to co nie ma u janika

Question 1

standardy prawne, które nie pochodzą wprost od prawodawcy, idea prawa, prawo podmiotowe, dziedzina przedmiotowa prawa, np prawo natury.

Answer 1

ius

Question 2

czyny a czynności konwencjonalne

Answer 2

Czyny - czyli faktyczne zachowania psychozyczne,
np zabójstwo, fałszowanie dokumentów

Czynności konwencjonalne - zachowania, którym
normy nadają specyczne znaczenie inne od
wynikającego z psychozycznego przebiegu - np
głosowanie nad ustawą przez podniesienie ręki

Question 2

prawo stanowione przez kompetentny podmiot, w oparciu o autorytet, np dekret, ustawa, prawo przedmiotowe

Answer 2

lex

Question 3

nieważność bezwzględna a względna

Answer 3

Nieważność bezwzględna - czynność nie wywołuje skutków prawnych, a te, które zostały dokonane muszą być unieważnione

Nieważność względna - na podstawie decyzji właściwego organu / sądu

Question 4

bezskuteczność zawieszona a bezskuteczność względna

Answer 4

Bezskuteczność zawieszona - tymczasowy brak środków prawnych jakie ustawa wiąże z dokonaniem się czynności

Bezskuteczność względna - może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda tego osoba 3 poszkodowana dokonaniem czynności prawnej, nie powoduje zerwania stosunku prawnego, ale wyklucza takie kształtowanie, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób 3.

Question 5

wskazuje, że różnorodność koncepcji prawa w różnych kulturach i tradycjach inspiruje poszukiwania uniwersalnego prawa naturalnego

Answer 5

Leo Strauss

Question 5

John Finis- prawonaturalizm

Answer 5

Siedem podstawowych wartości:
Wiedza, Przyjaźń, Dobra zabawa, Przeżycia estetyczne, Religia, Życie, Praktyczny rozsądek (mądrość).

Praktyczny rozsądek: kluczem- decyduje o indywidalizmie człowieka

odrzucenie poglądu o ontoligicznym pochodzeniu prawa(Platon, Arystoteles, św. Tomasz) (że niby wywodził się z natury jako zewnętrznego bytu).
Normy moralne i prawne są wynikiem ludzkiej refleksji nad egzystencją, a nie efektem narzuconych zewnętrznie zasad.

Prawo jako narzędzie dobra wspólnego

Prawo naturalne nie stoi w opozycji do prawa pozytywnego, lecz wspiera je, uzupełnia i wyznacza jego granice.

Prawo niesprawiedliwe: nie może być ignorowane, ponieważ jest częścią systemu prawnego. Jednak nadal powinno być oceniane w świetle wartości moralnych i praktycznego rozsądku.

Finnis zgadza się z Kelsenem w kwestii tego, że prawo stanowione jest zależne od prawa naturalnego

Question 5

sankcja nieważności
brak jakiejkolwiek sankcji
sankcja nieważności + karna, np bigamia
tylko sankcja karna

Answer 5

LEX PERFECTA - sankcja nieważności
LEX IMPERFECTA - brak jakiejkolwiek sankcji
LEX PLUS QUAM PERFECTA - sankcja nieważności + karna, np bigamia
LEX MINUS QUAM PERFECTA - tylko sankcja karn

Question 5

Hans Kelsen

Answer 5

twórcea normatywizmu

prawo pozytywne jest postrzegane przez Kelsena jako emanacja prawa naturalnego — odtwarzanie w systemie prawnym zasad, które już istnieją w sposób transcendentny.

Kelsen twierdzi, że prawo stanowione próbuje opierać swoją legitymację na delegacji od prawa naturalnego, co uważa za logicznie niemożliwe.

“czysta teoria prawa → prawo zupełnie autonomiczne od innych dziedzin jak polityka, etyka czy socjologia

koncepcja normy podstawowej, na której opierał by się cały ustrój

Question 5

nurt, który zakłada, że:
Obowiązywanie prawa pozytywnego zależy od zgodności z nadrzędnym porządkiem moralnym.
Regulacje, które naruszają ten porządek, mogą zostać uchylone.
Koncepcja ta podkreśla konieczny związek prawa i moralności.

