Week 1, HC Flashcards
1
Q
Waar moet je je als arts voor inzetten bij de maatschappelijke verantwoordelijkheid?
A
- inzet voor preventie: gezondheidsbevorderaar
- inzet voor participatie: patient ondersteuner
- inzet voor veilige, doelmatige, toegankelijke en duurzame zorg: kwaliteitsverbeteraar
2
Q
Naar welke vragen wordt er gekeken bij public health?
A
- hoe staat het met de volksgezondheid? belangrijke gevaren/deelproblemen, determinanten?
- hoe stel je dat vast? hoe kunnen we de volksgezondheid meten en analyseren (diagnostiek)?
- Hoe kunnen we de volksgezondheid verbeteren (‘therapie’)
3
Q
Welke factoren dragen bij aan de ziektelast + voorbeeld per groep + ziektelast % ? TENTAMEN KENNEN
A
- gedrag:
- roken 9,4%
- ongezonde voeding 8,1%
- weinig bewegen 2,3%
- alcohol 1,5%
- persoonsgebonden:
- hoge bloeddruk 6,7%
- hoge bloedsuikerspiegel 6,6%
- overgewicht 3,7%
- cholesterol 0,9%
- lage botdichtheid 0,7%
- arbeid:
- stoffen/omgeving 4,0%
- psychische belasting 0,9%
- fysieke belasting 0,7%
4
Q
Welke 2 factoren zijn bepalend voor hoeveel ziektelast iets veroorzaakt?
A
- prevalentie van risicofactoren
–> veel voorkomend, hoge populatie attributie fractie - hoogte van relatief risico
–> hoe hoog is het risico op ziekte X als je Y doet tov als je Y niet doet
5
Q
Naar welke punten wordt gekeken om de diagnostiek van volksgezondheid te bekijken?
A
- voorkomen van ziekte en aandoeningen
- sterfte en doodsoorzaken
- functioneren en kwaliteit van leven
- samengestelde volksgezondheid maat: DALYs
6
Q
Welke bronnen worden gebruikt in de volksgezondheid?
A
- ziekte en aandoeningen –> borgregistratie + epidemiologisch onderzoek
- functioneren en kwaliteit van leven –> gezondheidsenquetes
- sterfte en doodsoorzaken –> bevolkings- en doodsoorzaken register
7
Q
Met welke 2 begrippen kan je kijken naar ziekte en aandoeningen?
A
- incidentie = aantal nieuwe gevallen in bepaalde periode
bv 300 nieuwe leukemie patienten in 2025 - prevalentie = aantal bestaande gevallen in de populatie
bv in 2025 waren er in totaal 1.000 leukemie patienten
8
Q
Wat zijn de ziektes met de hoogste incidentie?
A
- infectie bovenste luchtwegen
- maag-darm stelsel
- infectie onderste luchtwegen
- letsel door prive/sportongevallen
- influenza
9
Q
Wat zijn de ziektes met de hoogste prevalentie?
A
- nek- en rugklachten
- artrose
- angststoornissen
- diabetes
10
Q
Doodsoorzaken:
- hoeveel mensen jaarlijks dood in Nl
- levensverwachting bij geboorten:
* man
* vrouw
- hoeveel jaar in goede ervaren gezondheid
* man
* vrouw
A
- hoeveel mensen jaarlijks dood in NL: ±170.000
- levensverwachting bij geboorten:
- man: 80 jaar
- vrouw: 83 jaar
- hoeveel jaar in goede ervaren gezondheid
- man: 63 jaar
- vrouw: 62 jaar
11
Q
Wat waren de meest voorkomende doodsoorzaken in NL?
A
gerangschikt van meest naar minst voorkomend: dementie, longkanker, beroerte, coronaire hartziekten, COVID-19, hartfalen, COPD, ongevallen, dikkedarmkanker en infecties van de onderste luchtwegen.
12
Q
ICF model: Vanuit welke niveau’s kan er gekeken worden waar ziekte invloed op kan hebben?
A
- functies en anatomische eigenschappen van stoornissen
- activiteiten en beperkingen
- participatie problemen
13
Q
Welke begrippen worden gebruikt om het berekenen van begrip ziektelast
(samengestelde volksgezondheid maat).
