درس ٦ - مبادي معرفت

Question 1

١. نظر هر يك از حس گرايان افراطي و معتدل را درباره مبدأ ادراكات بيان كنيد

Answer 1

حس گرايان افراطى (پوزيويست ها): حس، مبدأ علوم و ملاك صحت آن است و علم غير حسى و غير تجربى فاقد اعتبار است
• حس گرايان معتدل: هر چند ادراكات بشرى با حواس پنجگاه آغاز مى شود پس از آن، عقل مى تواند مفاهيم كلى و قوانين فراگير را دريابد

Question 2

٢. نظر عقل گرايان را درباره مبدأ ادراكات بيان كنيد

Answer 2

عقل به گونه مستقل و مقدم برتجربه وحس، مفاهيمى مانند خدا وزمان ومكان را درك مى كند و آنها را مفاهيم پيشين مى نامند

Question 3

٣. نظر فلاسفه مسلمان را درباره مبادي ادراكات تصوري به اجمال بيان كنيد

Answer 3

• علوم بشرى (تصورات) ازحس ظاهر آغاز مى شود ولى در ادامه به ابزار ديگرى چون حس باطن، علم حضورى و عقل نياز دارد
• به عقيده ايشان، اولاً حس را نبايد درحواس پنج گانه محدود دانست وبايد به علم حضورى و حواس باطنى نيز توجه كرد؛
• ثانياً مفاهيمى مانند زمان، علت و معلول، از علم حضورى قابل انتزاع است؛
• ثالثاً چون اين مفاهيم ازعلم حضورى گرفته شده اند، از جايگاه معرفت شناسى محكمى برخوردارند و در درستى ومطابقت آنها با واقع ترديد نيست

Question 4

٤. سه گروه از مفاهيم را نام ببريد كه با اشياء محسوس رابطه مستقيم ندارند

Answer 4

۱. بدیهیات اولیه
۲. قضایای تحلیلی (و حملهای اولی)
۳. تصدیق در وجدانیات
۴. قضایای منطقی

Question 5

٥. ويژگي و نحوه ادراكات مفاهيم علت و معلول را بيان كنيد

Answer 5

• ويژگى:
- از راه حواس پنجگانه به دست نمى آيد وتصور حسى و خيالى از آنها نداريم
- بامقايسه به دست مى آيند، يعنى هيچ موجودى به تنهايى (بدون سنجش باديگر اشياء) علت يامعلول خوانده نمى شود. وقتى دوموجود وامقايسه كنيم ويكى را وابسته ديگرى بيابيم، يكى را علت وديگرى را معلول مى ناميم
• نحوه ادراك:
بهترين راه براى رسيدن به مفهوم علت و معلول رابطه بين نفس واراده است، يعنى ما به علم حضورى وابستگى اراده به نفس (من) را درك مى كنيم و همين وابستگى اراده به نفس موجب دستيابى عقل به مفهوم “علت” و “معلول” مى شود

Question 6

٦. قضيه تحليلي و تركيبي را با ذكر مثال تعريف كنيد

Answer 6

در قضاياى حملية اگر مفهوم محمول از تحليل مفهوم موضوع به دست آيد، قضيه را تحليلى ودر غير اين صورت تركيبى مى گويند. قضيه “هر شوهرى مرد است” تحليلى است؛ زيرا مفهوم مرد درمفهوم شوهر نهفته است (شوهر يعنى مردى كه زن دارد)

Question 7

٧. نظر فلاسفه مسلمان را درباره مبادي ادراك تصديقي به تفصيل بيان كنيد

Answer 7

الف) تصديق بديهيات اوليه نيازمند حس نيست، هرچند براى درك مفهوم موضوع يا محمول آنها ممكن است نيازمند حس باشيم
ب) قضاياى تحليلى و حمل هاى اولى نيز مانند بديهيات اوليه و صرف تصور موضوع و محمول در آنها براى حكم كافى است
ج) تصديق در وجدانيات نيز بى نياز از حس است؛ زيرا رابطه ميان موضوع و محمول در درون نفس وبه علم حضورى دانستنه مى شود
د) در قضاياى منطقى نيز تصديق متوقف بر حس نيست
ه) درهليات بسيطه، قضاياى مانند “من هستم” باعلم حضورى و قضاياى مانند “جسم وجود دارد” و “روح وجود دارد” بابرهان تصديق مى شود. البته دربرخى موارد نيز نيازمند به كارگيرى اندام حسى هستيم