Week 1 Flashcards
Hoe wordt het zs onderverdeeld?
autonoom (naar organen)/ somatisch (naar bewegingsapparaat): gescheiden in periferie
sensibel / motorisch: informatie gaat twee kanten op
Hoe kan het zs in centraal en perifeer verdeeld worden?
Centraal (CNS)
- Hersenen (incl. n. opticus en retina)
- Ruggenmerg
Perifeer (PNS)
- Hersenzenuwen (excl. n. opticus en retina)
- Zenuwen van/naar dermatoom: perifere ganglia, receptoren, perifere delen zenuwen
Wat is het verschil tussen afferent en efferent?
Efferent: gaat zs uit (motorisch). Afferent: komt zs binnen (sensibel)
Hoe ontstaan de hersenen?
Hersenen ontstaan uit (wanden) neurale buis. 5 delen. Binnenkant gevuld met liquor→ holtes vormen ventrikelsysteem door uitgroei wanden
Uit welke delen ontstaan de hersenen/
tel-encephalon→ cerebrum + subcorticale kernen (o.a. amygdala, basale ganglia)
di-enchephalon→ (hypo-)thalamus
mes-encephalon→ middenhersenen (o.a. sup. en inf. colliculus)
met-encephalon→ cerebellum (= kleine hersenen) & pons (= brug)
myel-encephalon→ medulla oblongata
Ruggenmerg (myelum): spinae zenuwen
Uit welke delen bestaat de hersenstam?
Hersenstam regelt alle vitale functies, oorsprong hersenzenuwen. Verzamelnaam voor middenhersenen, pons (verbinding cerebellum en grote hersenen) en medulla oblongata (verlengde ruggenmerg)
Uit welke delen bestaan het centraal zs?
tel-enchephalon
di-enchephalon (thalamus, subthalamus, hypothalamus)
cerebellum
hersenstam (middenhersenen, pons, medulla)
ruggenmerg
Beshrijf de orientatie in het CNS
Hersenen:
- voorkant: rostraal (anterior)
- boven/ achter: dorsaal (superior)
- voor onder: ventraal (anterior)
- achter onder: dorsaal (posterior)
- caudaal
Hoe worden de verschillende gebieden van de hersenen gescheiden?
Sulcus centralis scheidt voor- en achterkant hersenen, lateralis scheidt ventraal van dorsaal, calcarinus boven- en onderkant occipitaalkwab, transversalis tussen 2 hersenhelften
Welke lobben zijn er?
4 lobben: frontalis, parietalis, occipitalis, temporalis
Benoem de delen van de cortex en subcorticale gebieden
cerebrale cortex
- 4 loben
corpus callosum: verbindt de hersenhelften
cerebrale nuclei
- basale ganglia: reguleren van beweging
- amygdala: emoties
- hippocampus: geheugen
Wat zijn de functies van de gyrus precentralis en postcentralis?
Gyrus precentralis (voor sulcus centralis) motoriek, postcentralis sensibiliteit. Primaire motorische schors en primaire sensorische schors. Over gyrus precentralis homunculus→ aansturing hand boven, daaronder gezicht
Welke functionele hersengebieden zijn betrokken bij taal?
Wernicke (begrip van taal, achterin) en Broca (spreken, voorin)
Wat is de functie van de fusiforme gyrus?
Herkennen van gezichten, ligt in lobus temporalis
Wat vormt de grens tussen frontaal en parietaal?
Gyrus centralis vormt grens tussen frontaal en parietaal
Hoe verlopen het sensorische en motorische systeem?
sensorisch systeem: input → thalamus(*) → primaire schors [→ secundaire schors → …]
motorisch systeem: […] → primaire motorisch schors → ruggenmerg→ skelet spieren
[… cognitieve systeem (associatieve schors) …] planning, selectie, …
limbische systeem (amygdala, hypothalamus, insula) emoties, pijn
Welke informatie gaat langs de thalamus?
Alles behalve reuk (gaat direct)
Welke systemen zijn er binnen het zs?
sensibel
motorisch
cognitief
limbisch
autonoom
Welke zenuwcellen (neuronen) zijn er?
Centraal
- grijze stof (cellichamen en dendrieten)
- witte stof (axonen)
- spinale zenuwen
Perifere zenuwen naar dermatoom
Wat zijn de kenmerken van neuronen/
± 10^11 zenuwcellen
omzetten chemische → electrische → chemische prikkels
integratie van prikkels
geleiding over grote afstand
Uit welke delen bestaat een neuron?
dendrieten + soma (receptief opp)
axon heuvel
axon (met myelineschede)
pre-synaptisch einde
(transmitter in vesiculi)
synaps
Welke soorten neuronen zijn er?
