Türkçe - Sözcük Türleri Flashcards
İsim - Ad
Cins
Özel
Topluluk
Somut
Soyut
Sıfat - Ön ad
İsimleri niteler ya da belirtir.
1-Niteleme
güzel hava
2-Belirtme
sayı: ikişer ceviz, bir yalnız ihtiyar
soru: kaç araba
belgisiz: bütün çocuklar, soğuk bir gece
işaret: şu kitap
Sıfat yapan ki: Bahçedeki top
Zarf - Belirteç
Yüklemi belirtir.
Durum: güzel okudu
Soru: Niçin, Neden, Ne zaman, Kimle
Yer yön: İleri, Aşağı, Yukarı, Öte, Beri
Zaman: Akşam, Gelince,
Miktar - Azlık çokluk - En - Daha - Çok - Fazla - Oldukça
Derecelendirme: zarf zarfı ya da sıfatı derecelendirir: daha güzel elbise
Zamir - Adıl
İsmin yerine kullanılabilen isim soylu sözcükler.
Dönüşlü: Kendi
Kişi: Ben, Sen, Onlar
İşaret: O, Bunlar, Şuraya, Böylesi
Belgisiz: Herkes, Kimse, Biri
Soru: Kaçı gelmiş ? Nereden geldi ?
İlgi zamiri: Senin-ki
İyelik zamiri: Bebeğ-im
Edat - İlgeç
Cümleden çıkarıldığında anllamda bozulma olur.
ile (-la ve -le),
gibi, beri, göre
için, diye,
üzere, kadar,
yalnız (bir, tek, sadece),
ancak,
-e doğru (doğru),
-karşı (karşı),
-den başka (başka),
-den dolayı,
-den ötürü
Bağlaç
Cümleden çıkarıldığında anllamda bozulma olmaz, daralır.
ama, fakat, lâkin, ancak, yalnız, oysa, oysaki, hâlbuki.
ve, ile, ki, de, çünkü, zira.
madem, mademki.
veyahut, yahut, veya, ya da.
şayet, eğer, ise.
hem… hem
ister… ister
ne… ne
ya… ya
Ünlem
Yapma!
Öyle yorgunum ki!..
İşte şimdi yandık!..
Ne güzel tesadüf!
Hişt! Buraya gel!
Şşt! Sus bakayım!
Ee, yeter artık!
Ah!
Ünlemden türemiş sözcükler:
Onun ahı
Fiilimsi
İsim fiil: ma-ış-mak
Sıfat - Ortaç fiil:an-ası——mez-ar-dik-ecek-miş
(fiile gelirse kip-isim soylu sözcüğe gelirse sıfat fiil olur)
Zarf - Ulaç - Bağ fiil: -ken
-alı, -eli
-asıya, -esiye
-madan, -meden
-dığında, -diğinde, -duğunda, -düğünde; -tığında, -tiğinde, -tuğunda, -tüğünde
-ınca, -ince
-ıp, -ip, -up, -üp
-arak, -erek
-dıkça, -dikçe; -dukça, -dükçe; -tıkça, -tikçe; -tukça, -tükçe
-maksızın, -meksizin
-r/-ar/-er/-ur/-ür/-ır/-ir… -maz/-mez
isim soylu sözcüğe gelirse zarf fiil olmaz.
İsim Tamlaması
Belirtili
Belirtisiz
Zincirleme
Sıfat Tamlaması
Sıfat ve nitelediği adlar oluşturur
Kurallı Birleşik Sıfat
Uzun kollu gömlek
Gözü mavi kız
Adlaşmış Sıfat
Maviyi = mavi rengi
Binenler = binen insanlar
Kalıcı Ad
Yemek, Dondurma, Çakmak
Ek alan yer yön zarfları isimleşerek dolaylı tümleç olur:
Dışarıya çıktı
İçeriye geldi
Beriye uçtu
Tamlayanı cümle biçiminde tamlamalar
Seni seviyorum sözü
Savaş çıkacak söylentisi
Bir kelimesi
En sevdiği sayı birdi = İsim
Biri gelmiş = Belgisiz Zamir
Bir elma = Sayı sıfatı
Yalnız bir ihtiyar = Belgisiz sıfat
Bir onu severim = Edat
Ek Eylem - Ek Fiil
İsimleri ve isim soylu sözcükleri (zamir ve edat) yüklem ya da zarf yapar:
hastaydı - hasta idi - o hasta (düşmüş),
gibiydi (edat yüklem olmuş)
yıllardır (isim zarf olmuş)
Çekimli fiilleri birleşik zamanlı yapar: rivayet - hikaye - şart:
uçuyorsa - ise (şart)
geliyormuş - imiş (rivayet)
okuyordu - idi (hikaye)
Müzikle, resimle, tiyatroyla ve sinemayla ilgilenmiştir.” cümlesinde kaç tane edat kullanılmıştır ?