Answer 5

jusnaturalizm

Question 5

prawo natiry to nakaz prawego rozumu zabezpieczony moralną sankcją, taką jak wyrzuty sumienia.
Odrzwierciedla ono fundamentalne zasady życia społecznego

Answer 5

Hugo GROCJUSZ

Question 6

prawo natury jako uniwersalny nakaz moralny, związany z jego koncepcją imperatywu kategorycznego.

W tym ujęciu prawo naturalne staje się nie tylko normą moralną, ale również podstawą dla uniwersalnego porządku etycznego.

Answer 6

Immanuel Kant

Question 7

składowe precedensu

Answer 7

1)ratio decidendi- część orzeczenia dająca się uogólnić i stosowana jako podstawa innych
orzeczeń, reguła, która może dotyczyć innych spraw, wchodzi do źródeł prawa

2)obiter dicta- część pozostała, wszystkie aspekty szczególne danej sprawy, niedające się uogólnić i nieistotne dla reguły

Question 8

zasady prawne, które pomagają rozwiązywać sprawy w sytuacjach, gdzie przepisy prawa są zbyt sztywne, niejasne lub niewystarczające.

Answer 8

equity law

przykład: Jeśli ktoś formalnie podpisał umowę, ale druga strona działała w sposób nieuczciwy (np. wykorzystała jego niewiedzę), przepisy prawa mogą nie przewidywać ochrony dla poszkodowanego. W takich przypadkach equity pozwala sądowi zastosować zasady uczciwości i sprawiedliwości, aby wydać decyzję korzystną dla poszkodowanego.

Question 9

Metody sokratejskie (sposób prowadzenia rozmowy, który Sokrates wykorzystywał do wspólnego poszukiwania prawdy.)

Answer 9

1. Metoda majeutyczna (pozytywna):
   Cel: Pomóc rozmówcy samodzielnie dojść do prawdy.
   Jak działa?: Sokrates zadawał pytania, które zmuszały do refleksji i głębszego myślenia, pomagając rozmówcy odkryć wiedzę, którą już posiadał, ale której nie był świadomy.
2. Metoda elenktyczna (negatywna):
   Cel: Wskazać błędy i niespójności w myśleniu rozmówcy.
   Jak działa?:
   Sokrates zadawał pytania, które prowadziły rozmówcę do zauważenia sprzeczności w swoich poglądach.
   Używał ironii, paradoksów, absurdów i aporii (czyli sytuacji, w której rozmówca zdawał sobie sprawę, że jego przekonania nie są spójne lub logiczne).
   Proces ten często prowadził do “oczyszczenia” błędnych założeń i przygotowania gruntu pod dalsze poszukiwanie prawdy

Question 10

podział badania prawa

Answer 10

Badania prawa de lege lata - obowiązujące prawo

Badania prawa de lege ferenda - rozważania krytyczne, spekulatywne i postulatywne; JAKIE PRAWO POWINNO BYĆ

Question 11

badania nad psychiką sędziów
realizm prawny się tym zajmuje

Answer 11

jurysprudencja psychologiczna i socjologiczna

Question 12

• prawo to czysta powinnośćrozważania o prawie powinny być oderwane od badań empirycznych, jest czysto analityczne

Answer 12

jurysprudencja analityczna i normatywna

Question 13

prawo powinno mieć charakter ontyczny → tj.
odnościć się do samej istoty człowieka

Answer 13

Arystoteles i Platon

Question 14

Wszyscy jesteśmy niewolnikami prawa, aby być wolnymi

Answer 14

Cyceron

Question 15

św tOMASZ Z akwinu

Answer 15

odrzuca woluntaryzm (pogląd, że prawo wynika z woli suwerena) i twierdzi, że nawet władca podlega prawu

Zasady prawa naturalnego według św. Tomasza:
Ogólne (communissima):
Podstawowe i uniwersalne zasady wynikające z ludzkiej natury, które zna każdy człowiek (np. wartość życia, rodziny, przyjaźni, wiedzy). Mogą być jednak przysłonięte przez doświadczenie lub wypaczone przez kulturę.
Szczegółowe:
Bardziej konkretne zasady, które często są sporne, ponieważ są zależne od kontekstu kulturowego i historycznego.