Piramide cel bv in cortex: neuron met dendrietboom en lange axon
Retinale bipolaire cellen: 1 dendriet en 1 axon, kort
Retinale ganglion cellen: meerdere dendrieten, 1 axon
Purkinje cel: reguleren fijne motoriek, veel dendrieten en 1 axon
Hoe worden neuronen geclassificeerd obv structuur?
projectie
- lange afstand
- lokaal
dendritische structuur
- pyramide-vorm
- ster-vorm (verbinden pyramidale cellen)
aantal uitsteeksels
- 1 (unipolair) of 2 (bipolair)→ specialisatie
- veel (multipolair)→ integratie
Welke processen vinden plaats in de synaps?
fusie synapsblaasjes in pre-synaptisch mebraan
release neurotransmitter in synaps-spleet
kortdurende hechting aan post-synaptische receptor
Wat zijn de kenmerken van neurotransmitters/
100+ soorten (dopamine, serotine, glutamaat, etc …)
elke neurale cel kan maar 1 type neurotransmitter losgeven
honderden type receptoren
combinatie transmitter + receptor → inhiberende of exciterende werking
Hoe werken cholinesterase-remmers?
(Novitsjok, pesticiden)
→ binding enzymen zoals acetylcholinesterase
→ geen afbraak van (acetyl-)choline
→ zenuwstelsel over-actief
Hoe kunnen neuronen op verbindingen ingedeeld worden?
Divergent (een op veel) / Focussed (een op weinig)
Convergent (meer op een)
Wat zijn de kenmerken van glia?
2-10 x zo talrijk als neuronen
geen axon, geen actiepotentialen
kunnen wel delen→ alle hersentumoren afkomstig van glia
Wat zijn de functies van glia cellen?
controle interne milieu, diverse types en functies
Centraal:
- oligodendrocyten (→ myelineschede)
= astrocyten (o.a. bloed-hersenbarriere)
- microglia (o.a. fagocytose, litteken vorming)
- ependymcellen (o.a. liquor productie)
Perifeer:
- satelliet cellen
- Schwann cellen (→ myelineschede)
Welke cellen zijn verantwoordelijk voor de myelineschede/
Oligodendrocyten (centraal)
Schwann cellen (perifeer)
Welke delen van het zs lopen door het ruggenmerg?
Somatisch
- sensibele input
- motorische output
- lokale circuits (reflex)
- cortico-spinale banen
Autonoom
- sympatische grensstreng
Hoe lopen zenuiwen in het ruggenmerg?
Zenuwen lopen in centrale kanaal. Komen tot bepaald niveau in ruggenmerg en maken daar een verbinding met een andere zenuw→ innerveert perifeer gebied
Hoe treden zenuwen het ruggenmerg uit?
wortel (radix)
- dorsaal (sensorisch)
- ventraal (motorisch)
→ komen samen in spinale zenuw (tussen elke 2 wervels, somatische en autonome info)
splitst in ramus (tak) (gemengd!)
- dorsale tak: achterzijde nek, rug, achterzijde bekken
- ventrale tak: voorzijde nek en buik, gehele armen en benen
Hoeveel ruggenmerg segmenten zijn er?
Elk spinale zenuw verbonden met een ruggenmerg segment. plek van uittreden
8(!) cervicale
12 thoracale
5 lumbale
5 sacrale
Wat is een plexus?
Plexus: herschikking spinale zenuwen-> zenuwen naar ledemaat (perifere zenuwen)
Welke segmenten komen samen in de plexus brachialis en femoris?
segmenten C4 - T1 → arm (plexus brachialis)
segmenten L3 - S1 → been (plexis femoris)
Door wat wordt een dermatoom geinnerveerd?
innervatie door segment (dus spinale zenuw)
Welke soorten zenuwbeschadiging kunnen leiden tot uitval in dermatomen?
1 dermatoom → 1 spinale zenuw
delen van meerdere dermatomen → 1 perifere zenuw
innervatie-gebied van perifere zenuw is onafhankelijk van dermatoom
Benoem de hersenzenuwen 1-6
I olfactorius S reuk
II opticus S zicht
III oculomotorius M oogspieren / pupil
IV trochlearis M oogspier
V trigeminus S+M kauwspieren, gevoel aangezicht / tong
VI abducens M oogspier
Benoem de hersenzenuwen 7-12
VII facialis S+M mimische spieren / speekselklieren / smaak
VIII vestibulocochlearis S gehoor & evenwicht
IX glossopharyngeus S+M motoriek en gevoel farynx / tong / bloeddruk /
speeksel
X vagus S+M tracti / farynx
XI accessorius M spieren nek
XII hypoglossus M spieren tong
Beschrijf de route van sensibele input
Somatisch en visceraal
1. Interne en externe omgeving: gevoel, tast, pijn, temperatuur, vibraties
2. Sensorische receptoren, sensorische ganglia en zenuwen. Ontvangen
3. CZS. Cortex: waarnemen
Wat is somatotopie?
