कमी
- मृत्यू दर कमी
- कार्यकारी लोकसंख्या जास्त
- एकूण उत्पन्न जास्त 
असते
51
Q

पुढील दशकांमध्ये जनसांख्यिकीय लाभांश मिळवण्यासाठीची कोणती स्थिती भारतात तयार झाली आहे

A

उत्तम स्थिती - Sweet spot

52
Q

क्लार्क प्रतिमान

A

अर्थव्यवस्थेतील विविध आर्थिक क्रियांच्या विकासाचे रेखालेख स्वरूप

53
Q

2010 ते 2018 मधील पाहणीनुसार गिनी निर्देशांक

A

१)अमेरिका - 41.4
२) भारत -37.8
३) नायजर -34.3
४) नॉर्वे - 27.0

54
Q

भारतीय अर्थव्यवस्थेत कोणत्या प्रकारची उत्पन्न असमानता आहे

A

मध्यम स्वरूपाची उत्पन्न असमानता

भारताचा गिनी निर्देशांक मध्यम स्वरूपाची उत्पन्न असमानता दर्शवत असला तरी ही असमानता वाढत जात आहे

55
Q

भारतातील उत्पन्न असमानतेची मुख्य कारणे

A

१)अधिकाधिक लोकांचे उत्पन्न कृषी सारखे नैसर्गिक स्त्रोतांवर आधारलेले आहे
२) अधिकाधिक लोकांचे उत्पन्न श्रमावर आधारलेले आहे

56
Q

गिनी निर्देशांक

A
  • 0 म्हणजे त्या देशात संपूर्ण आर्थिक समानता आहे

- 100 म्हणजे त्या देशात सर्वाधिक आर्थिक तफावत ( असमानता ) आहे

57
Q

भारतात किती टक्के लोक दारिद्र्यात मोडतात

A

20% ( 1 / 5 th )

जगातील दारिद्र्यात मोडणाऱ्या लोकांपैकी 1 / 4 पेक्षा जास्त लोक भारतात आहेत

58
Q

बेरोजगारी

A

इतर विकसित व अविकसित देशांपेक्षा चीन व भारत यात विकसनशील अर्थव्यवस्थांमध्ये बेरोजगारीचे प्रमाण कमी असले तरी बेरोजगारीत लोकसंख्या जास्त आहे

59
Q

जगाचा बेरोजगारी दर

A

ILO ( international labour organization) च्या

World Employment Social Outlook Report - 2020 नुसार

  1. 5%
  2. 01 कोटी लोकसंख्या
60
Q

भारत - बेरोजगारी 2020

A
  1. 1%

3. 34 कोटी लोक

61
Q

फिलिप्स वक्ररेषा ( Philip ‘s Curve ) काय दर्शविते ?

A

बेरोजगारी आणि चलन पुरवठा यातील सहसंबंध

जसा जसा महागाईचा दर वाढत जातो बेरोजगारी कमी होत जाते . तसेच महागाईचा दर कमी होत असल्यास बेरोजगारीचा दर वाढत जातो

याचा अर्थ शासनाने बेरोजगारी कमी करण्यासाठी महागाई ( चालणाऱ्या महागाई ) कडे झुकणारे धोरण राबविले पाहिजे

62
Q

बृहत् परिस्थिती ( Macro -environment ) म्हणजे काय ?

A

उद्योगांना पूरक असणारे बाह्य वातावरण

63
Q

Macro -environment मधील घटक

A

PESTEL

Political economical social technological environmental and legal

64
Q

उद्योग नाविन्यता

A

उद्योग नावीन्यता विकासातील निर्देशांकामध्ये भारत पिछाडीवर आहे

65
Q

अंतर्गत परिवर्तनीयता

A

राष्ट्रीय उत्पन्न वाढले की करापासून मिळणारे उत्पन्न आपोआप वाढते

66
Q

सातत्यपूर्ण निव्वळ राष्ट्रीय उत्पादनाचे समीकरण

A

NNP= GNP -Dm -Dn

Dm- उत्पादित भांडवली वस्तूंचा घसरा

Dn- पर्यावरणीय भांडवलाचा घसरा

67
Q

1990 91 ते 2012 13 या काळात जीडीपी ग्रोथ रेट

A

जीडीपी ग्रोथ रेट मध्ये वाढ होत गेली पण 👉अपेक्षित वाढ मात्र झाली नाही

68
Q

जीडीपीच्या गणनेसाठी भारतात वेगवेगळ्या क्षेत्रासाठी वापरल्या जाणाऱ्या पद्धती

A

१)उत्पादन पद्धत -कृषी व उद्योग क्षेत्रासाठी ( प्रत्यक्ष पध्दत ) बाजार भावाला मोजले जाते

