Vika 6

Question 1

Siðferði eða siðfræði. Ólík hugtök sem hvort um sig þýðir hvað á ensku?

Answer 1

Ethics.

Question 2

Hvað þýðir siðferði?

Answer 2

Hugtakið siðferði vísar til siða í einhverju samhengi sem tengjast þá venjum, breytni, hugarfari og svo framvegis.

Question 3

Það er hægt að tala um að siðir séu tvenns konar..

Answer 3

Ríkjandi siðir (algengir eða viðteknir) og æskilegir siðir.

Og þetta tvennt, að siðir séu ríkjandi eða æskilegir fer ekki endilega saman þótt það getur vissulega gert það.

Question 4

Nefndu dæmi um ríkjandi sið. Berðu það saman við æskilega siði.

Answer 4

Sá siður að borða skötu á Þorláksmessu, við getum sagt að það sé ríkjandi siður en hvort það sé æskilegur siður er hins vegar annað mál og eflaust eru ólíkar hugmyndir um það. Það er ekkert sem segir að það sé siðferðislega rangt að borða ekki skötu.

Question 5

Nefndu dæmi um æskilegan sið. Berðu það saman við ríkjandi siði.

Answer 5

Að ljúga. Okkur er kennt í barnæsku að það sé rangt að ljúga, það er s.s siður sem er æskilegur að ljúga ekki. Það er það sem við teljum rétt að gera. Og líklega er þetta almennt ríkjandi siður en við getum hugsað okkur hópa þar sem það er ekki endilega tilfellið.

Question 6

Hvað þýðir siðfræði?

Answer 6

Siðfræði er fræðigrein sem fjallar um grundvöll siðferðis. Hún fæst þannig við siðferði, siðferði er viðfangsefni siðfræðinnar.

Question 7

Siðfræði getur verið tvenns konar..

Answer 7

Lýsandi og boðandi.

Question 8

Hvað er lýsandi siðfræði? Nefndu líka dæmi.

Answer 8

Lýsandi siðfræði er ekki heimspekileg siðfræði heldur fellur hún undir félagsvísindi, t.d mannfræði. Þá er breytni og viðhorfum tiltekinna hópa lýst og breytni skýrð út frá félagslegum menningarlegum og sálrænum þáttum. Þannig mætti t.d ímynda sér mannfræðingur myndi fjalla um skötuát Íslendinga.

Question 9

Hvað er boðandi siðfræði? Nefndu líka dæmi.

Answer 9

Boðandi siðfræði er heimspekileg. Í heimspekilegri siðfræði eru skoðaðar forsendur fyrir hinum ýmsum siðareglum, t.d afh tiltekin breytni er rétt eða röng.

Question 10

Boðandi siðfræði má svo skipta í tvennt..

Answer 10

Almenn boðandi siðfræði og hagnýt boðandi siðfræði.

Question 11

Hvað er almenn boðandi siðfræði?

Answer 11

Þar sem leitast er við að setja fram heildstæða kenningu um allt siðferði.

Question 12

Hvað er hagnýt boðandi siðfræði?

Answer 12

Þar sem reynt er að komast að skynsamlegum niðurstöðum í einstökum álitamálum þar sem þá heildstæðum siðfræðikenningum er beitt til að draga ályktanir.

Question 13

Nefndu dæmi um siðferðisleg álitamál sem eru fyrirferðamikil í okkar samtíma og við öll þekkjum.

Answer 13

t.d hvort leyfa eigi fóstureyðingar, staðgöngumæðrun eða líknadráp.

Question 14

Rannsóknasiðfræði er einmitt dæmi um hvers konar siðfræði sem beitt er við rannsóknir?

Answer 14

hagnýta boðandi siðfræði.

Question 15

Rannsóknasiðfræði fæst við að svara hverju og hverju byggir hún á?

Answer 15

Spurningum um hver sé siðferðilsega rétt breytni í rannsóknum og hún byggir á heimspekilegum siðfræðikenningum.

Question 16

Hvort rétt sé að blekkja þátttakendur í rannsókn ef niðurstöður rannsóknarinnar munu leiða til góðs er dæmi um hvað í tengslum við rannsóknir?

Answer 16

Siðferðileg álitamál í rannsóknum

Question 17

Siðferðislegar spurningar sem rannsakendur standa frammi fyrir snúast oftast um hvaða spurningar?

