week 2 Flashcards
Waar gaat de functionele urologie over?
Functioneren van de lage urinewegen, dwz van de blaas, de sluitspier van de blaas en de urethra.
Welke klachten vallen onder de functionele urologie?
- Overactieve blaas en incontinentie
- Urineretentie
Blaas- en bekkenpijn
- Urineretentie
Wat is er bij een overactieve blaas?
Bij een overactieve blaas moet je heel vaak naar de wc, heel vaak aandrang
Welke vormen van overactieve blaas en incontinentie zijn er?
- Overactieve blaas met of zonder incontinentie (OAB wet of urge-incontinentie, OAB dry) –> probleem: blaas
- Stressincontinentie (SUI) –> probleem: blaasafsluitmechanisme
- Gemengde incontinentie (1 en 2 samen), dus en probleem blaas en probleem blaasafsluitmechanisme
· A: SUI + OAB wet
· B: SUI + OAB sry - Overloop incontinentie –> probleem: blaasontlediging
- Continue incontinentie (bv vesicovaginale fistel) –> je druppelt steeds maar door –> probleem: anatomie
Wat kunnen de klachten zijn van de overactieve blaas?
- Plotselinge (verhoogde) aandrang (urgency)
- Moeite met uitstellen en ophouden
- Incontinentie bij aandrang (urge-incontinentie)
- Verhoogde frequentie per 24 uur
- Kleine porties
- Nycturie (2 keer of meer)
Wat kunnen de oorzaken zijn van de overactieve blaas?
- Idiopathisch –> meestal gerelateerd aan veroudering
- Neurogeen –> gerelateerd aan aantoonbare schade aan het zenuwstelsel
- Blaasinfectie –> geven wel overactieve blaas klachten, maar is geen overactieve blaas
- Blaaskanker –> geven wel overactieve blaas klachten, maar is geen overactieve blaas
- Blaassteen –> geven wel overactieve blaas klachten, maar is geen overactieve blaas
Als je de onderste drie hebt uitgesloten dan denken aan overactieve blaas
Wat is de behandeling van overactieve blaasklachten?
- Afhankelijk van de oorzaak
- Behandelen of uitsluiten infectie, kanker, steen
Wat is de behandeling van de idiopathische overactieve blaas?
- Idiopathisch (dus niet-neurogeen)
→ 1e lijn: lifestyle-interventie (minder drinken, afvallen, minder prikkelende dranken of voedsel), bekkenfysiotherapie
→ 2e lijn: medicatie (anticholinergica, betamimetica)
→ 3e lijn: minimaal invasief (botox-injecties in de blaasspier (spierverslapper, werkt half jaar en dan weer opnieuw), neuromodulatie (stimuleren zenuw die aftakkingen heeft naar de blaas –> mictiereflex herstellen, weer in evenwicht brengen))
→ 4e lijn: invasief (blaasaugmentatie (blaasvergroting mbv stuk darm (ileum)), urostoma)
Wat is de behandeling van de neurogene overactieve blaas?
· Neurogeen (meestal MS of dwarslaesie, ook MMC, Parkinson etc.)
→ 1e lijn: lifestyle- interventie, bekkenfysiotherapie (mislukt meestal)
→ 2e lijn: medicatie (anticholinergica, betamimetica)
→ 3e lijn: minimaal invasief (botox injecties)
→ 4e lijn: invasief (blaasaugmentatie, urostoma)
· Meestal geen neuromodulatie
Waarom doen we bij een neurogene overactieve blaas meestal geen neuromodulatie?
Het zenuwstelsel werkt niet goed, de aandoening is progressief
Wat kunnen de klachten zijn van stressincontinentie?
· Urine verlies bij inspanning (buikdrukverhoging): lopen, hoesten, niezen, tillen, transfer etc.
· Weinig nycturie
· In de nacht geen verlies
Wat gebeurt er bij behandeling van de overactieve blaas-component bij gemengde incontinentie?
Behandeling van de overactieve blaas-component leidt tot meer verlies: minder aandrang, meer uitstellen, grotere blaasinhoud
Wat kunnen de oorzaken zijn van stressincontinentie bij vrouwen?
· Niet-neurogeen: vooral gerelateerd aan vaginale baring (hoofdoorzaak)
· Soms bij morbide obesitas (BMI >30)
· Soms iatrogeen: door medisch handelen
· Zelden neurogeen bij schade lagere deel ruggenmerg of na trauma
Wat kunnen de oorzaken zijn van stressincontinentie bij mannen?
