week 3 en 4 Flashcards
Waarom moeten dokters iets weten over seks?
- Ziekte of handicap kan seksuele dysfuncties of problemen geven
- Seksuele klachten soms symptoom van zierkte
- Seksuele problemen soms met medicijnen of operaties te behandelen
- Seksuele problemen agv medisch handelen
- Een fijn seksleven is gezond: betere prognoses, goede preventie, betere therapietrouw
Wat is de prevalentie van seksuele problemen onder mannen en welke komen het meeste voor?
Mannen:
* 11% heeft minimaal 1 dysfunctie
* Voortijdige zaadlozing
* Erectiestoornis
* Risicogroep: oudere mannen > 70 jaar (erectiestoornis)
Wat is de prevalentie van seksuele problemen onder vrouwen en welke komen het meeste voor?
Vrouwen
* 15% heeft minimaal 1 dysfunctie
* Orgasmeproblemen
* Lubricatieproblemen
* Dyspareunie
* Risico groep: jonge vrouwen <25 (50% regelmatig pijn, 11% altijd)
Waar heeft de chronische ziekte invloed op op het gebied van seks?
- Het seksueel functioneren:
→ Zin in seks
→ Seksuele opwinding
→ Orgasme- De seksuele beleving: wat u voelt en denkt
- De seksuele partnerrelatie
- De tevredenheid met het seksleven
Welke factoren hebben invloed op de seksuele tevredenheid?
- Ernst van de ziekte
- Duur van de ziekte
- Het aanpassen van het vrijpatroon aan de beperkingen
- De afwezigheid van knellende normen en waarden
- Praten over angsten, onzekerheden en wensen
Waar hangt seksuele tevredenheid mee samen?
Hangt niet samen met hoe vaak partners geslachtsgemeenschap hebben
Hangt WEL samen met andere vormen van intimiteit en lichamelijkheid (bv tongzoenen, (naakt)knuffelen)
Hoe kijken we vanuit de seksuologie naar seks?
Vanuit een biopsychosociaal model
Hoe gaat de seksuele anamnese (ezelsbruggetje)?
LOOPSS
* Libido (verlangen) –> verminderd, tegenzin, overmatig, waarin
* Opwinding –> mate, ontstaan, duur, lubricatie, erectie, waardoor
* Orgasme –> niet, voortijdig, vertraagd, retrograde, anhedonisch
* Pijn –> waar, wanneer, wat
* Spierspanning –> hyper/hypotonie, bekkenbodem, mictie, defecatie
* Satisfactie –> tevredenheid
Wat is een retrograde orgasme?
Zaad gaat terug in blaas
Wat is een anhedonisch orgasme?
Wel fysieke ervaring orgasme maar weinig emotie, dus voelt niet per se prettig aan
Wat is dyspareunie?
Pijn bij penetratie
Wat is vaginisme?
Ook pijn bij inbrengen tampon of vinger
Wat voor aanvullend onderzoek kan je doen bij seksuele problemen?
- Laboratorium: hormonaal onderzoek
- Beeldvormend: echo/color doppler
- Psychofysiologisch onderzoek
Welke lichamelijke voorwaarden zijn er voor seksueel functioneren?
- Geslachtsorganen
- Bloedvaten
- Zenuwbanen
- Bekkenbodem
- Hormonen
Waar hebben de androgenen (waaronder testosteron) een faciliterende rol in bij seks?
- Seksueel verlangen
- Opwindbaarheid
- Seksuele gedachten
Waar worden de androgenen gemaakt bij mannen? En waar bij vrouwen?
Man: testes (+ klein beetje bijnieren)
Vrouw: ovaria + bijnieren (50/50)
Waar zorgen de oestrogenen voor bij seks?
- Elasticiteit vaginawand (atrofie)
- Vochtigheid vaginawand (niet seksueel)
- Maakt brein ontvankelijk voor androgenen
Wat voor rol hebben androgenen?
Bij mannen en vrouwen hebben androgenen een faciliterende rol.
Bij een seksuele prikkel is er eerder een seksuele betekenis.
Wat doet testosteron bij seks?
Testosteron maakt brein en genitalia klaar voor seks (arousability, responsivity, gedachten/fantasieën, nachtelijke responsen, genitale sensitiviteit)
Toch is het geen absolute factor! Grote misvatting
Wat is er bij laag androgenen?
