rzeźba Flashcards
Popiersie Nefertiti
Studium portretowe królowej w tiarze
jest przykładem sztuki z czasów
Echnatona. Uderza indywidualne
podejście, z jakim sportretowano
królową. Rzeźba ma 58,50 cm.
Wykonano ją z wapienia, a później
została pomalowana. Popiersie
znajduje się w Muzeum Egipskim
w Berlinie.
Skryba z Sakkary
Postać pisarza siedzącego
ze skrzyżowanymi nogami, który trzyma
na kolanach rozłożony zwój papirusu.
Jest to przykład egipskiej rzeźby
ukazującej urzędnika, w której
odchodzono od idealizacji na rzecz
podkreślenia indywidualnych cech,
nawet gdy postać nie była zbyt
urodziwa. Posąg ma 53,70 cm.
Pochodzi z ok. 2400 r. p.n.e.
Znajduje się w Luwrze w Paryżu.
Triada króla Mykerinosa
Faraon stoi między boginią Hathor a personifikacją jednej
z egipskich prowincji. Sylwetki wszystkich trzech postaci
są sztywne i wyprostowane, pełne majestatu. Sposób
przedstawienia z jednej strony nawiązuje do natury (ukazano
prawdziwe proporcje, podkreślono budowę anatomiczną),
z drugiej jednak cechują go blokowość ujęcia i syntetyczne
potraktowanie szczegółów. Rzeźba o wysokości 96 cm
powstała ok. 2350 r. p.n.e. Znajduje się w Muzeum Egipskim
w Kairze
rzeźba starożytnego Egiptu
Zadaniem rzeźbiarzy egipskich była realizacja
programowych założeń ideowych. Rzeźby służyły
gloryfikacji władzy absolutnej oraz potrzebom rytuałów
związanych z wierzeniami. Ta dyscyplina sztuki – podobnie
jak cała sztuka egipska – miała wymiar symboliczny,
a nawet magiczny. Przede wszystkim jednak podlegała
kanonom, czyli regułom ustalonym przez wiarę
i tradycję. Mimo że były to rzeźby pełne, przeznaczano je do oglądania z przodu. Z tyłu, na słupie
przylegającym do pleców, umieszczano inskrypcje, czyli napisy informujące o postaci
Kanon przedstawiania postaci w rzeźbie starożytnego Egiptu
nie był jednolity,
uzależniano go od charakteru rzeźby i pozycji społecznej
przedstawianych osób. Monumentalne posągi zmarłych
władców, które tworzono już od początków Starego
Państwa, miały ściśle określone gesty i pozy. Rysy twarzy niekiedy nieznacznie indywidualizowano,
jednak nie można było przedstawiać żadnych cech negatywnych ani wad anatomicznych.
Faraon zawsze był ukazywany jako młody i przeważnie piękny władca. Idealizacji sposobu
przedstawienia towarzyszyła hieratyczna, czyli dostojna, nienaturalnie sztywna poza pełna
majestatu i powagi. Konwencji podlegał nie tylko ogólny układ, lecz także szczegóły, jak ubiór
czy ułożenie rąk. Stojąca lub krocząca postać władcy zawsze była jednakowo dostojna, oficjalna
i pełna godności. Postacie ukazywano wyprostowane, a mężczyźni mieli lewą nogę wysuniętą do
przodu.