Question 16

naturalizm vs nominalizm

Answer 16

Naturalizm: W naturze istnieją obiektywne prawa i człowiek, używając rozumu, ma za zadanie je odkryć.
Nominalizm (Ockham): To człowiek nadaje znaczenie rzeczom, a nie odkrywa je w naturze.

Question 17

L. Fuller

Answer 17

odrzucenie etyki aspriacji zakładającej opieranie się na ideałach- prawo powinno opierać się na etyce obowiązku reguły (moralności)

funkcjonowania prawa: ogólność, publiczny dostęp, zrozumiałość, niesprzeczność, lex retro non agit, możliwoś przestrzgania, stabilność (ograniczona zmienność), jednolitość prawa
stanowionego i stosowanego

pomiędzy naturalizmem a pozytywizmem

Question 18

minimum prawa naturalnego

ludzie są rozumni

ludzie nie są absolutnymi altruistami i egoistami

Answer 18

warunki praworządności

Question 19

znaczenie rządów prawa wg Raza

Answer 19

Formalne (formalizm prawny)
Respektowanie prawa wynika z faktu, że jest ono prawem, niezależnie od jego treści.

Proceduralne (rządy legitymowanego prawa)
Przestrzegane jest prawo, które zostało uzasadnione i wywodzi się z powszechnie akceptowanych reguł.

Materialne (rządy dobrego prawa)
Prawo powinno gwarantować zasady istotne dla danej wspólnoty, np. zasadę demokracji.

Question 20

reguły prawa wg. Raza

Answer 20

1.Prawo powinno odnosić się do przyszłości, być jawne i jasne.

2. Prawo powinno być względnie stabilne.

3.Tworzenie prawa powinno odbywać się zgodnie z jawnie określonymi, stabilnymi, jasnymi i powszechnymi regułami.

4.Niezależność władzy sądowniczej musi być zagwarantowana.

5.Zasady sprawiedliwości naturalnej, takie jak jawne i sprawiedliwe wysłuchanie racji stron, muszą być przestrzegane.

6. Sądy powinny mieć możliwość rewizji zastosowania innych zasad.
7. Dostęp do sądów powinien być łatwy dla obywateli.
8. Działania instytucji zwalczających przestępczość nie mogą naruszać podstawowych praw obywatelskich.

Question 21

Radbruch

Answer 21

krytyka rozdziału moralności i prawa

formuła Radbrucha → prawu należy stawiać chociaż minimalne wymogi moralne, mające charakter “ponadustawowego prawa

Radbruch jest zwolennikiem zasady “lex iniustissima non est lex; uznaje normy niezgodne z moralnością za nieobowiązujące

Question 22

ojciec pozytywizmu prawniczego

prawo jako rozkaz suwerena

krytyka prawonaturalizmu:
odrzucenie założeń metafizycznych → prawo jako nauka, dlatego stosowanie metod formalnych, empirycznych i racjonalnych
moralność ma często charakter emotywistyczny, stąd należy rozdzielić ją od prawa

prawo powinno być obiektywne i niezależne od oceny moralnej

Answer 22

John Austin

Question 23

normatywizm kensena

Answer 23

prawo jako system wzajemnie uzasadniających się norm, sięgających do naczelnej normy podstawowej (Grundnorm).

Kluczowe założenia:
Norma w centrum – Prawo to zbiór norm, a nie faktów czy moralności.
Jurysprudencja normatywna – Analiza prawa ma być maksymalnie obiektywna, wolna od ocen moralnych.
Obowiązywanie norm – Normy obowiązują, dopóki nie zostaną uchylone, nawet jeśli nie są przestrzegane.
Rozdział bytu i powinności – Normy prawne są niezależne od faktów rzeczywistości.