Answer 17

Hvað er rétt að gera?
Hvaða afleiðingar hefur það sem ég geri?
Hvað myndi dyggðug persóna gera?

Question 18

Hver eru hinar þrjár helstu siðfræðikenningar?

Answer 18

Lögmálskenningar, leikslokakenningar og dyggðakenningar.

Question 19

Siðfræðikenningar: Útskýrðu lögmálskenningar og komdu með dæmi um slíka kenningu.

Answer 19

,,Réttmæti breytni grundvallast af eiginleikum athafna eða ákveðnum reglum.”

Inntak slíkra kenninga er að til séu einhverjar reglur sem séu ófrávíkjanlegar og að ákvarðanir um breytni séu þá teknar á grundvelli þessara reglna.

Dæmi: Hið skilyrðislausa skylduboð þýska heimspekingsins Immanuel Kant.

Question 20

Frægasta siðfræðikenningin í flokki lögmálskenninga er ‘hið skilyrðislausa skylduboð’ eftir Immanuel Kant. Segðu frá henni.

Answer 20

Það sem sú kenning gengur út á er að þær reglur, sem að við teljum að sé rétt að setja, séu reglur sem við viljum að gildi alltaf og alls staðar. Maður geti ekki réttlæt tiltekna ákvörðun með hliðsjón af aðstæðum, að stundum sé eih í lagi og stundum ekki. Eins og t.d það að myrða manneskju. Ef við setjum t.d okkur siðferðislegt viðmið um að það sé rangt að ljúga þá megi aldrei. Aldrei réttlætanlegt.

Question 21

Álitamál um hvort megi blekkja þátttakendur í rannsókn ef rannsóknin leiðir til góðs. Hver er afstaðan á þessu samkvæmt lögmálskenninga eins og hið skilyrðislausa skylduboð?

Answer 21

Ef við lítum svo á að það sé rangt að blekkja þátttakendur í rannsókn, þá með þessari siðferðiskenningu myndum við alltaf komast að þeirri niðurstöðu að það sé aldrei réttlætanlegt að blekkja þátttakendur í rannsókn.

Question 22

Siðfræðikenningar: Útskýrðu leikslokakenningar og komdu með dæmi um slíka kenningu.

Answer 22

,,Réttmæti breytni ákvarðast af afleiðingum hennar.”

Dæmi: Nytjastefnan eftir breska heimspekinginn John Stuart Mill.

Question 23

Frægasta siðfræðikenningin í flokki leikslokakenninga er ‘Nytjastefnan’ eftir John Stuart Mill. Segðu frá henni.

Answer 23

Inntak þessarar kenningar er að athafnir séu réttar af því skapi sem þær stuðli yfirleitt að hamingju og ánægju en rangar af því skapi sem þær hafa tilhneigingu til að valda óhamingju, sársauka eða vansæld. Nytjastefnan felur þannig í sér að réttmæti athafna ræðst af afleiðingum og er afstætt, þar skiptir velferð einstaklinga mestu máli. Það felst í þessu magn. Þannig að ef hægt er að færa rök fyrir því að fleiri njóti góðs af heldur en færri, þá er það siðferðislega réttmætt.

Question 24

Álitamál um hvort megi blekkja þátttakendur í rannsókn ef rannsóknin leiðir til góðs. Hver er afstaðan á þessu samkvæmt leikslokakenningum eins og Nytjastefnunni?

Answer 24

Það fer sem sagt eftir aðstæðum, hvort rétt sé að blekkja þátttakendur í rannsókn eða ekki. Ef hægt er að færa rök fyrir því að það muni vera fleirum til góðs heldur en þeim sem blekkingin bitnar á, þá getur það verið siðferðislega réttmætt.

Question 25

Siðfræðikenningar: Útskýrðu dyggðakenningar og komdu með dæmi um slíka kenningu.

Answer 25

,,Réttmæti breytni er í samræmi við skilgreindar dyggðir.”

Dyggðakenningar beina augum rannsakandans að honum sjálfum sem dyggðugri persónu. Sú hugmynd er undirliggjandi að þær ákvarðanir sem hann tekur sem rannsakandi, hafi eitthvað um það að segja hversu dyggðug persóna hann er almennt (Hvað myndi dyggðug manneskja gera?)