TENTAMEN TEKEN AFBEELDING
A
YLL = years of life lost = verloren levensjaren door sterfte
YLD = years lived with disability = verloren gezonde jaren door beperking en handicaps
DALYs = disability adjusted life years = YLL + YLD
14
Q
Wat zijn de top 10 ziektes in NL in DALYS?
A
- coronaire hartziekten
- beroerte
- DM
- COPD
- artrose
- longkanker
- letsel door privé-, arbeid- en sportongevallen
- dementie
- Nek- en rugklachten
- Angststoornsisen
15
Q
Wat is de achtergrond van hoge ziektelast?
A
- hoge incidentie van sterftegevallen
- sterfte op relatief jonge leeftijd
- hoge prevalentie (incidentie x duur) van beperking en handicap
- ernst van beperking en handicaps
16
Q
Hoe staat NL tov andere europese landen?
A
Mannen: boven EU gemiddelde
Vrouwen: op EU gemiddelde
17
Q
Wat is oversterfte?
A
Dit is als het sterftecijfer hoger ligt dan het verwachte sterftecijfer -> bv tijdens een hittegolf en pandemie
18
Q
Wat zjn redenen voor slechtere planetary health
A
- landbouwrevolutie
- industriele revolutie
- great acceleration (na WW II meer vraag naar grondstoffen en bevolkingspopulatie hoger)
19
Q
Wat betekend planetairy health?
A
Planetairy health = wat is de impact van de door de mens veroorzaakte veranderingen in de natuurlijke systemen op aarde en wat is daarvan het effect op de gezondheid van de mens.
Planetairy health =/= klimaatverandering (dat is er onderdeel van)
20
Q
Welke directe invloeden van klimaatveranderingen op de gezondheid van mensen zijn er?
A
- toename algemene temperatuur –> hittegolven:
- zonnesteek
- excacerbatie hart- en vaatziekten, longziekten
- hitte effect versterkt door: hitte eiland effect
- extreem weer: overstromingen, stormen en natuurbranden
- direct: doden en gewonden
- indirect: watervervuiling, verlies huis, beschadiging infrastructuur
- luchtvervuiling door verander fossiele brandstoffen en bosbranden:
- toename allergenen
- exacerbatie hart- en vaatziekte en longziekte, allergieën, zwangerschapsuitkomsten
- infectieziekten door meer overstromingen, stormen, verandering in neerslag en (lagere) warmere seizoenen
- uitbreiden geografische verspreiding (vb van muggen)
- meer infectie ziekten
21
Q
Wat zijn indirecte gezondheidsgevolgen van klimaatveranderingen?
A
- voedselzekerheid
- mentale gezondheid
- migratie, ontheemding, maatschappelijke onrust
22
Q
Wat zijn de 9 planetary boundaries? Welke zijn niet overschreden?
A
- Klimaatverandering;
- Chemische vervuiling (noval entities, zoals plastic in de natuur);
- Uitputting van de ozonlaag; veilig
- Luchtvervuiling; veilig
- Verzuring van de oceanen; veilig
- Stikstof- en fosforcyclus;
- Zoetwatergebruik;
- Verandering in landgebruik;
- Verlies in biodiversiteit.
23
Q
Wat zijn kwetsbare landen voor gevolgen van klimaatveranderingen? Welke landen hebben vooral bijgedragen aan klimaatverandering?
A
USA en EU-28 resp 40 en 29% bijgedragen
Global south is kwetsbaar
- Afrika
- Azie
- Zuid-Amerika
24
Q
Wat betekend mitigatie?
A
Mitigatie = voorkomen van verdere klimaatveranderingen door de uitstoot van broeikasgassen te verminderen
* vb overstap naar groene energie
25
Wat betekend adaptatie?
Adaptatie = verminderen van de kwetsbaarheid voor klimaatverandering (paraatheid)
* vb nationaal hitteplan
26
Wat betekend co-benefits?
Co-benefits = klimaat beleid inzetten leidt tot betere natuur + voordeel van de (gezondheid) van de mens --> biedt gezondheidskansen
27
Wat zijn voorbeelden van interventies in de co-benefits?
