Yunit II Kasaysayan ng Pagsasalin sa Bibliya

Question 1

Bakit hindi maiiwasang mabanggit ang Bibliya kapag pagsasaling-wika ang pinag-usapan?

Answer 1

• Dahil sa paksa nito, lalo na sa Matandang Tipan (old testament) na tumatalakay sa tao - sa kanyang pinagmulan, sa kanyang layunin, at sa kanyang destinasyon.
• Sa loob ng di na halos mabilang na henerasyon, ito ang naging sanggunian ng tao hinggil sa katuturan ng kanyang pagkabuhay.
• Dito rin hinahanap ng tao ang mga panuntunang dapat niyang sundin upang mabigyan ng katuturan ang kanyang pagkabuhay sa daigdig na ito.

Basically..
Ang mga doktrina ng Bibliya ay nakakahubog nang malaki sa katauhan ng tao at laganap ang impluwensya nito sa buong mundo na kung saan iba’t iba ang linggwahe ng mga lipunan sa iba’t ibang parte nito.

Question 2

Mga dahilan kung bakit naiiba ang Bibliya sa karaniwan sa larangan ng pagsasaling-wika.

Answer 2

1. Anopa’t ang kasiyahang nahahango sa Bibliya ay nasasalig sa tibay ng pananampalataya o paniniwala ng isang nilalang sapagkat ang relihiyon ay hindi pang-inte lektuwal Kundi pang-emosyon. Tinatanggap ng isang Kristyano ang mga doktrina ng kanyang relihiyon nang hindi na niya itinatanong kung bakit. (happiness gained from the text is based the strength of ones faith bc religion is emotional not intellectual; A Chritian accepts its doctrines without question)
2. Di-mapasusubaling kataasan ng uri ng pagkakasulat nito. (unquestionable quality of writing)
3. Nangangailangan ang isang tagasaling-wika ng Bibliya ng ibayong pag-iingat at pambihirang kakayahan sa pagsasalin sapagkat bawat salita o lipon ng mga salita, lalo na ang mga idyoma, ay nangangailangan ng masusing pag-aaral at paglilirip tungkol sa tunay na diwang nakapaloob sa teksto. (requires extra care and exceptional skills to be translated because each word or group of words, especially idioms, requires a thorough study and interpretation of the true meaning contained in the text)

Question 3

Ang Bibliyang kinagisnan natin, gaya ng pagkakaalam natin, kahit sa anong wika nasusulat, ay isang ______. Ang orihinal na manuskrito o teksto nito ay sinasabing _________.

Answer 3

salin
wala na

Question 4

Ang nakatalang kauna-unahang teksto ng _______________ _______ na nasusulat sa wikang __________ ng _______ ay naging laganap noong mga _______ ______, A.D.

Answer 4

Matandang Tipan
wikang Aramaic ng Ebreo
unang siglo

Question 5

Mga salin ng Bibliya:
1. ni ________ sa wikang Griyego noong ikatlong siglo (300 A.D.) na nakilala sa tawag na ____________
2. ni ________ sa wikang Latin noong ikaapat na siglo (400 A.D.) na nakilala sa tawag na ________

Answer 5

1. Origen; Septuagint
2. Jerome; Vulgate

Question 6

isa sa iilan-ilang kinikilalang pinakamahusay na tagasaling-wika sa Bibliya noong kanyang kapanahunan

Answer 6

Jerome

Question 7

Tatlong dinakilang salub ng Bibliya

Answer 7

1. Jerome - Latin
2. Luther - Aleman
3. Haring James - Ingles (ng Inglatera na lalong kilala sa taguring Authorized Version)

Question 8

Ang gumawa ng kauna-unahang salin sa Ingles ng Bibliya

Answer 8

John Wycliffe (ika-14 na siglo)
1. 1st ver - 1382
2. 2nd ver - 1390 na inedit ni John Purvey

Question 9

(1526) Isa ring nagsalin ng Bibliya sa Ingles buhat sa wikang Griyego sataluotaman ni Erasmus.

