TOETS 1 Flashcards
Hoe kun je weten dat teksten betrouwbaar zijn?
- betrouwbare bron
- geen taalfouten
- autoriteit
Welk doel hebben argumentatieve + opiniërende teksten?
mening geven / idee ondersteunen of weerleggen
Wat is het verschil tussen argumentatieve + opiniërende teksten?
- argum: stelling/standpunt ondersteund of weerlegd (dmv feiten + bewijsmat)
- opin: mening/ standpunt v auteur aan bod (dmv argumenten) : persoonlijk + informelere stijl
recensie?
kritische bespreking v cultureel product (bv. toneelvoorstelling, boek of muziekuitvoering)
opiniestuk?
artikel waarin auteur zijn/haar mening uitgebreid en eerder zakelijk uitlegt
column?
vaste rubriek waarin een auteur (op vaak humoristische wijze) zijn/haar mening weergeeft
lezersbrief?
persoonlijke reactie op een artikel uit een krant of tijdschrift
wetenschappelijke tekst?
uitgebreide tekst waarin een onderwerp uit een specifiek vakgebied wordt uitlegt
opinieforum?
digitale ruimte waarin gebruikers informatie en meningen over een onderwerp uitwisselen
mondeling debat?
orale argumentatieve tekst waarin een controversieel onderwerp vanuit allerlei standpunten wordt belicht door verschillende sprekers
advertentie?
tekst die potentiële klanten overtuigt om een product te kopen
Wrm is de commotie rond het vernieuwde ANS onterecht?
ANS is descriptief
het omschrijft de taal, wat wij doen
het legt niets op
Wat is e-ANS?
online versie van ANS
Wat typisch voor volkslyriek
- door iedereen te zingen - geen speciale techniek verreist
- ritmische + melodische structuur = erg eenvoudig, omvang beperkt
Wat is een ballade?
episch-lyrisch dichtvorm met dramatische inslag
kenmerken ballade?
- verteller + dialoog
- uit strofes + rijmende verzen, soms refreincachtige herhalingen
- mysterieuze + magische elementen
- loopt dramatisch af
- sprongsgewijs verteld
- alleen belangrijke info wordt verteld
Wat kan je zeggen over de makers van ballades?
anoniem (kenmerkend voor ME)
overlevering v ballades?
liederen later neergepend -> mondelinge overlevering
verschillende soorten volkslyriek?
- liefdesliederen
- drinkliederen
- werkliederen
- strijdliedern
- liederen bij jaarfeesten
- ballades
Van welke bekende verhaalmotieven is er sprake in het lied? (+uit andere verhalen)
- onweerstaanbare lied: vb
- Halewijn = moordenaar: Blauwbaard
- vrouw onthoofd man: Judith (Bijbel)
In welke andere verhalen vinden we het verhaalmotief terug van het onweerstaanbare lied?
- Rattenvanger v Hamelen
- Sirenen in Odyssee
- Sage vd Loreley
- Orpheus & Eurydice
verhaal vd Rattenvanger v Hamelen?
Lokt alle ratten uit de stad
-> wordt niet betaald
-> lokt ook alle kinderen
Sirenen in Odyssee?
met haar gezang betovert ze de matrozen
=> verdrinken
De koningsdochter krijgt alleen toestemming te gaan van haar broer.
Onder welke voorwaarde?
Ze moet maagd blijven + zich niet minderwaardig gedragen.
Bij Franken: oudste broer -> verantwoordelijk voor maagdelijkheid v zussen.
v-card verloren? oudste broer -> wraak nemen
Uit wat kan je afleiden dat Heer Halewijn een tovenaar is?
- blijft spreken nadat hij onthoofd was
- lokt + betovert vrouwen (met zijn gezang)
- heeft wonderhoorn -> vrienden lokken
- heeft wonderzalf -> hoofd terug op lichaam
bespreek de etymologie van het woord enchanter?
en - chanter
-> zingen
= betoveren
Waaruit kan je afleiden dat heer Halewijn een seriemoordenaar is?
- een veld waar een hele boel vrouwen aan de galg hangen
- Iedereen die naar Halewijn gaat komt niet meer terug
Waaruit kan je afleiden dat Heer Halewijn een serieverkrachter is?