Dæmi: Aristóteles – Siðfræði Níkomakkosar

Question 26

Merkar dyggðakenningar innan siðfræðinnar koma úr fórum forn-grikkja, þar á meðal Aristóteles sem uppi var á 4. öld fyrir krist. Hver er grundvallarspurningin í þeim?

Answer 26

Hvernig ber mér að lifa lífinu? Þessi upphafsreitur setur mark sitt á það sem eftir kemur. Spurningin er fyrst og fremst persónuleg og í raun hversdagsleg því þessara spurningar spyrja sig allir þeir sem hugleiða líf sitt og stefnu. Hið góða er markmið alls.

Question 27

Hverjar eru hinar þrjár grundvallarreglur í rannsóknasiðfræði? Hvað eiga þær sameiginlegt?

Answer 27

Sjálfræðisreglan, trúnaðarreglan og velgjörðar-/skaðleysisreglan

Þessar eiga það sameiginlegt að fjalla um samband rannsakanda við þátttakendur rannsóknar.

Question 28

Um hvað snýst sjálfræðisreglan?

Answer 28

Að koma fram af virðingu við þátttakendur, standa vörð um sjálfræði þeirra og að hafa hafa hagsmuni þeirra í fyrirrúmi.

Question 29

Um hvað snýst trúnaðarreglan?

Answer 29

Að virða einkalíf þátttakenda, gæta trúnaðar og að standa vörð um persónulegar upplýsingar.

Question 30

Um hvað snýst velgjörðar-/ skaðleysisreglan?

Answer 30

Að reyna að láta rannsóknina gott af sér leiða fyrir þátttakendur og umhverfið og um leið forðast allt sem valdið getur skaða.

Question 31

Hvaða grundvallarregla/ur í rannsóknasiðfræði virðast innblásnar af inntaki lögmálskenninga?

Answer 31

Sjálfræðisreglan og trúnaðarreglan.

Question 32

Hvaða grundvallarregla/ur í rannsóknasiðfræði virðist innblásin af leikslokakenningum?

Answer 32

Velgjörðar-/ skaðleysisreglan.

Question 33

Hvað varðar sjálfræðisregluna þá er lykilatriði hennar..

Answer 33

Upplýst samþykki viðmælanda. Þetta þýðir að þeir sem taka þátt í rannsókn eiga að skilja út á hvað hún gengur, þekkja rétt sinn sem þátttakenda, vita hvernig gögnin verða nýtt, hafa tíma til að hugleiða þátttöku sína, og síðast en ekki síst að gefa samþykki sitt fyrir þátttöku af fúsum og frjálsum vilja.

Question 34

Í trúnaðarreglunni felst að sýna einkalífi þátttakenda virðingu sem getur þá t.d falist í því að..

Answer 34

Með því að taka þátt í rannsókn sé þátttakenda ekki skylt að úttala sig um allt. Sýna þátttakendum trúnað og sá trúnaður gildir jafnt um gagnaöflun sem úrvinnslu gagna og dreifingu niðurstaðna. Viðhafa nafnleynd.

Question 35

Þriðja grundvallarreglan er svo velgjörðar-og skaðleysisreglan sem vísar til þess að þátttakendur eiga ekki að hljóta skaða af rannsókninni. Hvers konar skaða er verið að meina?

Answer 35

Í rauninni bara alls konar, gæti átt við líkamlegan, andlegan, menningarlegan, félagslegan eða fjárhagslegan skaða. Skaði þarf svo ekkert endilega að vera sýnilegur eða mælanlegur. Rannsókn á ekki heldur að leiða til skaða fyrir rannsakanda.

Question 36

Hvernig er hægt að skilgreina greiningu viðtala?

Answer 36

Greining viðtala felur í sér ítarlegan og kerfisbundinn lestur á viðtalsgögnunum, sem þjónar þeim tilgangi að útskýra þau og túlka, og að leiða í ljós mynstur sem í þeim byr en blasir ekki við. Þetta snýst s.s um það að leita skilning á því sem gögnin hafa að geyma og að koma þeim skilningi á framfæri með skilvirkum hætti.

Question 37

Steinar Kvale: „Viðtal sem tekist hefur fullkomlega er búið að greina um leið og slökkt er á
upptökutækinu!“ Hvað meinar hann með þessu?

