tło przemian w sztuce Flashcards
znaczenie Nilu dla ukształtownia się państwa egipskiego
Państwo egipskie ukształtowało się w starożytności
w delcie i dolinie Nilu – na obszarze od pierwszej
katarakty po Morze Śródziemne. Życie jego mieszkańców
skupiało się głównie nad brzegiem rzeki, ponieważ
podstawą gospodarki było rolnictwo ściśle powiązane
z okresowymi wylewami.
ukształtowanie się zjednoczonego państwa egipskiego
W najstarszym okresie powstały niewielkie księstwa, które w końcu
IV tysiąclecia p.n.e. połączyły się w dwa królestwa:
Górnego Egiptu i Dolnego Egiptu. Według tradycji
władca Górnego Egiptu Narmer podbił obszar delty
i utworzył zjednoczone państwo egipskie, zapoczątkowując
I dynastię faraonów.
podział dziejów starożytnego Egiptu
W starożytnym Egipcie panowało kolejno trzydzieści dynastii (nie licząc Ptolemeuszy), a jego dzieje egiptolodzy dzielą
na wiele okresów. Jest to zrozumiałe, ponieważ państwo istniało ponad trzy tysiące lat
i przeżywało różne etapy w rozwoju państwowości oraz kultury.
społeczeństwo starożytnego Egiptu
Faraonowie byli władcami absolutnymi, ponieważ uznawano ich za synów boga Re.
Podlegało im zhierarchizowane społeczeństwo i scentralizowane państwo. Na szczycie
drabiny społecznej znajdowali się urzędnicy centralni, w tym zarządcy prowincji (nomów),
oraz kapłani. Ci ostatni, oprócz sprawowania kultu religijnego, byli także uczonymi
i doradcami na dworze faraona. Niżej był ogół urzędników, do których zaliczano m.in.
pisarzy i dowódców wojskowych. Kolejne szczeble drabiny społecznej zajmowali kupcy, rzemieślnicy i chłopi. Najniżej
w strukturze społecznej znajdowali się niewolnicy. Cała ziemia w państwie była własnością
faraona, który wydzierżawiał ją kapłanom i urzędnikom. Podstawę systemu społeczno-
-gospodarczego stanowiła praca chłopów. Ich obowiązkiem było płacenie czynszów, składanie
danin i – w okresach wolnych od pracy na roli – wznoszenie świątyń i grobowców oraz
tworzenie sieci nawadniającej
epoka Starego Państwa Egiptu
W epoce Starego Państwa, nazywanej niekiedy czasem
piramid, stolicą Egiptu było miasto Memfis położone w delcie
Nilu. Kres tej epoce położyły konflikty wewnętrzne, które
osłabiły władzę faraonów (Pierwszy Okres Przejściowy)
epoka Średniego Państwa Egiptu
Ponowny rozwój nastąpił w epoce Średniego Państwa, kiedy
na czoło egipskich miast wysunęły się Teby leżące w Górnym
Egipcie. Ich władca przywrócił silną władzę centralną.
W epoce Średniego Państwa Egipt nawiązał intensywną
wymianę handlową z obszarami Bliskiego Wschodu
– Mezopotamią i Syrią – a także z leżącą w basenie Morza
Śródziemnego Kretą. Wybitnym władcą był wówczas
Sezostris III, który podbił tereny dzisiejszego północnego
Sudanu (obszar między pierwszą a drugą kataraktą). Najazd semickich plemion Hyksosów uznaje się za początek
Drugiego Okresu Przejściowego
epoka Nowego Państwa Egiptu
Spod panowania plemion Hyksosów kraj
wyzwolili książęta tebańscy i tym samym zapoczątkowali
XVIII dynastię. Należeli do niej m.in. Totmes III, jego
matka królowa Hatszepsut, Echnaton (Amenhotep IV)
oraz najbardziej obecnie znany z faraonów egipskich, syn
Echnatona – Tutanchamon. Panowanie faraonów XVIII,
XIX i XX dynastii to okres największej świetności w dziejach
starożytnego Egiptu. Były to czasy wielkich podbojów
i rozwoju kultury, a zwłaszcza sztuki
Okres późny Starożytnego Egiptu
Starożytny Egipt wkroczył w burzliwy okres
− państwo ulegało licznym najeźdźcom, a władza
przechodziła w ręce obcych władców. Po rządach dynastii
libijskiej i nubijskiej Egipt podbijały kolejno Asyria i Persja
Okres ptolemejski Starożytnego Egiptu
od 332 r. p.n.e. Egipt znalazł się pod rządami Aleksandra
III Wielkiego. Skutkiem opanowania Egiptu przez
Aleksandra było pojawienie się kultury greckiej w połączeniu
z elementami kultury miejscowej, a także kultur innych
ludów byłego imperium perskiego. Po śmierci Aleksandra
królem został jeden z jego wodzów – Ptolemeusz I. Okres
ptolemejski zakończył się podbojem Egiptu przez Rzymian.