De oudere broer vraagt expliciet haar maagdelijkheid te behouden
Hoe kon de koningsdochter Heer Halewijn verslaan?
- zegt aan Halewijn dat hij zijn hemd moet afnemen, anders besmeurt met bloed
- neemt het zwaard
- doodt hem
Waarom kiest de koningsdochter het zwaard boven de galg?
Dood door zwaard -> eervol
dood door galg -> oneervolle dood
(+ plan Halewijn te doden)
Hoe gedraagt de koningsdochter zich als een man?
- blaast op hoor, als man
- hanteert het zwaard als een man
- vertrekt eigenlijk op queeste (net als ridder=man)
- Zit met beide benen open op paard (Schrijlings) ipv. Amazonezit = wat verwacht wordt van vrouwen (benen toe, zijwaards)
Welke sprookjeselementen vind je terug in de ballade van Heer Halewijn?
- adelijke personages
- geen tijd + ruimte aanduiding
- polarisatie
- goed einde/ happy end
- magische elementen
- herhaling
- mondelinge overlevering
- wreedheid + geweld
In hoeverre beantwoord het ‘Lied v Heer Halewijn’ aan de definitie vd balade?
- dialoog (koningsdochter - broer)
- verteller
- dramatische inslag: Halewijn vermoord + onthoofd op tafel
- sprongsgewijs: alleen belangrijke elementen worden gezegd
- strofes + rijmende verzen: gepaard rijm
- mysterieuze + magische elementen
- episch-lyrisch: verhaal op rijm
- refreinachtige herhaling
Hoe konden ballades gemakkelijk in het geheugen geprent worden?
- rijm
- herhaling
Wat is het centraal theme van ‘Het waren 2 coninckskinderen’?
onbereikbare liefde
theme onbereikbare liefde - kwam veel voor in ME.
Waar zien we het nog?
- Tristan en Isolde
- na ME -> Romeo and Juliet (Shakespeare)
Vergelijk de koningsdochter uit het ‘Lied v Heer Halewijn’ met die uit ‘Het waren twee coninckskinderen’.
- = nemen beiden het initiatief -> moedige vrouwen
- =/ ander motief (1. ?, 2. liefdesverdriet)
Het meisje (koningskind) handelt zelstandig en resoluut. Toon aan:
- strofe 2: meisje neemt initiatief voor de ontmoetingen: steekt 3 kaarsen aan
- strofe 7: vertelt over haar zus die altijd bloemblaadjes plukken en blaadjes laat staan. Ze speel tin op eergevoel v haar moeder -> alleen kunnen gaan
- strofe 11: Ze geeft haar ring aan visser als beloning (afstand doen v rijkdom)
- strofe 13: Zonder te twijfelen kiest ze zelf haar leven te ontnemen om bij haar geliefde te zijn
Wat is het Gruuthuse?
= middeleeuwse handschrift met liederen en gebeden (rond 1400) in Brugge
* enige bron voor groot aantal MNE teksten
* groep vrienden over Maria, liefde, dronkenschap, seks
* tekst + noten (muziek)
Wie denken we dat het Egidiuslied heeft geschreven?
Jan Moritoen
Wat kan je zeggen over ‘Egidius waer bestu bleven’?
= Retorische vraag
Wie is aan het woord in het Egidiuslied?
vriend (ik-figuur) die zich richt tot Egidius
Waarover gaat het Egidiuslied?
ik-figuur mist zijn vriend die overleden is.
Welke hedendaagse gevoelens herkennen we in het Egidiuslied.
wanhoop bij achterblijvers (nog levenden) + rouw
Wat was de betekenis van een gezel oorspronkelijk?
= iemand die bezig was om een beroep te leren.
lid v gilde: 1st werken als leerling => als gezel samwenwerken met meester om het beroep tot in de finesses te leren.
Wat is een gilde?