- actieve mobiliteit: luchtvervuiling omlaag
- voeding en leefstijl --> meer groente eten --> beter voor milieu + minder hart- en vaatziekten
- groene steden -->CO2 vangen + betere luchtkwaliteit
- verbetering luchtkwaliteit --> klimaat en gezondheid verbetert
- toegang tot anticonceptie en gezinsplanning
28
Geoffrey Rose had aangeven dat er 2 vragen voor een probleem gesteld kunnen worden, welke zijn dat?
1e vraag: causes of cases (vb waarom hebben mensen een hoge bloeddruk?
2e vraag: causes of incidence (vb. waarom hebben sommige populaties een hogere bloeddruk dan andere)
29
Wat zijn de 6 stappen van Rose
1 In kaart brengen van de blootstelling-respons associatie
2 Berekenen van het relatieve risico (RR) en attributieve risico per categorie van blootstelling:
3 In kaart brengen van de verdeling van de blootstelling in de populatie:
4 Berekenen van de invloed van de blootstelling op de uitkomstmaat met inachtneming van de normaalverdeling:
5 Berekenen van de uitkomstmaat per categorie dat te wijten is aan de blootstelling
6 Berekenen van de bijdrage van de uitkomstmaat door de blootstelling per categorie
30
Wat houdt stap 1 van Rose's paradigma in?
stap 1: het verband tussen blootstelling en response
- ziet een langzame toenemend verband
31
Wat houdt stap 2 van Rose's paradigma in?
Stap 2: berekenen in elke categorie van de blootstelling het relatief risico en attributieve fractie
32
Wat betekend relatief risico + hoe bereken je het?
Relatief risico = het absoluut risico op sterfte van de ene groep (met risicofactor) / absoluut risico op sterfte in andere groep (zonder risicofactor)
RR = R1/R0
33
Wat betekend attributieve fractie + hoe bereken je het?
Attributieve fractie (AF) = welke fractie van sterfte van de blootgestelde groep is te wijten aan de blootstelling zelf
AF = (RR - 1) / RR
34
Wat houdt stap 3 van Rose's paradigma in?
Stap 3: wat is de verdeling van blootstelling in de populatie?
35
Wat houdt stap 4 van Rose's paradigma in?
Stap 4: bereken op basis van verdeling van risicofator in de populatie (stap 2) de sterfte van elke categorie
- (groep 1/baseline groep) x baseline risico x RR
36
Wat houdt stap 5 in van Rose's paradigma?
Stap 5: bereken het aantal doden in elke categorie dat wordt veroorzaakt door de risicofactoren
- AF x doden aan ziekte
37
Wat houdt stap 6 van Rose's paradigma in?
Stap 6: bereken voor elke categorie wat de bijdrage is (%) aan de oversterfte door risicofactoren (getal boven de staaf)
38
Wat waren de doorbraak-gedachten van Geoffrey Rose?
- grootste gezondheidswinst in de populatie is te boeken in de groep met een matig-verhoogd risico op sterfte ->
dus interventie over de gehele populatie brengt grootste gezondheidswinst, niet interventie bij groep met de hoogste relatieve risico
- preventiebeleid dat een kleine verschuiving in de verdeling van risicofacto richting gezonde mensen realiseert, kan veel effectiever zijn dan een preventiebeleid dat zich alleen richt op mensen met het hoogste risico
* populație aanpak ipv hoog-risico benadering
39
Wat is een nadeel bij de doorbraak-gedachten van Geoffrey Rose?
- als je voor hele populatie het risico verlaagd, heeft de populatie daar veel effect van, maar iemand als individu niet
--> maatregelen niet beoordelen op wat het voor individu doet maar wat het op populatie niveau doet
40
Wat zijn belangrijke voorwaarden om aan te voldoen om Rose's paradigma toe te passen?
enkele voorbeelden
1. het risico op ziekte gradueel stijgt met toenemende blootstelling, en
2. lage niveau's van blootstelling zeer veel voorkomend in de populatie, dan
3. zullen personen met een klein risico meer bijdragen aan de ziektelast, dus
4. ligt dan de populatiebenadering in preventiebeleid meer voor de hand
bv roken, obesitas, gebrek aan bewegen, gezonde voeding
41
Wat betekend de preventie paradox?