Answer 9

William Tyndale

Question 10

(1530) Lumitaw na salin buhat sa Ebreo ni ____________

Answer 10

Pentateuch

Question 11

Sa katotohanan ay hindi natapos ni Tyndale ang kanyang pagsasalin ng Matandang Tipan. Ito ay ipinagpatuloy ni ______ __________ na gumamit ng sagisag-panulat na ________ ________.

Makaraan ang dalwang taon, ito ay nirebisa ni _________ __________

Answer 11

John Rogers = Thomas Matthew
Richard Taverner

Question 12

Nagkaroon ng __________ noong 1538 na ang lahat ng simbahan ay dapat magkaroon ng isang Bibliya upang magamit ng lahat. Upang matugunan ang pangangailangang ito ay muling nirebisa ni _____________ ang Bibliya ni Matthew. Ang nirebisang Bibliya na naging popular nang mahabang panahon sapagkat ito’y nagtataglay ng mga ________.

Answer 12

kautusan
Coverdale
Salmo (Psalms)

Question 13

Lumitaw noong 1560. Ang dakilang ___________ _______ na isinagawa nina ___________ _______________ at ______ _______ atbp upang makatulong sa pagpalaganap ng __________________.

Answer 13

Geneva Bible
William Whittingham at John Knox
Protestantismo

Question 14

Ang Geneva Bible ay itinaguri ding __________ _______ dahil sa bahaging sumusunod sa ________ ___, ___: “and they sowed __________ leaves together and made themselves ________.”

Answer 14

Breeches Bible
Genesis III, 7
fig-tree leaves, breeches

Question 15

ang unang Bibliya ay nakilala sa tawag na

Answer 15

Douai Bible

Question 16

Ang ___________ _______ (new testament) ay nalathala diumano sa Rheims noong _______, at ang ___________ _______ (old testament) naman ay noong _______.

Answer 16

Bagong Tipan - 1582
Matandang Tipan - 1609

Question 17

Noong 1603, si _________ ________ ay nagdaos ng isang _____________ na dinaluhan ng mga arsobispo at iba pang pari sa __________. __________ ______ arsobispo at pari ang hinirang ni Haring James upang bumuo ng _____ na siyang gagawa ng isang salin ng Bibliya na higit na maayos kaysa mga naunang salin.

Answer 17

Haring James
kumperensya
Hampton
apatnapu’t pitong (47)
lupon

Question 18

Ang ginamit ng lupon bilang pinakasaligang salin

Answer 18

Bishop’s Bible

Question 19

Naging panuntunan ng lupon, batay sa kagustuhan ni Haring James, na ang kanilang isasagawang pagsasalin ay kailangang maging _________ sa orihinal na diwa at kahulugan ng ____________________.
Dito nga nakilala ang tinatawag na __________ ________ na naging malaganap at popular at waring hindi malalampasan pang ibang susunod na salin habang ang wikang Ingles ay buhay.

Answer 19

matapat
Banal na kasulatan
Authorized Version

Question 20

Subalit tulad din naman ng mga unang salin, ang Autorized Version ay tumanggap din ng mga puna habang lumalakad ang panahon kayat noong 1870 ay nagmungkahi si _______ _____________ na rebisahin ang nasabing salin. Tumagal ng labinlimang taon ang pagrebisa sa Autorized Version. Noong 1881 ay inilimbag ang nirebisang salin nito na nakilala sa tawag na _________ __________ ________.

Answer 20

Obispo Winchester
English Revised Version

Question 21

Marahil, hangat may relihiyon ang mga Kristyano ay hindi mapuputol ang mga pagsasalin sa Bibliya, lalo na kung isasaalang-alang natin ang kalikasan ng tao— _________ _________ at laging naghahangad na _______________________________.

Answer 21

walang kasiyahan (never satisfied)
higit na mabuti kaysa dati

Question 22

May mga pangkat, halimbawa, na nagsasagawa ng pagsasalin sa Bibliya na walang ibang nag-uudyok kundi ang kagustuhang ______________. Sila’y naniniwala na ang mga naunang salin ng Bibliya ay kakikitaan ng _______________ _____ at ______________ ________ dahil marahil sa hindi gaanong maunawaan ang tunay na kahulugan ng orihinal.