Wielki Sfinks w Gizie
W pobliżu piramid znajduje się posąg Wielkiego Sfinksa. Wykuty w wapiennej skale monumentalny
posąg sfinksa ma ciało lwa, a głowę faraona Chefrena. Pełna dostojnego spokoju twarz ma jego
cechy indywidualne. Sfinks uchodzi za najstarszą rzeźbę egipską dużych wymiarów. Ma 73,50 m
długości i 20 m wysokości. Posąg powstał w okresie panowania IV dynastii w latach 2550–2470 p.n.e
posągi w Starożytnym Egipcie
Forma posągów była zwarta, statyczna i prosta, zamknięta w kształcie blokowym. Dominowały w niej
kierunki poziome i pionowe. Artyści orientowali się w budowie anatomicznej, o czym świadczą właściwe
proporcje postaci czy podkreślenie muskulatury, ale nie dążono do wiernego naśladowania budowy ciała
ludzkiego. Jak w całej sztuce egipskiej, stosowano syntezę form, pozostawiając tylko te elementy, które
oddawały istotę przedstawianych postaci. Powierzchnię posągu bardzo starannie polerowano. Troska
o trwałość sprawiła, że wybierano twarde materiały, jak: dioryt, bazalt, porfir, piaskowiec
i granit. Obok posągów kamiennych powstawały rzeźby z drewna. Posągom oddawano cześć,
a nawet wierzono, że mogą one ożywać. Aby tchnąć w nie życie, poddawano je, podobnie jak
mumie, np. rytuałowi „otwarcia ust”. Kapłan dotykał ust, nozdrzy, oczu i uszu, żeby zmarły mógł
w zaświatach oddychać, jeść, widzieć i słyszeć. Wierzono, że niektóre posągi mogą uzdrawiać
i chronić przed złem. Ważniejszymi pomnikami opiekowali się codziennie kapłani i dbali o nie jak
o władcę. Były obmywane, namaszczane i ubierane
posąg Chefrena
Do arcydzieł rzeźby statuarycznej okresu Starego Państwa należy siedzący posąg Chefrena
z ciemnego diorytu. Głowę władcy obejmuje sokół o rozpostartych skrzydłach, co ma przypominać,
że władza faraona pochodzi od Horusa.
Mykerinos z małżonką
Posąg ma 1,42 m wysokości i wykonany jest z piaskowca.
Postacie potraktowane są schematycznie. Uwagę zwracają
blokowość ujęcia i zwartość bryły. Sztywność i dostojeństwo
przełamywane są jednak pełnym ciepła gestem małżonki,
która obejmuje męża. Rzeźba powstała ok. 2350 r. p.n.e.
Posąg ten zdobił w Egipcie świątynię grobową faraona.
Obecnie znajduje się w amerykańskim Muzeum Sztuk
Pięknych w Bostonie
przedstawienie twarzy w sztuce Starożytnego Egiptu
W okresie Starego Państwa twarze przedstawianych postaci były nieruchome
i nie zdradzały emocji. Tendencja ta dominowała również w późniejszych wiekach, ale
w niektórych okresach przełamywano tę zasadę. W okresie Nowego Państwa występują
obok siebie zarówno tendencje do idealizacji, jak też ujęcia bardziej realistyczne.
Posągi Sezostrisa III z okresu Średniego
Państwa
uważane są za jedno ze szczytowych osiągnięć rzeźby egipskiej. Indywidualizm
rysów twarzy łączy się z wyrazem pełnym napięcia, niepokoju i goryczy, dzięki czemu
wizerunek zyskał miano portretu „pesymistycznego”.
przedstawienia urzędników i osób z niższych warstw społecznych w sztuce Starożytnego Egiptu
Inaczej niż faraonów ukazywano wyższych i niższych urzędników. Ich posągi miały
podobny wyraz twarzy i pozę, jak rzeźby faraonów, ale przedstawiano je bardziej realistycznie,
dopuszczając ukazywanie cech indywidualnych, czego znakomitymi przykładami są dzieła
z okresu Starego Państwa – Wójt oraz Skryba z Sakkary. A zatem był to zupełnie inny
rodzaj kanonu. Jeszcze swobodniej przedstawiano osoby z niższych warstw społecznych
(najczęściej przy pracy fizycznej). Drobne statuetki służebnych, tragarzy, przewoźników,
żołnierzy, które wkładano do grobów, są przykładami odejścia od kanonu i znacznie bardziej
swobodnego traktowania tematu.
relief w sztuce Starożytnego Egiptu
Te same reguły, które stosowano w rzeźbie pełnej,
odnosiły się do reliefu. Jego przykłady pojawiły się już
w najwcześniejszych okresach historii starożytnego Egiptu. zdobiły kamienne stele – czyli płyty
ustawiane w widocznych miejscach, najczęściej parami
– w grobowcach. W podkolorowanej formie wypełniały
także ściany ich wnętrz. Przestrzeń ukazywana była
w układzie pasowym, czyli to, co jest dalej, pokazywano
wyżej. Tematykę przedstawień ściśle podporządkowano
funkcji, np. w scenach dekorujących stele grobowe zmarły na
ogół siedział przed stołem lub ołtarzem, na którym znajdowały
się ceremonialne kromki chleba. Pokarmy ofiarne miały mu
zapewnić dobrobyt w życiu wiecznym. Pokazane na reliefach
sceny w grobowcach dostojników były wierną ilustracją życia
codziennego Egipcjanina, które koncentrowało się wokół
prac rolniczych, jak: orka, zbiór zboża, hodowla zwierząt.