· Niet-neurogeen: vooral gerelateerd aan prostaatoperaties wegens prostaatkanker (hoofdoorzaak), soms na TUR prostaat wegens BPH
· Zelden neurogeen bij schade lagere deel ruggenmerg of na trauma
Wat is de behandeling van stressincontinentie bij een idiopathische oorzaak?*
· 1e lijn: bekkenfysiotherapie. Er is geen effectieve medicatie
· 2e lijn: minimaal invasief
→ Vrouw: synthetische midurethrale tape (kan ook bij mannen, bandje bij urethra, als je hoest ofzo komt dat tegen het bandje –> geen urineverlies), Burch colposuspensie, bulkinjectie urethra
→ Man: ballontherapie (heb je ook wel voor vrouwen, 2 ballonen gevuld met contrastvloeistof die van beide zijden tegen de urethra drukken), synthetische sling (dit is die tape), kunstsluitspier (ook voor vrouwen, cuff om plasbuis, op die cuff staat spanning want er zit vloeistof in, als je wil plassen dan kan je op een knopje drukken in genitale regio (bij mannen in balzak, bij vrouwen in schaamlip) en gaat de vloeistof van cuff naar reservoir, je hebt 2 min om te plassen, vloeistof loopt automatisch weer terug naar cuff)
· 3e lijn: invasief: fasciesling (vernauwen met stuk fascie, kan te vernauwd worden dat het niet meer goed eruit kan), urostoma
Wat is de behandeling van stressincontinentie bij een neurogene oorzaak?
· Bekkenfysiotherapie niet effectief
· Chirurgie vrouw: fasciesling, man: ballontherapie of kunstsluitspier
Wat kunnen de klachten zijn van urineretentie?
· Zwakke urinestraal
· Recidiverende ongecompliceerde blaasinfecties (bij gezonde vrouwen ongecompliceerd)
· Gecompliceerde urineweginfecties: met koorts, bij ouderen: terugkomend delier zonder koorts
· Stressincontinentie door overloop
· Continue aandrang: slechts een klein deel wordt uitgeplast
· Nierfunctieverslechtering
· Zwelling in de onderbuik
Wat kunnen de oorzaken zijn van urineretentie?
· De blaasspier en de blaassensatie functioneren niet goed
· De urethra is niet goed doorgankelijk
· De sluitspier gaat niet open
Wat kunnen de oorzaken zijn van het niet goed functioneren van de blaasspier en blaassensatie?
· Niet-neurogeen: idiopathisch, post-operatief overrekte blaas, divertikels (je blast naar divertikel, na uitplassen loopt het weer terug naar blaas) etc.
Neurogeen: door schade aan het zenuwstelsel, bv conus-caudasyndroom
Wat kunnen de oorzaken zijn van een niet goed doorgankelijke urethra?
· Strictuur; soms na synthetische tape voor SUI
· Vergrote prostaat (BPH)
· Tumor
Wat kunnen de oorzaken zijn van het niet opengaan van de sluitspier?
· Idiopathisch
· Neurogeen (dyssynergie tussen blaas en sluitspier: detrusor-sfincter dyssynergie)
Wat kan de behandeling zijn van urineretentie (acute en blijvende oplossing)?
· Acute oplossing: drainage via CIC (clean intermittent catheterisation, voorkeur) of verblijfskatheter (TUC of SPC), stoppen met CIC als residu <100 mL
· Blijvende oplossing: geen geassisteerde drainage, maar spontaan plassen onder residu. CIC daarna
→ Vrouw: sacrale neuromodulatie (65% kans op succes)
→ Man: desobstructie (50% kans spontane mictie zonder significant residu), daarna eventueel sacrale neuromodulatie (extra 20% kans op succes)
Wat kunnen de oplossingen zijn bij een anatomische oorzaak voor urineretentie (obstructie)?*
· Vrouw: klieven tape, dilatatie structuur
· Man: TUR prostaat bij benigne prostaathyperplasie, urethrotomie (sachse of otis) of urethraplastiek bij strictuur
Wat is de behandeling van een neurogene oorzaak zonder anatomische oorzaak voor urineretentie?*
CIC, nog geen chirurgische behandeling
Wat is het kenmerk van pijn in blaas (vrouw) of perineale pijn (man)?
Pijn heeft geen objectieve uitkomst; er is verschil tussen vrouw en man
Wat zijn blaaspijn klachten bij vrouwen?