Ang mga iyon sa kanila, ay maaaring iwasto sa kasalukuyan dahil sa _____________________ ng karunungan ng tao at pagkakaroon ng mga _______________ ____________na nagagamit sa pag-aaral sa mga relika ng unang panahon. Kaya ngat may mga pagsasaling-wika na ang tanging layon ay ang ____________ ang mga maling pagpapakahulugan sa diwa ng ilang bahagi ng orihinal.

Answer 22

magsaliksik (research)
napakaraming mali
malalabong bahagi

mabilis na pag-unlad
makabagong instrumento
maiwasto

Question 23

Limitasyon ng pagsalin ng Bibliya

Answer 23

• May kahirapang magkaroon ng mapagbabatayang orihinal na bersyon na teksto sa wikang Ebreo (difficulty in having a reliable original text version in the Hebrew language)
• napasasakamay ng mga tagapagsalin ay hindi na mga orihinal kundi mga salin na rin ng salin ng salin at ang mga ito’y karaniwang nagkakaiba-iba ng pakahulugan sa ilang bahagi ng Bibliya (translators have in their hands no longer originals but translations of translations of translations and these usually have different meanings in some parts of the Bible)

Question 24

Ang __________________ maituturing na pinakahuling salin ng Bibliya sa taong 1970 na inilimbag ng ____________________________.
Ito ay 20 taong pinagtiyagaang ihanda ng itinuturing ng simbahang ___________ na pinakadalubhasang pangkat ng mga tagasalingwika at mga iskolar.

Answer 24

The New English Bible
Oxford University Press
Orthodox

Question 25

Sa mga pangkat ng mga nagsitulong sa pagsasalin ng The New English Bible ay kabilang ang mga sumusunod:

Answer 25

Baptist Union of Great Britain & Ireland Church of England;
Church of Scotland;
Congregational Church in England & Wales;
Irish Council of Churches;
Presbyterian Church of England;
British Foreign Bible Society;
National Bible Society;
National Bible Society of Scotland;
Roman Catholic Hierarchies in England & Scotland

Question 26

Sa nasabing New English Bible ay isinama ang _________. Ito pinagkukunutan ng noo ng marami dahil diumano’y di-mapananaligan (said to be unreliable) ay siyang naguugnay sa Matanda at Bagong Tipan.

Answer 26

Apocrypa

Question 27

Tatlong dahilan kung bakit napagkaisahang muling isalin ang Bibliya:

Answer 27

1. Marami nang mga natuklasan ang mga archeologist o arkeologo na naiiba sa diwang nasasaad sa maraming bahaging mga unang salin; (Many discoveries have been made by archeologists or archaeologists that differ from the meaning expressed in many parts of the first translations)
2. Nitong mga huling araw ay higit na naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng lingguwistika. Di matatawaran ang naitutulong ng karunungan sa lingguwistika sa pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi ng Bibliya. (In recent days, the study in the field of linguistics has become more intense. Linguistic knowledge can be invaluable in clarifying many obscure parts of the Bible.)
3. Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang English Bible ay hindi na halos maunawaan ng kasalukuyang mambabasa, bukod sa kung minsan ay iba na ang inihahatid na diwa. Isang halimbawa ng pagbabago sa estilo sa nasabing English Bible ay ang sermon sa bundok ng Sinai. (The ancient language used in the classic English Bible is almost unintelligible to today’s readers, except that sometimes the meaning is conveyed differently. An example of a change in style in the said English Bible is the sermon on Mount Sinai.)

Question 28

Halimbawa sa pagkakaiba ng diwa ng mensahe sa dalawang bersyon ng Bibliya:

Answer 28

Old English Bible: “You must therefore be all good men, just as your heavenly Father is all good.”

New English Bible: “There must be no limit to your goodness, as your heavenly Father’s goodness knows no bounds.”

Old English Bible: “How can this be … when I have no husband?”

New English Bible: “How can this be … I am still a virgin?”

Question 29

first Scripture in Philippine language

Answer 29

gospel of Luke in Pangasinan translated by Spanish priest Fr. Manrique Alonzo Lallave in 1887

Question 30

this catechism in Spanish and Tagalog is the first book printed in the Philippines

Answer 30

Doctrina Christiana