Preventie paradox = (schijnbare) tegenstelling dat preventieve maatregelen op populatieniveau een grotere gezondheidswinst opleveren, maar relatief weinig voor elk individu persoon
= een preventie maatregel met veel gezondheidswinst voor de bevolking, zal voor individuen weinig gezondheidswinst opleveren
42
Op basis van welke indelingen kan je preventie indelen + subindelingen?
- indeling naar ziektestadium:
* primaire preventie
* secundaire preventie
* tertiaire preventie
- indeling naar aangrijpingspunt
* gezondheidsbescherming
* gezondheidsbevordering
* ziektepreventie
- indeling op basis van doelgroep
* universele preventie
* selectieve preventie
* geïnduceerde preventie
* zorg gerelateerde preventie
43
Wat betekend primaire preventie?
Primaire preventie = voorkomen van nieuwe gevallen van zeiekte door het wegnemen of verminderen van de onderliggende oorzaak
---> populație benadering
vb loodvrije benzine, autogordel, rookverbod
44
Wat betekend secundaire preventie?
Secundaire preventie = opsporen van een aandoening in een zo vroeg mogelijk (pre-klinisch) stadium, zodat vroege behandeling mogelijk is en verergering van de ziekte wordt voorkomen
--> screening: hoog-risico benadering
45
Wat betekend tertiaire preventie?
Tertaire preventie = het voorkomen of beperken van de gevolgen van een vastgestelde aandoening
46
Wat betekend gezondheidsbescherming?
Gezondheidsbescherming = aanpak van omgeving van de mens om kans op blootstelling aan risicofactor te verkleinen
vb rookverbod, riolering, rotonde
47
Wat betekend gezondheidsbevordering?
Gezondheidsbevordering = bevorderen van gezond gedrag
vb. lesprogramma op scholen, voorlichtingscampagne, gezonde kantine
48
Wat betekend ziektepreventie?
Ziektepreventie = programma's gericht op het voorkomen van specifieke (infectie)ziekten
vb vaccinatieprogramma DKTP
49
Wat betekend universele preventie?
Universele preventie = algemene bevolking: bevorderen en beschermt actief de gezondheid van de bevolking
50
Wat betekend selectieve preventie?
Selectieve preventie = bevolkingsgroepen met verhoogd risico: voorkomen dat personen met verhoogd risico voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden
51
Wat betekend geïnduceerde preventie?
Geïndiceerde preventie = individuen met beginnende klachten: voorkomen van verergering tot een aandoening
--> gericht op mensen met verhoogd risico: vb gecombineerde leefstijl interventie
52
Wat betekend zorg gerelateerde preventie?
Zorg gerelateerde preventie = individuen met ziekte: voorkomen van complicaties en beperkingen
53
Waar moet je altijd op letten bij selectieve preventie?
- Gaat om bevolkingsGROEPEN: vb jongeren, ouderen, lage sociaal-economische groepen --> gericht op oorzaak waarom in die groepen er ongezond gedrag is
- In de samenleving zijn gezondheidsverschillen: maatregelen nemen waardoor de populatie in zijn geheel gezonder wordt
* kan soms gebeuren dat niet iedereen 'mee schuift' --> kan leiden tot grotere gezondheidsverschillen
54
Hoe ziet de preventie piramide eruit van beneden naar boven?
- universele preventie
- selectieve preventie
- geïnduceerde preventie
- zorg gerelateerde preventie
primaire + secundaire preventie omvat: universeel, selectieve en deel geïnduceerde
tertiaire preventie omvat: geïnduceerde + zorg gerelateerde preventie
55
Wat houdt het vakgebied medische milieukunde in?
Medisch milieukunde = medische specialist dat zich bezig houdt met d invloed van de omgeving op de gezondheid van de mens:
- beschermen en bevorderen van gezondheid
- beperken risico's en stimuleren positieve factoren
- individuelen groepen
- opgenomen in Wet Publieke Gezondheid
56
Welke 'hoofdwet' speelt er bij de medische milieukunde?
Mensen zijn bang voor zaken waarvan ze niet ziek worden en worden ziek van zaken waarvoor ze niet bang zijn
57
Wat zijn de pijlers van de medische milieukunde?