Paleta Narmera
Jest to jeden z najstarszych zabytków sztuki egipskiej. Pochodzący z ok. 3100 r. p.n.e. obiekt wotywny
wysokości 63,50 cm wykonany z łupka ma kształt palety do rozcierania barwników. Jest obustronnie
pokryty reliefami. Stał się plastycznym symbolem zjednoczenia królestw Dolnego i Górnego Egiptu.
Z jednej strony przedstawiony jest w koronie Górnego Egiptu Narmer, który pokonuje wroga. Towarzyszy
mu sokół – ptak kojarzony z bogiem Horusem. Z drugiej strony palety kroczący w triumfalnym pochodzie
król nosi koronę Dolnego Egiptu. Zjednoczenie kraju symbolizują fantastyczne zwierzęta o długich,
splecionych szyjach. Paleta znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze
Echnaton z rodziną
Przykładem odejścia od kanonu w sztuce
oficjalnej jest relief przedstawiający faraona
i jego małżonkę. Para siedzi naprzeciw
siebie i trzyma córki. W środku kompozycji,
ponad postaciami, wyeksponowana jest
tarcza słoneczna – symbol boga Atona.
Wszystkie postacie cechuje nowy sposób
przedstawienia, charakterystyczny dla okresu
amarneńskiego. Mają wydłużone szyje,
a pod tiarami ukryte są nieforemne lub celowo
stylizowane kształty głów. Rzeźba powstała
ok. 1370 r. p.n.e. Znajduje się w Muzeum
Egipskim w Berlinie.
sztuka Starożytnego Egiptu w okresie amarneńskim
W historii sztuki egipskiej były momenty odejścia od ustalonych konwencji i kanonu przedstawiania.
Przeważnie jednak miały charakter przejściowy. Wyjątek stanowi przypadające na okres Nowego
Państwa panowanie Echnatona, czyli tzw. okres amarneński. Chcąc zapewnić sobie samodzielność władzy, faraon przeprowadził reformę religijną. Podszedł ponadto z dystansem do tradycji
kulturalnej. Sztukę jego czasów cechuje szczególny charakter. Powstawały wówczas dzieła
znacznie bardziej ekspresyjne i zarazem wierniej odtwarzające rzeczywistość. Naturalny
sposób przedstawienia niekiedy sprawiał, że portretowana postać mogła wyglądać
karykaturalnie. Zarówno w utrwalaniu wizerunku faraona, jak i jego najbliższych, np.
w reliefie, na którym przedstawiony jest Echnaton z rodziną, nie wahano się pokazać wad
anatomicznych, a nawet cech patologicznych.
sposób przedstawiania postaci w sztuce Starożytnego Egiptu
zadaniem artysty nie była iluzja rzeczywistości, czyli jej naśladowanie,
ale przekazanie całej posiadanej wiedzy, ujęcie najistotniejszych cech ludzi, zwierząt i roślin. W tym
celu wykształcił się w reliefie i w malarstwie specjalny sposób przedstawiania postaci, w którym głowa
ukazana jest profilem, tułów − na wprost, po czym na linii bioder, widocznych najczęściej w trzech
czwartych, następował ponowny skręt ciała, żeby nogi mogły być pokazane bokiem. W profilu twarzy
oko zawsze widać w całości. Jako „zwierciadło duszy” nie podlegało skrótom perspektywicznym
i w ten sposób ożywiano spojrzenie portretowanych osób. Ramiona, symbolizujące siłę, prezentowano
w całej okazałości, ale nogi rzeźbiono bokiem, gdyż w ten sposób można było pokazać ruch. Obie
stopy przedstawiane były z boku. Ponieważ nie interesowała artystów iluzja rzeczywistości, stosowano
w reliefach tylko umowne sposoby obrazowania przestrzeni. Artysta
egipski ukazywał np. w rzucie poziomym zbiornik wody, a w pionowym − rosnące przy nim drzewa,
w wizerunkach kobiet jedna pierś była przedstawiania z profilu, a druga − frontalnie.
Najpopularniejsze motywy dekoracyjne w starożytnym Egipcie
to stylizowane ornamenty
roślinne (lotos, papirus, palma).