Answer 37

Í raun má líta svo á að greiningin hefjist samhliða gagnaöfluninni jafnvel í sjálfu viðtalinu. Þegar maður leitast við að skilja til hlítar hvað viðmælandi manns er að segja, próbar og túlkar og biður um nánari útskýringar þá byggir maður jafnframt upp einhvern skilning.

Question 38

Hvenær er best að hefja greiningu gagnanna í rannsókn?

Answer 38

Á meðan gagnaöflun stendur yfir.

Question 39

Þegar gagnaöflun er lokið hefst þá síðan hvað?

Answer 39

Kerfisbundin greining á gögnunum.

Question 40

Hvað felst í kerfisbundinni greiningu að lokinni gagnaöflun? Hvað er maður að gera?

Answer 40

Reyna að fá tilfinningu fyrir heildinni með því að lesa allt yfir, velja fáein viðtöl til krota niður efnisatriði og
hugmyndir um merkingu þeirra, halda minnisblöð og rannsóknardagbók, byrja svo að kóða.

Question 41

Útskýrðu kóðun / lyklun í samhengi rannsókna.

Answer 41

Að brjóta gögnin niður í einingar og merkja hverja þeirra með kóða. Kóðarnir spretta upp úr skilningi rannsakanda á gögnunum og byggja þar með á túlkun hans og tákna þá merkingu sem rannsakandi leggur í gögnin sín.

Question 42

Hvað er átt við með lýsandi kóðun?

Answer 42

Að kóðinn nefnir og lýsir því sem átt er við í textanum.

Question 43

Hvað er átt við með In-vivo kóðun?

Answer 43

Lýsandi kóðar sem segja orð sem koma fyrir í sjálfum textanum.

Question 44

Kóðinn er ekki aðgerð sem er bara unnin einu sinni heldur er hann…

Answer 44

Endurtekinn aftur og aftur eftir því sem greiningunni vindur fram og þá getur kóðunin tekið nokkrum breytingum.

Question 45

Hvað er flokkun í samhengi við ferli greiningu viðtala?

Answer 45

Með flokkun er vísað til kóðana sem búnir hafa verið til. Þetta skref felur í sér að rannsakandi átti sig á umfangi kóðanna og tengslum þeirra innbyrðis. Flokkun vísar þannig til þess að þær einingar sem skilgreindar eru gegnum fyrstu umferð kóðunar eru samþættar, þ.e.a.s rannsakandi tengir saman þá kóða sem eiga saman í hans skilningi. Í þessu felst ákveðin kóðun sömuleiðis sem stundum er kölluð greinandi kóðun og lýsir þá túlkun rannsakanda á samþættingunni. Með öðrum orðum felur þetta í sér að rannsakandinn púslar saman einingum í gögnunum sem áður voru aðskildar í nýja flokka.

Question 46

Hvað leggur grunninn að þemum og undirþemum sem greining á viðtölum leiðir á endanum í ljós?

Answer 46

Flokkun

Question 47

Nefndu 4 dæmi um hvað er kóðað í viðtalsgögnum

Answer 47

Staðreyndir, mat viðmælenda, afstaða viðmælenda og tilfinningar viðmælenda.

Question 48

Grunduð kenning er ein af mörgum nálgunum við greiningu viðtala. Lýstu kóðunarferli grundaðrar kenningar.

Answer 48

Opin kóðun, öxulkóðun og valkóðun/markviss kóðun

Question 49

Hvað er opin kóðun?

Answer 49

Felur í sér að hluta innihald rannsóknargagnanna niður í flokka, skoða hvaða flokkar það eru sem skipta máli fyrir rannsóknina og greina þannig smátt og smátt þau hugtök sem gögnin geta innihaldið og ætlunin er að vinna með.

Question 50

Hvað er öxulkóðun?

Answer 50

Felst í að velja eitt meginhugtak og skoða tengsl þess við önnur hugtök eða flokka, sem og tengsl þeirra á
milli út frá sérkennum þeirra og vídd.

(má hugsa sér eins og týpískt hugarkort með stórt hugtak í miðjunni)

Question 51

Hvað er valkóðun / markviss kóðun?

Answer 51

Samþætta meginhugtökin við undirflokkana í eina heild og að búa þannig til söguþráð sem skýrir inntak verkefnisins. Samhliða er farið markvisst í gegnum gögnin í þeim tilgangi að fínpússa þá kenningu eða skýringu sem er í fæðingu og leiðir til niðurstöðu rannsóknarinnar.