Laag A: moeilijker, niet onmogelijk
Wat is er bekend over androgenen bij vrouwen?
Veel onduidelijk bij vrouwen over androgenen, vooral qua normaalwaarden (lab onbetrouwbaar)
Bekend: bij duidelijke oorzaak (vb ovariectomie, bestraling) –> dan wel negatieve invloed zin/opwinding
Welke symptomen kan je zien bij een heel laag androgeen niveau?
Klinisch testosterondeficiëntie syndroom (bij mannen en bij vrouwen)
* Energie/vitaliteitsverlies
* Geen enkel seksueel resultaat ondanks veel stimulatie
* Stemmingsstoornissen
* Spierkrachtverlies
* Minder seksuele haargroei
Welke neurotransmitters spelen een rol bij seks en wat is hun rol?
Dopamine –> romantische liefde, verliefdheid
Oxytocine –> hechting
Vasopressine –> hechting
Serotonine –> lust, orgasme
Wat moet je doen met medicatie en seksuele dysfunctie?
- Voorlichting
- Informed decision
- Bespreken seksualiteit
- Management
→ Kiezen middel minste bijwerkingen
→ Bespreken seksuele bijwerkingen - Behandelen seksuele klachten
→ Wijzigen dosis
→ Wijzigen middel
→ Adjuvante therapie (vb PDE5i (erectiepil of bij vrouwen met seksuele klachten agv antidepressiva))
Welke veranderingen op seksueel gebied kunnen er ontstaan agv chirurgie?
· Anatomische veranderingen: lichaamsbeeld, functiebeperking
· Zenuwschade: sensibiliteit, hormonale schade
Welke veranderingen op seksueel gebied kunnen er ontstaan agv chemotherapie?
· Lichaamsbeeld
· Hormonale veranderingen
· Sensibiliteit
Welke veranderingen op seksueel gebied kunnen er ontstaan agv radiotherapie?
· Lichaamsbeeld
· Hormonale veranderingen
· Sensibiliteit
· Late schade
Welke seksuele problemen kunnen mensen krijgen agv prostaatkanker?
Seksuele problemen als
· Direct gevolg van ziekte: vergrootte prostaat –> erectieklachten
· Indirect gevolg van ziekte: moe, depressief –> minder zin
· Gevolg van behandeling:
→ Verwijdering prostaat –> afwezig ejaculaat
→ Zenuwschade operatie –> erectieklachten
→ Chemo –> hormonale veranderingen, minder zin
→ Radiatie –> late schade, erectieklachten (bv beschadigde bloedvaten)
Wat is het PLISSIT model?
P = permission –> toestemming vragen dat je het over seksualiteit gaat hebben
LI = limited information –> informatie geven bv bij dit ziektebeeld komt dit vaak voor dat er minder zin in seks is
SS = specific suggestions –> tips en adviezen geven
IT = intensive therapie –> bv uitgebreide seksuologiche behandeling
Meeste hulpverleners kunnen bij de meeste patiënten iets met de eerste drie –> 70% van de patiënten geholpen
Hoe wordt je seksuoloog?
· Arts of psycholoog
· Opleiding seksuologie 2 jaar
· Werkervaring, supervisie
· Herregistratie elke 5 jaar
· Biopsychosociaal –> analyse, hulpvraag, behandeling
Wat doet de seksuoloog?
· Diagnostiek (biopsychosociaal)
→ Welke problemen/vragen hebben cliënten?
→ Wat zijn de oorzaken van deze problemen?
· Signaleren en bespreekbaar maken van problemen en oplossingen
→ Voorlichting geven
→ Informatie verwerken, adviezen geven en controleren
→ Praktische richtlijnen
· Therapie (biopsychosociaal)
→ Welke oplossingen/strategieën zijn er?
→ Welke oplossing kies je?
· Kortom: het puzzeltje leggen
Wat doet de seksuoloog qua behandeling?
Behandelmogelijkheden
· Sekstherapie: tips, adviezen, alternatieven, aanpassen aan, sensate focus
· Cognitieve therapie
· ‘relatietherapie’
–> kortdurend, klachtgericht