1. luchtkwaliteit
2. geluid
3. binnenmilieu
58
Welke 2 stoffen zijn de belangrijkste soort luchtverontreiniging?
1. stikstofoxide
2. fijnstof
59
Wat is het effect van stikstofoxide en fijnstof?
samen:
- veroorzaakt 13 verloren gezonde maanden
- 4,% ziektelast in NL
60
Wat voor gezondheidseffecten kan fijnstof hebben? waarom is de grootte belangrijk
- foetus: kleiner hoofd, kleiner geboortegewicht
- diabetes
- cardiovasculair
- kinderen: astma ontwikkeling en astma aanvallen uitlokken
- cognitief: alzheimer, parkinson
Hoe kleiner de stof, hoe dieper in het lichaam het kan komen
61
Hoe wordt in NL de luchtkwaliteit verbeterd door de jaren heen?
- technische innovatie
- minder verkeer
- strengere normen
- schone lucht akkoord
62
Hoe kan geluid leiden tot geluidsoverlast?
Verschillende oorzaken voor:
blootstelling + fysiek of sociale omgeving + leefstijl --> beoordelen als lawaai + fysiologische reactie + genetische aanleg + verworven eigenschappen --> geluidsoverlast
De gezondheidseffecten van geluid worden met name veroorzaakt door de verwerking door de persoon. Door de beoordeling van geluid als lawaai kan het leiden tot slaapverstoring, problemen in concentratie en prestaties, hinder en stress. Dit kan bovendien fysiologische reacties veroorzaken (denk hierbij aan verhoogde bloeddruk, verhoogd cortisol etc.), wat weer kan leiden tot cardiovasculaire en psychische aandoeningen. De mate waarin mensen last hebben van geluidsoverlast wordt mede bepaald door genetische en verworven eigenschappen, in combinatie met de omgeving waarin iemand opgroeit of zich bevindt.
63
Wat voor gezondheidsklachten kan geluidsoverlast veroorzaken?
- slaapverstoring, prestatie, concentratie
- hinder, stress
- psychosomatische reactie (bloeddruk, hormonen)
- cardiovasculair en psychische aandoening
64
Wat betekend hazard/gevaar?
Hazard/gevaar = iets dat mogelijk gevaarlijk kan zijn
65
Wat betekend risico?
Risico = kans dat een hazard schade veroorzaakt
66
Welke blootstelling-effect relaties zijn er?
- dezelfde blootstelling kan meerdere ziektes veroorzaken
- dezelfde ziekte kan meerdere oorzaken hebben
- milieufactoren zijn meestal niet DE oorzaak, maar wel bijdrage aan ontwikkeling en ernst van ziekte
67
Wat voor betekenis kan werk voor iemand hebben?
- inkomsten
- voldoening
- sociale contacten
- tijdverdrijf
- ontwikkeling
- identiteit
- status
- identificatie met het bedrijf
- draagt bij aan een betere gezondheid
68
Wat zijn de 6 A's van de arbeidsomstandigheden?
TENTAMEN
1. Arbeids inhoud: fysieke belasting
2. Arbeids omstandigheden: werkdruk/werktempo
3. Arbeids verhouding: onderlinge relaties, stijl van leidinggeven
4. Arbeids voorwaarden: werktijden, beloning
5. Arbeids perspectief: toekomst in dit werk?
6. Arbeids Zingeving: waar doe ik het voor?
69
Welke wetten zijn er voor de gezondheid van werknemers + wat houdt elke wet in?
- arbowet: geeft de kaders aan voor goede en gezonde arbeidsomstandigheden, oa risico-inventarisatie en -evaluatie, open spreekuur bedrijfsarts
- arbeidstijdenwet: uren per week, kinderarbeid, nachtwerk
- wet arbeid en zorg: combineren van werk en zorgtaken, oa zwangerschaps- en bevallingsverlof, zorgverlof
70
Wat zijn de drie belangrijkste risico's van nachtwerk?
- slaapproblemen
- hart- en vaatziekten
- diabetes type 2
71
Welke ontwikkelingen doen zich voor in de arbeidsmarkt die invloed hebben op gezond werken?