Locatie van de receptieve velden is bekend (labeled line code)-> zenuwen gekoppeld aan gebieden
[visueel systeem (retinotopie), gehoor (tonotopie)]
Wat bepaalt de snelheid van adaptatie van vuurfrequentie?
langzaam → bepalen intensiteit van de prikkel
snel → bepalen verandering in intensiteit
Welke 2 somato-sensibele systemen zijn er?
vitaal (pijn, temperatuur (vrije zenuwuiteinden))
gnostisch (trilling, positie, aanraking)
Wat is het verschil tussen de routes van vitale en gnostische informatie?
vitaal → 1e synaps dorsale hoorn ruggenmerg-krusing naar contralateraal in ruggenmerg segment→ anterolaterale baan omhoog
gnostisch → dorsale kolom → 1e synaps hersenstam -kruising naar contralateraal in hersenstam→ …
Waar bevinden de 3 synapsen van het somato-sensibele systeem zich?
hersenstam/ruggenmerg
thalamus
somato-sensibele schors
Wat zijn de kenmerken van motoneuronen?
in ventrale hoorn en hersenstam
grote cellichamen, axon via perifere zenuw naar (dwarsgestreepte) spier
Wat is een motor unit?
motneuron + spiervezels. Piramidecellen: als motoneuron actief wordt worden alle gekoppelde (dwarsgestreepte) spiervezels actief
Beschrijf de circuit van een reflex
- sensibele input (primaire afferenten van motoneuron). Sensibele cellichaam ligt buiten ruggenmerg.
- centrale verwerking
- motorisch output. Via interneuron om spier antagonist te laten ontspannen
Welke afferenten zijn betrokken bij een reflex circuit?
(1) primaire afferenten uit spinaal ganglion→ monosynaptische reflex
(2) interneuronen (schakelcellen)→ polysynaptische reflex
(3) cortico-spinale banen (pyramidebaan)
Wat is de pyramidebaan?
Belangrijkste motorische baan van de hersenen, primaire motore cortex-> ruggenmerg
- contralaterale sturing
- kruising in medulla ter hoogte pyramides (hersenstam)
- supraspinaal
Welke extra-pyramidale systemen zijn er?
- Cerebellum: uitvoering/ coordinatie-> via hersenstam
- Basale ganglia: initiatie-> via motor cortex
Effecten verlopen via pyramidebaan!
Welke bewegingsstoornissen ontstaan bij uitval van het motorische systeem (per laesie locatie)?
Plaats van laesie:
- Perifeer (motorunit): paralyse/ parese, afwezige reflexen en tonus
- Centraal (pyramidaal): paralyse/ parese, verhoogde reflexen en tonus (spastisch)
- Basale ganglia: rigiditeit, hyper- of hypo kinesie
- Cerebellum: ataxia
Welke ziektebeelden vallen onder een basale ganglia stoornis?
Parkinson: problemen met starten, tremor
Huntington: problemen met stoppen (Chorea)
Beschrijf de route die informatie aflegt in het autonome zs
- CZS
- Visceraal motorische systeem (sympathisch, parasympatisch en enterisch), autonome ganglia en zenuwen
- Glad spierweefsel, hartspierweefsel en klieren
Hoe wordt het autonome zenuwstelsel onderverdeeld?
projectie op andere cellen dan niet-skelet spieren
verdeling
- sympatisch
- parasympatisch
- enterisch (gastro-intestinaal systeem)
Hoeveel synapsen zijn er binnen het (para-)sympatisch systeem?
2 synapsen: preganglionale zenuw uit ZCS vormt perifeer een synaps met het postganglionale neuron, postganglionaal met target cel
Wat zijn de effecten van het parasympathisch systeem?
- Pupil constrictie
- Constrictie luchtwegen
- Hartslag vertragen
Wat zijn de effecten van het sympatisch systeem?
- Pupil dilatatie
- Constrictie bloedvaten
- Verwijding luchtwegen
- Hartslag versnellen
Synapsen in sympatische grensstreng
Welke structuren zijn betrokken bij het limbisch systeem?
Amygdala
Hypothalamus
Wat is een kern (nucleus)?
Groep van neuronale cellichamen (met bekende functie)
Wat is een ganglion?
Cellichaam van neuron buiten CZS
Wat is een tractus?
Vezelbundel met zelfde soort informatie