Question 24

Hart

Answer 24

mniej radykalny pozytywizm (#doświadczenia powojenne)
szkoła analityczna
krytyka koncepcji Austina
prawo nie pochodzi od suwerena

Paradoks bandyty → kiedy prawo jest przymusem to przyjmuje perspektywę bandyty, wymuszajacego posłuszeńśtwo przemocą
prawo powinno więc wynikać z ogólnej zgody i poszanowania społecznego

reguła uznania → legitymuje system prawny

podział reguł:
pierwotne → bezpośrednio wyznaczają zachowanie
wtórne → rozwiązują roblemy wewnętrzne, nie wyznaczają zachowania

koncepcja sędziego Harta
krytyka realizmu (m.in Alfa Rossa) → uznanie że prawo to nie tylko narzędzie do przewidywania decyzji sędziów lub innych faktów, ale także narzędzie normatywne

Question 25

sędzia Harta v. sędzia Herkules Dworkina

Answer 25

Sędzia Harta opiera się na luzie decyzyjnym, przez co może być omylny,
natomiast sędzia Herkules Dworkina jest nieomylny i wydaje jedyny słuszny wyork

Question 26

realizm prawniczy vs filozoficzny

Answer 26

Realizm prawny- nie jest to nurt filozoficzny, to ruch prawniczy, potrzeba badania prawa
rzeczywistego, krytyka prawa naturalnego+pozytywizmu prawniczego

Realizm filozoficzny Platon

Question 27

główne cechy realizmu prawniczego

Answer 27

1. krytyka prawonaturalizmu i pozytywizmu
   .2 pragmatyzm
2. skuteczność kryterium obowiązywania prawa
3. prawem jest to, co jest stosowane przez sądy (prawo w działaniu)
   5.dynamiczna wykładnia i luz decyzyjny
4. empiryczne metody

Question 28

prawo bytem wysoko dynamicznym
prawo nie tylko w księgach, powinno odpowiadać społecznym potrzebom
odrzucenie sylologizmu i algorytmiczności wyroków
prawo sędziowskie

Answer 28

szkoła wolnego prawa; H. Kantorowicz

Question 29

perspektywa “złego człowieka (Prawo to przewidywanie, jakie działania mogą prowadzić do sankcji; ważne jest, co zrobi sąd, a nie moralność norm.)
prawo jako również twór sędziowski
prawo jako instrument

Answer 29

realizm amerykański,
O. W. Holmes

Question 30

Luz decyzyjny sędziów

Czynniki pozaprawne: Decyzje sędziów zależą nie tylko od przepisów, ale też od emocji, doświadczeń życiowych, przekonań czy nawet codziennego nastroju.

“Realizm trawienny”
Żartobliwe określenie krytyków, które miało podkreślić, że na wyroki mogą wpływać również tak prozaiczne rzeczy, jak samopoczucie czy stan zdrowia sędziego.

Krytyka formalizmu prawnego
sprzeciwiał się poglądowi, że prawo jest zbiorem stałych zasad – uważał je za dynamiczne i zależne od ludzi, którzy je stosują.

Answer 30

realizm amerykański,
Jerome Frank

Question 31

realizm skandynawski

Answer 31

Prawo jako opis rzeczywistości
Prawo powinno przewidywać, jak ludzie rzeczywiście się zachowują, zamiast narzucać im idealne wzorce postępowania, które mogą być oderwane od życia.

Koncepcja “Tú-Tú”
Alf Ross użył tego terminu jako metafory dla pustych pojęć prawnych, które brzmią ważnie, ale nie mają realnego znaczenia w praktyce.

Praktyczne podejście
Najważniejsze jest to, czy prawo działa

Question 32

ekonomiczna analiza prawa

Answer 32

utylitaryzm → prawo powinno służyć jak największej liczbie ludzi

realizm → prawo, badane empirycznie
założenia

homo oeconomicus (racjonalizm, egoizm, I prawo Goessena, lepiej więcej niż mniej)

prawo będzie sprawiedliwe w momencie kiedy będzie efektywne

ekonomicznie ⇒ decyzje sądowe powinne przynosić jak największy dobrobyt
koncepcje: Posnera (dobrobyt społeczny), Pareto (optimum Pareto),
Kaldor-Hicks (optymalna alokacja dóbr)

Question 33

emotywizm

Answer 33

sądy moralne nieobiektywne relatywne ble ble

Question 34

język nie tylko opisuje, wypowiedzi wykonujące działania
ślubuje, że itd
nie jest P/F, subiektywny

Answer 34

performatywy, austina