WIERZENIA STAROŻYTNYCH
EGIPCJAN
Starożytni Egipcjanie mieli rozbudowany system wierzeń
religijnych i związanych z nimi obrzędów dotyczących
zwłaszcza życia pozagrobowego i kultu zmarłych.
Politeistyczna religia obejmowała bóstwa, których kult miał
charakter ogólnopaństwowy, oraz bogów otoczonych kultem
lokalnym. Egipcjanie wyobrażali sobie bogów pod postacią
zwierząt lub jako stwory hybrydalne – ludzi z głowami
zwierząt. Czczono bóstwa symbolizujące siły przyrody
i ciała niebieskie.
Amon-Re
Najważniejszym z bogów był bóg słońca
– Re, z którym w okresie Nowego Państwa kapłani tebańscy
utożsamili swojego lokalnego boga – Amona. przedstawiany jako mężczyzna o błękitnym ciele w koronie z piór,
niekiedy wcieleniem boga był skarabeusz
Ozyrys
bóg świata zmarłych wyobrażany w postaci zmumifikowanego mężczyzny
w koronie, o zielonej twarzy i z insygniami władzy królewskiej.
Horus
bóg uważany za twórcę państwa egipskiego i pierwszego faraona, wyobrażany
jako sokół bądź mężczyzna z głową sokoła.
Izyda
siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa, uosabiała cechy macierzyńskie i opiekuńcze,
często występowała na sarkofagach w roli płaczki.
Ptah
bóg związany z wiarą w życie pozagrobowe, opiekun artystów i rzemieślników,
z biegiem czasu przedstawiany pod postacią świętego byka Apisa, będącego symbolem
płodności.
Hathor
bogini miłości i tańca, czczona także jako patronka zmarłych, przedstawiana
pod postacią krowy lub kobiety z krowimi rogami na głowie, między którymi umieszczony
był dysk słoneczny.
Anubis
bóg zmarłych i pomocnik Ozyrysa, przedstawiany w postaci czarnego zwierzęcia
przypominającego psa lub szakala bądź jako człowiek z głową szakala.
sfinksy
mityczne stworzenia, które pełniły
funkcję strażników. Przedstawiano je zazwyczaj jako lwy z ludzkimi głowami lub jako
hybrydy dwóch zwierząt (lwów z głowami baranów albo ptaków).
poglądy Starożytnych Egipcjan na człowieka
Egipcjanie uważali, że osobowość człowieka składa się
z sześciu elementów: trzech rodzajów duszy, ciała, imienia
zapisanego oraz imienia wymawianego. Aby zapewnić sobie
życie wieczne, należało zadbać o nie wszystkie.
Najważniejsze było ciało, które należało chronić przed
rozkładem. W tym celu kapłani opracowali proces
mumifikacji zwłok, na którą mogli sobie pozwolić
tylko bogaci Egipcjanie, podczas gdy chłopów chowano
w gorącym piasku pustyni. Według wierzeń egipskich dusza
ludzka po śmierci stawała przed sądem boga Ozyrysa. Jego
pomocnikiem był Anubis obsługujący wagę, na której ważono
serce zmarłego wraz z jego dobrymi i złymi uczynkami. Jeśli
przeważyły złe, serce było pożerane przez demona.
wpływ wierzeń na sztukę Starożytnego Egiptu
Wierzenia dotyczące
życia pozagrobowego przyczyniły się do rozwoju architektury sepulkralnej, egipskiego
piśmiennictwa (księgi umarłych) i malarstwa. Zgodnie z nimi zmarłych chowano po
zachodniej stronie Nilu, ponieważ tam po skończonym dniu bóg Re udawał się na spoczynek.
faraon Amenhotep IV
Politeistyczna religia sprzyjała wzrostowi znaczenia kapłanów. Ważną rolę odgrywali
zwłaszcza kapłani tebańskiego boga Amona. Przeciwstawił się temu w okresie Nowego
Państwa faraon Amenhotep IV. Ustanowił on wówczas wiarę w jednego boga – Atona,
przedstawianego pod postacią tarczy słonecznej, a sam przyjął imię Echnatona – światłości
Atona. Po reformie religijnej faraon przystąpił do odebrania kapłanom ich dóbr i przywilejów.
Założył też nową stolicę – miasto Atona – w okolicach dzisiejszej miejscowości Tell
el-Amarna. Żona Echnatona – Nefertiti (Nefretete) – wspierała przeprowadzoną przez niego
reformę religijną. Po śmierci faraona kapłanom udało się skłonić jego syna – Tutanchamona
– do przywrócenia dawnej religii, a w konsekwencji − ponownego wzrostu ich znaczenia