- groeiend aantal ZZP'ers --> geen bedrijfskunde zorg voor geregeld
- Vergrijzing
- stijging pensioenleeftijd
- met chronische ziekte blijven werken: 40% van de werknemers
- nieuwe beroepen
- technologische ontwikkelingen
- kwaliteit, milieubewustzijn, zingeving
72
Hoe kan werk ziek maken?
Ongevallen, beroepsziekte of disbalans tussen belastbaarheid en belasting
73
Waarvan hangt de belastbaarheid van een werknemer af?
- veerkracht,
- copingmechanismen
- 3 P’s:
* Persoonlijkheid;
* Persoonlijke werkwijze;
* Privéfactoren.
74
Met welke dingen houdt de bedrijfsarts zich bezig?
- ziekte door het werk: arbeidsomstandigheden
- ziekte voor het werk: ziekteverzuim
- gezond aan het werk: gezondheidmanagment
75
Wat is de epidemiologische transitie?
Epidemiologische transitie: daling in sterfte gaat gepaard met belangrijke verschuiving in ziekte- en sterftepatronen,
- sterfte aan infectieziekte --> chronische aandoeningen
- oorzaken van ziekte en sterfte verschuiven van slechte sociale en fysieke omstandigheden in de omgeving: individuele leefstijlfactoren
*door: modernisering en toename welvaart
* roken, ongezonde voeding en tekort aan lichaamsbeweging in het begin het meest voorkomend bij hogere inkomensgroepen
76
Wat betekend gezondheidsvoorlichting?
Gezondheidsvoorlichting = alle activiteiten die kunnen worden ondernomen om te stimuleren dat mensen zich op vrijwillige basis gezondere wille en kunnen gedragen
77
Welke 2 theorieën worden veel gebruikt bij interventies?
1. Health belief model:
2. het beredeneer gedrag model
78
Wat houdt het health belief model in?
voorspelt dat gedrag veranderd kan worden door 2 elementen
1. ervaren gezondheidsdreiging: ervaren risicoperceptie
2. evaluatie of eigen gedrag dreiging kan verminderen
79
Wat houdt het beredeneer gedrag model in?
Beste voorspeller voor verandering gedrag: intentie
Intentie bepaald door:
- attitude tas gedrag: meting en afweging voor- en nadelen
- ervaren subjectieve norm: wat denk jij dat andere vinden?
- waargenomen gedragscontrole: maten waarin je instaat bent om veranderd gedrag uit te voeren, ook om lastigere omstandigheden
80
hoe kan er gekeken worden naar het Obesitas probleem in NL? benoem welke factoren erbij spelen?
- Omgeving is sterk veranderd door de jaren heen: obesogene omgeving en de runaway: als je omgeving/aanbieding ongezond is komt er meer obesitas voor
81
Welke verschillende vormen van omgeving zijn er volgens het ANGELO raamwerk?
Zie rabel
- fysieke omgeving
- economische omgeving
- politieke omgeving
- socio-culturele omgeving
verschillende setting:
- micro
- macro
82
Wat houdt het sociaal-ecologische model in?
Omgevingskenmerken kunnen op verschillende manieren leiden tot ongezond gedrag:
1. fysieke omgeving kan individuele determinanten van mensen gaan beïnvloeden
2. intention-behavior gap = omgeving dat goede intentie stimuleert en goede intentie heeft maar wordt niet omgezet in goed gedrag
83
Waar moet op worden gelet bij de preventie van obesitas?
- maatregelen gericht op omgeving zijn gunstig voor de volksgezondheid
- van leefstijladvies (leeftijlgeneeskunde) mag geen blijvend effect worden verwacht, als niet ook de omgeving gezonder wordt gemaakt
84
Mensen worden steeds ouder en steden steeds groter, hoe kan hier preventief op worden ingezet om gezonde oudere te krijgen?
- focus op zelfredzaamheid van de ouderen:
* actief en onafhankelijk aan samenleving deel kunnen nemen met goede levenskwaliteit --> leeftijdsvriendelijke wijken
85
Op welke 3 pijles is de age-friendly cities gericht van de WHO?
1. toegankelijke fysieke omgeving
2. inclusieve sociale omgeving
3. gelijkheid voor iedereen