२) उत्पन्न पद्धत - सेवा क्षेत्रासाठी ( अप्रत्यक्ष पद्धत ) घटक किमतीला मोजले जाते

३) खर्च पद्धत - ग्रामीण बांधकाम क्षेत्रासाठी

४) वस्तू प्रवाह पद्धत - शहरी बांधकाम क्षेत्रासाठी

69
Q

cso GDP गणनेसाठी कोणत्या पद्धती वापरते

A

उत्पादन पद्धत व उत्पन्न पद्धत या दोन पद्धती , संयुक्तपणे

70
Q

उत्पादन पद्धत

A
  • उत्पादन पद्धतीलाच मूल्यवर्धित पद्धत (Value Added method) असे म्हणतात
  • उत्पादन पद्धत ही प्रत्यक्ष व मूल्यवर्धित (Direct and Value Added) असल्याने सर्वोत्तम ठरते
71
Q

उत्पादन पद्धतीलाच मूल्यवर्धित पद्धत असे का म्हटले जाते

A

कारण या पद्धतीत देशात एका वर्षात तयार झालेल्या सर्व वस्तू व सेवांच्या किमतीची अंतिम बेरीज असते म्हणजेच मूल्यवर्धित किंमत असते .

72
Q

राष्ट्रीय उत्पन्न समिती 1949 ने कोणत्या पद्धतीचा वापर केला राष्ट्रीय उत्पन्न काढण्यासाठी

A

निवळ उत्पादन पद्धत
व
निव्वळ उत्पन्न पद्धत

73
Q

सार्वत्रिक मूलभूत उत्पन्न

A

-2016 17 च्या भारताच्या आर्थिक पाहणीत ही संकल्पना मांडली
- घटक
१)सार्वत्रिकता
२) बिनशर्तता
३) नियतकालिकता
४) रोख पेमेंट ( Cash Payment )
५) वैयक्तिक लाभार्थी
६) प्रतिनिधित्व

74
Q

एक एप्रिल ते 31 मार्च आर्थिक वर्ष

A

भारत इंग्लंड कॅनडा जपान सिंगापूर दक्षिण आफ्रिका

व्यापारी बँका व आरबीआय

75
Q

एक जानेवारी ते 31 डिसेंबर आर्थिक वर्ष

A

चीन रशिया नॉर्वे ब्राझील श्रीलंका

76
Q

जागतिक बँक व नाबार्ड साठी आर्थिक वर्ष

A

1 जुलै ते 30 जून

ऑस्ट्रेलिया व पाकिस्तान

77
Q

आय एम एफ चे आर्थिक वर्ष

A

एक मे ते 30 एप्रिल

78
Q

आरबीआयचे आर्थिक वर्ष

A

आरबीआयचे जमाखर्चाचे वर्ष एक जुलै ते 30 जून होते पण आता 2020 21 पासून एक एप्रिल ते 31 मार्च असे व्यापारी बँकांची आर्थिक कामगिरी लक्षात घेण्यासाठी केले आहे

79
Q

GDP

A

एका वर्षात देशांच्या सीमेअंतर्गत जेवढ्या वस्तू व सेवा निर्माण होतात त्यांच्या किंमतीची बेरीज म्हणजे जीडीपी होय

वस्तू व सेवांची किंमत

यात भारताच्या सीमेंतर्गत मग ते भारतीय असो किंवा परकीय सर्वांचेच उत्पन्न असते

एखाद्या देशाची अंतर्गत शक्ती दाखवते

अर्थव्यवस्थेची संख्यात्मक आकलन होते

80
Q

GNP

A

देशाच्या नागरिकांनी मिळवलेले उत्पन्न म्हणजे जीएनपी होय

# GNP = GDP + x - m
(x - Export , m - Import )

बहिर्गत शक्ती दर्शवते

गुणात्मक आकलन होते

यातून घसरा वजा केल्यास यांनी NNP प्राप्त होते

81
Q

GDP < GNP केंव्हा

A

Export > Import

सध्या भारतात => GDP > GNP

82
Q

वस्तूची किंमत म्हणजे मागणी आणि पुरवठा असे म्हणणारे ……. अर्थतज्ञ

A

प्री -क्लासिकल

83
Q

वस्तूची किंमत म्हणजे त्यात ओतलेले मानवी श्रम असं म्हणणारे ……… अर्थतज्ञ .

A

क्लासिकल

84
Q

क्लासिकल अर्थतज्ज्ञांच्या मानवी श्रमाच्या सिद्धांताला………. असं म्हणतात.

A

Labour Theory of Value

85
Q

ॲरिस्टॉटल ने त्याचे विचार …….. या पुस्तकात मांडले .

A

पॉलिटिक्स

86
Q

जॉन लॉक

A
  • 17 व शतक
  • प्री क्लासिकल
  • सामाजिक करार सिध्दांत (Social Contract Theory) 👉 ‘समाज त्यातील लोकांच्या संपत्तीच्या संरक्षणाचा ही करार करत असतो ‘.
87
Q

Marginal Utility Theory

A
  • Price ~(directly proportional to) Marginal Utility.
  • मांडणारे👉 निओ - क्लासिकल
  • वॉल्रास , मेंगर , जेव्हॉन्स

Economics (5 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions