Week 7 Flashcards
Wat is de definitie van COPD?
Het is een voorkoombare ziekte gekenmerkt door chronische niet variabele/gefixeerde irreversibele expiratoire airflow limitatie
Waardoor wordt COPD veroorzaakt?
Door significante blootstelling aan schadelijke stoffen icm host factoren (gevoeligheid patient)
Welke subtypes COPD zijn er?
- Chronische bronchitis
- Emfyseem
- COPD/Astma overlap
Wat zijn de verschillen tussen astma en COPD?
Wisselend vs altijd klachten (wisselende mate)
Wisselend vs altijd airflow limitatie
Soms vs altijd obstructie
Geen vs bijna altijd diffusiestoornis
Welke voorwaardes zijn er voor de diagnose van COPD?
Klinische context + obstructie
Welke klinische context wijst op COPD?
- Geleidelijke achteruitgang in mate van kortademigheid, chronisch hoesten
- Blootstellingen oa roken/fijnstof/beroep
- Familie anamnese/laag geboorte gewicht/vroeggeboorte
Wanneer is er sprake van een obstructie volgens de richtlijnen van COPD?
- FEV1 ↓
- FEV1/ FVC ↓
< 70% post BD GOLD criteria
FEV1/FVC <LLN NL aangehouden - FVC normaal
Wat zijn de nadelen van de GOLD criteria?
Onderdiagnose bij jonge en overdiagnose bij oude mensen (de luchtwegen worden bij veroudering slapper)
Beschrijf de classificatie van COPD volgens de GOLD criteria?
FEV1/FVC <0,70:
-Gold 1: mild, FEV1>/=80% voorspeld
-Gold 2: moderate 50%</=FEV1<80%
-Gold 3: severe, 30%</=FEV1<50%
-Gold 4: very severe, <30%
Wat meet je bij spirometrie?
De dynamische longvolumina: oa FEV1, FVC, FEV1/FVC
Wat meet je bij een bodybox?
De statische longvolumina: oa TLC, FRC, RV, ERV, bij COPD
Wat zijn de kenmerken van een restrictieve long wat de dynamische longvolumina betreft?
- FEV1 ↓
- FEV1/ (F)VC normaal
- FVC ↓
Hoe wijken de statische longvolumina af bij een restrictieve longziekte?
- TLC ↓
- RV normaal of ↓
- RV/TLC normaal of ↓
Hoe wijken de statische longvolumina af bij een obstructieve longziekte?
- TLC ↑
- RV ↑
- RV/TLC ↑
Hoe werkt een bodybox?
Wet van Boyle
P1V1 = P2V2 → als temperatuur constant
Volume patient is onbekend, volume box is bekend, druk box is bekend, druk patient kan je meten
Hoe kan de FRC met een bodybox gemeten worden?
TGV = FRC= (dV / dP) x P
TGV = Thoracaal gasvolume
dV = dPbox (meten)
dP = monddruk (meten)
P = Patm (101.3 kPa)
Hoe kan de alveolaire druk met een bodybox gemeten worden?
dPa = (dV / TGV) x P
Uit welke stappen bestaat het afnemen van een bodyplethysmography?
- Eerst rustig ademen, dan gaat klepje dicht na uitademen→ FRC berekend
- Daarna iVC manoeuvre (max uit dan in dan uitademen), ERV gemeten
- RV = FRC – ERV
- TLC = RV + iVC
Waardoor neemt de TLC bij een obstructieve longziekte toe?
Door te slappe longen (↑ compliantie) → makkelijk veel lucht bij inspiratie naar binnen → collaps ten tijde van expiratie → ↑ achterblijven van lucht → “airtrapping”
Slappere, wijdere longen
Wat zijn de gevolgen van toegenomen compliantie door COPD?
Afname FEV1, hogere luchtwegobstructie en airtrapping
Wat is een nadeel van de GOLD criteria?
Patient wordt ingedeeld obv afname FEV1
Echter een patiënt met een normale of laag normale FEV1 met een ernstigere diffusie stoornis is er slechter aan toe dan dat je vermoed puur obv FEV1
Wat zijn de verschillen tussen chronische bronchitis vs emfyseem?
Meer obstructie op voorgrond vs minder obstructie
Minder vs meer diffusie probleem
Minder vs meer airtrapping
Hoe hangen luchtwegweerstand en luchtstroom samen?
Als de luchtwegweerstand hoger wordt (↑ Raw) zal de luchtstroom dalen (↓ V). Hoe slapper/elastischer de luchtwegen, hoe groter de weerstand
Hoe kan de luchtwegweerstand berekend worden?
Raw = (Palv – dP) / V
dP = monddruk (kan je meten, zie slide 15)
V = Volume = TGV = FRC
Hoe kan luchtwegweerstand met een bodybox herkend worden?
Verhouding flow vs volume verplaatsing (ml). Lus opener bij obstructie (dicht is normaal)
RV/TLC ratio: airtrapping
Wat gebeurt er met de diffusiecapaciteit bij emfyseem?
Door destructie alveoli → ↓ Alveolair volume → ↓ Diffusie capaciteit
Bij welke diffusiecapaciteit hebben patienten zuurstof in rust/ rondom inspanning nodig?
Rond 30% van voorspeld
Hoe wordt diffusiecapaciteit gemeten?
Met DLCOC: diffusiecapaciteit (CO) gecorrigeerd voor het aantal rode bloedcellen
Wat zijn de kenmerken van astma?
-Inflammatie
-Bronchiale hyperreactiviteit
-Reversibele luchtwegobstructie
Wat zijn de kenmerken van COPD?
-Chronische, irreversibele luchtwegobstructie
-Grotendeels te wijten aan roken
Waarop is farmacotherapie voor astma en COPD gericht?
Symptoombestrijding
Welke 2 categorieen farmacotherapie zijn er voor astma?
Bronchodilatatie
Ontstekingsremmers
Welke bronchodilatatie middelen zijn er?
*β2 receptor agonisten
*M receptor antagonisten
*Theofylline
Welke soorten ontstekingsremmers zijn er?
*glucocorticoїden
*cysteїnyl leukotrieen receptor antagonist
*antilichamen tegen IgE of interleukines (IL)
Welke β2 receptor agonisten zijn er?
Kortwerkend (SABA):
-Salbutamol, terbutaline
Langwerkend (LABA):
-Salmeterol, formoterol
Hoe werken β2 receptor agonisten?
Gs->adenylyl cyclase->cAMP
Wat is een mogelijk bijkomend voordeel van β2 receptor agonisten?
Verminderde afgifte ontstekingsmediatoren uit mestcellen (dubieus)
Wat is een nadeel van β2 receptor agonisten?
β2 receptor downregulatie: vermindering activiteit/gevoeligheid/hoeveelheid van β2 receptoren bij langdurig gebruik van met name LABA
Wat zijn bijwerkingen van β2 receptor agonisten?
-Vasodilatatie (verlaagde BD leidt tot reflex tachycardie via baroreceptoren)
-Aritmiën (risicogroep CV aandoeningen)
-Tremor
-Transpiratie
Welke M receptor antagonisten zijn er?
Ipratropium (SAMA), tiotroprium (LAMA)
Welke typen M receptor antagonisten zijn er?
*M1 faciliteert nicotinerge transmissie in ganglia
*M2 (presynaptisch) remt ACh release
*M3 zorgt voor bronchoconstrictie en mucussecretie
Welke M receptoren moeten de middelen blokkeren?
M3, evt M1, geen M2
Wat zijn de bijwerkingen van M receptor antagonisten?
*Geen of licht verhoogd risico op CV (wel opletten bij patiënten met coronaire aandoeningen vanwege vasoconstrictief effect)
*Placebo-achtig bijwerkingenprofiel door lokale effect vanwege inhalatie
Hoe werkt theofylline?
Bronchodilator omdat het fosfodiësterase (enzym dat cAMP en
cGMP afbreekt) remt en/of adenosine receptoren blokkeert: dubieus!
Wat is het nadeel van theofylline?
Smalle therapeutische breedte en daarom zeker niet
toepassen bij kinderen (risico op aritmiën en convulsies)
Welke glucocortico(stero)їden zijn er?
-Beclometasondiproprionaat
-Budesonide
-Ciclesonide
-Fluticason
Wat zijn de effecten van glucocortico(stero)їden?
*Verlagen infiltratie ontstekingscellen en -mediatoren: hyperreactiviteit daalt en longfunctie stijgt
*Stabiliseren slijmvliezen en verlagen gevoeligheid van receptoren voor ontstekingsmediatoren en bronchusvernauwers
*Verhogen β2 receptor dichtheid (ideaal in combinatie met β2 receptor agonist!)
Wat is het nadeel van glucocortico(stero)їden?
Forse bijwerkingen dankzij binding aan glucocorticoїd - en mineralo-
corticoїd receptor (GR, MR) buiten long
Hoe kunnen de bijwerking van glucocorticoiden voorkomen worden?
- Lokaal toedienen (inhalatie)
- Vorming actieve metaboliet soms pas in long (beclometasondiproprionaat, ciclesonide)
- Geen opname uit maagdarmkanaal
- Snelle omzetting in lever tot ongevaarlijke metabolieten
- Vooral GR-selectieve stoffen
Wat zijn bijwerkingen van glucocorticoїden?
-Gevoeligheid voor infectie/wonden
-Euforie
-Osteoporose
-Cataract
-(Abdominaal) gewichtstoename
-Binding aan MR (aldosteronreceptor) leidt tot bv verhoogde BD
-Verlies spieren in ledematen
Hoe werken steroiden?
Ze gaan de cel in en binden aan DNA: GRE (G responsive element)->invloed op gentranscriptie. Niet acute effecten
Wat zijn de effecten van cysteїnyl leukotrieen?
Ontstaat o.i.v. lipoxygenase uit arachidonzuur en zorgt voor bronchoconstrictie, hyperreactiviteit, slijmsecretie en >vaatwandpermeabiliteit
Hoe werkt montelukast?
Het is een cysteїnyl leukotrieen receptor antagonist
Waarbij is montelukast geschikt?
O.a. bij kinderen in geval van inhalatietechniek problemen (pil)
Welke biologicals (antilichamen) zijn er?
-Omalizumab
-Mepolizumab
-Dupilumab
Hoe werkt omalizumab?
Sommige vormen van astma zijn te wijten aan een hoog IgE gehalte: wegvangen met omalizumab
Hoe werkt mepolizumab?
IL-5 reguleert de activatie/functie van eosinofielen: wegvangen met mepolizumab
Hoe werkt dupilumab?
IL-4 en IL-13 reguleren inflammatie (incl. eosinofiel transmigratie en remodeling/ hyperreactiviteit): wegvangen met dupilumab
Wat is de farmacotherapieschema van astma?
- ICS + SABA indien nodig
- ICS + SABA dagelijks
- ICS + LABA
- > dosis ICS + LABA
- > > dosis ICS + LABA en overweeg evt. LAMA, montelukast,
biologicals (sluit slechte inhalatietechniek en lage therapietrouw uit)
Wat is het verschil tussen farmacotherapie bij COPD tov astma?
*Middelen identiek, ICS minder gauw toegepast bij COPD
*Start met SABA en/of M receptor blokker, dan langwerkende varianten, daarna evt. steroїden (nieuwe ontwikkeling: fosfodiësterase remmer, roflumilast)
Wat zijn de voordelen van lokale therapie bij astma?
- Lager doseren
- Minder systemische bijwerkingen
- Snelle absorptie
- Hoge concentratie in de longen
- Patiëntvriendelijk?
Wat zijn de kenmerken van systemische therapie bij astma?
- Nieuwe ‘port of entry’
- Eiwitten en peptiden
- Cannabinoiden, opiaten, ergotamine
- mRNA
- Vaccinatie
Waar moet de medicatie bij obstructieve longziekten terecht komen?
De kleine luchtwegen
Waarvan is longdepositie afhankelijk?
- Deeltjesgrootte aerosol
- Diameter van de luchtwegen (kleiner->minder perifeer)
- Inspiratoire flow/ ademhalingspatroon (langzamer->meer perifeer)
Hoe wordt het deeltjesgrootte van aerosool uitgedrukt?
Mass Median Aerodynamic Diameter (MMAD). Aerosool bestaat uit verschillende groottes deeltjes. Hoe kleiner, hoe meer perifeer het in de longen komt.
Welke toedieningssytemen zijn er voor inhalatie astmamedicatie?
*Dosisaërosol
->Met Voorzetkamer
->Breath-actuated
*Droogpoederinhalatoren
*Vernevelaars
->Jetvernevelaar
->Mesh vernevelaar
->Slimme vernevelaars
*Soft mist inhalers
Wat is dosisaerosool en wat is het nadeel daarvan?
Spuitbusje met dosisafgifte dmv drijfgas
Hand-mondcoordinatie is moeilijk, breath-actuated verbetert dit
Wat zijn de voor- en nadelen van voorzetkamers?
Voordelen:
* Om problemen met handlongcoördinatie te verminderen
* Lagere depositie in de oropharynx
* Betere depositie in de longen (+50%)
Nadeel:
- Cooperatie bij jonge kinderen is een groot probleem (door hoge inspiratoire flow en maskerlekkage bij huilen)
Wanneer wordt een masker ipv een mondstuk gebruikt?
Masker bij niet bewuste mondademhaling
Masker moet goed aansluiten
Wat zijn de voordelen van droogpoederinhalatoren?
- Geen drijfgas
- Weinig coördinatie
nodig - Klein en handig
- Grote stabiliteit geneesmiddel
Wat zijn de nadelen van droogpoederinhalatoren?
- Prestaties afhankelijk van inspiratoire flow (niet voor <7 jaar, of bij dyspnoe)
- Luchtstroom door inhalator ondervindt weerstand
- Uniformiteit van dosering soms problematisch
- Duur
Komt er meer medicatie in de longen bij gebruik van een mondstukje of een neus-mondkapje?
Bij het gebruik van een mondstukje komt er ongeveer 2 x zoveel medicijn in de longen
Waar kijk je als eerste naar bij het beslissen welke inhalator je voorschrijft?
Of er bewuste inhalatie mogelijk is (>4 jaar) of niet (<4 jaar)
Welke inhalator schrijf je voor als er geen bewuste inhalatie mogelijk is?
-Dosisaërosol + voorzetkamer+ masker
-Vernevelaar+ masker
Welke inhalator schrijf je voor als er wel bewuste inhalatie mogelijk is?
Voldoende inspiratoire flow >7 jaar:
-Dosisaërosol + voorzetkamer
-BA-inhaler
-Droogpoeder
-(Vernevelaar)
Onvoldoende inspiratoire flow <7 jaar:
-Dosisaërosol + voorzetkamer
-Vernevelaar
Wat zijn mogelijke redenen dat farmacotherapie niet helpt?
- Slechte therapietrouw
- Onvoldoende inhalatietechniek: ‘hoge steroïdbehoefte’ = slechte inhalatietechniek
- Aanhoudende prikkeling uit de omgeving (rook, allergenen, stress)
- Verkeerde diagnose
Wat is de definitie van astma?
Heterogene ziekte gekenmerkt door chronische luchtweg inflammatie
Wat is de definitie van astma volgens de GINA guidelines?
- In de VG variabele luchtwegklachten als: piepen, kortademigheid, hoesten & “chest tightness”
- Wisselende expiratoire luchtweg (airflow) obstructie
Welke karakteristieke triggers zijn er voor astma?
Allergische en niet-allergische triggers:
* Inspanning: 5 a 10 minuten na inspanning, duurt 30 - 60 minuten
* Koude lucht
* (Huis)dieren
* Huisstofmijt, schimmels
* Seizoensgebonden (bomen, grassen en kruiden)
* Sigarettenrook
* Baklucht, parfum en werkgerelateerd
Wat is kort samengevat het proces achter astma?
Prikkels activeren het slijmvlies op het epitheel en activeren zo een cascade, die anders is bij allergische en niet-allergische eosinofiele astma. De luchtwegen trekken samen en er is chronische inflammatie (wisselend aanwezig, reversibel maar ook irreversibel) wat voor vernauwing zorgt
Welke fenotypering is er van astma?
Heterogeen, oa:
-Early vs late onset
-Allergisch (vaak jongeren) vs niet allergisch (vaak ouderen)
-Eosinofiel vs niet eosinofiel
Waardoor wordt de wisselende expiratoire airflow limitatie bij astma gekenmerkt?
- Obstructieve longfunctie al dan niet reversibel na bronchusverwijder
- Variabiliteit van FEV1
- Variabiliteit van PEF (“peak flow”)
- Bronchiale hyperreactiviteit
Hoe voer je een spirometrie uit en welke grafiek ontstaat?
Normaal ademen, dan na uitademen max inademen, dan max uitademen en dan weer normaal ademen
->Long volume tegen de tijd
Waarnaar en hoe wordt een spirogram omgezet?
Volume (L)/tijd (s) dmv tangens a omgezet naar flow (L/s)/volume (L)
Hoe wordt een flow/volume curve gebruikt bij diagnose?
De vorm is suggestief voor een bepaalde longziekte, maar de ruwe data geven zekerheid
Wanneer is een waarde uit een spirometrie afwijkend?
Als het onder de lower limit of normal (LLN, 75% van voorspeld) of onder z= -1,64 is
Welke referentiesets worden gebruikt?
EGKS 1993
-Geslacht
-Lengte
-Leeftijd
GLI 2012:
-Idem + etniciteit
Welke fouten kun je in een flow volume curve herkennen?
-Hoesten: zaagtand bij uitademen
-Te langzame uitademing: minder steile oploop naar PEF
-Geen volledige uitademing: plotse eind bij uitademen