=organisatie van personen met hetzelfde beroep
Hoe zat het met zelfmord in de ME?
christelijk geloof
-> niet naar hemel
God oordeelt over leven + dood
=> zelfmoord = zonde
Wat is theocentrisme?
verwijst naar religieuze overtuiging waarbij een god / meerdere goden de wezelijke kern uitmaken van ons wereldbeeld. (ME!)
<=> antropocentrisme
Welke betekenissen had ‘kiesen’ vroeger?
ook ‘proeven’
Wat is antropocentrisme
de mens staat centraal voor onze zingeving en ons begrip vd wereld
Wat is typisch voor een rondeel?
- herhaling (inhoud + rijm (?))
Wat is een eligie?
= klaagzang/ treurzang
eligie ~ rondeel?
de structuur van het rondeel past goed bij de eligie
Waarom bevatten gedichten en liederen in de middeleeuwen zoveel vormvoorschriften?
herkenbaarheid = belangrijk !!
-> originaliteit NIET
+ mondelinge overlevering -> populair
<== herkenbaarheid, voorspelbaarheid!
Wat is in het ‘Egidiuslied’ de kracht / het effect vd cirkelstructuur, het herhalen vd beginverzen op het einde?
herhaling —> nadruk op essentie = mist zijn vriend
Wie staat er centraal v v6-8 (EL)
Egidius - positief - hemel
Wie staat er centraal v v12-16?
ik - negatief - aarde
Wrm kiest de dichter voor duidelijke contrasten tussen de 2 strofes (EL)
afstand tussen 2 vrienden benadrukken
(ik - jij)
(aarde - hemel)
In welke regel uit het refrein worden die contrasten nog eens samengebracht? (EL)
‘JIj koos de dood, liet mij het leven’
Welke conclusie kun je trekken over de dood v Egidius, op basis vd bronnen?
kiezen: oorspronkelijk ook ‘smaken/proven’
=> heeft dus GEEN zelfmoord gepleegd
-> anders niet naar hemel maar naar hel
Twee vb waaruit je kunt afleiden dat ik-figuur een theocentrisch wereldbeeld heeft.
- Nu ben in ‘t hemelrij verheven (v6) -> ziet hemel als iets positiefs
- Bid voor mij (v12)
- houd een plaats vrij (v14)
Wat hebben we dus geleerd over het interpreteren v oude teksten?
Je moet teksten in hun context interpreteren!
-> niet met onze hedendaagse gedachtegang
Wat kan je zeggen over de inhoud v Sotte Amoureusheyt?
Pandje houdt van Pampoeseken, maar zij is vuil, mollig, opgewekt, vrolijk, stinkt naar knoflook
Wie heeft Sotte Amoureusheyt geschreven?
Anthonis De Roovere
Wat staat er in de Princ van Sotte Amoureusheyt
Antonis geeft commentaar over het gedicht
-> soort zoekt soort, passen bij elkaar
MAAR vindt het tafereel mooi + schattig
Wat kan je vormelijk bespreken over Sotte Amoureusheyt?
- 3 strofes —> elk 13 regels (refrein)
- rijmschema: in elke strofe ingewikkeld
- prince
- stoc: Hoe vriendelijk haar oogjes pinkelen
Welke opmerking kan j plaatsen bij Sotte Amoureusheyt?
enjambementen: vers leest door tot de volgende vers, zinnen zijn versoverschrijdend
Wat is een rederijkerskamer?
vereniging v mensen die hielden v literatuur
-> kwamen 1x / maand samen om gedicht te schrijven over gegeven onderwerp
Hoe moest het gedicht geschreven worden?
volgens strenge regels + zeer kunstig
wat gebeurde er als je je niet hield aan de strenge regels in het reglement?
boete
Aan wie werden de gedichten van een rederijkerskamer opgedragen?
Prins/Keizer = erevoorzitter - financieel steunde
=> Prince = laatste strofe v refrein
Wat is het Landjuweel?
wedstrijd tussen verschillende rederijkerskamers
Wat is de ‘kaart’
uitnodiging (naar verschillende steden) voor het landjuweel
-> prijzen + onderwerp (toneel + poëzie)
rol v rederijkers?
feesten + plechtige gebeurtenissen
hoe kon het stadsbestuur de rederijkers gebruiken?
propaganda
1e stadsdichter v Brugge?