Müzikle, resimle’den sonra virgül kullanılmı; edattırlar
tiyatroyla kelimesinden sonra ve bağlacı gelmiş, iki ve yan yana gelemeyeceğinden edat olur. Toplamda 4 tane ile edatı vardır.
Şey kelimesi sözcük türü bakımından nedir ?
Zamir
Çekimli fiil=Kip eki ve şahıs eki almış fiil
Kip ekleri ikiye ayrılır:
Dilek kipleri:
gereklilik = -meli/-malı
istek = -a/-e
şart = -sa/-se
emir kipinin eki yoktur
Zaman kipleri:
gelecek = -ecek
geniş = -(a)r
şimdiki = (i)mekte, -(i)yor
görülen geçmiş zaman= -di
duyulan geçmiş zaman= -miş
Şahıs ekleri fiillere gelerek eylemi kimin yaptığı hakkında bilgi verir.
İsimler iyelik eki alır.
kitab”ım”
“benim kitabım”
Fiiler şahıs eki alır.
geleceğ”im”
“ben” geleceğim.
Bir cümlede fiilimsi varsa cümle girişik birleşik yapılıdır.
Boğazı “yüzerek” geçeceğini söylemiş.
Fiilimsi yan cümleciktir.
Aşağıda dizede kaç tane yan cümlecik vardır?
Seni yerlerde göklerde bulamazlarken
Bende gizli olduğunu sezenler olmuş
bulamazlar-ken = zarf fiil
ol-duğ-unu = sıfat fiil
sez-en-ler = sıfat fiil
3 adet
Fiilimsi ekleri fiilden isim yapım ekleridir.
okumak => okuma (isim fiil) = okuma eylemi
okumak => okuduğu (sıfat fiil) = okunan şey
okumak => okuyarak (zarf fiil) = eylemin nasıl yapıldığını belirtmiş, zarflaşmış
**zarflar da zamir, bağlaç, edat, ünlem ve sıfatlar gibi isim soylu sözcüklerdir.
**kelimeleri totalde isim ve fiil olmak üzere ikiye ayırırız.
Fiile gelen -ler eki şahıs ekidir.
İsme gelen -ler eki çoğul ekidir.
severler => onlar severler
kitaplar => birden fazla kitap
-me/-ma’nın iki görevi vardır, her ikisi de yapım ekidir:
1) Olumsuzluk
2) İsim fiil
Bana bağırma! (olumsuzluk)
Ona bağırmayı ben de istememiştim. (isim fiil)
Kişi ile dönüşlülük zamirinin birlikte kullanılması anlatım bozukluğu yapmaz, şahıslar bir ise pekiştirme anlamı katar.
Kendi kendine yürümeyi öğrendi.
Zarf soruluyorsa zarf fiil ara.
Zarf fiiller çok farklı görevler üstlenirler.
**-ince/-eli/-esiye eki zaman anlamı katar
Muzaffer gelince başlayacağız.
Dedem bu dünyadan göçeli seneler oldu.
Beni göresiye gözleri doldu.
**-e … -e/-erek eylemin nasıl yapıldığı anlamını katar.
Ağlaya ağlaya yürüdü.
Üzülerek söylüyorum ki…
Yukarı çıktı - Zarf Tümleci
Yukarıya çıktı - Dolaylı Tümleç
Yukarı mahalle - sıfat
Ek alıyorsa Dolaylı Tümleç
Almıyorsa Zarf
-dır/-dir ek fiili fiili birleşik zamanlı yapmaz.
Birleşik zamanlı demek iki tane kip kullanılması demektir.
geli-yor-muş = şimdiki zamanın rivayeti
geli-yor-du = şimdiki zamanın hikayesi
geli-yor-sa = şimdiki zamanın şartı
-dır/-dir Bildirme ekidir.