· Pijnlijke aandrang met vaak verhoogde mictiefrequenrie
· Pojn achter schaambeen, maar vaak ook in urethra en vagina
· Blaas legen geeft tijdelijk minder pijn
· Vaak plassen van kleine beetjes
· Jarenlang al klachten
Wat zijn perineale pijnklachten bij mannen?
· Continue pijn perineaal, toenemend tijdens en na orgasme
· Vaak ook uitstralende pijn naar scrotum, liezen bovenbenen
· Blaas legen geen effect op pijn
· Soms verhoogde mictiefrequentie
Wat kunnen oorzaken zijn van blaas- of perineale pijn bij de vrouw?
Meestal idiopathisch bij de vrouw
· Blaaspijnsyndroom (vroeger: interstitiële cystitis)
· Geen aantoonbare oorzak bij testen, incl cytoscopie + biopten, CT abdomen, MRI bekken
· Vaak na recidiverende blaasinfecties, soms na uitwendige bestraling
· Belangrijk: uitsluiten van maligniteit bij relatief snel ontstane pijn
· Uitsluiten van blaasinfectie en endometriose
Wat kunnen oorzaken zijn van blaas- of perineale pijn bij de man?
Meestal idiopathisch bij de man
· CPPS (chronic pelvic pain syndrome, chronisch bekkenpijnsyndroom)
· Vroeger: chronische prostatitis, zonder aantoonbare bacterie
· Vooral tussen 30 en 50 jaar
Wat zijn de behandelingen van blaas- of perineale pijn?
· Behandelen of uitsluiten infectie, kanker, stugge blaas, OAB
· Lasertherapie van een blaasulcus helpt soms tijdelijk
· Pijnstilling: meestal gewenning, overweeg verwijzing pijnteam
· Bij mannen: tamsulosine icm bekkenfysiotherapie
· Bij hoge mictiefrequentie (>8 keer per 24u) met kleine porties (<150 mL): sacrale neuromodulatie (elektrische stimulatie ook goed effect op pijn)
· Bij blaaspijn kunnen blaasspoelingen worden gegeven
· Bij blaaspijn wordt soms een urostoma geplaatst
Waar kijk je naar bij anamnese en LO in de functionele urologie?
· Anamnese: hoofd- en bijklachten, sinds wanneer, mictiefrequentie overdag/nacht, incontinentie overdag/nacht, behandelingen, infecties, bloed in urine, ontlasting, intimiteit, Rx, VG, roken E/dag en alcohol E/dag, werk, lenge en gewicht
· LO met vaginaal (prolaps, hoesten) of rectaal toucher
Wat is de aanvullende diagnostiek in de functionele urologie?
· Blaasdagboek 2-3 dagen met tijdstip, volume en gewichtverlies
· Urinesediment
· Flowmetrie en residu na mictie
· Cytoscopie
· Urodynamisch onderzoek (UDO); VUDO bij neurogeen, divertikel, reflux of fistel
· X-rethrograad urethrogram bij verdenking urethrastrictuur
· Transrectale echo bij verdenking prostaatvergroting
· Lab: PSA (afwijkend toucher, prostaatpijn), serumkreatinine (residu, hogedrukblaas, pijn flanken)
Wat zijn de kenmerken van het blaasdagboek?
· Frequentie totaal
· Frequentie overdag
· Frequentie ’s nachts (nycturie)
· Functionele (= maximale) inhoud
· Totale output per 24 uur
· Totaal verlies per 24 uur
· Urineproductie overdag
· Urineproductie ’s nachts
· Wat is ‘normaal’?
Wat zijn de kenmerken van flowmetrie?
· Alleen betrouwbaar >150 mL urine
· Veel belangrijker daarna: meten residu in blaas
· Bij slechte straal moeite met urineren
· Bij overactieve blaas moeite met openhouden
Waar bestaat de mictiecyclus uit?
- Vullingsfase (opslagfase)
- Ontledigingsfase (mictiefase)
Wat gebeurt er in de vullingsfase?
- Musculus detrusor ontspannen
- Blaashals gesloten
- Urethrale sfincter aangespannen
Wat gebeurt er in de mictiefase?
- Musculus detrusor contraheert
- Blaashals open
- Urethrale sfincter ontspannen
Welke verschillende uroflowmetrie metingen kan je hebben?
Staccato: het gaat wel door maar heel kartelig
Intermitterend: het gaat naar 0 en dan weer omhoog
Plateauvormige curve: obstructie urehtra (lage flow, hoge druk) of zwakke blaasspier, het kan er niet goed door of er zit weinig kracht achter: afgeplat