Anthonius de Roovere -> toneel + gedichten
vanwaar de naam rederijkers?
< rhétoricines < retorica = kunst v/h spreken
wnr?
1400-1650, hoogtepunt: 1e helft 16 eeuw
belangrijke kamers?
- De Fonteine: Gent
- De Violiere: Antwerpen
- Bloeiende Eglantier: Amsterdam
organisatie?
1st: als gilden (naast ambachtsgilden)
=> namen over: bestuur, privileges, gewoonten
elke kamer had:
- naam
- blazoen (logo)
- devies (slagzin)
voorzitter v kamer?
deken
artistieke leider?
factor
Hoe werden de rederijkers nog genoemd?
broeders
syn dichtwedstrijden?
refreinfeesten
syn landjuwelen
toneelwedstrijden
Wat is een ketendicht?
gedicht waarbij het laatste woord van een vers rijmt met het 1e woord vd volgende vers.
Wat is een retrogade/kreefdgedicht?
gedicht waarvan woorden vd verzen zowel van voor naar achter als omgekeerd kunnen gelezen worden
schaakbord / dambord?
gedicht in de vorm v schaakbord waarbij in elk vakje een versregel staat. Kan gelezen worden volgens regels v schaakspel
Acrostichon?
opeenvolgende vd eerste letters v veerzen/strofen vormen een naam
refrein?
- 3 strofes, minstens 8 regels
- ingewikkeld rijmschema
- ‘envoi’ of ‘prince’
- lke strofe eindigt met stoc
Wat is een stoc?
= meestal identieke spreukmatige regel die hoofdgedachte v een gedicht uitdrukt
Wanneer en waar ontstond het sonnet?
tijdens renaissance in Italië
kenmerken van sonnet?
- 4 strofes: 4 - 4 - 3 - 3 verzen
- complex rijmschema
- inhoud: gevoelens van lyrische ik staan centraal
Wat was er echt nieuw in het sonnet dat eerder nog niet gedaan werd?
gevoels (van lyrische ik)
Wie is de grondlegger van het sonnet?
Francesco Petrarca (14e eeuw)
Wat in de kenmerken van een sonnet wijkt wel vaker af?
het rijmschema
Hoe heet de deling in een sonnet wanneer het gaat om inhoud?
volta
Welk metafoor wordt er hier gemaakt:
Zo dool ik stuurloos rond op hoge zee, bij wisselende wind. Mijn schip is zwaar van twijfel en draagt weinig wijsheid mee.
vergelijkt zichzelf met een stuurloos schip op zee
Wat is een jambe?
versvoet bestaand uit een onbeklemtoonde lettergreep gevolg door een beklemtoonde lettergreep
Was is een metrum?
?
Wat is een sonnettenkrans?
reeks v precies vijftien sonnetten met strenge vormvereisten.
-> v 14 sonnetten slotregel = beginregel v eerstvolgende sonnet
-> slotregel v 14e sonnet = beginregel v 1e sonnet
-> 15e sonnet (= meestersonnet) = samengesteld uit beginregels vd eerste 14 sonnetten
Kinder-lijck vormelijk?
- 1 strofe
- 16 verzen
- ingewikkeld rijmschema
- veel binnenrijm (in eenzelfde regel)
- parallellisme
- trochee
Kinder-lijck auteur?
Joost van den Vondel
Kinder-lijck inhoudelijk?
Constantijn is dood (=zoon Joost)
-> spreekt vanuit hemel
-> je hoeft niet verdrietig te zijn
-> vanitas-idee
6-voetig jambe=?
Alexandrijn
Wat is het vanitas-idee?
Leer bewust te denken aan het eeuwige leven in de hemel -> belangrijker dan Aarde
Wat is er zo uitzonderlijk aan Kinder-lijck?
Katholiek
MAAR gaat over gevoelens v auteur => Renaissance gedicht
halfrijm/ assonantie
gelijkheid van klank, ofwel door gelijkheid van de klinkers van de beklemtoonde lettergrepen, ofwel door gelijkheid van de medeklinkers.
oxymoron?
bv. gezwinde grijzaard
